INTRODUKSYON SA

PAMAMAHAYAG
(Klase ni sir J)  

FIL 323
PAKSA: Balita
*Kahulugan ng Balita
*Kategorya ng Balita
*Uri ng Balita Ayon sa
Layunin
 KATUTURAN NG BALITA

 Isang ulat na hindi pa nailalathala, hinggil sa mga

ginagawa ng mga tao na inaakalang pananabikang
mabatid at mapaglilibangan ng mga mambabasa
(Alejandro 19).
 Isang imformasyon hinggil sa isang pangyayaring
naganap na, nagaganap pa lamang, o magaganap pa
sa isang tiyak na hinaharap, ngunit hindi pa alam ng
marami, na may kaugnayan sa kabuhayan,
katahimikan, edukasyon, pulitika, isports, kalusugan
at/o paniniwalang panrelihiyon.
“Ano mang bagay na hindi
mo alam nang nagdaang
araw ay isang balita”
-- Turner Catlege
Tagapangasiwang Editor ng The New York Times
Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita,
pasulat at pampaningin.
 Pasalita
kung ang ginawang midyum ay ang radio at telebisyon;
 Pasulat
kung ito ay ipinalimbag sa pahayagan at iba pang uri ng
babasahin; at
 Pampaningin
kung ang midyum ay ang telebisyon at sine.
KATEGORYA NG
BALITA
 Kategorya ng mga balita

1. KABAGUHAN

Ang anumang balita hinggil sa pagtuklas

o imbensiyon, ang pinakahuling moda o
istilo, tulad ng pinakabagong tuklas na
pamalit na panggatong na kilala bilang
“Kero-gas” o “Kero-tano”
 Kategorya ng mga balita

2. “Personal Impact”

Halimbawa:
Ang pagtaas ng presyo ng langis ay nagpalala
sa pagbagsak ng kabuhayan sa bansa
sapagkat nagkaroon ito ng “chain reaction”
tulad ng pagtaas ng pamasahe at pagtaas ng
halaga ng mga pangunahing bilihin.
 Kategorya ng mga balita

3. Balitang Panglokal

Binibigyan ng kalapitan ang mga

kaganapan sa lokalidad.
 Kategorya ng mga balita

4. Pera
Balita hinggil sa kinikita, suweldo, pagtaas ng buwis,
implasyon at loteriya.

Halimbawa:

Sino ang nanalo sa sweeptakes? Magkano ang tinatanggap

ng simbahan mula sa Philippine Amusements and Gaming
Corporation (PAGCOR) para sa mga kawanggawang mga
proyekto?
 Kategorya ng mga balita

5. Krimen at Kaparusahan

Halimbawa:

Ang tangkang pagpatay ng dalawang beses laban sa

dating Pangulo ng Polytechnic University of the
Philippines (PUP) na si Dr. Nemesio Prudente at sa
bantog na si Gobernador Rodolfo Aguinaldo ng
Cagayan.
 Kategorya ng mga balita

6. Kasarian (Sex)

Ito'y nagbibigay ng kawilihan na karaniwang

natutunghayan sa romansa, pag-aasawa,
paghihiwalay at pagdidiborsiyo. Nailalarawan rin
ang mga kasarian, halimbawa kung ang isang
babae ang pinuno ng mga bandido o kung ang
naihalal na pangulo ng isang bansa ay babae gaya
ni Gloria M. Arroyo.
 Kategorya ng mga balita

7. Tunggalian

Ang mga balitang tungkol sa giyera at rebolusyon

“coup d’etat” o magulong demonstrasyon, kasama
rin ang panloob na tunggalian ng tao sa hindi
makataong pakikitungo, pakikibaka sa pagitan ng
masama at mabuti, ang agwat ng mahirap at
mayaman ay pawang pagtutunggalian.
 Kategorya ng mga balita

8. Relihiyon

Halimbawa:

Paggunita sa mahal na araw, ang preperensiya

sa pagboto ng mga tagasunod ng Iglesya ni Kristo,
ang paghalal ng bagong Santo Papa, mga himala
ng mga Santo at ng Birheng Maria.
 Kategorya ng mga balita

9. Sakuna at Trahedya

Halimbawa:

Ang mga namatay sa bagyo o baha, ang pagsabog ng

Philipppine Airlines Jetliner malapit sa Ninoy
Aquino International Airport, ang paglubog ng
barkong Doña Paz ay ilan sa mga maaaring ihanay sa
uring ito.
 Kategorya ng mga balita

10. Pagpapatawa

Balita hinggil sa emosyon ng tao, matandang

anekdota at mga kartoon na nagpapasigla sa
pahayagan.
 Kategorya ng mga balita

11. Pantaong Interes

Balita hinggil sa mga damdamin ng tao:

kabutihan, kalupitan at tagumpay.
 Kategorya ng mga balita

12. Sikat na Tao

Halimbawa:

Ang dating Pangulong Corazon Aquino ay laman ng

lokal at internasyonal na mga babasahin dahil sa
pangyayari na naibalik ang demokrasya sa Pilipinas
sa paraang mapayapa, na naging huwaran sa buong
mundo.
 Kategorya ng mga balita

13. Taya ng Panahon

Sa buong mundo, ang mga tao ay interesado sa

kalagayan ng panahon. Ang mga tao sa Pilipinas,
tinatanggap ang taya ng panahon na may kalakip na
puna. Kung minsan ang ulat ng PAGASA hinggil sa
taya ng panahon ay hindi kapani-paniwala.
 Kategorya ng mga balita

14. Pagkain at Inumin

Ilan sa mga bagong alak ay nakapagpapasigla sa

araw ng mga mayayaman at kilalang tao. Subalit
ang kakulanagan sa pagkain sa mga lugar na
dinaanan ng lindol ay lalong nakatatawag ng pansin
sa mga mambabasa.
 Kategorya ng mga balita

15. Grupo ng Balita

Ito’y hinggil smga katutubo, tulad ng mga

Mangyan ng Mindoro o mga Manobo sa
Mindanao ay isang halimbawa.
Uri ng balita ayon sa layunin
 URI AYON SA LAYUNIN

1. Tuwirang balita (Straight News)

Ito’y tuwirang nagsasalaysay ng

pangyayaring naganap. Ang nakatatawag-
pansin dito ay ang pagiging bago ng
pangyayari. Pangunahing layunin nito ang
maghatid ng imformasyon at pangalawa
lamang ang pagdudulot ng aliw.
 URI AYON SA LAYUNIN

2. Balita ng kasalukuyang pangyayari (Spot

News)

Ito ang balita ng pangyayaring kasalukuyang nagaganap

o kagaganap-ganap pa lamang. Bihirang-bihirang
mapalabas sa pahayagang pampaaralan ang ganitong uri
ng balita, ngunit sa mga pahayagang broad sheet ang
ganitong uri ng balita ay malimit na may puwang. Ang
ganito namang uri ng balita ang paborito ng mga reporter
sa radyo at television.
 URI AYON SA LAYUNIN

3. Inaasahang balita (Anticipated News)

Tumutukoy naman ito sa balita ng pangyayaring

matagal nang naganap at alam na ng di-iilang
mambabasa bago pa malathala bilang isang balita.
Karaniwan ang ganitong uri ng balitang lumalabas
sa mga pahayagang pampaaralan, pandalubhasaan
at pampamantasan na buwan, quarterly, o semestral
ang labas.
 URI AYON SA LAYUNIN

4. Paunang balita (Advance News)

Ito naman ay tumutukoy sa mga balita ng

pangyayaring magaganap pa lamang sa isang tiyak na
panahon sa isang tiyak na lugar sa hinaharap.
Karaniwang nakakabilang sa ganitong uri ng balita ang
pagbabalita ng mga gawaing pang-isports na
magaganap sa hinaharap, tulad ng idaraos na
pabasketbol, pabeisbol, pati na ang magaganap na
paseminar, pakomvensiyon, at kauri.
 URI AYON SA LAYUNIN

5. Balitang Kinipil (News Brief)

Ito naman ang balitang pinaikli, binuod na

lamang, upang mapagkasiya sa maliit na ispasyo.
Karaniwan sa mga pinaikling balita ang nagbuhat
sa isang mahalagang balita, ngunit bunga ng
kakulanagan sa ispasyo ay piaikli na lamang para
sa kabatiran ng higit na nakararaming mambabasa.
 URI AYON SA LAYUNIN

6. Bulletin at Flash

Ang flash ay karaniwang nagbabanta ng isang malaking

balita, samantalang ang bulletin ay isang ulat ukol sa
isang laganap nang balita. Ang bulletin ay pauna na
tugaygay na balita, samantalang ang flash ay pauna ng
isang malaking balita.
Kabilang din sa uri ng balitang flash ang isang ulo ng
balita na nasa unang pahina, ngunit ang istorya ay nasa
ibang pahina.
 URI AYON SA LAYUNIN

8. Tugaygay na balita (follow-up news)

 URI AYON SA LAYUNIN

9. Balitang pinaganda (colored news) o lathalaing

balita (featured news)

Ito ay balita ng isang pangyayari na pinaganda

ang paghahatid ng imformasyon upang maging higit
na kawili-wili o kaya’y higit na makapagbigay-aliw
sa mambabasa.
 URI AYON SA LAYUNIN

9. Balitang di-totoo (false news)

Karaniwan itong balita ng mga likhang pangyayari o

inimbentong pangyayari. Maiikling ulat na gaya nito ang
madalas lumabas o nailalathala sa mga pahayagang tabloid,
ngunit ang pag-iimbento ng mahahalagang balita ay bihirang
makita. May nagsasabing ngayon ang panahon na maraming
lumalabas na istoryang pamulaan ng kawilihang-tao –human
interest story, artifisyal ngunit madulang ulat o istorya.
 URI AYON SA LAYUNIN

10. Balitang pampublisidad (publicity news)

Nagsasaad ito ng pagpapakilala sa madla ng isang

tao, bagay, pook o pangyayari, na hindi pa kilala
ngunit mahalagang makilala.
 URI AYON SA LAYUNIN

11. Balita ng pagkilala (recognition news)

Ito naman ang balita ng kahanga-hangang nagawa ng

isang tao o ng isang pangkat. Kasama rito ang pagtatampok
sa mga proyektong pambayan, pambansa o pampaaralan. Ito
ang nararapat na gamitin ng mga reporter sa mga paaralan
kung may nagkakaloob ng mga donasyon, iskolarship,
teaching chair, professorial chair, at iba pa
 URI AYON SA LAYUNIN

12. Balitang Interpretative

Ang balitang ito ay nagbibigay-diin sa pagsusuri at

pagpapaliwanag ng malalim na dahilan ng mga pangyayari upang
lalong madaling maunawaan ng mambabasa. Binibigyang-halaga
nito ang pagbibigay-liwanag sa dahilan ng masalimuot na pag-
unlad ng pag-uugnayan ng mga tao sa lipunan, politika at kultura.
Ginagamit ito ng mga reporter upang mapalitaw ang tunay na
kahalagahan ng balita o pangyayari sa mga mambabasa.
 URI AYON SA LAYUNIN

13. Balitang developmental

Ito ang mga balitang nauukol sa mga pangyayaring

may kaugnayan sa mga kaunlaran ng bayan,
lalawigan, rehiyon at buong bansa. Halimbawa ang
pagtatayo ng tulay na San Juanico sa Samar-Leyte.
 URI AYON SA LAYUNIN

14. Balitang Investigative

Ito ang pinakabagong paraan ng pagbibigay ng

balita. Dahil sa hindi na nasisiyahan ang mga
reporter sa pagpapaliwanag ng kahulugan ng mga
pangyayari, kaya’t ginagawa na nilang personal na
magsiyasat sa mga pangyayari.
 URI AYON SA LAYUNIN
15. Printable News

Ito ang mga balitang ang pangyayari’y itinuturing na nagdudulot ng kabutihan

sa mamamayan, tuwiran man o di-tuwiran. Kabilang sa ganitong kategorya ang
mga pangyayaring napapaloob sa sumusunod:

A. Pananalapi ng bayan
B. Kalusugan ng mamamayan
C. Ang dahilan ng mababang performance ng mga mag-aaral sa
agham at matematika kahambing ng mga mag-aaral sa
ibang bansa.
 URI AYON SA LAYUNIN

D. Epekto sa kabuhayan ng di pagbibigay-diin ng pamahalaan sa

pagtatalaga ng sapat na badjet para sa kaunlaran ng

pagsasaka sa buong bansa.

E. Epekto sa kalidad ng edukasyon sa bansa sa di-pag-uukol ng

malaking bagjet sa edukasyon para matustusan ang pagtatayo

ng sapat na dami ng mga paaralan, sapat na dami ng mga

batayang-aklat ng mga mag-aaral, ang pagpapanatili sa 40

estudyante man lamang bawat klase, at pagtataas man lang ng

suweldo ng guro kapantay kung hindi man nakakataas nang

kaunti sa suweldo ng mga pulis.

 URI AYON SA LAYUNIN

16. Unprintable news (mga balitang di-mainam

ipalimbag)

Kabilang sa ganitong mga balita ang nakakasira

sa pagkatao o pangalan ng isang taong nasasangkot.
Ang dahilan ay upang huwag masira ang kanyang
pangalan nang hindi pa napapatunayan ang
katotohanan ng mga pangyayari sa kanyang buhay.
 URI AYON SA LAYUNIN
17. Science Journalism at Science Writing

Ang Science Writing ay inihahanda ng may-akda para sa mga taong ang

pinagpakadalubhasaan ay kapareho ng sa may-akda. Ito’y para sa mga
taong nabibilang sa iisang linya. Pangunahing pinaglilimbagan nito ay
mga journal, magasin at huli na ang pahayagan.

Ang Science Journalism ay ang pagsulat hinggil sa agham o mga bagay

na teknikal para sa kaunawaan ng karaniwang mamamayan at hindi para
lamang sa mga nakatapos sa mga dalubhasaan at pamantasan. Ito’y
sumasaklaw sa newspaper writing at technical writing.
Maraming
Salamat!
Gawain:Magbigay ng tig-iisang halimbawa ng
Balita ayon sa kategorya at layunin.