Swali la kwanza.

UTANGULIZI.
Ushairi ni sanaa ya kutumia maneno na muundo wa lugha ili kuwasilisha mawazo, hisia, na uzoefu wa
kibinadamu kwa njia yenye kuvutia na ya kipekee. Wataalamu wa ushairi kutoka maeneo mbalimbali
wanatoa ufafanuzi wa dhana hii kwa njia mbalimbali, kulingana na mitazamo yao na muktadha wa
kitamaduni wanachotoka. Hapa kuna mifano ya ufafanuzi wa kina kutoka kwa wataalamu wa ushairi:
Mulokozi 1996
Anasema zipo kumbo tatu ambazo ni ; ushairi wa Jadi pia unaitwa ushauri wa kimapokeo , ushauri wa
mlegezo au huru na ushauri wa maigizo. Ushairi wa kimapokeo ni aina ya ushairi ambao unazingatia na
kufuata kanuni, mitindo, na mbinu za zamani au za jadi zilizowekwa katika utamaduni fulani au kipindi cha
kihistoria. Mara nyingi, ushairi wa kimapokeo unaheshimu na kufuata miundo ya kisanii iliyoanzishwa
hapo awali, kama vile mita, mtiririko wa sauti, na muundo wa maandishi.
Kwa mfano, ushairi wa kimapokeo unaweza kujumuisha matumizi ya mbinu za kiwango cha juu kama vile
utumiaji wa mizani, ubunifu wa lugha, na mbinu za kipekee za kuelezea mawazo au hisia. Hata hivyo, ni
muhimu kutambua kwamba ushairi wa kimapokeo unaweza kuwa na tofauti kubwa kulingana na
tamaduni, eneo geografiki, au kipindi cha kihistoria.
Ushairi huru ni aina ya ushairi ambao unajitokeza nje ya mipaka ya mitindo ya jadi au kanuni za kisanii
zilizowekwa. Katika ushairi huru, washairi wanachukua uhuru mkubwa katika kutumia lugha, muundo, na
mbinu za kisanii bila kujali sheria za jadi au matarajio ya utamaduni fulani au kipindi cha kihistoria.
ushairi huru ni aina ya ushairi ambao unajitokeza bila kujali kanuni za jadi za kisanii, ukiruhusu washairi
kuonyesha uhuru wao wa kisanii na kueleza mawazo yao kwa njia wanayoiona inafaa.
Ushairi wa maigizo ni aina ya ushairi ambayo inajumuisha vipengele vya maigizo na ushairi pamoja. Katika
ushairi huu, washairi hutumia lugha na miundo ya kisanii ili kuwasilisha hadithi au matukio kwa njia
ambayo inalingana na utendaji wa maigizo. Wanaweza kutumia maneno kwa njia ambayo inafanana na
jinsi wahusika wa maigizo wanavyotumia sauti na mwendo kusawazisha au kuiga hali za kihisia au
matukio.ushairi wa maigizo ni aina ya ushairi ambayo inachanganya sifa za ushairi na maigizo, ikitoa fursa
ya kipekee ya kuwasilisha uzoefu wa kisanii kupitia matumizi ya maneno, sauti, na mwendo.
Shabaan Robert
Anasema ushauri ni sanaa inayopambanuliwa kama nyimbo, mashairi na tenzi. Zaidi ya kuwa sanaa ya
vina, ushairi ufasaha wa maneno machache au muhtasari, mawazo, maoni na fikra za ndani zinazoelezwa
kwa muh6wa ushauri huvuta moyo kwa namna ya ajabu .
Mathias Mnyambala 1965
Anadai kwamba ushauri ni msingi wa maneno ya hekima tangu kale ndicho kitu kilicho bora sana katika
maongozi ya dunia kwa kutumia maneno ya mkato na lugha nzito yenye Kunata iliyopangwa kwa urari wa
vina na mizani maalum kwa ushairi.
Amri Abed 1954
Ushairi au utenzi ni wimbo, hivyo kama shairi haliimbiki basi halina maana. Ni maana za ushairi kwa
mujibu wa wanamlegezo
Kezilahabi katika mbonde JM 1976
Anasema ushauri ni tukio, hali au wazo ambalo limeoneshwa kwetu kutokana na upangaji mzuri wa
maneno fasaha yenye mizani kwa kifupi ili kuonyesha ukweli fulani wa maisha.
Mulokozi na kahigi 1982
Wao wanatafsiri ushairi kuwa ni sanaa iliyopambanuliwa kwa mpangilio maalum wa maneno fasaha yenye
kuwapa kwa lugha ya mkato, picha,sitiari au ishara katika usemi, maandishi au mahadhi ya wimbo ili kuleta
wazo au mawazo, kufunza au kuelezea tukio au hisia fulani kuhusu maisha au mazingira ya binadamu kwa
njia inayofaa moyo.
Abdilatiff Abdalla 1973
Ushairi ni tungo lifaalo kupewa nina ushairi. Ni utungo wowote bali ni utungo ambao kila ubeti wake kuna
ulinganifu wa vina vitukufu vilivyopangwa kimoja baada ya chenziyo wenye vipande vilivyooana ulinganifu
wa mizani zisizo pungufu wala kuzidi na vipande hivyo viwe vimetandwa na maneno ya maalum na yenye
lugha nyoofu, tamu na laini ambayo ni telezi kwa ulimi wa kutamka, lugha ambayo ina uzito wa kufikia,
tamu kwa mdomo wa kuisema, tambuzi kwa masikio ya kuisikia na yenye kuathiri moyo uliokusudiwa na
kama ilivyokusudiwa.
Wamitila 2010
Ushairi ni sanaa inayotambulishwa na mpangilio maalum wa sentensi au vifungu, mpangilio ambao una
midundo maalum au ruwaza fulani inayounda wizani, lugha ya mkato na mafumbo pamoja na mpangilio
isio wa kawaida na vifungu fulani .
Mulokozi 1989
Anasema ushairi ni sanaa ya lugha inayoonyesha na kueleza jambo, wazo au tukio kwa namna inayovutia
hisia kutokana na mpangilio maalum wa maneno yaliyoteuliwa , kauli za mkato, picha za tamathali na
inayowasilishwa kwa hadhira kwa njia ya nyimbo au maandishi.
Mssamba 2003
Akinukuu Shabaan Robert anasema ushairi ni sanaa ya vina inayopambanuliwa kama nyimbo, mashairi na
tenzi zaidi ya kuwa sanaa ya vina, ushairi ufasaha wa maneno machache au muhtasari.
Encyclopedia American (EA)
Inaeleza kuwa ushairi ni kauli zenye hisia na ubunifu wa mpangilio fulani wenye urari, uwasilishaji wa
tajriba au mawazo ya mtunzi kwa maana ambayo huibua tajriba kama hiyo katika nyayo za wasomaji au
wasikilizaji na kutumia lugha ya picha
Njogu na Chamerah 1999
Wanasema ushauri ni sanaa ya lugha inayoeleza jambo kwa njia ya mkato na kwa namna inayoteka hisia za
msomaji au msikilizaji.
Aristotle
Mwanafalsafa wa zamani wa Ugiriki, Aristotle, alielezea ushairi kama "sanaa ya uigizaji kwa njia ya
maneno.Aristotle alielezea ushairi kama "sanaa ya uigizaji kwa njia ya maneno." Kwa maneno mengine,
aliona ushairi kama aina ya uandishi ambayo inajumuisha kutumia maneno ili kuiga au kusawazisha uzoefu
wa kibinadamu kwa njia inayowasilisha hisia, maoni, na mawazo. Kwa mujibu wa Aristotle, ushairi hutoa
fursa ya kufanya uigizaji kupitia matumizi ya lugha, kwa kuunda picha, mazingira, na hisia kwa wasikilizaji
au wasomaji. Hivyo, kwa mtazamo wake, ushairi ni zana ya kujenga uzoefu wa kisanii kwa kutumia maneno
kama vifaa vya msingi.
Ushairi unaweza kufafanuliwa kwa njia mbalimbali na watalamu tofauti. Kwa mfano, Edgar Allan Poe aliona
ushairi kama "matokeo ya mwangaza wa roho," wakati T.S. Eliot alikazia uwezo wa ushairi kuwasilisha hali
ya kihisia na kiroho. Kwa upande mwingine, William Wordsworth aliona ushairi kama "kutoa kwa hisia zetu
kwa mawazo ya kawaida." Kwa ufafanuzi wa pamoja, ushairi unaweza kutazamwa kama sanaa inayotumia
lugha ya kisanii kuhamasisha hisia, mawazo, au uzoefu.
Ushairi ni aina ya sanaa inayotumia lugha ya kisanii kwa njia ya pekee ili kuwasilisha hisia, mawazo, au
uzoefu. Kupitia matumizi ya muundo wa kisanii, sauti, na lugha, washairi hujenga maana za kipekee na
kuchochea hisia za wasikilizaji. Ushairi unaweza kuchukua fomu mbalimbali kama vile mashairi, nyimbo, au
visa, na mara nyingine hutumika kuelezea hisia za kibinafsi au kusambaza ujumbe wa kijamii. Ni aina ya
sanaa inayoruhusu ubunifu wa hali ya juu na uchunguzi wa kina wa maisha na mazingira ya binadamu.
HITIMISHO .
Ushairi ni mfumo wa sanaa unaotumia lugha ya kisanii kwa lengo la kuwasilisha mawazo, hisia, na uzoefu.
Mara nyingi, hujumuisha matumizi ya muundo wa kisanii, sauti, na lugha ili kuunda maana ya kipekee.
Watalamu wameelezea ushairi kama njia ya kueleza hisia za kibinafsi, kusambaza ujumbe wa kijamii, au
kuchunguza maana ya maisha kupitia matumizi ya maneno yanayong'ara na yanayovuta. Ni aina ya sanaa
inayoruhusu uhuru wa ubunifu na inaweza kuchukua fomu tofauti kama vile mashairi, nyimbo, au visa.
Kwa hiyo, tunaweza kusema kwamba ushairi ni aina ya sanaa ambayo inatumia lugha kwa njia ya pekee
kuwasilisha mawazo, hisia, na uzoefu, mara nyingi kwa njia ya muundo wa kisanii na unaochochea hisia.
MAREJELEO.
1. Abeid A 1954 -Sheria za kutunga mashairi na Diwani ya AMR. EALB, Nairobi.
2. Mulokozi, N.M na kahigi K.K 1982 -Kutunga mashairi na a Diwani yetu TPH, Dar es salaam.
Robert S 1958 -Hotuba juu ya ushairi Je ASC28/1:37-42.
Mnyambala M 1965 Diwani ya Mnyambala EALB Nairobi.
Swali la pili
UTANGULIZI.
Utendi ni aina ya mashairi ya Kiswahili ambayo yanafanana na ngano. Hizi ni kazi za fasihi ambazo huchora
matukio ya kihistoria, hadithi za kimapenzi, au hadithi za kishujaa kwa njia ya ufasaha na mitindo ya
kupendeza. Utendi unajulikana kwa muundo wake wa kipekee wa stanzas ambao unaweza kuendelea kwa
urefu mkubwa. Kwa kawaida, utendi hutumika kuelezea maadili, tamaduni, na historia ya jamii fulani.
"Utendi wa Mwana Kupona" ni kazi ya fasihi ya Kiswahili iliyoandikwa na mwandishi maarufu Shaaban bin
Robert. Katika utendi huu, hadithi inahusu mhusika wa Mwana ambaye anapata uponyaji kutokana na
imani yake katika Mwenyezi Mungu. Mwana anaathiriwa na uchawi lakini anajitahidi kwa imani na sala
kumpata Mwenyezi Mungu. Kupitia majaribio na mateso, Mwana anafanikiwa kuponyoka na kupata afya
njema. Utendi huu unaonyesha muktadha wa kidini wa Kiislamu na mafundisho ya imani, subira, na ujasiri.
Shaaban Robert aliuandika utendi huu kwa ustadi wa lugha na mbinu za uandishi za Kiswahili, huku
akielezea maadili na mafundisho ya Kiislamu kwa njia ya kuvutia na inayovutia wasomaji.
Katika utendi wa "Mwana Kupona" athari ya Uislamu katika maendeleo ya ushairi wa Kiswahili inaonekana
katika maudhui, mitindo, na mbinu za uandishi zilizotumika. Hapa nitatoa hoja za uthibitisho kutoka kwa
utendi huo:

Maudhui ya Kiislamu
Utendi wa "Mwana Kupona" unaonyesha muktadha wa kidini wa Kiislamu kupitia matukio na mafundisho
yanayopatikana katika utendi huo. Kwa mfano, Mwana, ambaye ni mhusika mkuu, anapata uponyaji wake
kutokana na imani yake katika dini na sala zake kwa Mwenyezi Mungu. Hii inaonyesha jinsi imani na
mafundisho ya Kiislamu yanavyoingia katika muktadha wa kazi za fasihi za Kiswahili.

Mbinu za Uandishi
Uandishi wa utendi huu unaonyesha athari za Kiislamu katika mtindo wa uandishi wa Kiswahili. Lugha
iliyojaa methali, misemo, na mifano kutoka katika mafundisho ya Kiislamu inathibitisha jinsi Uislamu
ulivyoingia katika uandishi wa Kiswahili. Pia, mbinu za utunzi, kama vile matumizi ya michoro na mazingira
ya kihistoria, yanaweza kuonekana kama athari za Kiislamu katika kuunda na kusimulia hadithi.

Maadili na Mafundisho.
"Mwana Kupona" inasisitiza maadili ya Kiislamu kama vile subira, imani, na ujasiri. Mwana anayo imani
kubwa katika Mwenyezi Mungu na anapitia majaribio na mateso ili kufikia uponyaji wake. Hii inaonyesha
jinsi mafundisho ya Kiislamu yanavyoathiri maudhui ya kazi za fasihi za Kiswahili na jinsi yanavyoonyeshwa
kupitia wahusika na matukio.
Kuanza, utendi huu unathibitisha athari ya uislamu kwa kuonyesha misingi ya dini hiyo, kama vile huruma
na haki, kama vile katika kifungu cha Mwana kumpona mnyonge.

Pia, maadili ya Kiislamu yanajitokeza katika utendi huu kupitia tabia za wahusika. Kwa mfano, uaminifu wa
Mwana kwa baba yake unaweza kuchukuliwa kama uthibitisho wa msingi wa maadili ya Kiislamu.
Aidha, utendi huu unatilia mkazo umuhimu wa elimu na heshima kwa wazazi, mada ambazo zinakwenda
sambamba na mafundisho ya Kiislamu. Hivyo, tunaweza kusema kwamba Uislamu una athari kubwa katika
maendeleo ya ushairi wa Kiswahili kwa kuleta misingi thabiti ya maadili.
HITIMISHO.
Mwana Kupona' ni ushahidi wa jinsi Uislamu unavyochangia kwa kina katika kukuza sanaa na utamaduni
wa Kiswahili. Kupitia mifano ya wahusika na matukio, Shaaban Robert anaonyesha jinsi imani na maadili ya
Kiislamu vinavyoathiri moja kwa moja tasnia ya ushairi wa Kiswahili.

Kwa kuwa utendi wa "Mwana Kupona" unaonyesha dhahiri athari za Kiislamu katika maendeleo ya ushairi
wa Kiswahili kupitia maudhui, mitindo, na mbinu za uandishi, inaweza kuhitimishwa kwamba Uislamu
ulikuwa na athari kubwa katika ukuaji na ukuzaji wa fasihi ya Kiswahili. Utendi huo unathibitisha jinsi dini
na tamaduni zinavyoshirikiana na kuathiri sana sanaa na fasihi ya jamii.

MAREJELEO
1 . Swahili poetry volume 29
2. Fani ya Fasihi Simulizi -Assumpta K Matei.
3. Kyallo Wadi Wamitila 2003
4. Wikipedia. Fasihi Simulizi.