1.

Cel ćwiczenia
Wykonane ćwiczenie miało na celu zbadanie naturalnej aktywności optycznej roztworu
cukru oraz obserwacja skręcania płaszczyzny polaryzacji światła.

2. Metody pomiarowe
Stanowisko laboratoryjne składało się z polarymetru, oraz stanowiska pozwalającego na
wykonanie roztworów cukru o odpowiednich stężeniach.
Kolejno wykonano następujące czynności:
I. Włączono polarymetr, aby lampa sodowa mogła się nagrzać i osiągnąć odpowiednią
jasność.
II. Przepłukano kuwety, w celu pozbycia się resztek roztworu.
III. Przygotowano próbkę „zerową” składającą się tylko z wody destylowanej.
IV. Wykonano serię 10 pomiarów próbki z wodą destylowana, w celu określenia
niepewności typy A odczytu kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji.
V. Następnie wykonano roztwory zawierające odpowiednio 1, 2, 4, 6, 8, 10 g cukru.
VI. Próbki umieszczono w polarymetrze i odczytano wskazania kąta na skali noniuszowej.
VII. Wyniki zapisano w protokole.
VIII. Przygotowano roztwór zawierający nieznana ilość cukru, po czym zmierzono próbkę
zawierającą ten roztwór.
IX. Po wykonaniu wszystkich pomiarów wyczyszczono kuwety oraz odłączono od
zasilania polarymetr.

3. Wyniki

Tab.1. Seria pomiarowa kąta zerowego

Tab.2. Pomiary kolejnych stężeń roztworu

 4. Dyskusja

Niepewność typu A:
Przykładowe rachunki zostaną przedstawione dla pomiaru nr 3

Niepewność pomiarowa typu A odczytu kąta z polarymetru zostanie obliczona według

poniższego wzoru:
𝑛
1
𝑥 = 𝑥̅ = ∑ 𝑥𝑖
𝑛
𝑖=1

𝑛
1
𝑢𝑎 (𝑥 ) = √ ∑(𝑥𝑖 − 𝑥̅ )2
𝑛(𝑛 − 1)
𝑖=1

Wartość średnia kąta 𝛼 jest równa:

𝛼 = 0,00445 𝑟𝑎𝑑
Niepewność standardowa typu A wynosi:
𝑢𝐴 (𝛼 ) = 0.00083 𝑟𝑎𝑑
Wartość kąta zerowego wynosi:

𝛼 = 0,00445, 𝑢𝐴 (𝛼 ) = 0.00083 𝑟𝑎𝑑

Niepewność typu B odczytu kąta w polarymetrze zostanie obliczona ze wzoru:
Δ𝛼
𝑢 (𝛼 ) =
√3
Gdzie Δ𝛼 to dokładność odczyty kąta z polarymetru wynosząca (0.1°=0,0017 rad)
0,0017
𝑢 (𝛼 ) = 2 = 0,00049 𝑟𝑎𝑑
√3
Niepewność całkowita odczytu kąta wynosi:

𝑢𝑐 (𝛼 ) = √0.000832 + 0,000492 = 0,00096 𝑟𝑎𝑑

𝛼 = (0,0045 ± 0,0019) 𝑟𝑎𝑑
Obliczanie stężenia procentowego
Stężenie procentowe obliczona zostanie z poniższego wzoru:

gdzie:
𝑚𝑐 – masa cukru
𝑚𝑤 – masa wody
0,004
𝐶𝑝 = ∗ 0,01 = 0,0074
0,004 + 0,05

𝑘𝑔
Aby otrzymane stężenie wyrazić w 𝑚3 należy:

𝐶 = 0,01 ∗ 𝐶𝑝 ∗ 𝜌
𝑘𝑔
Gęstość wody: 𝜌 = 1002,1
𝑚3

𝑘𝑔
𝐶 = 0,01 ∗ 0,00074 ∗ 1002,1 = 0,0074
𝑚3

Niepewność stężenia procentowego

W celu wyznaczenia niepewności stężenia procentowego, należy wyznaczyć niepewność

pomiaru wagi, którą odmierzany był cukier oraz niepewność zlewki, którą odmierzana była
woda:
Niepewność wagi, zlewki oraz suwmiarki, która została wykorzystana w dalszej części
ćwiczenia obliczona zostanie z poniższego wzoru:
∆𝑥
𝑢 (𝑚 ) =
√3
Przy czym ∆𝑥1 to dokładność wagi wynosząca 0,01 g, ∆𝑥2 to dokładność zlewki wynosząca
1ml, ∆𝑥3 to dokładność suwmiarki wynosząc 0,1 mm:
 0,000005 0,00005
𝑢 ( 𝑚𝑐 ) = = 0,0000029 𝑘𝑔 𝑢 (ℎ ) = =0,000029 m
√3 √3

0,0005
𝑢 ( 𝑚𝑤 ) = = 0,00029 𝑘𝑔
√3
Niepewność złożona stężenia procentowego obliczona zostanie z poniższego wzoru:

𝑚𝑐 2 −𝑚𝑐 2
𝑢(𝐶 ) = √( ) ⋅ 𝑢 2 ( 𝑚𝑐 ) + ( ) ⋅ 𝑢2 (𝑚𝑤 )
(𝑚𝑐 + 𝑚𝑤 ) (𝑚𝑐 + 𝑚𝑤 )2

0,004 2 −0,004 2 𝑘𝑔
𝑢(𝐶 ) = √(( 0,004+0,05)) ∗ (0,0000029)2 + ((0,004+0,05)2 ) ∗ (0,00029)2 = 0,00040 𝑚3

𝑘𝑔 𝑘𝑔
𝐶 = 0,00741 , 𝑢(𝐶) = 0,00040
𝑚3 𝑚3
𝑘𝑔
𝐶 = (0,00741 ± 0,00080)
𝑚3
Test 𝜒2
Zakładamy, że zależność jest liniowa. Aby to sprawdzić należy wykonać test 𝜒2.
Aby sprawdzić czy zależność jest liniowa należy posłużyć się wartością 𝜒2.

Liczba pomiarów: 6
Liczba niewiadomych: 1
Liczba stopni swobody:6-1=5
Przyjęto stopień istotności 𝛼 = 0,05
Wartość krytyczna 𝜒2 = 11.1

W programie Origin wartość wynosi: 𝜒2= 7,48723

χ2𝑘𝑟𝑦𝑡𝑦𝑐𝑧𝑛𝑒 > χ2

Widzimy, że wartość krytyczna jest większą od wartości uzyskanej podczas operacji w

programie. Pozwala nam to stwierdzić liniowość tej zależności.
Zgodnie z równaniem 𝑦 = 𝑏𝑥 parametr b jest współczynnikiem kierunkowym prostej.
Wartości 𝑏 oraz 𝑢𝑎 (𝑏) wygenerowane za pomocą metody najmniejszych kwadratów i
odczytane z wykresów programu Origin wynoszą:

𝑟𝑎𝑑 ∗ 𝑚3
𝑏 = 1,8564
𝑘𝑔

𝑟𝑎𝑑 ∗ 𝑚3
𝑢𝑎 (𝑏) = 0,0091
𝑘𝑔

Niepewność typu B odczytu kąta w polarymetrze zostanie obliczona ze wzoru:

Δ𝛼
𝑢 (𝛼 ) =
√3
0,0017
𝑢 (𝛼 ) = 2 = 0,00049 𝑟𝑎𝑑
√3
Obliczenie nieznanej masy cukru w ostatnim pomiarze
Wartość kąta skręcania dla ostatniego pomiaru odczytana z tabeli wykonanej w programie
Origin wynosi: 17,35° ≈ 0,30282 𝑟𝑎𝑑
𝛼𝑥 = 0,30 𝑟𝑎𝑑
𝛼 =𝑏∗𝐶
𝛼 0,30 𝑘𝑔
𝐶= = = 0,16 3
𝑏 1,86 𝑚
Przekształcając wzór otrzymujemy:
𝑚𝑐
𝐶=
𝑚𝑐 + 50
C ∗ 50
𝑚𝑐 =
(1 − C)
Szukana masa cukru wynosi:
𝑚𝑐 = 9,52 𝑔
Skręcalność właściwa wyniesie:
𝑎
b=𝛾∗ℎ → 𝛾= ℎ

gdzie h- długość kuwety

1,86 𝑚2
𝛾= = 13,14 °
0,1415 𝑘𝑔
Zamieniając otrzymaną wartość na stopnie otrzymujemy:

𝑚2
𝛾 = +32,87 °
𝑘𝑔

Niepewność skręcalności sacharozy

Niepewność skręcalności zostanie wyznaczona według poniższego wzoru:

1 2 −𝑎 2
𝑢(𝛾) = √( ) ∗ 𝑢 2 (𝑎 ) + ( ) ∗ 𝑢2 (ℎ)
ℎ2 ℎ2

2
1 2 −1,8564 −5
2 𝑚2
𝑢 (𝛾) = √( ) ∗ (0,0091)2+( ) ∗ ( 2,89 ∗ 10 ) = 0,23 ≈ 13,18 °
0,202 0,202 𝑘𝑔

Zatem skręcalność sacharozy wynosi:

𝑚2
𝛾 = (+33 ± 26 ) °
𝑘𝑔

5. Wnioski
W wykonanym przez nas doświadczeniu wyznaczony współczynnik skręcalności sacharozy
𝑚2 𝑚2
wynosi +33 ° 𝑘𝑔 . Tablicowa wartość tej wielkości to 66.5 ° 𝑘𝑔 . Dzięki otrzymanej
niepewności wynik można uznać za zbliżony do wartości tablicowej. Test χ2 wyszedł
poprawnie, zatem nie pojawiły się podstawy do odrzucenia liniowości zależności.
Obserwowane zjawisko naturalnej aktywności optycznej, pozwala zrozumieć zależność
między stężenie cukru w roztworze, a kątem skręcenia polaryzacji.