Quarter 4 – Week 8:

Pakikilahok sa mga Proyekto ng Pamahalaan ng mga

Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon

1
Araling Panlipunan – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Quarter 4 – Week 8: Pakikilahok sa mga Proyekto ng Pamahalaan ng mga Lalawigan sa
Kinabibilangang Rehiyon
Unang Edisyon, 2020
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala
at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat : Ruth J. Docenos-Omarol, T1
Editor: Gina Q. Allaba Marites T. Escamillan
Maitelle B. Israel Geraldine S. Langcatan
Bergil G. Bateriza
Tagasuri: Virgilin R. Pizarro, EPS-AP
Tagaguhit: Jerry C. Escol
Tagalapat: Virgilin R. Pizarro, EPS-AP
Tagapamahala:
Chairperson: Dr. Victoria V. Gazo, CESO V
Schools Division Superintendent
Co-Chairperson: Alein S. Dajay, CESE V
Asst. Schools Division Superintendent
Ralph T. Quirog
CES, CID
Members: Purisima J. Yap
EPS-LRMDS
Virgilin R. Pizarro
EPS-Araling Panlipunan
Evaluators: Gina Q. Allaba Marites T. Escamillan
Inilimbag sa Pilipinas ng Departamento ng Edukasyon
Department of Education – Region (Ex. Department of Education-Region III)
Office Address: Sayre Highway P-6, Casisang, Malaybalay City
Telefax: (088)314-0094
E-mail Address: malaybalay.city@deped.gov.ph

ii
 3
Araling Panlipunan
Quarter 4 – Week 8:

Aralin 59: Pakikilahok sa mga Proyekto

ng Pamahalaan ng mga Lalawigan sa
Kinabibilangang Rehiyon

Ang Kagamitang Panturo na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri

ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o
unibersidad. Hinihikayat naming ang mga guro at ibang nasa larangan ng
edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

Pasiuna
Malipayong pagsalmot sa Araling Panlipunan sa ikatulo nga ang-ang,
modyul kini sa Pakikilahok sa mga Proyekto ng Pamahalaan ng mga Lalawigan
sa Kinabibilangang Rehiyon.

iii
 Kini nga modyul gihimo sa mga magtutudlo sa Dibisyon sa Malaybalay
City subay sa K to 12 Kurikulum giniyahan sa mga opisyales niining Dibisyon.
Kini nagtinguha nga makat-on ang mga kabataan taliwala nga dili sila
makasulod sa eskwelahan tungod sa problema sa pandemya ( Covid-19 ).
Kini nagalangkob sa mga pamaagi aron makakat-on ang mga estudyante.
Gila-uman nga inyo silang magiyahan sa paggamit niini.
Alang sa mga Tinun-an:
Kini nga modyul gihimo aron mugiya kanimo sa pagsabot sa competency
nga angay makat-unan ug mahibal-an.
Pahimangno sa mga Tinun-an:
1. Dili sulatan o hugawan ang modyul. Ang inyong mga tubag sa mga
buluhaton isulat sa inyong Pangbuluhaton nga notbuk sa Araling
Panlipunan o sa limpyo nga papel.
2. Iganid sa pagtubag ang mga buluhaton.
3. Ibalik ang modyul sa maayong kondisyon sa petsa sumala sa inyong
gisabutan sa imong nagtutudlo.
4. Kung adunay mga pangutana o kalibog, ayaw pagmakuli sa
pagkonsulta sa inyong magtutudlo. Magtext o tawag niining
numero__________________.
Kami nanghinaot nga pinaagi niini makasinati kamo ug bulawanon nga
pagtulun-an.

iv
 Aralin
Pagsalmot sa mga Proyekto sa
1 Kagamhanan sa mga Probinsya

Unang Adlaw

Hibalo-i Kini
Ang pangagamhanan nagmugna og mga proyekto isip ilang
responsibilidad para sa kaayuhan ug kalambuan sa mga katawhan. Kini nga mga
proyekto magmauswagon kon magpakita og pagpakighi-usa ang mga katawhan
niini.
Gikinahanglan ang tanan sa pagbuhat sa ilang katungdanan aron
mulambo ang atong lungsod. Daghan ang mga pamaagi aron kita makatabang sa
pagpalambo sa atong dapit. Atong tun-an ang musunod.
Kini nga modyul, atong tun-an ang mga proyekto sa atong
pangagamhanan sa probinsya nga atong gipuy-an.
Niini nga modyul, gila-uman ka nga:
1. makasulti bahin sa mga proyekto sa pangagamhanan sa Rehiyon X; ug
2. makahatag og mga pamaagi sa pagpakighiusa sa mga proyekto sa
pangagamhanan sa Rehiyon X.

Sulayi Kini
Isulat ang letra sa imong tubag sa imong notbuk o papel.
1. Unsa nga proyekto sa panggamhanan ang makatabang nga makalampos ka
sa imong pag-eskwela?
A. Education for All B. libreng pagtungha alang sa tanan
C. K-12 program D. tanang nahisgutan sa taas sakto
2. Unsa nga proyekto sa panggamhanan ang makatabang alang sa pag-amuma
sa natural nga kahinguhaan?
A. paggamit ug dinamita sa pagpangisda
B. pagpamutol sa kakahuyan o illegal logging
C. pagpananom sa mga kahoy o tree planting
D. pagpanglabay og mga basura sa mga kasapaan
3. Asa sa mga sitwasyon ang nagpakita og pagsuporta sa mga produkto sa
kaugalingong dapit?
A. Daghan ang saging sa atong lugar. Niadto si Joan sa merkado ug mas
gipili niya pagpalit ang ubas ug mansanas.
B. Maayong mobuhat og basket si Amy nga gikan sa uway ug miapil siya sa
pakontest sa siyudad.

1
 C. Mas gustong kaunon ni Riza ang tsokolate gikan sa laing nasud kaysa sa
tsokolate nga hinimu sa ilang lugar.
D. Pagpalit sa mga produkto sa laing nasud o imported goods.
4. Pili-a sa mga musunod nga sitwasyon ang nagpakita og pagpasigarbo sa
kaugalingong kultura.
A. Mas pilion ni Marta ang paggamit sa Ingles nga inistoryahan kaysa sa
iyang kaugalingon nga sinultian.
B. Matag Kaamulan Festival mas gusto ni Mario nga manan-aw og salida
kaysa manan-aw ug Kaamulan.
C. Maulaw si Maria sa paggamit sa iyang kultural nga sinina.
D. Usa ka mananayaw nga lumad si Mika. Adlaw-adlaw siyang moapil sa
pag-practice niini.
5. Asa sa mga sitwasyon ang nagpakita sa pagpalambo sa kaugalingon?
A. Dili ganahan moapil si Ismael sa mga pakontest sa tunghaan.
B. Dugay gamata sa buntag si Manny busa pirmi siyang maulahi sa klase.
C. Kapuyan sa pagtuon si Rey maong ni-undang siya sa pag-eskwela ug
gadula nalang siya og basketball.
D. Si Markus usa ka Grade 3 nga estudyante. Kanunay siyang gatu-on sa
ilang leksyon aron makalampos.

Ikaduhang Adlaw

Subli-a Kini
Unsa nga mga serbisyo ang nadawat sa mga katawhan gikan sa
kagamhanan o gobyerno? Isulat ang imong tubag sa imong nutbok o papel.

Kat-oni Kini
Karong adlawa, atong tun-an ang pagpalambo sa kaugalingon pinaagi sa
pagpaningkamot sa pag-eskwela. Kini importante nga mahibaloan nimo aron
ikaw makatabang sa imong pamilya ug sa dapit nga imong gipuy-an.
Tan-awa ang mga hulagway. Unsa man ang imong nakita sa mga
hulagway? Awaton ba nimo ang mga bata nga makita sa hulagway? Ngano
man?

https://tinyurl.com/2syum35j
https://tinyurl.com/mp6ccwm3 https://tinyurl.com/35ryf9kv

2
 Imo usab nga matun-an kung unsa ang pamaagi nga ikaw makatabang sa
pag-amuma sa mga natural nga kahinguhaan (natural resources).
Tan-awa ang mga hulagway. Kini sila mao ang atong nagkalain-lain nga
mga natural nga kahinguhaan.

https://tinyurl.com/r22edz8t

https://tinyurl.com/uc75m98v
kabukiran kalasangan

https://tinyurl.com/3tkd9huv kadagatan watershed

https://tinyurl.com/46933sw

Susiha Kini
Pagpalambo sa Kaugalingon
Ang atong dapit nanginahanglan sa mga tawo nga maayong magpadagan
sa mga patigayon ug serbisyo sa atong katilingban. Mahimo lamang kini kung
ang mga tawo adunay abilidad nga mahimong produktibo.
Kinahanglan nga kitang tanan adunay mabuhat sa katilingban. Busa,
hatagan nato og bili ang pagpalambo sa atong kaugalingon. Ang pagtuon usa ka
pamaagi nga atong matabangan ang atong kaugalingon aron mapalambo ang
atong abilidad pinaagi sa pagpaningkamot nga mahuman sa pag-eskwela.
Pag-amuma sa Natural nga Kahinguhaan
Ang atong lugar daghan og natural nga kahinguhaan. Dinhi nagagikan ang
atong mga panginahanglanon, sama sa limpyo nga tubig, presko nga hangin,
mga pagkaon gikan sa yuta ug sa katubigan.
 Ang mga kabukiran naghatag kanato og maayo nga mga talan-awon.
 Ang mga kadagatan nahatag kanato og sud-an sama sa mga isda,
kayumang, guso ug uban pa.
 Ang mga kalasangan nagahatg kanato og presko nga hangin.
 Ang mga watershed naghatag kanato og limpyo nga tubig.

Pagnanom og bakawan sa Pagpanglimpyo daplin sa dagat. Pag-apil sa recycling project.

baybayon.

3
 https://tinyurl.com/evjtk488 https://tinyurl.com/nmubakht https://tinyurl.com/3hvm3wry

Isip usa ka katawhan, aduna kitay obligasyon sa pag-amuma sa atong

natural nga kahinguhaan.
Moapil sa mga proyekto sa barangay o lungsod sama sa TREE PLANTING
ACTIVITY, OPLAN LINIS SA KATUBIGAN ug uban pa. Mosalmut sa
kampanya sa pagsugpo sa Illegal Logging. Ipahibalo sa ubang mga katawhan
ang 3R’s (reduce, reuse, recycle).

Pagpa-uswag
Basaha ang mga sitwasyon ug i-drowing ang nalipay nga nawong
kung sakto ang gibuhat sa matag sitwasyon ug subo nga nawong kung dili.
Buhata kini sa imong notbuk o papel.
______1. Duol sa sapa ang balay nilang Rey ug Jan busa sa sapa nila ga-ilabay
ang ilang basura.
______2. Malipayon nga ni-apil silang Gab ug ang iyang amigo sa tree planting
nga gipanguluhan sa ilang barangay.
______3. Ga-isagol sa basurahan ni Mike ang panit sa saging ug selopin sa
maka-on.
______4. Ang mga magtutungha sa ika-unom nga grado nagtabang sa
pagpanglimpyo sa baybayon duol sa ilang tunghaan.
______5. Gagamit og sako bag si Tonet kung magpalit sa merkado.
Ikatulong Adlaw

Mga Tagolwanen nga

Kat-oni Kini gabuhat og banig.
Karong adlawa imong matun-an ang hustong
paggamit sa patigayon ug sa serbisyo ug pagsuporta sa
kaugalingong produkto. Unsa ang imong pagsabot sa
hustong paggamit sa patigayon? Ug sa pagsuporta sa
kaugalingong produkto?
https://tinyurl.com/332rtywv

Susiha Kini

4
Hustong Paggamit sa Patigayon ug sa Serbisyo
Daghan kita og mga buluhaton kada adlaw ug mogamit kita sa mga
patigayon ug serbisyo. Pananglitan, permi kitang maligo kada adlaw ug
mogamit sa sabon ug serbisyo sa tubig ug kuryente. Pwede kining masayang
kung dili insakto ang atong paggamit sa mga patigayon ug serbisyo busa
gikinahanglan ang hustong paggamit niini.
Pagsuporta sa Kaugalingong Produkto
Matag lungsod adunay
daghang lain-laing mga produkto nga
dapat nato nga ikapasigarbo, susama
sa mga handicrafts nga gama sa
uway, kawayan, abaka ug uban pa.
Kung atong hunahuna-on, ang mga
mag-uuma naghatag kanato og mga
abot sa uma ug kung kita mopalit,
Daraghuyan-Bukidnon Tribe sa kita makatabang kanila.
Dalwangan, Malaybalay City
Wildhoney ug ground Arabica Kung daghan ang mopalit sa atong
coffee packed as Noble Bean (400 produkto, maghatag kini og dugang
gms) and ITMPC (300gms) puhunan aron mapadako ang ilang umahan
o industriya. Unahon nato pagpalit ang
produkto sa kaugalingong lugar ug dili ang mga produkto gikan sa ubang nasod
o imported goods. Atong ipasigarbo ang atong kaugalingong produkto sama sa
mga utanon, linala nga banig, mga basket nga hinimo sa uway ug uban pa.

Pagpa-uswag
Tan-awa ang hulagway ug tubaga ang musunod nga pangutana. Butangi
og tsek ang imong tubag ug isulat kini sa imong notbuk o papel.
1. Unsa ang imong nakita sa
hulagway?
a. merkado b. plasa
2. Nagpakita ba kini og maayong
patigayon ug serbisyo sa tawo?
a. oo b. dili
3. Unsaon nimo pagpakita ang
imong pagsuporta sa imong
kaugalingong produkto?
a. unahon og palit ang mga
produktong gikan sa laing nasod
https://tinyurl.com/cepk3vxt

5
 b. mopalit sa mga produktong gikan sa kaugalingong lungsod
Ikaupat nga Adlaw

Kat-oni Kini
Karong adlawa, atong tun-an ang mga pamaagi sa pagpabilin ug
pagpalambo sa kaugalingong kultura. Andam ka na ba?

Susiha Kini

Pagpabilin ug Pagpalambo sa Kaugalingong Kultura

Subayan Keg Subanon Festival Kagay-an Festival Lanzones Festival

https://bit.ly/33jbSEa https://bit.ly/33j55ua https://bit.ly/2F5xID3

Kaamulan Festival
Alimango Festival

https://bit.ly/3m1nPXD
https://gabanddavescarrental.com/about-us/bukidnon-people-place/

Matag probinsiya sa atong rehiyon, naay mga kasaulugan nga angayang

ipasigarbo ug palambuon. Bililhon kini nga mga kasaulugan tungod kay
nagsalamin kini sa atong mga kulturanhong gigikanan. Lakip niini ang mga
tradisyon, tinuohan ug mga pamuyo nga ato nang naandan.
Isip usa ka bata, gikinahanglan ang imong pagpakighiusa niini nga mga
programa para sa kalambuan sa atong kultura.

Pagpa-uswag

6
 Basaha ang mga sitwasyon. Isulat sa blangko ang tsek ( ) kung
nagpakita og pagpabilin ug pagpalambo sa kultura ug eks (X) kung dili. Isulat
kini sa imong notbuk o papel.
______1. Gisaway ni Clara ug ang iyang amiga nga mananayaw sa Lubi-lubi
Festival.
______2. Kusog ang pakpak sa mga tawo nga nanan-aw sa sayaw sa mga
lumad.
_______3. Namalit ang mga katawhan sa mga produkto sa mga lumad.
_______4. Daghang mga lumad sa ubang lungsod ang ni-apil sa pakontest sa
kultural nga kanta.
_______5. Kanunay nga gigamit ni Susan ang lumadnon niya nga sinultian.
Ikalima nga Adlaw

Hinumdumi Kini
Isulat ang tsek ( ) sa mga buluhaton nga imo nang nabuhat.
Mga Proyekto
1. tree planting
2. pagpaningkamot sa pag-eskwela
3. pagbuhat og basket gikan sa uway
4. pagtan-aw sa street dancing sa Kaamulan
Festival
5. pagsulti sa kaugalingong inistoryahan

Buhata Kini
Asa sa mga hulagway ang wala pa nimo nabuhat nga gusto nimong
buhaton aron makatabang ka sa pagpalambo sa inyong dapit? Isulat ang letra sa
imong tubag sa imong notbuk o papel.
A B C

7
 https://tinyurl.com/96w8k69h https://tinyurl.com/5y77k9je https://tinyurl.com/26fsphan

Ebalwasyon
Basaha ang mga hugpulong. Isulat ang SAKTO kung kini naghatag
og importansya sa kultura ug SAYOP kung dili. Isulat kini sa imong notbuk.
_______1. Tanang mga eskwelahan sa lungsod ni-apil sa kultural nga sayaw.
_______2. Gipili nimo og palit ang bag nga imported kaysa lokal produkto.
_______3. Gipasigrabo ni John ang produktong banana chips sa ilang barangay
ug nitabang siya sa pagbaligya niini.
______4. Si Pam usa ka Grade 3 nga estudyante. Usahay ra siya ga-apil sa mga
kalihukan sa pagpalimpyo sa ilang barangay.
______5. Aghaton ang mga amigo ug amiga nga suportahan ang Save the Earth
Project sa inyong lungsod.

Tubag sa mga Pangutana

Unang Adlaw Ikaduhang Adlaw Ikatulong Adlaw

Sulayi Pagpa-
Kini uswag
1. D 1. A
2. C 2. A
3. B 3. B
4. D
5. D Pagpa-uswag

Ikaupat nga Adlaw Ikalima nga Adlaw

8
 Pagpa- Ebalwasyon
uswag
1. SAKTO
1. X 2. SAKTO
2. 3. SAKTO
3. 4. SAYOP
4. 5. SAKTO
5.

Reperensiya
K to 12 Grade 3 Araling Panlipunan Teacher’s Guide
K to 12 Grade 3 Araling Panlipunan Curriculum Guide
K to 12 Grade 3 Araling Panlipunan Learner’s Material

9
For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education – Division of Malaybalay City

Office Address: Sayre Highway P-6, Casisang, Malaybalay City

Telefax: (088) 314-0094

Email Address: malaybalay.city@deped.gov.ph