RHEA T.

MONTERO
FIL127

ANG BALITA

Ano ang Balita?

 Isang uri ng lathalain na tumatalakay sa mga kasalukuyang
kaganapan sa labas at loob ng isang bansa na nakakatulong sa
pagbibigay alam sa mga mamamayan.
 Ayon naman kay Dr. Rufino Alejandro, isang ulat na hindi pa
nailathala, tungkol sa mga ginagawa ng mga tao na inaakalang
pananabikan, maiibigang mabatid at mapalilibangan ng mambabasa.

MGA SANGKAP NG BALITA

1. PAGKANASA PANAHON NG PANGYAYARI.

Ang ibig sabihin ng ‘pagkanasa panahon’ ay iyong pangyayaring
kailan man naganap ay ngayon, ngayong araw na ito lamang
nababatid ng nakararaming mambabasa. Maaaring ang pangyayari’y
kagaganap lamang kahapon, kamakalawa o kaya’y naganap na noon
pang libong taon ang nakaraan, ngunit ngayon lamang aalaman ng
mambabasa.

2. KALAPITAN SA POOK.
Nangangahulugan ito na higit na kinagigiliwan ng mambabasa
ang mga pangyayari sa kanilang paligid kaysa mga nagaganap sa
malalayong pook. Kaya’t upang matulungan ang. Pangangailangan ng
maraming mambabasa, lalo na ng malalaking pahayagang pang-araw-
araw, naglalagay na sila ng nakabukod na seksiyon para sa balitang
lokal balitang panlalawigan at seksiyon ng mga balitang banyaga.

3. TUNGGALIAN.
Tulad sa kuwento at novela, ang tunggalian ang nangingibabaw
na katangian ng mga balitang nahihinggil sa isports, pagwewelga,
laban sa pulitika, paligsahan, atbp. Ang katangiang ito ang lalong
nakapagpapatingkad ng kariktan ng balita sa mga mambabasa. At
bunga ng tunggalian o labanan, ang mambabasa ay malimit na
 pumapanig sa isa sa (mga) naglalaban. Halimbawa, sa larong
basketbol, marami ang pumapaborito.

4. KATANYAGAN.
Ang isa pang katangian ng balita ay ang kaugnayan ng
pangyayari nito sa mga taong tanyag Malimit na ang mga balitang
nagtataglay ng ganitong katangian ay yaong mga nahihinggil sa mga
pinunong pampamahalaan, mga lider, mga taong kilala sa iba’t ibang
larangan ng buhay, mga taong bantog.

5. KAHALAGAHAN.
Ang mga pangyayaring nagaganap sa sariling bansa man o
kaya’y sa ibang bansa ngunit nakakaafekto sa kalagayan ng ating
kabuhayan, pananalapi, edukasyon, kultura, atbp. Ay makabubuo ng
isang tunay na balita dahil sa kahalagahan nito sa mamamayan at sa
bansa.

6. PAG-UNLAD.
Lahat ng mga pangyayaring may kaugnayan sa pag-unlad sa
kabuhayan, edukasyon, agrikultura, kapayapaan, kultura, pulitika,
atbp. ay nakabubuo ng pangunahing diwa ng isang ganap na balita sa
mga pahayagan.

7. DI-KARANIWAN. A
numang pangyayaring di-karaniwan ay laging bago, laging
kawili-wiling basahin ng sinumang mambabasa. Kaya’t laging
sinasabing “Ano mang pangyayaring di-karaniwan ay isang balita.”

8. KAAKIT-AKIT SA TAO.
Ito ang katangian ng pangyayari na karaniwang pinaksa ng mga
balitang pinagaganda (colored news).

9. ROMANSA AT PAKIKIPAGSAPALARAN.
Kinagigiliwan ding basahin ng mambabasa ang mga ganitong
akda. Saan mang dako ay sagana sa mga akdang nahihinggil sa
romansa at pakikipagsapalaran, hindi man napag-uukulan ng pansin
at nailalabas sa mga pahayagan, ito’y nakapagbibigay-kabatiran
bukod sa nakalilibangan, kailangang magtaglay ng ganitong mga
paksa ang pahayagan, maging ito’y pahayagang pangkapulian,
pambayan, panlalawigan, pampurok o pampaaralan.

10. MGA HAYOP.

Ang mga pangyayaring di-karaniwan sa mga hayop ay
mahalagang mailathala sa pahayagan. Bukod sa ito’y nakapagbibigay
ng imformasyon ay nakalilibang pa sa maraming mambabasa.
11. PANGALAN.
Sinasabing habang dumarami ang mga pangalang nakalathala
sa pahayagan, lalong dumarami ang bilang ng mambabasa. Ito ang
dahilan kung kaya nag-uunahan ang mga reporter sa pagkuha ng
talaan ng mga nakapasa sa ano mang pagsusulit na ibinibigay ng
Komisyon ng Servisyo Sibil at Board of Examiners, gayon din ang
talaan ng mga pumasa sa entrance examination ng mga tanyag na
paaralan, dalubhasaan at pamantasan.

12. MGA BILANG/NUMERO.

Gaya ng pagsasama ng maraming pangalan, kailangan ding
maipakita sa mga pahayagan, pampaaralan man o pang-araw-araw,
ang mga bagong estadistikang mahalaga, gayon din ang bagay na
nahihinggil sa “kahulugan at hiwaga ng numero.” Kung panahon ng
halalan, lalong napakahalaga ang tungkuling ginagampanan ng
bilang o numero sa mga pahayagan, gayon din ang numerong may
kaugnayan sa naging resulta ng palaro, Lotto, Sweepstake, Bingo,
atbp.

13. SEKS.
Ang mga pangyayaring nahihinggil sa seks ay paksang
kinawiwilihang malaman ng mga tao sa isang pamayanan mula pa
noong unang panahon. Kaya’t anumang pangyayaring hinggil dito ay
parang apoy kung lumaganap sa buong pamayanan kahit na sa bibig
lamang ng mga mamamayan tagpapalipat-lipat.

14. MGA PAKSANG NAKAKALIBANG.

Sadyang kailangan ng mga mambabasa ang mga paksang
nakakalibang, mga paksang nakapagbibigay aliwan sa kaisipan. Ito
ang dahilan kung bakit ang mga pahayagan sa bagong panahon ay
may seksiyong panlibangan, palatuntunang pantelevisyon gaya ng
mga palabas na stage show, palabas sa sine, isports, resulta at
iskedyul ng basketbol, tennis, karera, at Jai-Alai, gayon din ng mga
pagpapaganda ng katawan, ng pananamit, ng tahanan, pati na ng
mga komiks, palaisipan, atbp.

MGA URI NG BALITA

1. TUWIRANG BALITA (STRAIGHT NEWS).

 Isang balitang tuwirang nagsasalaysay ng pangyayaring
naganap. Ang nakatatawag ng pansin dito ay ang pagiging bago ng
pangyayari. Pangunahing layunin nito ang maghatid ng imformasyon
at pangalawa lamang ang pagdudulot ng aliw.

2. KASALUKUYANG BALITA (SPOT NEWS).

Ito ang balita ng pangyayari nagaganap pa o kagaganap pa
lamang. Bihirang lumabas ang ganitong balita sa mga pahayagang
pampaaralan, ngunit sa mga pahayagang broad sheet ang ganitong
uri ng balita ay laging may puwang.

3. PAUNANG BALITA (ADVANCES NEWS).

Ito ay mga balita ng pangyayaring magaganap pa sa isang tiyak
na panahon sa hinaharap. Karaniwang nakakabilang sa ganitong uri
ng balita ang pagbalita ng mga isports na magaganap sa hinaharap,
tulad ng idaraos na pabasketbol, beisbol, pati na ang magaganap na
paseminar, komvensiyon, at kauri.

4. INAASAHANG BALITA (ANTICIPATED NEWS).

Mga balita ng pangyayaring matagal nang naganap, at alam ng
di-iilang mambabasa bago pa malathala bilang isang balita.
Karaniwan ang ganitong uri ng balitang lumalabas sa mga
pahayagang pampaaralan, pandaluhasaan at pampamantasan na
uwanan, quarterly, semestral ang labas.

5. BALITANG KINIPIL (NEWS BRIEF).

Ito ang mga balitang pinaikli upang mapagkasiya sa ispasyo.
Karaniwan sa mga pinaikling balita ang nagbuhat sa isang
mahalagang balita, ngunit bunga ng kakulangan sa ispasyo ay
pinaikli na lamang.

6. BULLETIN AT FLASH.
Ang mga ito’y kapwa pahabol na balita, kaya karaniwang maikli
at nakasingit lamang sa mga pahayagan.
Ang flash ay karaniwang nagbabanta ng isang malaking balita,
samantalang ang bulletin ay isang ulat ukol sa isang laganap nang
balita. Ang bulletin ay pauna ng tugaygay na balita, samantalang ang
flash ay pauna ng isang malaking balita.
7. TUGAYGAY NA BALITA (FOLLOW-UP NEWS).

8. BALITANG PINAGANDA (COLORED NEWS) O LATHALAING BALITA

(FEATURE NEWS).
Ito ay balita ng isang pangyayari na pinaganda ang paghahatid
ng imformasyon upang maginghigit na kawili-wili o kaya’y higit na
makapagbigay-aliw sa mambabasa.
Kailangan ng balitang pinaganda:
 Pangyayaring naganap at hindi inimbento lamang.
 Makatotohanan, may buhay.
 May pangunahing tauhan
 Totoong nangyari o naganap

9. BALITANG DI-TOTOO (FALSE NEWS).

Karaniwan itong balita ng mga likhang pangyayari o
inimbentong pangyayari. Maiikling ulat na gaya nito ang madalas
lumabas o nailalathala sa mga pahayagang tabloid, ngunit ang pag-
iimbento ng mahahalagang balita ay bihirang makita. May
nagsasabing ngayon ang panahon na maraming lumalabas na
istoryang pamulaan ng kawilihang-tao-human interest story, artifisyal
ngunit madulang ulat o istorya.

10. BALITANG PAMPUBLISIDAD (PUBLICITY NEWS)

Nagsasaad ito ng pagpapakilala sa madla ng isang tao, bagay,
pook o pangyayari, na hindi pa kilala ngunit mahalagang makilala.

11. BALITA NG PAGKILALA (RECOGNITION NEWS)

Ito naman ang balita ng kahanga-hangang nagawa ng isang tao
o ng isang pangkat. Kasama rito ang pagtatampok sa mga proyektong
pambayan, pambansa o pampaaralan.

12. BALITANG INTERPRETATIVE

Ang balitang ito ay nagbibigay-diin sa pagsusuri at
pagpapaliwanag ng malalim na dahilan ng mga pangyayari upang
lalong madaling maunawaan ng mambabasa. Binibigyang-halaga nito
ang pagbibigay liwanag sa dahilan ng masalimuot na pagunlad ng
pag-uugnayan ng mga tao sa lipunan, politika at kultura.

13. BALITANG DEVELOPMENTAL

 Ito ang mga balitang nauukol sa mga pangyayaring may
kaugnayan sa mga kaunlaran ng bayan, lalawigan, rehiyon at buong
bansa.

14. BALITANG INVESTIGATIVE

Ito ang pinakabagong paraan ng pagbibigay ng balita. Dahil sa
hindi na nasisiyahan ang mga reporter sa pagpapaliwanag ng
kahulugan ng mga pangyayari, kaya’t ginagawa na nilang personal na
magsiyasat sa mga pangyayari.

15. PRINTABLE NEWS

Ito ang mga balitang ang pangyayari’y itinuturing na
nagdudulot ng kabutihan sa mamamayan, tuwiran man o dituwiran.
Kabilang sa ganitong kategorya ang mga pangyayaring napapaloob sa
sumusunod:
A. Pananalapi ng bayan
B. Kalusugan ng mamamayan
C. Ang dahilan ng mababang performance ng mga mag-aaral sa
agham at matematika kahambing ng mga mag-aaral sa ibang bansa.

16. UNPRINTABLE NEWS (MGA BALITANG DI-MAINAM

IPALIMBAG)
Kabilang sa ganitong mga balita ang nakakasira sa pagkatao o
pangalan ng isang taong nasasangkot. Ang dahilan ay upang huwag
masira ang kanyang pangalan nang hindi pa napapatunayan ang
katotohanan ng mga pangyayari sa kanyang buhay.

17. SCIENCE JOURNALISM AT SCIENCE WRITING

Ang Science Writing ay inihahanda ng may-akda para sa mga
taong ang pinagpakadalubhasaan ay kapareho ng sa may-akda. Ito’y
para sa mga taong nabibilang sa isang linya. Pangunahing
pinaglilimbagan nito ay mga journal, magasin at huli na ang
pahayagan.
Ang Science Journalism ay ang pagsulat hinggil sa agham o mga
bagay na teknikal para sa kaunawaan ng karaniwang mamamayan at
hindi para lamang sa mga nakatapos sa mga dalubhasaan at
pamantasan. Ito’y sumasaklaw sa newspaper writing at technical
writing.