Zadania z analizy matematycznej - sem.

I
4. Szeregi liczbowe
Magdalena Chmara, Jakub Ciesielski, Tomasz Gzella,
Politechnika Gdańska

Definicja 1 (szereg, ciąg sum częściowych). Szeregiem nazywamy parę uporządkowaną

((an )∞ ∞
n=1 , (Sn )n=1 ) ciągów, gdzie:

• ciąg (an )∞
n=1 jest dany,

• ciąg (Sn )∞
n=1 jest ciągiem sum częściowych tego szeregu, danym wzorem

n
X
Sn = ai = a1 + an + ... + an
i=1

∞
X
Szereg taki oznaczamy an .
n=1

Definicja 2. Jeżeli ciąg (Sn ) jest zbieżny do granicy właściwej S ∈ R, tzn. limn→∞ Sn = S,
to jego granicę nazywamy sumą szeregu ∞
P
n=1 an . Mówimy wtedy, że szereg ten jest zbieżny
i ma sumę S.
∞
X n
X
ak = lim ak = S
n→∞
k=1 k=1
∞
X
W przeciwnym wypadku mówimy, że szereg an jest rozbieżny.
n=1

Zadanie 1. Korzystając z definicji zbadać, czy następujące szeregi są zbieżne. Jeżeli tak,
wyznaczyć ich sumy.
∞ ∞ ∞
X X 1 X 1
a) cos(nπ), e) , i) ,
n=0 n=1
n+3 n=1
(2n + 1)(2n − 1)
∞ ∞ ∞
X 1 X 2 X 1
b) , f) , j) ,
n=1
3n n=2
2
n −1 n=1
(3n − 2)(3n + 1)
∞ ∞ ∞
X 3n − 2n X 1 X 2n + 1
c) , g) , k) ,
n=0
6n n=0
2
n + 3n + 2 n=1
n2 (n+ 1)2
∞ ∞ ∞
X 4n + 5 n X 1 X 6
d) , h) , l) ,
n=1
20n n=1
n(n + 1) n=0
n!(n + 2)

1
 ∞ ∞ ∞
1 1 1
X   X   X
m) log 1 + o) ln 1 + , q) √ .
n=1
n n=1
n n=1
n
∞ ∞
1
 
e−n ,
X X
n) ln 1 − p)
n=2
n n=0

Twierdzenie 1 (warunek konieczny zbieżności szeregu).

∞
X
Jeżeli szereg an jest zbieżny, to lim an = 0
n→∞
i=1

Uwaga 1. Proszę pamiętać, że nie jest to warunek dostateczny!

Uwaga 2. Jeżeli an ≥ 0, to ciąg sum częściowych (Sn ) jest rosnący.
∞
X
Szereg an jest więc zbieżny, gdy ciąg (Sn ) jest ograniczony.
i=1
Zadanie 2. Wykazać, że podane szeregi są rozbieżne:
∞ ∞ ∞
1 2 3
X X     X
a) (1 − )n , d) n sin 2
tg , g) (−1)n + 1,
n=2
n n=1
n n n=1
∞ ∞ ∞
√ 1 24n + 5n
X X   X
n
b) arctg n, e) cos sin 2 , h) ,
n=1 n=1
n n=1
20n
∞ ∞ ∞
1 1
X   X X  
n
c) cos , f) (−1) , i) ln 1 + .
n=1
n n=1 n=1
n

∞
X 1
Definicja 3. Szereg postaci , gdzie p ∈ R,
np n=1
nazywamy szeregiem Dirichleta albo szeregiem harmonicznym rzędu p.
∞
X 1
Jest on uogólnieniem szeregu harmonicznego (gdy p = 1).
n=1
n

∞
X 1
Twierdzenie 2. Szereg Dirichleta , gdzie p ∈ R, jest:
n=1
np

• zbieżny, gdy p > 1,

• rozbieżny, gdy p ≤ 1.

Twierdzenie 3 (kryterium porównawcze).

∞
X ∞
X
Jeżeli wyrazy szeregów an , bn
n=1 n=1
spełniają nierówości 0 ≤ an ≤ bn dla każdego n ≥ N , wtedy
∞
X ∞
X
1. gdy bn jest zbieżny, to an jest zbieżny,
n=1 n=1

2
 ∞
X ∞
X
2. gdy an jest rozbieżny, to bn jest rozbieżny.
n=1 n=1

Fakt 1. Kilka przydatnych oszacowań:

∀x>0 sin(x) < x ∀x∈(−1,0)∪(0,∞) ln(1 + x) < x

2 ∀x∈R ex ≥ x + 1
∀x∈(0, π2 ) sin(x) > x
π
∀x∈(0, π2 ) tg(x) > x

Twierdzenie 4 (kryterium Cauchy’ego).

√
Załóżmy, że an ≥ 0 oraz lim n an = g.
n→∞
∞
X
Wtedy an jest
n=1

1. zbieżny, gdy g < 1,

2. rozbieżny, gdy g > 1.

Twierdzenie 5 (krtyterium d’Alemberta).

an+1
Załóżmy, że an > 0 oraz lim = g.
n→∞ an
∞
X
Wtedy an jest
n=1

1. zbieżny, gdy g < 1,

2. rozbieżny, gdy g > 1.

Uwaga 3. Jeżeli w kryterium Cauchy’ego lub d’Alemberta g = 1, to kryterium to nie rozstrzyga

o zbieżności tego szeregu.

Uwaga 4. W przypadku szeregów o wyrazach nieujemnych stosujemy głównie:

• twierdzenie 1: warunek konieczny zbieżności szeregu,

• twierdzenie 2: twierdzenie o zbieżności szeregu Dirichleta,

• twierdzenie 3: kryterium porównawcze,

• twierdzenie 4: kryterium Cauchy’ego,

• twierdzenie 5: kryterium d’Alemberta.

Są też inne, rzadziej stosowane kryteria dla takich szeregów, np. Raabego, Kummera.

3
Zadanie 3. Zbadać zbieżność szeregów:
∞ ∞ ∞ √
X 5 X 1 X ( 2 + (−1)n )n
a) , m) , y) ,
n=3
2n − 4 n=2
ln(n)ln(n) n=1
5n
∞ ∞ √ ∞
X 3 X n+5 X n5
b) , n) , z) ,
n=1
5n − 2 n=1
n2 n=1
2n + 3 n
∞ ∞ √ ∞
cos2 (n(5n + 2)) n3 + 2 1
X  
lnn 2 +
X X
c) , o) √ , z1) ,
n=1
n3 + 2 n=1
3
n3 + 2 n=1
n
∞ ∞ p ∞
X cos2 (n(5n + 2)) X 3
 X (arctg(n))n
d) , p) 8n3 + 1 − 2n , z2) ,
n4 + 4 n=1
(2π)n
n=1 n=1
∞ ∞ ∞   2
X arctgn X (n + 1)n X n+2 n
e) , q) , z3) ,
n=1
n2 n=1
nn+1 n=1
n+3
∞ p √ ∞ ∞
X X (3n)!5n X n3
f) ( n3 +1− n3 ), r) , z4) ,
n4n n=1
2n
n=1 n=1
∞ ∞ ∞  2
(n!)3 1 n+1 n

1
X   X X
g) sin , s) , z5) ,
n=1
n (2n)! n=1
3n n
n=1
∞ ∞ ∞ n2
1 1 1 2

(2n!)(3n!)
X   X X
h) cos , t) , z6) 1+ ,
n=1
n n n=1
(5n)! n=1
4n n
∞ ∞ ∞ n2
1 n!
 
1 3
X X X 
i) nsin , u) , z7) 1+ ,
n=1
n3 n=1
n n + 2n + n + 1
n=1
27n n
∞ ∞ ∞
√ 1 n! (2n)! − n!
X   X X
3
j) ntg , v) , z8) ,
n=1
n n=1
n + 5 · 5n + 2n + 3
n
n=1
n2n + 3n2
∞ ∞ ∞  n2
X 8logn X n2n X 1
k) , w) , z9) 1− ,
n=1
n4 n=1
5n (n!)2 n=1
n
∞ ∞ ∞ p
1 1 1
X X X   
3
l) , x) , z10) 8n3 + 2n − 2n sin .
n=2
n ln2 n
2
n=1
2n−(−1)n n=1
n

∞
X
Definicja 4. Szereg an o wyrazach dowolnych nazywamy bezwzględnie zbieżnym,
n=1
∞
X
gdy |an | jest zbieżny.
n=1

Twierdzenie 6. Każdy szereg bezwzględnie zbieżny jest zbieżny.

4
 Definicja 5. Szereg zbieżny, który nie jest zbieżny bezwzględnie,
nazywamy warunkowo zbieżnym.

Twierdzenie 7 (kryterium Leibniza).

∞
X ∞
X
Dany jest szereg naprzemieny postaci an = (−1)n bn . Jeżeli
n=1 n=1

1. bn+1 < bn dla n ≥ N ,

2. limn→∞ bn = 0,
∞
X
to szereg naprzemienny an jest zbieżny.
n=1

Uwaga 5. W przypadku szeregów o wyrazach dowolnych można zastosować następujący schemat:

∞
X
1. badamy szereg |an | przy pomocy metod z uwagi 4 i korzystamy z twierdzenia 6:
n=1
o szeregach zbieżnych bezwzględnie.
∞
X
Jeśli szereg an nie jest zbieżny bezwzględnie, przechodzimy dalej,
n=1

2. używamy twierdzenia 7: kryterium Leibniza dla szeregów naprzemiennych.

∞
X
Jeśli szereg an nie jest zbieżny warunkowo, przechodzimy dalej,
n=1

3. używamy twierdzenia 1: warunku koniecznego zbieżności szeregu. Może okazać się,

że szereg jest rozbieżny.

Jeżeli od razu widzimy, że szereg nie spełnia warunku koniecznego, należy przejść do punktu 3.
Można też stosować inne kryteria, np. Abela, Dirichleta.

Zadanie 4. Zbadać i określić rodzaj zbieżności szeregów o wyrazach dowolnych:

∞ ∞ √ ∞  n
(−1)n √  1
X X X 
a) √ √ , f) (−1)n n+1− n , k) (−1)n+1 n arcsin ,
n=1
n+1+ n n=2 n=1
n

∞ ∞ ∞
X (−1)n X (−1)n X (−1)n+1
b) √ √ , g) , l) ,
n=1
n+1− n n=1
2n n=1
n+3

∞ √ ∞ ∞
X (−1)n n X sin(5n) X (−1)n (1 + n)
c) , h) , m) ,
n=1
(n + 1)n n=1
n2 n=1
n2 + 4n + 3

∞ ∞ ∞ n
cos(nπ) ln n
X X X 
n n
d) (ln a) , i) √ , n) (−1) ,
n=0 n=1 2+ n5 n=2
n

∞ ∞ ∞ n
(−1)n n! (−6)n 3n + 1
X X X 
n
e) , j) , o) (−1) ,
n=2
(2n)! n=1
n! n=2
4n + 1

5
 ∞ ∞ ∞ n 
1 + 2n xn 1
X X X  
n n
p) (−1) 2 , s) , x ∈ R, v) (−1) 1+ ,
n=2
n + 3n + 1 n=1
n! n=1
10
∞ n ∞
3n + 1 sin n
X  X
q) (−1)n , t) ,
n=2
2n + 1 n=1
n!
∞ ∞
X cosnπ X sin(3n )
r) , u) ,
n=1
1+n 7
n=1
3n

∞
X   n
w) (−1)n+1 arcsin ln(n2 + 3) − 2ln(n) .
n=1

∞
X ∞
X
Definicja 6. Dane niech będą szeregi an , bn .
n=0 n=0
∞
X n
X
Wtedy szereg cn , gdzie cn = ak bn−k , nazywamy ich iloczynem.
n=0 k=0

∞
X ∞
X
Twierdzenie 8. Jeżeli szeregi an , bn są zbieżne bezwzględnie, to ich iloczyn także
n=0 n=0
jest zbieżny bezwzględnie oraz zachodzi równość
∞ ∞ ∞
! !
X X X
cn = an bn .
n=0 n=0 n=0

∞
X
Zadanie 5. Obliczyć cn , jeżeli cn jest iloczynem Cauchy’ego szeregów:
i=0
∞ ∞ ∞ ∞
X 2n X 1 X X
a) i n
, c) xn i xn , |x| < 1,
n=0
n! n=0
2 n! n=0 n=0
∞ ∞ n ∞ ∞
X an X b X X
b) i , d) xn i (−x)n , |x| < 1.
n=0
n! n=0
n! n=0 n=0

Bibliografia:
1. J. Banaś, S. Wędrychowicz, Zbiór zadań z analizy matematycznej, WNT, Warszawa 2001.
2. M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 1. Definicje, twierdzenia, wzory, GiS, Wrocław 2002.
3. M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza matematyczna 1. Przykłady i zadania, GiS, Wrocław 2002.
4. K. Jankowska, T. Jankowski, Zbiór zadań z matematyki, PG, Gdańsk 2006.
5. W. Krysicki, L. Włodarski, Analiza matematyczna w zadaniach część 1, PWN, Warszawa 1999.
6. W. Kryszewski, Wykład analizy matematycznej cz. 1 - Funkcje jednej zmiennej, UMK, Toruń 2009.
7. F. Leja, Rachunek różniczkowy i całkowy ze wstępem do równań różniczkowych, PWN, Warszawa 1977.