Professional Documents
Culture Documents
Ders 1
Ders İçeriği
Temel Esaslar
İletim Hatlarında Gerilim-Akım İlişkisi (Kısa İletim Hatları)
İletim Hatlarında Gerilim-Akım İlişkisi (Orta Uzunlukta İletim Hatları)
İletim Hatlarında Gerilim-Akım İlişkisi (Uzun İletim Hatları)
Genel Devre Sabitleri
Uzun İletim Hatları için Eşdeğer π ve Eşdeğer T Devreleri
İletim Hatlarında Kompanzasyon
Tek Hat Diyagramı, Empedans Diyagramı ve Reaktans Diyagramı
Pu Değerler
Güç Sistemlerinde Simetrik Arızalar
Kaynaklar
Prof. Dr. Hüseyin Çakır, «Elektrik Güç Sistemleri Analizi», İstanbul Gelişim
Üniversitesi Yayınları, 2018.
Muhtelif kaynaklar..
Ders Değerlendirme
Yük
1
Tr. Taşıma Hattı Tr.
Yük
Fazörel
Gösterim
Kartezyen Kutupsal
Fazörel İşlemler
Matrislerin Toplamı
İki matrsin toplanabilmesi için boyutlarının aynı olması gerekir.
ÖRNEK:
Matrisyel İşlemler
Matrislerin Çarpımı
Matrislerin bir sayı ile çarpımında tüm elemanları sırası ile çarpan ile çarpılır.
Matris boyutu değişmez.
olmak üzere
ÖRNEK:
Matrisyel İşlemler
Matrislerin Çarpımı
İki matrisin çarpılabilmesi için ilk matrisin sütun sayısı ile ikinci matrisin satır
sayısının birbirine eşit olması gerekir. Matris çapımında matrislerin sırası önemlidir.
mxn boyutlu matrisi ve nxy boyutlu matrisi dikkate alınırsa,
bu iki matrisin çarpımının sonucu mxy boyutlu C matrisi olacaktır.
Matrisyel İşlemler
Matrislerin Çarpımı
ÖRNEK:
Matrisyel İşlemler
Matrisin Tersi
nxn boyutlu A matrisi için A.B=B.A=In eşitliğini sağlayan B matrisi A matrisinin
tersi olarak tanımlanır. (In= Birim matris)
2x2 boyutlu bir matrisin tersi ise kolay bir şekilde aşağıdaki gibi hesaplanabilir:
ÇÖZÜMLÜ PROBLEM
2 6
𝐴=
−5 10
Matrisyel İşlemler
ÖDEV
hesaplayınız.
Temel Esaslar
𝑉max
= 𝑉 = 𝑉𝑒𝑓 = 𝑉𝑟𝑚𝑠
Gerilim ve Akım için 2
efektif değerler 𝐼𝑚𝑎𝑥
= 𝐼 = 𝐼𝑒𝑓 = 𝐼𝑟𝑚𝑠
2
Temel Esaslar
ÖRNEK:
Ani değer ifadeleri 𝑣 = 141,4 cos 𝑤𝑡 + 30° 𝑣𝑒 𝑖 = 7,07 cos 𝑤𝑡 olarak verilen
gerilim ve akım dalgalarına ait maksimum değerleri ve efektif değerlerini
hesaplayınız.
Gerilim ve akımın maksimum değerleri, Efektif değerleri,
𝑉𝑚𝑎𝑥 = 141,4 𝑉𝑚𝑎𝑥 141,4
𝐼𝑚𝑎𝑥 = 7,07 𝑉 = = = 100 𝑉
2 2
𝐼𝑚𝑎𝑥 7,07
𝐼 = = =5𝐴
2 2
Verilen sisteme ait gerilim ve akım fazörleri ifade edilirse: 𝑉 = 100∠30° = 86,6 + 𝑗50 𝑉
𝐼 = 5∠0° = 5 + 𝑗0 𝐴
Büyüklüklerin Tek İndisli Olarak
Gösterimi
Bir e.m.k. ihtiva eden a.c. devrede; Bu devrede tek indisli fazör olarak akımı aşağıdaki gibi ifade edebiliriz.
e.m.k değeri : 𝐸𝑔
𝑉𝑡 − 𝑉𝐿
a ve 0 noktaları arasındaki gerilim : 𝑉𝑡 𝐼𝐿 =
𝑍𝐴
Devredeki akım : 𝐼𝐿
ZL üzerindeki gerilim : 𝑉𝐿
𝑉𝑡 = 𝐸𝑔 − 𝐼𝐿 . 𝑍𝑔
+ ve – işaretleri : Üretim polaritesini
gösterilmektedir.
Sonuç olarak; Ani Değer
𝑣𝑎 = 𝑣𝑡 𝑣𝑏 = 𝑣𝐿
𝑉𝑎 = 𝑉𝑡 𝑉𝑏 = 𝑉𝐿 Fazör Değer
olur.
Büyüklüklerin Çift İndisli Olarak
Gösterimi
𝑉𝑎0 − 𝑉𝑏𝑛
𝐼𝑎𝑏 =
𝑍𝐴
elde edilir.
Temel Esaslar
S = 𝑉 𝐼 cos 𝛼 − 𝛽 + 𝑗 𝑉 𝐼 sin 𝛼 − 𝛽 S = P + jQ
Güç Üçgeni
S 𝑃
Q
cos θ =
θ 𝑆
P
Endüktif bir yük için güç üçgeni Kapasitif bir yük için güç üçgeni
ÖDEV
P1, Q1 ve S1 için θ1 geri faz açısına sahip yük ile P2, Q2 ve S2 için θ2 ileri faz açısına
sahip negatif yükün paralel bağlantısına ait eşdeğer güç üçgenini çiziniz.
Temel Esaslar
Ic
Ia
Üç Fazlı dengeli bir yükte akımların fazör diyagramı
a) Bir noktadan çizilmiş fazörler
b) Kapanmış üçgen formunda fazörlerin toplamı
Temel Esaslar
Vca
Vab -Vbn
o
𝑉𝑎𝑏 = 2 𝑉𝑎𝑛 cos 30° = 3. 𝑉𝑎𝑛
o
30 60
Van
Van
a) Faz-nötr gerilimleri
b) Faz ve faz-nötr gerilimleri arasındaki bağıntı
Temel Esaslar
a
a Y-Δ Dönüşümü
Za
Zca Zab
ÖRNEK:
Kollarında birbirine eşit 2030° ’luk empedanslar bulunduran Y bağlı yükün
uç gerilimi yani fazlar arası (line to line) gerilimi 4400 V’dur. Besleme
noktasından yüke çekilen üç fazlı hattın her fazının empedansı ZL = 1,475°
olduğuna göre besleme noktasında fazlar arası gerilimi bulunuz.
Temel Esaslar
𝑉𝑎𝑛 2540∠0°
𝐼𝑎𝑛 = = = 127∠ − 30° 𝐴
20∠30° 20∠30°
Besleme noktasındaki faz nötr gerilimi
𝑉𝑎𝑛 + 𝐼𝑎𝑛 . 𝑍𝐿 = 2540∠0° + 127∠ − 30°. 1,4∠75°
= 2666 + 𝑗125
= 2670∠2,70° 𝑉
ve besleme noktasında fazlar arası gerilim ise
3. 2670 = 4620 𝑉’tur.
Temel Esaslar
𝑆 = 𝑃 2 + 𝑄2 = 3. 𝑉𝐿 . 𝐼𝐿 𝐼𝑃 = 𝐼𝐿
Temel Esaslar
ÖRNEK: 𝑍 = 𝑅 + 𝑗𝑋
Seri empedansı 10∠60° Ω olan bir a.c. 𝑍 = 10 cos 60° + 𝑗10. sin 60°
devresine 240 V gerilim uygulandığında 𝑅 = 10 cos 60° = 5Ω
devrenin R, X, P, Q ve güç faktörünü 𝑋 = 10. sin 60° = 8,66 Ω
bulunuz.
240∠0°
𝐼= = 24∠ − 60° 𝐴
10∠60°
𝑃 = 𝑅. 𝐼2 = 5.242 = 2880 𝑊
𝑄 = 𝑋. 𝐼2 = 8,66.242 = 4988 𝑉𝐴𝑟
𝑄 4988
240 V 10 60o Ω 𝐺üç 𝑓𝑎𝑘ö𝑡ü𝑟ü = cos tan−1 = cos tan−1 = 0,5
𝑃 2880
veya
𝑋 8,66
𝐺üç 𝑓𝑎𝑘ö𝑡ü𝑟ü = cos tan−1 = cos tan−1 = 0,5
𝑅 5
PASİF DEVRE ELEMANLARI
İletim Hatlarında Direnç
İletim hattı iletkenlerinin direnci, hatlarda güç kaybına sebep olduğundan çok
önemlidir. Bir iletkenin a.c. ve d.c. karşı gösterdiği dirençler birbirinden farklıdır,
a.c.'da önemli olan efektif dirençtir. Bu ise;
iletkendeki güç kaybı
𝑅= Ω
𝐼2
b A
d d
x x
C c
r x
a
B
𝑑
𝐿 = 10−7 1 + 4 ln 𝐻𝑒𝑛𝑟𝑦/𝑚𝑒𝑡𝑟𝑒
𝑟
𝑑
İletkenler arasındaki mesafe büyük olduğunda 4 ln 𝑟 terimi a = b = c = d olması durumu için
3 3
l'in yanında çok büyük kalacağından 𝑑. 𝑑. 𝑑 = 𝑑3 = 𝑑
𝑑 olacağından A iletkeninin endüktansı;
𝐿 = 10−7 4 ln 𝐻/𝑚
𝑟 1 𝑑
veya 𝐿𝐴 = 2.10−7 + ln H/m
4 𝑟
𝑑 1 𝑑
𝐿 = 10−4 4 ln 𝐻/𝑘𝑚 𝐿𝐴 = 2.10−4 + ln H/km
𝑟 4 𝑟
olarak kısaltılabilir.
İletim Hatlarında Endüktans
"Transpoze" her faz iletkeninin, üçte bir uzunluğunun hat boyunca değişik
konumlarda yerleştirilmiş olmasıdır.
Transpoze yapıldığında A iletkeninin ortalama edüktansı;
3
1 𝑎𝑏𝑐
𝐿𝐴 = 2.10−7 + ln H/m
4 𝑟
Geometrik
ortalama mesafe
İletim Hatlarında Kapasite
3 q3 d2
d1
2
q2
𝜋𝜀0
𝐶= Hattın tranpoze edilmesi durumda birim uzunluk [metre]
𝑑
𝐿𝑛
𝑟 başına bir fazın ortalama kapasitesi:
2𝜋𝜀0
𝐶= F/m
𝜀0 = 8,85 . 10−12 [F/m] 𝐿𝑛
𝑑𝑒
𝑟
3
𝑑𝑒 = 𝑑1 . 𝑑2 . 𝑑3
UYGULAMA
Kol empedansları 10 15 0 Ω olan Y bağlı dengeli bir yük 208 V’luk hat gerilimi ile
beslendiğine göre, Vca gerilimini referans seçerek hat ve faz gerilimlerini ve akımlarını polar
formda hesaplayınız.
b
c