Stanisław Wyspiański

Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 r. w Krakowie.

Jego matka, Maria zmarła, gdy miał 7 lat. Ojciec Franciszek (znany
rzeźbiarz) borykał się z problemami finansowymi i alkoholizmem,
w związku z czym opiekę nad chłopcem przejęła siostra matki, Janina
Stankiewicz. Dom ciotki był zawsze pełen gości (należeli do nich m.in. Jan
Matejko i Władysław Łuszczkiewicz), którzy współtworzyli jeden
z najważniejszych wówczas ośrodków polskiej kultury pod zaborami.
Stanisław Wyspiański uważał, że portret to odbicie chwili - nie malował
modela, lecz człowieka. Z ogromną czułością przedstawiane wizerunki
dzieci w niezwykły sposób oddają urok, niewinność i szczerość tych
wyjątkowych modeli.

Malowane polskie dzieci są najczęściej smutne, przygnębione, strapione

nieszczęśliwe lub przynajmniej głęboko zamyślone. Trudno się dziwić,
wielogodzinne pozowanie, zmuszające dziecko do pozostawania bez
ruchu, jest sprzeczne z dziecięcą naturą.
Dzieci są uparte, energiczne, niecierpliwe i ciekawe świata. Stanisław
Wyspiański uchwycił na portretach nie tylko naturalną urodę, ale i
temperament dziecka. Wykonane swobodnie i bez natrętnej perfekcji
wizerunki ukochanych pociech artysty, Helenki, Mietka i Stasia, dziś
podziwiać można w największych polskich muzeach.
Wyspiański prywatnie związany był z niewykształconą chłopką, Teodorą
Pytko, którą poślubił w 1900 r. Małżeństwo to - mimo popularnej wśród
inteligencji małopolskiej chłopomanii - uznane zostało za mezalians i nie
spotkało się z akceptacją najbliższego otoczenia artysty. Był on jednak
bardzo związany z rodziną, co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości.
Wielką miłością darzył Wyspiański swoje dzieci, które wielokrotnie
portretował w technice pastelowej (preferował ją, ponieważ miał alergię
na farby olejne). Malował je w codziennych sytuacjach, bez pozowania.
Powstały w ten sposób jedne z najsłynniejszych obrazów Stanisława
Wyspiańskiego - "Helenka", "Śpiący Mietek" i "Śpiący Staś".