Pananagutan sa

Pangangasiwa at 4
Pangangalaga ng
Pinagkukunang-Yaman ng
Bansa
Modyul sa Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan-Ika-apat na Linggo

www.google.com/search

FEDELYN T. BAUK
Gumawa
Kagawaran ng Edukasyon - SDO – Ifugao

i
 Republika ng Pilipinas
Kagawaran ng Edukasyon
Cordillera Administrative Region
Dibisyon ng Ifugao-Lagawe

KARAPATANG-ARI
(2020)

Nailaan sa Seksyong 9 Atas ng Pangulo Blg. 49,s. 1972

“Walang karapatang-ari ang hahalili sa gawain ng pamahalaan,ang

gawain ay kailangang likhain para sa pakinabang na paggamit.

Ang material na ito ay binuo para sa implimentasyon ng k-12 na

Kurrikulum sa pamamagitan ng Curriculum Implementation Division
(CID)- Learning Resource Management System (LRMS). Ito ay maaring
maparami para sa layuning edukasyonal at dapat kilalanin ang gumawa.
Ang pinagmulan ng Gawain na pinahintulutan ng may gawa ay kinilala at
ang karapatang-ari ay naiukol. Walang gawain mula sa material na ito
para sa komersyal na layunin at kita.

FEDELYN T. BAUK
Gumawa

ii
 Alamin:

Alam mo bang maraming mga katangiang pisikal ng ating bansa na

maari nating ipagmalaki?
Halina’t ating isa-isahin sa mga sumusunod na talakayan ang ilan
sa mga naggagandahang mga tanawin na nakakaaliw at nakakatulong sa
paglago ng ating ekonomiya.

Para sa Tagapagdaloy:
Hinihikayat po namin ang inyong pang-unawa at paggabay sa ating
mga bata upang maiparating nang wasto ang mga kaalaman tungkol sa
mga katangiang pisikal ng aring bansa.

Para sa mag-aaral:
Gamiting mabuti at wasto ang modyul na ito. Panatilihing malinis at
iwasan ang pasusulat ng mga hindi kanaisnais upang hindin ito madaling
masisira at maaring gamitin pa ng inyong mga nakababatang mga
kapatid.
Basahin at unawaing mabuti ang nilalaman ng bawat pahina at
panuto sa mga gawin.
Pakatapos araling ito, inaasahan kong may masasabi ka tungkol
sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng Pilipinas.
Markahan/Linggo - Ikalawang Markahan, Ika-apat na
Linggo

Kasanayan sa Pagkatuto/koda - Nasusuri ang kahalagahan ng

pangangasiwa at
Pangangalaga ng mga likas na
yaman ng bansa
Most Essential Learning
Competencies (MELC)
Ap 4LKE-11b-d-3

1
 Subukin

Panuto: Basahing mabuti ang mga tanong bago ito sagutin. Piliin ang
titik ng tamang sagot at isulat sa inyong kuwaderno sa AP.

1. Anong ahensiya ng pamahalaan ang nangunguna sa pangangasiwa

sa ating kalikasan at kapaligiran?
A. DENR B. DSWD C. DepEd D. DA

2. Ano ang isinasaad ng RA 428?

A. Pagbabawal sa pagkakatay sa mga alagang aso upang ulamin
B. Pagbabawal sa paghuhuli sa mga mababangis na hayop sa
kagubatan
C. Pagbabawal sa pagkuha sa mga isda at coral reef
D. Pagbabawal sa pagbebenta o pagbibili ng isda o iba pang
yamang – dagat na pinatay sa pamamagitan ng dinamita o paglalason

3. Bakit nabuo ang PD 1219 at 1698?

A. upang pangalagaan an gating kagubatan
B. upang protektahan ang mga yamang koral sa katubigan ng
Pilipinas
C. upang pangalagaan ang mga tao sa bansa
D. lahat ng nabanggit

4. Ang ating pamahalaan ay gumagawa ng batas para sa ikauunlad ng

bawat Pilipino tulad layunin ng PD 705. Ano ang batas na ito??
A. Ito ay batas ukol sa selective logging.
B. Ito ay batas para sa tamang pangingisda.
C. Ito ay batas para sa pangangalaga sa mga kagubatan
D. Lahat ng nabanggit

5. Lahat ng mga kagawaran ay may kaukulang tungkulin. Ano naman

ang pananagutan ng DepED sa pangangasiwa at pangangalaga sa
pinagkukunang yaman ng bansa?
A. Isama ng mga guro sa kanilang kurikulum at pagtuturo ang
pangangalaga
sa mga yaman ng bansa.
B. Ituro ang tamang paraan ng pagtatanim sa mga hardin
C. Turuan ang mga bata ng tamang paraan ng pagbubungkal ng
lupa
D. Ituro sa mga kabataan ang wastong pag-aalaga sa mga hayop
2
6. Pamilya ang pinakamaliit na yunit sa lipunan. Paano ito makatutulong
sa pangangalaga sa ating mga likas na yaman?
I. Simulan sa tahanan ang wastong paraan ng pangangalaga sa
ating mga likas na yaman
II. Hubugin ang mga anak nang may pagpapahalaga sa kalikasan
III. Ituro sa mga anak ang tamang paraan ng pagtatapon ng
basura
IV. Hayaan ang mga anak na lumaki sa kanilang nais gawin

A. I,II at III B. I,II at IV C. I, III at IV D. I, at III

7. Paano makatutulong ang mga bribadong samahan o ahensiya sa

pangangalaga
sa ating kapaligiran?
A. Maglunsad ng mga programang pangkalusugan
B. Magbigay ng libreng lupain sakahan sa mga tao
C. Maglunsad ng mga programang magtuturo sa iba’t ibang
paraan ng pangangalaga sa ating kapaligiran
D. Wala sa nabanggit

8. Sa paanong paraan maipabatid sa publiko ang mga mensaheng

pangkapaligiran?
A. media B. awitin C. dula D. lahat ng
nabanggit

9. Si Maguide ay isang batang mag-aaral na nasa ikaapat na baitang.

Alin sa mga sumusunod ang isa sa kanyang pananagutan sa
kapaligiran?
A. Pumasok sa paaralan araw-araw
B. Magkaroon ng mga kaibigan sa kanilang paaralan
C. Kumain ng masustansiyang mga pagkain araw-araw
D. Magkaroon ng sariling disiplina at gawin ang tama para sa
ikabubuti ng kanilang lugar

10. Sa pangangalaga sa mga pinagkukunang-yaman, sino ang higit na

may karapatang mangalaga sa mga na likas na yaman ng bansa?
A. pamahalaan at paaralan
B. simbahan at pamilya
C. pribadong mamamayan at mamamayan
D. lahat ng nabanggit

3
 Balikan:
Ang ginagawa ba ng lalaki sa larawan ay nagpapakita
ng tamang paggamit sa ating mga likas na yaman? Bakit?

(larawang kuha sa Kids Encarta)

Tuklasin:

Panuto: Paghambingin ang mga larawan sa ibaba.

(larawang kuha sa Kids Encarta)

Larawan A Larawan B

Alin sa larawan ang epekto ng pagkasira ng ating kagubatan?

4
 Suriin:

Ang pananagutan ay itinuturing na kasingkahulugan ng tungkulin,

obligasyon at responsibilidad.

Ang pananagutan ay ang mga dapat gawin ng isang sector o tao para
sa kaniyang sarili at para sa kaniyang bayan.

Ang mga may pananagutan sa pamamahala sa ating mga likas na

yaman ay ang mga sumusunod:
1. Pamahalaan
2. Paaralan
3. Simbahan
4. Pribadong Samahan
5. Pamilya
6. Mamamayan (tao)

May bahaging ginagampanan ang bawat kasapi ng

lipunan upang maiwasan ang tuluyang pagkawasak ng mga likas
na yaman ng bansa.

PD- Presidential Decree o utos ng Pangulo ng bansa

1. Pamahalaan - panangutan nitong gumawa ng mga batas upang

maagapan ang pagkasira o pagkawasak ng ating mga pinagkukunang-
yaman.

➢ Republic Act 428 - Ito ay isang batas na nagbabawal sa

pagbebenta o pagbibili ng isda o ibang yamang-dagat na
pinatay sa pamamagitan ng dinamita o paglalason.

➢ PD1219/PD 1698 - Ang batas na ito ay naglalayong

protektahan ang mga yamang koral sa katubigan ng
Pilipinas

➢ PD 705 o Selective Logging - Isa ay ang batas ukol sa

selective logging, o ang pagpili lamang sa kung anong puno
ang maaaring putulin at kung ano ang dapat iwanan.

5
2. Paaralan –tungkulin ng bawat kawani ng sektor ng edukasyon lalo’t
higit ng mga guro na isama sa kanilang kurikulum at pagtuturo ang
pagpapahalaga sa mga yaman ng bansa.
✓ Ang mga paaralan ay dapat manguna sa pakikilahok
sa mga proyektong inilunsad ng pamahalaan tulad ng
proyektong “Ilog Ko, Irog Ko,” Eco Saver ng DepEd
NCR, at “Kabataan Kontra Basura.”
“Clean and Green Program” “Eco Friendly
School”’Kayam at iba pa programa tungkol sa ating
kapaligiran.

3. Simbahan - ang simbahan ay samahan ng mga taong may iisang

paniniwala. Bilang isang kasapi sa lipunan, ang simbahan ay may
pananagutan na manghimok sa kanilang mga kasapi na magkaroon ng
mataas na pagpapahalaga sa mga likas na yaman na siya nating
pinagkukunan ng yaman. Gayundin, ipakita ang paniniwala sa
pamamagitan ng mga kilos, prinsipyo, at mabuting gawa lalo na para sa
lahat ng bagay na may buhay gayundin ang pagtatama sa maling gawa
ng mga kasapi.

4. Pribadong Samahan - ang pangangalaga sa kapaligiran at likas na

yaman ay higit na pinalawak sa pamamagitan ng pakikipagtulungan ng
mga pribadong samahan o ahensiya. Isang halimbawa nito ay ang
media na may pananagutan na maging instrumento sa paglalahad sa
mga taong bayan ng lahat ng kaganapan sa paligid at mga posibleng
epekto nito sa kabuhayan ng bansa. Pananagutan din nila na
maglunsad ng mga programang pantelebisyon o panradyo na maaaring
magturo ng iba’t ibang paraan ng pangangalaga sa ating mga
pinagkukunang-yaman sa pamamagitan ng awitin o dula.

5. Pamilya - pananagutan ng bawat pamilya na simulan sa kanilang

sariling tahanan ang mga wastong paraan ng pangangalaga sa ating
mga yaman. Tungkulin ng mga magulang na hubugin ang mga anak
nang may pagpapahalaga sa kalikasan.

6. Mamamayan – pananagutan ng bawat tao ang pangangalaga sa mga

pinagkukunang-yaman, nararapat na kaagapay at katuwang ang
mamamayan sa pagpapanatili ng kapaki-pakinabang na likas na yaman
ng bansa.Ang pag-aabuso sa mga likas na yaman ay dapat nang matigil
upang mapanatili ang timbang na ekolohiya ng bansa.

6
 Pagyamanin:

Gawain 1

Panuto: Tukuyin kung sino ang gaganap sa sumusunod na

pananagutan. Isulat sa
notbuk ang tamang sagot.

pamahalaan pamilya
paaralan pribadong samahan
simbahan mamamayan

_______1. Hinuhubog ang mga anak sa tamang pangangalaga ng

kalikasan.
_______2. Gumagawa ng mga batas at programa para sa kalikasan.
_______3. Tinuturuan ang mga mag-aaral ng mga paraan sa wastong
pangangasiwa ng mga pinagkukunang- yaman.
_______4. Magkaroon ng displina sa sarili.
_______5. Ipabatid sa mga tao ang tunay na kalagayan ng ating
kapaligiran.
_______6. Kausapin ang mga kaibigan upang makiisa sa mga gawaing
pangkalikasan.
_______7. Gumawa ng mga awit at palabas na pangkalikasan.
_______8. Disiplinahin ang mga anak.
_______9. Makibahagi sa mga proyekto ng pamayanan.
_______10. Ipinatutupad ng DENR ang mga tungkulin nito.

Pagsasanay 1:

Panuto: Isulat ang mga may pananagutan sa pangangasiwa at

pangangalaga ng
pinagkukunang-yaman sa caterpillar map.

B C D F G
A
7
Pagsasanay 2:

Panuto: Isulat ang masayang mukha kung ito ay panangutan at

Malungkot na mukha kung ito ay hindi panangutan.

_______1. Hikayatin ang bawat miyembro ng pamilya na makiisa sa

pagpapaunlad at pagliligtas ng kalikasan

______ 2. Isabuhay ang anumang natutuhan o nalalaman ukol sa

pangangasiwa ng kalikasan at mga pinagkukunang-yaman

______ 3. Tumulong upang mabawasan ang polusyon sa hangin, sa

lupa,at sa tubig

______ 4. Makibahagi sa mga proyekto ng pamayanan o kaya

ay bumuo ng samahan ng mga kabataan na tutulong upang mabawasan
ang mga suliranin sa kalikasan

______ 5. Kausapin ang mga kaibigan upang hindi sila makiisa

sagawaing pangkalikasan

Gawain 2
Panuto: Hanapin sa kahon ang mga may panangutan sa pangangalaga
sa ating mga likas na yaman

P A M A H A L A A N
A Y L I M A P S D H
A S D F G J K L I P
R P R I B A D O N G
A K I A N G A N M S
L L A G A W E F T A
A B O L O G E S O M
N A H A B M I S M A
E N Y L E D E F P H
Q U I R I N O I F A
M A M A M A Y A N N

1. _________________ 4.___________________
2._________________ 5.___________________
3._________________ 6.___________________

8
Pagsasanay 3

Panuto: Tingnan mabuti ang larawan bago sagutin ang tanong sa ibaba.

1. Sinu-sino ang dapat na may pananagutan sa pagkasira ng

ating likas na yaman? Ibigay lahat ayon sa inyong napag-aralan.

_____________________ __________________
_____________________ __________________

_____________________ __________________

Microsoft ® Encarta ® 2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation. All rights reserved.

2. Anong batas ang naglalayong protektahan ang mga yamang

koral sa katubigan ng Pilipinas?

___________________________________

9
 Isaisip:

Panuto: Isulat sa patlang ang mga may kaugnayan sa bawat

larawan. Piliin ang sagot sa kahon.

Photo by:Fedelyn Bauk

(ibinebentang pinatay na isda)

1._________________2.__________________3._________________

4. ___________________ 5. ______________ 6. _________________

PD 705 0 Selective Logging panangutan ng simbahan PD

1698/ 1219
Republic Act 428 Epekto ng illegal logging
Pananagutan ng paaralan

10
 Isagawa:

Panuto: Basahin ang talata. Iguhit sa notbuk ang bangka o life boat na
iyong sasakyan sa ganitong pagkataon.

Tayo ang mga halimbawa ng mga pinagkukunan ng yaman ng

bansa. Ako si Kabundukan, ikaw si Dagat, at siya si Kapatagan. May
kanya-kanya tayong sasakyang van papuntang Baguio. Kasama natin
sina Pamahalaan, Paaralan, Simbahan, Pribadong Samahan, Pamilya,
at Mamamayan.
Maya-maya, biglang huminto ang mga sasakyan dahil may
nakaharang sa daan na malaking tibag ng lupa dahil sa pagguho ng
lupa mula sa itaas ng bundok.
Gagabihin tayong lahat sa daan.

Sa ganitong pagkakataon, kanino ka hihingi ng tulong? Bakit?

A. Pamahalaan B. Paaralan C. Simbahan

D. Pamilya F. Mamamayan E. Pribadong
Samahan

Tayahin:

Panuto: Basahing mabuti ang mga tanong bago ito sagutin. Piliin ang
titik ng
tamang sagot at isulat sa inyong kuwaderno sa AP.

1. Sa paanong paraan maipabatid sa publiko ang mga mensaheng

pangkapaligiran?
A. media B. awitin C. dula D. lahat ng
nabanggit

11
2. Si Maguide ay isang batang mag-aaral na nasa ikaapat na baitang.
Alin sa mga
sumusunod ang isa sa kanyang pananagutan sa kapaligiran?
A. Pumasok sa paaralan araw-araw
B. Magkaroon ng mga kaibigan sa kanilang paaralan
C. Kumain ng masustansiyang mga pagkain araw-araw
D. Magkaroon ng sariling disiplina at gawin ang tama para sa
ikabubuti ng
kanilang lugar

3. Sa pangangalaga sa mga pinagkukunang-yaman, sino ang higit na

may
karapatang mangalaga sa mga na likas na yaman ng bansa?
A. pamahalaan at paaralan
B. simbahan at pamilya
C. pribadong mamamayan at mamamayan
D. lahat ng nabanggit

4. Ang ating pamahalaan ay gumagawa ng batas para sa ikauunlad ng

bawat
Pilipino tulad layunin ng PD 705. Ano ang batas na ito??
A. Ito ay batas ukol sa selective logging.
B. Ito ay batas para sa tamang pangingisda.
C. Ito ay batas para sa pangangalaga sa mga kagubatan
D. Lahat ng nabanggit

5. Lahat ng mga kagawaran ay may kaukulang tungkulin. Ano naman

ang
pananagutan ng DepED sa pangangasiwa at pangangalaga sa
pinagkukunang yaman ng bansa?
A. Isama ng mga guro sa kanilang kurikulum at pagtuturo ang
pangangalaga
sa mga yaman ng bansa.
B. Ituro ang tamang paraan ng pagtatanim sa mga hardin
C. Turuan ang mga bata ng tamang paraan ng pagbubungkal ng
lupa
D. Ituro sa mga kabataan ang wastong pag-aalaga sa mga hayop

12
6. Pamilya ang pinakamaliit na yunit sa lipunan. Paano ito makatutulong
sa
pangangalaga sa ating mga likas na yaman?
I. Simulan sa tahanan ang wastong paraan ng pangangalaga sa
ating mga
likas na yaman
II. Hubugin ang mga anak nang may pagpapahalaga sa kalikasan
III. Ituro sa mga anak ang tamang paraan ng pagtatapon ng
basura
IV. Hayaan ang mga anak na lumaki sa kanilang nais gawin

A. I,II at III B. I,II at IV C. I, III at IV D. I, at

III

7. Paano makatutulong ang mga bribadong samahan o ahensiya sa

pangangalaga
sa ating kapaligiran?
A. Maglunsad ng mga programang pangkalusugan
B. Magbigay ng libreng lupain sakahan sa mga tao
C. Maglunsad ng mga programang magtuturo sa iba’t ibang
paraan ng
pangangalaga sa ating kapaligiran
D. Wala sa nabanggit
8. Anong ahensiya ng pamahalaan ang nangunguna sa pangangasiwa
sa ating
kalikasan at kapaligiran?
A. DENR B. DSWD C. DepEd D. DA

9. Ano ang isinasaad ng RA 428?

A. Pagbabawal sa pagkakatay sa mga alagang aso upang ulamin
B. Pagbabawal sa paghuhuli sa mga mababangis na hayop sa
kagubatan
C. Pagbabawal sa pagkuha sa mga isda at coral reef
D. Pagbabawal sa pagbebenta o pagbibili ng isda o iba pang
yamang – dagat
na pinatay sa pamamagitan ng dinamita o paglalason

10. Bakit nabuo ang PD 1219 at 1698?

A. upang pangalagaan an gating kagubatan
B. upang protektahan ang mga yamang koral sa katubigan ng
Pilipinas
C. upang pangalagaan ang mga tao sa bansa
D. lahat ng nabanggit

13
 Karagdagang Gawain:

Panuto: Suriing mabuti ang larawan bago sagutin ang tanong sa ibaba

www.google.com/search

Kung ikaw ay nakatira sa lugar na ito, kanino ka hihingi ng tulong upang

maayos ang inyong lugar?

14
 15
Subukin: Gawain 2:
1. A 6. A pamahalaan
2. D 7. C paaralan
3. B 8. D mamamayan
4. A 9. D simbahan
5. A 10. D pribadong samahan
pamilya
Tuklasin:
Larawan B Pagsasanay 3
1. pamahalaan
Pagyamanin: paaralan
1. pamilya mamamayan
2. pamahalaan simbahan
3. paaralan pribadong samahan
4. mamamayan pamilya
5. pamahalaan 2. PD 1219/PD 1698
6. mamamayan
7. pribadong samahan Tayahin:
8. pamilya 1. A
9. mamamayan 2. D
10. pamahalaan 3. D
4. A
Pagsasanay 1: 5. A
Pamahalaan 6. A
Paaralan 7. C
Simbahan 8. A
Pamilya 9. D
Pribadong samahan 10. B
Mamamayan
Isaisip:
Pagsasanay 2: 1. R.A. 428
1. 2. Epekto ng illegal logging
3. pananautan ng paaralan
2. 4. Pananagutan ng simbahan
5. PD 1698/1219
6. PD 705 o selective logging
3.
Isagawa:
4. (malayang sagot, tanggapin ang damdaming pahayag ng bata)
5. Karagdagang Gawain
(malayang sagot, tangggapin ang damdaming pahayag ng bata)
Susi sa Pagwawasto
SANGGUNIAN

Ma. Corazon V. adriano, Marian A. Caampued, Charity A. Capunitan.

Walter F. Galarosa, Noel P. Miranda, Emily R. Quintos, Belen P.
Miranda, Ruth Gozun, Evelyn P. Naval, Ma. Lucia L. Manalo, Jose B.
Nabaza
Araling Panlipunan, Batayang Aklat – Ikaapat na Baitang

16