ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

HUK/ATH 355 TİCARİ İŞLETME HUKUKU

PRATİK ÇALIŞMA CEVAP ANAHTARI- 20.11.2023

OLAY
İlk başlarda Zeyt nburnu’nda 58. Bulvar Caddes üzer nde seyyar b r tezgâhta Adana dürüm satışı
yaparak ş hayatına atılan Eng n Bey, kısa sürede şler n büyüterek aynı cadde üzer nde büyük b r
dükkân satın almış ve faal yetler ne “Dürümcü Eng n Usta” adı altında burada devam etmeye
başlamıştır. Zamanla müşter ler n n talepler n karşılamakta güçlük çekmeye başlayan Eng n Bey,
muhasebes n lk dükkânda tutmak üzere Bakırköy’de “Dürümcü Eng n Usta-2” adı altında başka b r
dükkân daha açmıştır.
İlerleyen günlerde Eng n Bey, esk yen masa ve sandalyeler n n yen s n almak amacıyla B Bankasına
başvurarak 100.000 TL tutarında kred talep etm şt r. Dükkanlar üzer nde reh n kurulması karşılığında
banka kred sözleşmes n yapmış, sten len kred %7 fa zle ver lm şt r. Sözleşmeye göre kred n n lk b r
yılı ger ödemes z olup, Eng n Bey k nc yıldan t baren kred y fa zle b rl kte taks tler hal nde 24 ayda
ödeyecekt r.
M Mob lya AŞ’den dükkanına aldığı masa ve sandalyeler çok beğenen Eng n Bey aynısından k ç ft
de ev ne s par ş etm şt r.
Daha sonraları ülkede çıkan ekonom k kr z üzer ne banka fa z oranını %15’e çıkartmış, Eng n Bey de
bu duruma t raz etm şt r. Ancak banka cevap yazısında kred sözleşmes nde yer alan “Banka tek yanlı
olarak fa z oranını d led ğ orana yükselteb l r” hükmüne dayanarak artış yaptığını bel rtm şt r.

SORULAR
1- Eng n Bey’ n şletmes t car şletme n tel ğ kazanmış mıdır? T car şletmen n unsurlarını da göz
önünde bulundurarak açıklayınız.

T car şletmen n unsurları ) esnaf şletmes ç n öngörülen sınırı aşan düzeyde gel r sağlamayı
hedef tutma, ) devamlılık ve ) bağımsızlıktır. Olayda lk etapta Eng n Bey’ n esnaf şletmes ç n
öngörülen sınırı aştığını söylemek güçtür. N tek m ekonom k faal yet sermayes nden fazla beden
çalışmasına dayanmaktadır. Ancak daha sonraları ş n büyütüp büyük b r dükkan satın alması, hatta
daha ler ye g derek k nc b r dükkanı açması onun artık esnaf şletmes ç n öngörülen sınırı
aştığını göster r. Dolayısıyla Eng n Bey’ n şletmes n n t car şletme n tel ğ n kazandığını
söylemek yanlış olmaz.

TTK 11/2’ye dayanılarak çıkarılan Esnaf ve Sanatkar le Tac r ve Sanay c n n Ayrımına İl şk n

Bakanlar Kurulu Kararnames ’n n 1/a maddes ne göre, esnaf ve sanatkar s c l ne kayıtlı ken daha
sonrak yıllarda yıllık alış veya satış tutarları ya da gayr saf ş hasılatları esnaf ve sanatkar sayılma
hadler n aşanlar kend ler stemed kçe t caret s c l ne ve dolayısıyla TOBB bünyes ndek odalara
kayıt ç n zorlanamazlar; ancak yıllık alış veya satış tutarları ya da gayr saf ş hasılatları esnaf ve
sanatkar sayılma hadler n n 6 katını aşanların se kayıtları esnaf ve sanatkar s c l mar fet yle t caret
s c l ne aktarılır. Şu halde yıllık alış veya satış tutarları ya da gayr saf ş hasılatları öngörülen
hadler n 6 katını aşmayan k ş ler n şletmes t car şletme n tel ğ nde olmasına rağmen esnaf ve
sanatkar s c l nde kalmaya devam edecekt r. Doktr nde bu durumun, k ş n n tac r sıfatıyla lg l
 olmadığı, sadece k ş y s c l ücret veya oda a datı g b masraflardan kurtarmaya yönel k olduğu
bel rt lm şt r.

Söz konusu düzenlemeye göre Eng n Bey’ n şletmes n n esnaf ve sanatkar s c l nde kayıtlı b r t car
şletme olab leceğ n söyleyeb l r z.

2- “Dürümcü Eng n Usta-2” adlı dükkânın hukuk n tel ğ n bel rt n z.

Şuben n unsurlarından olan merkeze bağımlı olma, merkez n yaptığı türden şler tek başına
yapab lme ve yer/yönet m ayrılığına sah p olması sebeb yle söz konusu dükkan b r şubed r. Ayrı b r
yönet me sah p olması dolayısıyla da ayrı b r muhasebes n n bulunulması kaçınılmazdır. Ancak bu
durum muhasebe kayıtlarının mutlaka şubede tutulmasını gerekt rmez. Dolayısıyla muhasebe
kayıtlarının merkezde tutulması onun şube olmasını etk lemez.

3- Eng n Bey le B Bankası arasında kararlaştırılan fa z ne tür b r fa zd r? Taraflar arasında fa z

kararlaştırılmamış olsaydı y ne de fa z steneb l r m yd ? İsteneb l rse hang oranda olurdu?

Kap tal fa z , bel rl b r para borcunun alacaklısına bu paradan bel rl b r süre yoksun kalması
neden yle borcun vades ne kadar ödenmes gereken karşılığı fade eder. Dolayısıyla olayda
kararlaştırılan fa z kap tal fa z d r.

TBK md. 387/2’ye göre t car ş n tel ğ ndek ödünç sözleşmeler nde, kararlaştırılmamış olsa dah
kap tal fa z ödenmes steneb l r. Şu halde olayda kap tal fa z kararlaştırılmamış olsaydı da kap tal
fa z steneb l rd .

Taraflar sözleşmede ödenecek fa z oranını göstermed kler takd rde 3095 sayılı Kanun m. 1 gereğ
yıllık %9 oranında fa z uygulanır.

4- Eng n Bey’ n dükkanları üzer nde kurulan rehn n geçerl l ğ n tartışınız.

T car şletme ve esnaf şletmes üzer nde reh n kurulab lmes n n ön şartı TİTRK md. 5/1’de
göster len taşınır varlıkların borcu karşılayamayacak olmasıdır. Eğer söz konusu varlıklardan
b rkaçı ya da tamamı borcu karşılamaya yet yorsa şletmen n tümü üzer nde reh n kurulamaz
(TİTRK md. 5/2, son cümle).

Olay bu hüküm göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Şu halde, eğer dükkanların

faal yet ne tahs s ed lm ş olan varlıkların b r kısmı ya da tamamı söz konusu borcu karşılamaya
yetecek se reh n geçerl olmayacak, aks halde geçerl olacaktır.

Olaydak reh n geçerl l ğ şu açıdan da ele alınab l r: üzer nde reh n kurulacak şletmen n t caret
s c l ne ya da esnaf s c l ne kayıtlı olması gerek r m ? T car şletmeler üzer nde kurulacak reh nler
ç n TİTRK, t car şletmen n t caret s c l ne kayıtlı olması gerekt ğ yönünde b r açık hüküm
çermemekted r. Ancak TİTRK m. 4/6,a,1 uyarınca Mern s numarasının da reh n sözleşmes nde yer
alması zorunluluğu karşısında sadece t caret s c l ne kayıtlı t car şletmeler üzer nde reh n
kurulab leceğ n söyleyeb l r z. Buna karşılık esnaf şletmeler ç n sadece esnafın TC k ml k
numarası, adı, soyadı ve mzasından söz ed lm şt r. Dolayısıyla esnaf ve sanatkar s c l ne kayıtlı
olmayan b r esnaf şletmes üzer nde de reh n kurulab l r.

5- Eng n Bey le M Aş arasındak l şk n n hukuk n tel ğ ned r?

 TTK md. 19 uyarınca b r tac r n borçlarının t car olması asıldır. Ancak gerçek k ş tac r şlem
yaptığı sırada bunun t car şletmes yle lg l olmadığını d ğer tarafa açıkça b ld r r veya ş n t car
sayılmasına durum mkan vermezse borç ad sayılır.

Olayda Eng n Bey, her ne kadar şlem n t car şletmes le lg l olmadığını bel rtmem şse de
mob lyaları ev ç n aldığı ç n borcu t car borç saymaya yer yoktur. Ancak sözleşmen n karşı
tarafında bulunan M Aş ç n bu sözleşme t car ş n tel ğ nde olduğu ç n Eng n Bey ç n de t car ş
sayılır.

6- Olaydak g b taraflardan b r ne fa z oranlarını serbestçe bel rleme yetk s sözleşme le ver leb l r
m ? Ver leb l rse bunun sınırları nelerd r? Bu bağlamda olaydak sözleşme koşulunun geçerl l ğ n
değerlend r n z.

Tarafların tac r olduğu t car şlerde sözleşmeyle, uygulanacak fa z oranını arttırma konusunda
taraflardan b r ne yetk tanınab leceğ kabul ed lmekted r. Bu yetk n n sınırları TMK md. 2’ye göre
bel rlen r. Ancak bu yetk n n genel şlem koşullarında yer alması hal nde TBK md. 24 uygulama
alanı bulur.

Bu anlatılanlar doğrultusunda olayı ele alacak olursak, eğer fa z tek taraflı olarak arttırma yetk s
genel şlem koşulları çeren b r sözleşme bağlamında tanınmışsa bu yetk y veren sözleşme kaydı
yazılmamış sayılacaktır. Ancak B Bankası le Eng n Bey arasında genel şlem koşulları çermeyen
spes f k b r sözleşme yapılmış ve sözleşmede böyle b r yetk ye yer ver lm şse artık B Bankası bu
yetk y kullanab lecekt r.

7- Eng n Bey le B Bankası ve M Aş arasında çıkab lecek uyuşmazlıklar hang mahkemede görülür?

Eng n Bey le B Bankası arasında çıkab lecek uyuşmazlıklar TTK md. 4/1,f uyarınca asl ye t caret
mahkemes nde görülür.

Eng n Bey le M Aş arasında Eng n Bey’ n ev ne alınan mob lyalardan dolayı çıkab lecek
uyuşmazlıklar TTK md. 4 anlamında b r t car davaya vücut vermez. Söz konusu uyuşmazlıklar
tüket c mahkemes nde görülür (TKHK 73). Eng n Bey’ n şyer ne aldığı mob lyalarla lg l
uyuşmazlıklar se her k tarafın t car şletmes n lg lend ren b r uyuşmazlık olmasından dolayı
TTK md.4 kapsamındadır ve asl ye t caret mahkemes nde görülür.