Συνεξέταση κειμένων: Ονήσιλος, Π. Μηχανικός, Στα στέφανα της κόρης του, Κ. Χαραλαμπίδης, Φίλιππος, Τ.

Σινόπουλος

 Στα πιο πάνω ποιήματα πρωταγωνιστική θέση έχει ένας «νεκραναστημένος νεκρός» είτε ως υπερρεαλιστική εικόνα, είτε ως σκέψη μέσα από τις
αναμνήσεις του ποιητικού υποκειμένου.

Ονήσιλος Φίλιππος Στα στέφανα της κόρης του

 Νεκραναστημένος μέσα στο ποίημα
παρουσιάζεται ο ήρωας της Κυπριακής
ιστορίας και της Κυπριακής
επανάστασης.
 Η επιστροφή του ήρωα στο παρόν,
καταλύει τον ιστορικό χρόνο.
 Είναι μια εξωπραγματική εμφάνιση –
υπερρεαλιστική εικόνα.
 Διακρίνεται η λανθάνουσα (κρυμμένη)
ανάσταση και η διπλή ανάπτυξη  από
την μια ο ζωντανός θρύλος και από την
άλλη ο νεκρός πολεμιστής (έτσι
υπονοείται ο θάνατος που έχει
προηγηθεί), γι’ αυτό και κρατάει το
καύκαλο του – το κρανίο του.
 Είναι ακέφαλος (βλέπε: παραπομπή
στην ιστορία του Ονήσιλου) – μοιάζει με
την εικόνα του Ιωάννη Βαπτιστή 
παραπέμπει στην ιέρωση και στην
αγίωση.
 Ο Φίλιππος, υπαρκτό κι αυτός
πρόσωπο, επανέρχεται βασανιστικά
μέσα από τις σκέψεις του ποιητή, ο
οποίος τον θυμάται συνέχεια αν και έχει
πεθάνει.
 Ο Φίλιππος, ήταν ένας φίλος του ποιητή,
που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς
κατά την περίοδο της γερμανικής
κατοχής το 1942.
 Ο Φίλιππος είναι ένας ήρωας,
επαναστάτης – ιδεολόγος, ο οποίος δεν
μπορούσε να συμβιβαστεί, μαχητικός
 Η εμφάνιση του Φίλιππου στην σκέψη
του ήρωα είναι υπερρεαλιστική.
 Ο Φίλιππος δεν θα ξανάρθει γιατί ο
κόσμος που οραματίστηκε δεν υπάρχει
πια.
 Είναι μια ταραγμένη περίοδος:
Η αναφορά στο 1944 «ξεκλειδώνει», θα
λέγαμε το ποίημα. Το ποίημα ξεκινά με τη
 Ο πατέρας της νύφης σε μια
υπερρεαλιστική εικόνα, σηκώνεται
από τον τάφο για να παραστεί σε
μια τόσο σημαντική στιγμή για την
κόρη του, στον γάμο της.
 Περνά απαρατήρητος – κανένας δεν
μπορεί να τον αναγνωρίζει – αν και
τον βλέπουν έχει υλική υπόσταση
γιατί τα χαρακτηριστικά του είναι
διαφοροποιημένα  αυτό λειτουργεί
και ως κάλυψη για τον ίδιο.
 Δεν είναι αόρατος.
 Αρχιλεβέντης  ιδανική μορφή ηρώων,
παραπομπή στα πρότυπα ηρώων από
τα ομηρικά χρόνια.
 Αμίλητος – δεν μπαίνει στη διαδικασία
του διαλόγου  όσα είχε να «πει»,
προσπάθησε να τα «πει» με τα μηνύματα
που έστελνε από τα βάθη της ιστορίας.
Με τις δικές του «μέλισσες» - αλλά
αγνοήθηκε δεν τον άκουσε κανένας, δεν
αντιλήφθηκε ο λαός τα σημεία των
καιρών και έτσι ήρθε η καταστροφή 
τουρκική εισβολή 1974.
 Έτσι επανέρχεται δικαστής και τιμωρός
 με την τιμωρία του ποιητή – τιμωρεί
τον καθένα που αγνόησε τα
προμηνύματά του.
φράση «Εδώ στοχάζομαι» και κλείνει με την
αναφορά στο 1944. Χρονιά τόσο σημαντική
για τον ποιητή. Η μνήμη, η παραίσθηση και
η παρουσία του νεκρού του φίλου στο
παρόν, τον οδηγούν σε σκέψεις και στη
συγγραφή του ποιήματος. Το ποίημα
αποτελεί απόπειρα του Σινόπουλου να
περισώσει από τη λήθη τον νεκρό του φίλο.
 Εμφύλιος – καταστροφή – «ποτάμι το
αίμα» – «φωτιές παντού και πυροβολισμοί»
 Μετεμφυλιακά χρόνια – «σκοτεινές μέρες»,
«ερειπωμένα πρόσωπα»  Μέλλον – «δεν θα
ξανάρθει ο Φίλιππος».
 Ο Φίλιππος επανέρχεται επικριτικός
στην σκέψη του ποιητή:
 Πρόκειται για ένα πρόσωπο που
αντιπροσωπεύει όλους όσοι
αγωνίστηκαν και πέθαναν την
περίοδο της Γερμανικής Κατοχής
στην Ελλάδα. Ήταν μια γενιά με
οράματα πανανθρώπινα,
αγωνιστικό πνεύμα και
μαχητικότητα που δεν δίστασαν να
αντισταθούν, να πολεμήσουν έναν
παράλογο κόσμο, εμποτισμένο από
τις ιδέες του ναζισμού, και να
θυσιάσουν ακόμα και τη ζωή τους.
Δεν πολεμούσαν για «λάφυρα» και
 «σειρήνες» δεν είχαν ως στόχο την
απόκτηση αγαθών υλικών,
παρασήμων, δεν επεδίωκαν την
επιβράβευση, τον θαυμασμό και το
χειροκρότημα. Αγωνίστηκαν για
οράματα ανώτερα, αξίες
πανανθρώπινες, αγωνίστηκαν και
έδωσαν την πνοή τους για «Μια
απέραντη πατρίδα», ενωμένη και όχι
διχασμένη. Θυσιάστηκαν για την
παγκόσμια ειρήνη και ήλπιζαν πως η
ανθρωπότητα, έχοντας ως θεμέλιο
την θυσία τους, το «αίμα» τους, θα
έφτιαχνε ένα κόσμο καλύτερο.

Αφηγητής: Αφηγητής: Αφηγητής:

 Γινεται μάρτυρας μιας  Με την παρουσία του Φίλιππου μέσα  ως αφηγητής παντογνώστης, μας
νεκρανάστασης. στο ποίημα «παρουσιάζεται» και ο αφηγείται την είσοδο του νεκρού στην
 Είναι ένα πνευματικός άνθρωπος – ποιητής αφού είχαν μια φιλική σχέση. εκκλησία και ο ίδιος είναι ο μόνος που
ποιητής- στον οποίο ο ήρωας  Ο ποιητής – ως πνευματικός άνθρωπος γνωρίζει την πραγματική ταυτότητα του
επέλεξε να αποκαλυφθεί. αυτοκατηγορείται για την κατάσταση νεκρού πατέρα, που η ανάγκη του να
 Αυτοκατηγορείται για την κατάληξη. που επικράτησε στη χώρα για τα βρίσκεται δίπλα από την κόρη του μια
 Επικρίνει (εκ των υστέρων) την σκοτεινά χρόνια του εμφυλίου και για τόσο σημαντική στιγμή τον έκανε να
παχυδερμία, την ηθελημένη τους ανθρώπους που συμβιβάστηκαν σηκωθεί από τον τάφο.
τύφλωση. και θυσίασαν τις αξίες και τα ιδανικά
 Δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του,
τους στο βωμό των υλικών αγαθών.
αντιλαμβάνεται την ευθύνη που τον  Ο νεκρός Φίλιππος επιστρέφει, σπάει τη
βαραίνει και την αναλαμβάνει. σιωπή του και ρωτά το ποιητικό
 Τιμωρείται από την ιστορία.
υποκείμενο «Πού είναι το πρόσωπό σας/
 το αληθινό σας πρόσωπο». Ο
αναγνώστης ακούει την κραυγή ενός
αδικαίωτου νεκρού.
 ήρωας απευθύνεται στο ποιητικό
υποκείμενο και του θέτει ένα ερώτημα
βασανιστικό

Χρήση α ενικού προσώπου: «Κ’ έγυρα

Χρησιμοποιεί β΄ πρόσωπο πληθυντικού («σας»)·
νεκρός. Άδοξος, άθλιος,καταραμένος απ’
σε ποιους άραγε αναφέρεται; Στους
τον Ονήσιλο»
σύγχρονους Έλληνες; Στους επιζώντες; Σε
 Ο ποιητής τιμωρείται  αποδίδεται η όσους κατάφεραν να ξεφύγουν από τη δίνη του
ευθύνη στους πνευματικούς πολέμου και να κρατηθούν στη ζωή; Φαίνεται
ανθρώπους, στους ηγέτες του λαού να έχει παράπονο από αυτούς. Θα
που σε αυτούς πρώτα έπρεπε να μπορούσαμε να πούμε μάλιστα ότι τους ασκεί
φτάσουν τα μηνύματα των καιρών κριτική, «πού είναι το πρόσωπό σας, το αληθινό
και να δράσουν άμεσα. σας πρόσωπο». Οι επιζώντες κρύβουν το
πρόσωπό τους, κρύβουν το αληθινό πρόσωπό
 Το θρυμμάτισμα του καύκαλου πάνω
τους. Δεν μπορούν να κοιτάξουν τον Φίλιππο
στο κεφάλι του ποιητή  λειτουργεί
στα μάτια, γιατί οι επιζώντες τον
ως κάθαρση με τη νέμεση – την
απογοήτευσαν και φάνηκαν ανάξιοι του
τιμωρία των υπαίτιων μια και το
αγώνα του. Τα οράματα διαψεύστηκαν, έγιναν
ποιητικό κείμενο είναι ένα δράμα, με
συντρίμμια.
ήρωες οι οποίοι έφτασαν στην ύβρη.
 Οι νεκροί ζητάνε την αποκατάστασή της
 Ο ποιητής δεν αντιδρά και αποδέχεται μέσα από την κραυγή του Φίλιππου. Ο
την τιμωρία του, αντιλαμβάνεται το ποιητής – χρονικογράφος έχοντας την
μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί. ευθύνη του αυτόπτη μάρτυρα
προσπαθεί να καταθέσει τη δική του
καλλιτεχνική μαρτυρία και να μεταφέρει
 την αλήθεια. Το ποιητικό υποκείμενο δεν
δίνει απάντηση στο ερώτημα καθώς
καμία απάντηση δεν είναι δυνατή  ο
ποιητής δεν αντιδρά γιατί
αντιλαμβάνεται πως η «κριτική» του
Φίλλιπου, δεν είναι άδικη, την
αποδέχεται.
 Ο νεκρός Φίλιππος επιστρέφει, σπάει τη
σιωπή του και ρωτά το ποιητικό
υποκείμενο «Πού είναι το πρόσωπό σας/
το αληθινό σας πρόσωπο». Ο
αναγνώστης ακούει την κραυγή ενός
αδικαίωτου νεκρού.

Ο Ονήσιλος είναι ένα επαναστατικό Συμβολίζει τους αγώνες των Κυπρίων για
σύμβολο, ο διαχρονικός ήρωας του απελευθέρωση και μέσα από τη θυσία του
κυπριακού αγώνα, με στόχο την ελευθερία. πατέρα αποτυπώνεται το δράμα της τουρκικής
Ο ιερός αγώνας του προδίδεται, το κεφάλι εισβολής και όλες οι δραματικές συνέπειες της,
του κρεμιέται για παραδειγματισμό και, μια από τις οποίες ήταν και οι νεκροί αλλά και
όλως παραδόξως, ολόκληρο μελίσσι οι αγνοούμενοι του πολέμου.
εγκαταβιώνει στην κρεμασμένη
νεκροκεφαλή. Η εικόνα του μεταβάλλεται
σε σύμβολο της χαμένης εθνικής
ελευθερίας. Προβάλλει ως πρότυπο αρετής,
αυτοθυσίας. Με τη θυσία του οδηγήθηκε
στην αγίωση και την ιέρωση. Είναι ο
Έλληνας της περιφέρειας που αγωνίζεται
μέχρι τέλους για να διαφυλάξει τη φυλετική
του ταυτότητα και αρνείται να υπηρετήσει
τις οποιεσδήποτε πολιτικές σκοπιμότητες
μιας συναλλαγής με τους βαρβάρους, τους
εκάστοτε ισχυρούς.

Συνεξέταση κειμένων: Ονήσιλος, Π. Μηχανικός, Δεύτερο γράμμα στην μητέρα θ, Κ. Μόντης

 Τα ποιήματα «Ονήσιλος» και «Δεύτερο γράμμα στην μητέρα θ», αναφέρονται σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της
Κύπρου. Την πείροδο από την ίδρυση του νεοσύστατου ανεξάρτητου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1960, μετά τις Συμφωνίες
Ζυρίχης – Λονδίνου και το τέλος της Αγγλικής αποικιοκρατίας μέχρι και το 1974 που τα τραγικά γεγονότα που μεσολαβούν εως την τουρκική
εισβολή.

Ονήσιλος Δεύτερο γράμμα στην μητέρα θ’

«Δέκα χρόνια έστελνε τις μέλισσες ο Ονήσιλος», 1974
 Πηγαίνοντας δέκα χρόνια πίσω  1964 – 1974
 Γεγονότα συγκεκριμένης περιόδου:
α) Η τουρκική ανταρσία β) Η ένοπλη εξέγερση των Τούρκων
γ) Το 1964 τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδισαν την Τηλλυρία και
απειλήθηκε ξανά η εισβολή
δ) Οι Τούρκοι προωθούν σταθερά τα διχοτομικά τους σχέδια
ε) Το 1971 δημιουργείται εμφύλια διαμάχη που κατέληξε στο
«που όπως είπα, έρχεται ο τυχών απροειδοποίητα κι ανοίγει την πόρτα,
που έρχονται απροειδοποίητα κι ανοίγουν την πόρτα και μου τα πετάν
ανάκατα μέσα, που ξανάρχονται απροειδοποίητα και ξανανοίγουν και
διαδίδεται η είδηση κι έρχονται κι άλλοι κι άλλοι και συνωθούνται»
 Περιγράφεται μια έντονη περιρρέουσα ατμόσφαιρα: ιστορικά,
κοινωνικά και πολιτικά
 Η αναφορά του ποιήματος γίνεται από το 1960 – έτος
ανακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Κύπρου, μέχρι και το 1972
που γράφεται το ποίημα. Είναι μια ιδιαίτερα έντονη περίοδος:
 Δικοινοτικές ταραχές (Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων) 1963 –
προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή (1974). 1964
 Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα – δικτατορία των
συνταγματαρχών (Χούντα 1967).
 Προβληματικές διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας - Κύπρου.
 δικοινοτικές ταραχές 1963

 πραξικόπημα στην Κύπρο

Τα δέκα χρόνια στα οποία γίνεται αναφορά στο
 ξένες παρεμβάσεις ποίημα «Ονήσιλλος» είναι η ίδια ταραγμένη εποχή
στην οποία γίνεται αναφορά στο 2ο γράμμα στην
 τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα παλαιότερα και
μητέρα κοινό ιστορικό υπόβαθρο
σύγχρονα, όπως το κυπριακό το 1972

 οι πολεμικές συρράξεις και οι παγκόσμιες αναστατώσεις (Μάης

1968 στο Παρίσι, Άνοιξη της Πράγας 1968)

 Δύο χρόνια μετά την έκδοση του ποιήματος (1972) γίνεται το

πραξικόπημα και η Τουρκική εισβολή (1974)
Το ποίημα είναι γραμμένο μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 Το ποίημα είναι γραμμένο το 1972 - πριν από τα τραγικά γεγονότα του
1974

 και στα δύο ποιήματα γίνεται αναφορά στην ταραγμένη περίοδο πρίν από την Τουρκική εισβολή. Στα όσα προηγήθηκαν στα όσα προμήνυαν
το «κακό» που ερχόταν αλλά κανένας δεν μπόρεσε να το αντιληφθεί.
 Οι ποιητές «σηκώνουν» πάνω τους το βάρος της μη δράσης.
 Αν οι πολίτες ήταν πιο ευαισθητοποιημένοι, λιγότερο αδρανείς, επιθυμούσαν την «Συνοχή», τη «δομή» και τη «συνέπεια», επιθυμούσαν την
συλλογικότητα και προσπαθούσαν για αυτήν, αν αντιλαμβάνονταν τα προμηνύματα των καιρών «τις μέλισσες» του Ονήσιλου ίσως και να μην
ερχόταν η καταστροφή.
 Οι ποιητές ως πνευματικοί άνθρωποι αποδέχονται την ευθύνη που τους αναλογεί.
o Ονήσιλλος: Ο ποιητής δέχεται την τιμωρία του Ονήσιλου που θρυμματίζει πάνω του το κρανίο του. Δεν διαμαρτύρεται στο πρόσωπο
του ποιητή αποτυπώνεται όλος εκείνος ο κόσμος που αγνοούσαν τα σημεία των καιρών μέχρι να επέλθει η ολοκληρωτική καταστροφή.
o Δεύτερο γράμμα στην μητέρα: ο ποιητής αντιλαμβάνεται το κλίμα της εποχής «το κακό» που ερχόταν σε μια ύστατη προσπάθεια να
ευαισθητοποιήσει τους πολίτες καταλήγει να τα παρατάει απογοητευμένος – εγκαταλείποντας και ο ίδιος τη συνοχή.