Co to jest ciag?

˛
Ciag
˛ to. . .

Przykład 1
� �
n+1 3 4 5
an = , czyli 2, , , , . . .
n 2 3 4

funkcja
f : N → X.

� Jeżeli X = R, to ciag
˛ nazywamy ciagiem
˛ liczbowym
(rzeczywistym).
� Stosujemy oznaczenie

f (n) = fn , najcz˛eściej an , bn , ...- wyrazy ciagu.

˛

� Czy istnieje ciag

˛ liczbowy rzeczywisty i taki że

f (N) = R?

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Monotoniczność ciagu
˛
Skoro ciag
˛ to funkcja określona na N, a w N mamy określona˛ relacje˛
porzadku
˛ n < n + 1, to
� Ciag
˛ rosnacy:
˛
� �
an+1
an < an+1 lub > 1 dla an > 0, n ∈ N .
an
� Ciag
˛ niemalejacy:
˛
� �
an+1
an ≤ an+1 lub ≥ 1 dla an > 0, n ∈ N .
an
� Ciag
˛ malejacy:
˛
� �
an+1
an > an+1 lub < 1 dla an > 0, n ∈ N .
an
� Ciag
˛ nierosnacy:
˛
� �
an+1
an ≥ an+1 lub ≤ 1 dla an > 0, n ∈ N .
an

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Przykład 2a
n2 + 2
Zbadaj monotoniczność ciagu
˛ an = . Zakładamy an < an+1 ,
(n + 1)2
czyli
n2 + 2 (n + 1)2 + 2 2 2
< / · (n + 1) · (n + 2)
(n + 1)2 (n + 1 + 1)2

(n2 + 2)(n2 + 4n + 4) < (n2 + 2n + 3)(n2 + 2n + 1)

n4 + 4n3 + 6n2 + 8n + 8 < n4 + 4n3 + 8n2 + 8n + 3

5 < 2n2 .
Nieprawda, gdy n = 1, czyli a1 > a2 , ale a2 < a3 < a4 < . . .

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Ciag
˛ ograniczony
� z góry:
∃M ∈ R ∀n ∈ N : an ≤ M;

� z dołu:
∃m ∈ R ∀n ∈ N : an ≥ m;
� (i z góry i z dołu)

∃M, m ∈ R ∀n ∈ N : m ≤ an ≤ M;

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Przykład 2b
n2 + 2
Zbadaj ograniczoność ciagu
˛ an = 2
.
(n + 1)
� Skoro a1 > a2 oraz a2 < a3 < . . ., to ciag˛ jest ograniczony z dołu
przez a2 .
� Skoro n2 + 2n ≥ n2 + 2 oraz (n + 1)2 > n2 + 2, to ciag
˛ jest
ograniczony z góry przez 1.
� Zatem ciag
˛ jest ograniczony.

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Ciag
˛ zbieżny – skończona granica ciagu
˛

Definicja
Jeżeli istnieje g ∈ R, taka że

∀ε > 0 ∃N ∈ N ∀n > N : |an − g| < ε,

to mówimy, że ciag

˛ jest zbieżny do g
(an → g lub limn→∞ an = g) i g nazywamy granica˛ ciagu
˛ an .

g+

g
g-

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Ciag
˛ zbieżny – skończona granica ciagu
˛

Definicja
Jeżeli istnieje g ∈ R, taka że

∀ε > 0 ∃N ∈ N ∀n > N : |an − g| < ε,

to mówimy, że ciag

˛ jest zbieżny do g
(an → g lub limn→∞ an = g) i g nazywamy granica˛ ciagu
˛ an .

g+
g
g-

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Przykład 2c
n2 + 2
Zbadaj zbieżność ciagu
˛ an = 2
.
(n + 1)
� �
� n2 + 2 �
g=1 ⇒ � 2 � − 1�� < ε
n + 2n + 1

2n − 1
2
<ε
n + 2n + 1
2n − 1 2n 2n 2
< 2 < 2 = <ε
n2 + 2n + 1 n + 2n + 1 n n
� �
2 2
2<ε·n ⇒ n > ∧N = .
ε ε

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Cztery istotne twierdzenia
Twierdzenie 1
Każdy ciag
˛ zbieżny jest ograniczony.

Kontrprzykład
Niech an = (−1)n , wtedy a2n = 1 i a2n−1 = −1, zatem limn→∞ an nie
istnieje.

Twierdzenie 2
Każdy ciag
˛ ograniczony i monotoniczny jest zbieżny.

Kontrprzykład
(−1)n
Niech an = , wtedy an → 0.
n

Twierdzenie 3
Każdy ciag
˛ ma co najwyżej jedna˛ granice.
˛
Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Cztery istotne twierdzenia

Twierdzenie 4 (o trzech ciagach)

˛
Rozważmy trzy ciagi
˛ (an ), (bn ) i (cn ). Jeżeli

an ≤ bn ≤ cn dla p.w.n

oraz
lim an = g = lim cn ,
n→∞ n→∞

to
lim bn = g.
n→∞

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)
Cztery istotne twierdzenia

Przykład 3
log(2n + 5)
Wyznacz limn→∞ . Niech
n
log(2n ) log(2n + 2n ) log(2n+1 )
an = = log 2, cn = = → log 2.
n n n

Bożena Piatek
˛ Ciagi
˛ liczbowe (rzeczywiste)