‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ اﺳﺘﺎد‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫اﻳﺮان‬
‫‪ 1387‬ﺷﻤﺴﯽ‪ 2008 -‬ﻣﻴﻼدﯼ‬
 ‫‪2‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬اﻳﻤﻨﯽ ﻧﺴﺒﯽ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﺴﻴﻠﺮ ﺷﻠﻴﻊ در‬
‫دﺳﺖ ﻣﺮاﻗﺒﻴﻦ زﻧﺎن ﺑﺎردار اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در اﺻﻞ ﺑﺤﺚ ﺣﺮﻓﻪ رادﻳﻮﻟﻮژﯼ اﺳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎ و ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻊ ﺗﺮ دارد‪.‬‬
‫اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﯼ ﺑﺮ روﯼ ﺣﺮﻓﻪ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﺑﺰارهﺎﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ از ﺟﻨﻴﻦ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ دهﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻦ‬
‫اﺑﺰارهﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر واﺿﺤﯽ در ﻣﻮرد ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ دهﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از روﺷﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﻄﺮات ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺁن ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ راﺣﺖ اﺳﺖ و ﺧﻴﻠﯽ ﭘﺮ هﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺷﺎﻳﻊ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎدر و ﺟﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب داﺳﺘﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪ در ﺳﺎل ‪ 1991‬در ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺷﺮح و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﻟﻔﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن و رادﻳﻮﻟﻮژﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice of‬‬
‫‪ultrasonography in obstetrics and gynecology. USA: Prentice Hall. 1991‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺎد و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻨﯽ‬
‫ﭼﺎپ ﻣﺜﻞ ﺗﺎﻳﭗ و اﺳﮑﻦ و هﺰﻳﻨﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﺎپ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ‬
‫ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﭼﺎپ ﺳﺎل ‪ 2004‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب اول ﻓﺮق داﺷﺖ ﻟﺬا ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻗﺒﻠﯽ و اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اول ﺿﺮورﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2008‬ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺬر هﻔﺪﻩ ﺳﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺎ ﺑﮑﺎر اﻧﺪازﯼ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺸﺮ‬
‫ﮐﺘﺐ ﭘﺮهﺰﻳﻨﻪ اﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻄﻮر اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﺑﺮاﯼ داﻧﺶ ﭘﮋوهﺎن ﺑﻄﻮر‬
‫راﻳﮕﺎن در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﯼ ﻓﺎﻳﻞ ﮐﻠﯽ )ﺑﺪﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻌﺪد( ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ -‬ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪-‬اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ -‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﻗﻄﺎر ﺑﺪن ﺟﻨﻴﻦ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل در اواﻳﻞ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ داﺧﻞ رﺣﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﺎرج رﺣﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ از روﯼ ﺷﮑﻢ و از داﺧﻞ واژن‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﺟﻨﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ‪ -‬ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﻟﮕﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل‬
‫ﻓﺼﻞ هﺸﺘﻢ‪-‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺟﻔﺖ‬
 3

.‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺮورﯼ ﺑﺮ ﺑﺤﺚ ﻻﭘﺎراﺳﮑﻮﭘﯽ و ﺗﺴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‬

‫در ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺳﻌﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ هﻢ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﮐﺘﺐ ﻣﺮﺟﻊ اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت ارﺗﻘﺎ و ﺑﻮرد زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن در‬
‫ درﻣﺎن و ﺁﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮔﺎﻣﯽ‬، ‫اﻳﺮان ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺁﻣﻮزش ﻣﺪون وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬
:‫ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬.‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‬
1- Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice
of ultrasonography in obstetrics and gynecology. International edition. NY: Prentice
Hall. 1991 & 2004
2-Iranian Council for Graduate Medical Education. Promotion and board Exam
questions.(2000-2007)
3-Ahmad Soltani M. Uncertain Date. USA: Michigan State University.2007
See: http://med-ed-online.org/rcurricula.htm
4- Royal college of OBS & GYN. Obstetric Ultrasound .1997
See: Woo J. www.ob-ultrasound.net.HongKong:2006
5-Rock JA. TE Linde’s Operative Gynecology: 9 th Edition. USA: Williams and
Wilkins. 2003
6-Brinholz J. Gestational Age. American Journal of Roentgenography. 1984. 142 (4):
849
7- Cunningham G, Gant N, Leveno K, et al. Williams Obsterics. 22nd Ed. New York:
Mc Graw Hill, 2005.
8- Berek JS. Novak’s Gynecology;13th edition. Philadelphia: Lippincott Williams &
Wilkins.2002

‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش و دﻏﺪﻏﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﮐﺘﺎب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ هﺪر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺁن را‬
. ‫ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‬

‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫رﺋﻴﺲ ﺑﺨﺶ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﻬﺪاﯼ ﺗﻬﺮان‬
‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫ رزﻳﺪﻧﺖ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬-‫ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ‬-‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ‬
2008-1387
 ‫‪4‬‬

‫ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ‬

‫ﻣﺎهﻴﺖ ﺻﻮت‬

‫ﺻﻮت اﻧﺘﺸﺎر اﻧﺮژﯼ ﺑﺼﻮرت ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﻮج ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ )ارﺗﻌﺎش ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪﻩ ذرات در ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ واﺳﻄﻪ(‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻮت ﺑﻪ ﻣﺎدﻩ واﺳﻂ ﺟﺮم دار ﻧﻴﺎز دارد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺁن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﺧﻼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ‪ ،‬ﻣﻮج اﻟﮑﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژﯼ در ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ و ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﻣﺎدﻩ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮔﻮش اﻧﺴﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﺻﺪا درﮎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر روﯼ ﭘﺮدﻩ ﮔﻮش ﺑﻌﻠﺖ‬
‫اﻣﻮاج ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ در هﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﯽ و ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻣﺎدﻩ واﺳﻂ هﻢ ﺳﺮﻋﺖ و هﻢ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮﺟﯽ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮج ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ) در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺻﻮت ( را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﻳﺎ واﺣﺪ هﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﻣﺎﻩ واﺳﻂ را ﺑﺼﻮرت ﮐﺮﻩ اﯼ ﺗﻮﭘﺮ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ را ﺑﺎ ﻓﻨﺮ هﺎﯼ ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﺑﻴﻦ ﮐﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﺎور ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ دهﻴﻢ)ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫‪ .(1-1‬ﻳﮏ ﻣﻮج ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﺻﻮت ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ ﮐﺮﻩ هﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮐﺮﻩ هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ و ﺟﻠﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮاﮐﻢ و ﺳﭙﺲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮﻩ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺠﺎور ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ‪ ،‬دورﻩ اﯼ اﺳﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻮار ﺗﺮاﮐﻢ و اﻧﺒﺴﺎط ﮐﺮﻩ هﺎ ‪ ،‬ﻃﻮل ﻣﻮج‬
‫ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ را در ﻣﺤﻴﻂ ﺣﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(2-1‬ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ ‪ 0.1‬ﺗﺎ ‪1.5‬‬
‫ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮدر ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﻃﻮل ﻣﻮج از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺪودﻩ وﺿﻮح ‪resolution‬‬
‫را در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﻴﺮﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ دو ﺳﺎﺧﺘﺎرﯼ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻬﻢ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺼﻮرت دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﺠﺰا در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺮاﮐﻢ و اﻧﺒﺴﺎط ﮐﺮﻩ هﺎ در ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﺿﯽ ﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻮر زﻣﺎن ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬارﯼ ﺷﻮد ﻳﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺳﻴﻨﻮﺳﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 2-1‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ دارد‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﺮاﮐﻢ زﻳﺎد و در ﻧﻮاﺣﯽ اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺳﻴﻨﻮﺳﯽ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر هﻢ هﺴﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دورﻩ اﻳﯽ در ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روﯼ‬
‫ﭘﺮدﻩ ﮔﻮش ‪ ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ )ﺗﻮاﺗﺮ ﻳﺎ ﺑﺴﺎﻣﺪ( ﺻﻮت ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮش اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ 16-20000‬دور در ﺛﺎﻧﻴﻪ را ﺑﺸﻨﻮد‪ .‬واﺣﺪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ هﺮﺗﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮏ ﺳﻴﮑﻞ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ ،‬اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ )ﻓﺮا ﺻﻮت( وراء ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺻﻮت ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﻴﺪن اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺁن ﺑﻴﺶ از ‪20000‬‬
‫هﺮﺗﺰاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﻳﮏ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﺁن ﻣﺤﻴﻂ دارد‪ .‬ﻣﻮادﯼ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫دارﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﯼ ﺳﺒﮏ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﮐﻨﺪ ﺗﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮادﯼ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ هﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﮔﺎز هﺎ ‪ ،‬داراﯼ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ زﻳﺎد هﺴﺘﻨﺪ و اﻣﻮاج ﻓﺸﺎر ) ﺻﻮت( را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻤﺘﺮ‬
 ‫‪5‬‬

‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻮت را ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاد‬
‫و ﺳﺮ ﻋﺘﻬﺎﯼ ﺻﻮت در ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ‪ 1-1‬ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻴﻮﻩ ‪ 13.6‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺁب ﭼﮕﺎﻟﯽ‬
‫دارد وﻟﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﺁن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁب اﺳﺖ زﻳﺮا ﻗﺪرت ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﺟﻴﻮﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 13.6‬ﺑﺮاﺑﺮ از ﺁب ﮐﻤﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﮑﻮﺳﯽ را ﺑﻴﻦ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﻳﺮﯼ و ﭼﮕﺎﻟﯽ دارﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول‪ :1-1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﺑﺎﻓﺘﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﻣﺎدﻩ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‬

‫هﻮا‬ ‫‪331‬‬
‫ﭼﺮﺑﯽ‬ ‫‪1450‬‬
‫ﺁب‬ ‫‪1495‬‬
‫ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم‬ ‫‪1540‬‬
‫ﮐﻠﻴﻪ‬ ‫‪1561‬‬
‫ﻋﻀﻠﻪ‬ ‫‪1585‬‬
‫اﺳﺘﺨﻮان‬ ‫‪4080‬‬

‫ﻳﮏ ارﺗﺒﺎط ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت و ﻃﻮل ﻣﻮج و ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪V=Fλ‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﻣﺎدﻩ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ=‪V‬‬

‫ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ هﺮﺗﺰ =‪F‬‬
‫‪ =λ‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ‬

‫اﻧﻮاع اﻣﻮاج‪:‬‬
‫در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻓﻮق ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺎت ارﺗﻌﺎﺷﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻮازﯼ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻮاﺟﯽ ‪ ،‬اﻣﻮاج ﻃﻮﻟﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﻌﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ در ﺑﺪن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ ﻋﺮﺿﯽ ‪ ،‬اﻣﻮاﺟﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺎت ارﺗﻌﺎﺷﯽ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺘﺸﺎردارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺟﺎﻣﺪات ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﮔﺎزهﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺎﻣﻞ اﻣﻮاج ﻃﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﻣﻮاج ﻋﺮﺿﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻮاج ﺳﻄﺤﯽ ﻳﺎ ‪Rayleigh‬‬
 ‫‪6‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﺮوهﯽ از اﻣﻮاج ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ اﻟﮕﻮﯼ ﺑﻴﻀﯽ ﺷﮑﻞ دارد ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮج در ﺳﻄﺢ‬
‫ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺣﻮﺿﭽﻪ اﻳﯽ از ﺁب ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻮاج ﻃﻮﻟﯽ ‪ ،‬ﺑﺠﺰ در اﺳﺘﺨﻮان ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع ﻣﻮج ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ در ﺑﺪن اﺳﺖ‪ .‬در اﺳﺘﺨﻮان هﻢ اﻣﻮاج‬
‫ﻃﻮﻟﯽ و هﻢ اﻣﻮاج ﻋﺮﺿﯽ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺪت ﺻﻮت‪:‬‬
‫ﺷﺪت ‪ ،‬اﻧﺪازﻩ ﻗﺪرت ﻳﮏ ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻓﺮﺿﯽ را ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮج ﺻﻮت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ‪ ،‬ﻣﻴﺰان اﻧﺮژﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬واﺣﺪ ﻗﺪرت وات اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺪت‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺪرت در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮد و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول ‪ 1-2‬ﻗﺪرت را در‬
‫ﮐﺎرﺑﺮدهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﺪﺗﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﺑﺮدهﺎﯼ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ هﺴﺘﻨﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 20-100‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﺪﺗﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﮐﺎرﺑﺮد درﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از واﺣﺪ هﺎﯼ‬
‫داﭘﻠﺮ ﺷﺪﺗﻬﺎﻳﯽ را ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ درﻣﺎﻧﯽ از ﺧﻮد ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺪ ﺗﻬﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺧﻴﻠﯽ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ در ﻋﻤﻞ ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ واﺣﺪ هﺎﯼ ﻣﻴﻠﯽ وات در ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :1-2‬ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﭘﺰﺷﮑﯽ‬ ‫ﺷﺪت‪ :‬وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫ﺟﺮاﺣﯽ‬ ‫<‪10‬‬
‫درﻣﺎﻧﯽ‬ ‫‪0.5-3‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ‪ :‬اﮐﻮﯼ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ‬ ‫‪0.001-1‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ‪ :‬داﭘﻠﺮ‬ ‫‪0.01-1‬‬

‫ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت ﺑﺠﺎﯼ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻄﻠﻖ ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﯽ از دو ﺷﺪت ) ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎدﻩ دو ﺷﺪت( ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل از ﺁﻧﺠﺎ ﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﯽ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺷﺪت ﻳﮏ ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮج ﺻﻮت ﻣﺮﺟﻊ ﺑﻪ روش زﻳﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ واﺣﺪ دﺳﯽ ﺑﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫)‪dB=10 log (I/I°‬‬
‫ﮐﻪ ‪ I°‬ﺷﺪت ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ ﻣﺮﺟﻊ و ‪ I‬ﺷﺪت ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ ﺷﺮح دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد هﺮ وﻗﺖ ﺷﺪت ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪ دﺳﯽ ﺑﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺪت ﻣﺮﺟﻊ دﻩ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﻨﻬﺎﯼ ﺷﺎﻧﺰدﻩ وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮔﻮش اﻧﺴﺎن ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﻴﺪن اﮐﺜﺮا ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪ دﺳﯽ ﺑﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ذهﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﺻﻮت ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪7‬‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻮت‬
‫ﺻﻮت در ﮔﺴﺘﺮﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﻴﺪن ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻄﻮر ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻣﺨﺮوط ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻳﺎ‬
‫دﻳﺎﻓﺮاﮔﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺁهﻦ رﺑﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ درﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻋﻼﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژش ﺑﺎ اﻟﮕﻮﯼ ﺻﻮﺗﯽ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺁهﻦ رﺑﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﯽ در دﻳﺎﻓﺮاﮔﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎردر ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﯼ هﻮاﯼ ﻧﺰدﻳﮏ دﻳﺎﻓﺮاﮔﻢ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد و اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﻓﺸﺎر از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ هﻮا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در دﺳﺘﺮس اﻳﻦ هﻮا ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر را ﺑﺼﻮرت ﺻﻮت درﮎ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻮهﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻳﻨﺮﺳﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺮﺗﻌﺶ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ‬
‫اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻣﻮﮐﻮل ﺑﻪ زﻣﺎن ﮐﺸﻒ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎﯼ‬
‫ﭘﻴﺰواﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ داراﯼ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻠﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻮاﺗﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﻮارﺗﺰ ﺳﺎﻟﻬﺎ در ژﻧﺮاﺗﻮر هﺎﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺮاﻣﻴﮏ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت ﺑﺎرﻳﻢ و ﺗﻴﺘﺎﻧﺎت زﻳﺮ ﮐﻮﻧﺎت‬
‫ﺳﺮب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ ﯼ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺑﻬﺘﺮﯼ دارﻧﺪ و راﺣﺖ‬
‫ﺗﺮ از ﮐﻮارﺗﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از اﺛﺮ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ وﻟﺘﺎژ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ در اﺛﺮ ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﺪن ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل اﺳﺖ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(1-3‬وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺶ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ‪ ،‬وﻟﺘﺎژﯼ ﺑﺎ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﻌﮑﻮس‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮ ﭘﻴﺰواﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﻌﮑﻮس ﻳﻌﻨﯽ ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﺪن ﻳﺎ اﻧﺒﺴﺎط ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از وﻟﺘﺎژ‬
‫)ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(1-4‬ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎﯼ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺎﻻ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻣﻮاج‬
‫اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮاج اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ را ﺑﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﻧﻈﻴﺮﺷﺎن‬
‫ﻣﺒﺪل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ در ﮐﺎرﺑﺮد هﺎﯼ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﻪ ورﻗﻪ هﺎﯼ ﻧﺎزﮎ )ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ( ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ و در‬
‫ﺳﺮ ﭘﺮوب ﻳﺎ ﻣﻴﻠﻪ ﻣﺒﺪل ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﮑﻨﻴﮑﯽ ﻣﺒﺪل وﺳﻴﻠﻪ اﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻮع اﻧﺮژﯼ را‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﭘﻴﺰواﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﺒﺪل واﻗﻌﯽ اﺳﺖ زﻳﺮا اﻳﻦ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺮژﯼ ﺻﻮت را ﺑﻪ‬
‫اﻧﺮژﯼ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل و ﻣﺤﻞ ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ‬
‫ﺁﻧﺮا ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-5‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ردﻳﻒ ﺑﺎﻻ ﻣﺒﺪل و ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف را در هﻨﮕﺎم اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در ردﻳﻒ ﺑﻌﺪﯼ وﻟﺘﺎژ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﭘﻴﺰو‬
‫اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺒﺴﺎط ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺷﺪﻩ و ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﻘﺒﺎض ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ردﻳﻒ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ وﻟﺘﺎژ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻧﻘﺒﺎض هﻨﻮز وﺟﻮد‬
‫دارد و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ردﻳﻒ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ‪ ،‬اﻧﻘﺒﺎض ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل را در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻗﻄﺒﻴﺖ ﻣﺨﻠﻒ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎهﺶ اﻧﻘﺒﺎض ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ در ﻣﺠﺎورت‬
 ‫‪8‬‬

‫ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ وﻟﺘﺎژ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﻳﻦ اﻧﻘﺒﺎض‬
‫و اﻧﺒﺴﺎط ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﮑﺮارﯼ وﻟﺘﺎژ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ وارد ﺷﺪﻩ ‪ ،‬اﻣﻮاج ﺻﻮﺗﯽ‬
‫ﻣﺪاوم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺒﺪل هﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺮوﺑﻬﺎﯼ ﻣﺒﺪل‪ ،‬ﺷﮑﻞ هﺎ و اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎﺻﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع‬
‫ﺷﺎﻳﻌﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اﺳﺘﻮاﻧﻪ اﻳﯽ ‪ ،‬ﭘﻬﻦ ‪ ،‬دور ﻣﺠﺮاﯼ رﮔﯽ ‪ ،‬ﻣﮑﺸﯽ و ﻣﺒﺪل هﺎﻳﯽ ﺑﺎ ردﻳﻔﻬﺎﯼ ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﯽ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪:‬‬
‫‪-1‬ﻣﺒﺪل اﺳﺘﻮاﻧﻪ اﻳﯽ ﻳﺎ ﻣﺪادﯼ داﭘﻠﺮ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫‪-2‬ﻣﺒﺪل ﭘﻬﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﺴﮏ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻳﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺪرد ﻣﯽ ﺧﻮرد زﻳﺮا ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن را ﺑﺎ ﭼﺴﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺪن وﺻﻞ ﮐﺮد و در ﺳﺮاﺳﺮ دورﻩ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺁن در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺪل ﺑﺎﻻﺧﺺ در‬
‫ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻳﻨﮓ ﺟﻨﻴﻦ در ﻃﯽ زاﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫‪-3‬ﻣﺒﺪل دور ﻋﺮوﻗﯽ دور ﺷﺮﻳﺎن ﻳﺎ ورﻳﺪﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺪل هﺎﯼ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﺎﺧﺖ و در ﻧﻮﮎ ﺳﻮﻧﺪ هﺎ ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ ﮐﺮد و ﺁﻧﺮا داﺧﻞ ﻋﺮوق ﺧﻮﻧﯽ ﻳﺎ ﺣﺎﻟﺐ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و از ﻧﺰدﻳﮏ داﺧﻞ ﺑﺪن را ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪-4‬ﻣﺒﺪل ﻣﮑﺸﯽ ‪ aspiration‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ و روزﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از داﺧﻞ ﺁن ﺳﻮزن زﻳﺮ‬
‫ﺟﻠﺪﯼ رد ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺒﺪل اﻣﮑﺎن ﻣﺸﺎهﺪﻩ هﻢ زﻣﺎن ﻣﺤﻞ ﻧﻮﮎ ﺳﻮزن و ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﺁﻧﺎ ﺗﻮﻣﻴﮏ اﻃﺮاف را‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﻨﻴﻮ ﺳﻨﺘﺰ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺒﺪﻟﻬﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﺁراﻳﺶ ﭼﻨﺪ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﯽ ﮐﻪ داراﯼ ‪ 64‬ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﺠﺰا روﯼ ﻳﮏ واﺣﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﺮﻳﮏ اﻳﻦ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮاﻟﯽ ﺳﺮﻳﻊ اﻣﮑﺎن ﻣﺸﺎهﺪﻩ از ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﻣﺘﺤﺮﮎ را ﻣﯽ دهﺪ و ﻧﻴﺎز‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ‪real time‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ دﺳﺘﯽ را ﻣﻨﺘﻔﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ Real time‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺣﺮﮐﺎت ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮏ را در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع دﻳﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﺗﻮهﺎﯼ ﺻﻮت‪:‬‬
‫ﭘﺮﺗﻮ هﺎﯼ ﺻﻮت ﺑﻪ اﻗﺴﺎم واﮔﺮا و ﻣﻮازﯼ و هﻢ ﮔﺮا )ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ) ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪.(1-6‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﭘﺮﺗﻮ ﺑﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﺻﻮت ‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﻣﺒﺪل و وﺟﻮد ﻋﺪﺳﯽ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در هﺮ ﻣﺒﺪﻟﯽ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ واﮔﺮاﻳﯽ ﭘﺮﺗﻮهﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺮﺗﻮﯼ ﺻﻮت ﺑﺮاﯼ ﮐﺎرﺑﺮدهﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﺑﺎرﻳﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﮏ ﻣﮕﺎ هﺮﺗﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد هﺎﯼ ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ از ‪3‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 7‬ﻣﮕﺎ هﺮﺗﺰ را ﻻزم دارﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺮﺗﻮ هﺎﯼ ﻣﻮازﯼ ‪ ،‬ﭘﻬﻨﺎﯼ ﭘﺮﺗﻮ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ واﺿﺢ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺧﻮب ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎرﻳﮏ و ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮﯼ ﭘﺮﺗﻮﯼ ﻳﮏ ﻣﺒﺪل ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ از روﯼ ﻃﻮل ﻣﻮج و ﻗﻄﺮ ﻣﺒﺪل ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-7‬ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﻳﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻮازﯼ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ Frensel‬و ﻳﮏ ﺑﺨﺶ واﮔﺮا‬
‫ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ دور ﺑﻪ ﻧﺎم ‪. Fraunhofer‬‬
‫ﺣﺮف ‪ T‬ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﻃﻮل از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ دور اﺳﺖ ﮐﻪ از روﯼ ﻗﻄﺮ ﻣﺒﺪل و ﻃﻮل ﻣﻮج ﭘﺮﺗﻮ‬
 ‫‪9‬‬

‫ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪T= r² /λ‬‬
‫ﮐﻪ ﻃﻮل ‪ T‬ﻃﻮل ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ ) Frensel‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ (‬
‫‪ R‬ﺷﻌﺎع ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﺎﻧﺖ‬
‫و ‪ λ‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ Fresnel‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺒﺪل ﺑﺰرگ و ﺑﺮاﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﮐﻢ ) ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ ( ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار رادارد ﻳﻌﻨﯽ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﻔﻮذ ﭘﺮﺗﻮ ﺁﻧﻘﺪر ﮐﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﻋﻤﻘﯽ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺰرگ ﮐﺮدن اﻧﺪازﻩ ﻣﺒﺪل ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﻳﯽ دارد ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻗﻄﺮ ﺑﺰرگ ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮ ﭘﻬﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﺿﻮح ﺟﺎﻧﺒﯽ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﻣﯽ ﮐﺎهﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺿﻮح را در ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﻋﻤﻘﯽ داﺧﻠﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻳﻢ از ﭘﺮﺗﻮ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ‪ Focused‬ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻓﻮﮐﻮس ﭘﺮﺗﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺪﺳﯽ ﺻﻮﺗﯽ در ﻣﺒﺪل هﺎﻳﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎ روﺷﻬﺎﯼ ﮐﻠﻴﺪﯼ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ )ﻓﻮﮐﻮس دﻳﻨﺎﻣﻴﮏ ( در ﻣﺒﺪﻟﻬﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﺁراﻳﺶ ﭼﻨﺪ‬
‫ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﮏ ﻋﺪﺳﯽ ﺻﻮﺗﯽ ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺎزﮐﯽ از ﭘﻼﺳﺘﻴﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺁن از دو ﻟﺒﻪ اش‬
‫ﺑﺎرﻳﮑﺘﺮ اﺳﺖ )ﻣﻘﻌﺮ اﺳﺖ (‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺪﺳﯽ در ﺟﻠﻮﯼ ﭘﺮوب ﻣﺒﺪل ﮐﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺮﺗﻮهﺎﯼ ﺻﻮﺗﯽ را ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻋﺪﺳﯽ ﺷﻴﺸﻪ اﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻮر‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺒﺪل ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺪل از ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﻳﮑﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻪ در ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻓﻮﮐﻮس دﻳﻨﺎﻣﻴﮏ ﻃﻮل ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ در ﻃﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ‪ 9-13‬ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت زﻧﺎن و ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﺮ ﻣﺒﺪﻟﻬﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻮﭼﮏ ارﺟﺢ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎرﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﭘﺮﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫در ﻋﻤﻖ ﻇﺎهﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﻤﻖ ﺟﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان وﺿﻮح را ﺑﺮاﯼ ﺁن ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻃﺮز ﮐﺎر اﻧﻮاع ﻣﺒﺪل هﺎ‬
‫ﻣﺒﺪل هﺎ دو ﻧﻮع ﻃﺮز ﮐﺎر دارﻧﺪ ‪ :‬ﻣﺪاوم و ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ‪ .‬در روش ﻣﺪاوم ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎن اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﻣﺪاوم ﺑﻪ‬
‫ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﻣﺒﺪل دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﻣﺪاوم ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل دوﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ را ردﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل دوم ﻣﻌﻤﻮﻻ در هﻤﺎن ﭘﺮوب ﻣﺒﺪل ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻃﺮز ﮐﺎر ﺑﺎﻻﺧﺺ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫واﺣﺪهﺎﯼ داﭘﻠﺮ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﻃﺮز ﮐﺎر ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ارﺳﺎل ﺻﻮت در ﺿﺮﺑﺎﻧﻬﺎ ﻳﺎ اﻧﻔﺠﺎرات )‪ (bursts‬ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺪل در ﺑﻴﻦ ﺿﺮﺑﺎﻧﻬﺎ ﺳﺎﮐﺖ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﮋواﮎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ هﻢ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ و هﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺿﺮﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻳﮏ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل در اﻳﻦ ﻧﻮع ﮐﺎر ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻳﺎ ﺗﻀﻌﻴﻒ ‪:Attenuation‬‬
‫ﺷﺪت ﻳﮏ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل از ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎهﺶ ﺷﺪت ﺻﻮت ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺻﻮت ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪ :‬واﮔﺮاﻳﯽ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ‪ ،‬ﺟﺬب اﻧﺮژﯼ ﺻﻮت ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻓﺖ و‬
‫اﻧﺤﺮاف ﺻﻮت از ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺮﺗﻮ‪.‬‬
 ‫‪10‬‬

‫واﮔﺮاﻳﯽ‬
‫ﺑﺎ واﮔﺮاﻳﯽ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ‪ ،‬اﻧﺮژﯼ ﺁن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺮﺿﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺪت ﺻﻮت ﺑﺎ‬
‫اﻧﺮژﯼ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ هﺮﭼﻪ واﮔﺮاﻳﯽ ﭘﺮﺗﻮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺪت ﻧﻴﺰ ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺬب اﻧﺮژﯼ ﺻﻮت ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻓﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺬب ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژﯼ از ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ‪ .‬اﻧﺮژﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻄﻮر اوﻟﻴﻪ ﺻﺮف ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫اﺻﻄﮑﺎﮎ داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺮارت ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﺻﻮت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﯼ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ واﻧﺮژﯼ ﺻﺮف ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﮑﺎﮎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺬب‬
‫اﻧﺮژﯼ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻮاﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻳﮏ ﻣﮕﺎهﺮﺗﺰ ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ % 50‬اﻧﺮژﯼ در ﺣﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻮت ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫‪ 3‬ﺳﺎﻧﺖ در ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم ﺟﺬب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺖ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺖ ﻓﻘﻂ ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ درﺻﺪ ﺷﺪت ﺻﻮت‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ دﻩ ﻣﮕﺎهﺮﺗﺰ وﻗﺘﯽ ﻣﻴﺰان ﺟﺬب دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ‪ % 50 ،‬ﺷﺪت اوﻟﻴﻪ در ﻋﻤﻖ ‪0.3‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ و ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ درﺻﺪ در ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﻋﻤﻘﯽ ﺷﮑﻢ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 5‬ﻣﮕﺎهﺮﺗﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺟﺬب ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﻮت در ﺁن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮ و ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﮐﻼژن ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺬب اﻧﺮژﯼ ﺑﺎﻓﺘﯽ هﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﮐﺜﺮ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎﯼ ﻧﺮم و اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺪن )ﻣﺜﻞ ﺧﻮن ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺁﻣﻨﻴﻮﺗﻴﮏ (‬
‫اﻧﺮژﯼ ﺻﻮت را ﺟﺬب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻﻳﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﻘﺪارﻣﺴﺎﻓﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت در ﻳﮏ ﺑﺎﻓﺖ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺪت ﺁن ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺻﻮت ﺑﻪ ﺳﻄﻮح و ﺳﺮ ﺣﺪات ﺑﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺁن ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺘﻔﺮق‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﺗﻔﺮق ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﺳﻄﺢ هﻤﺎن ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ اﻧﻌﮑﺎس ﻳﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ زﻣﺎﻧﯽ رخ ﻣﯽ‬
‫دهﺪ ﮐﻪ اﺑﻌﺎد ﺳﻄﺢ ﮐﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اﺑﻌﺎد ﻃﻮل ﻣﻮج ﺻﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻮت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻴﺮ هﺎ از‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺁن اﻧﻌﮑﺎس ﻧﺸﺮﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺻﻮت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻴﺮ هﺎ‬
‫ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار اﻧﺮژﯼ در هﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ‪ B Scan‬ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ B Scan .‬در هﻤﻴﻦ ﻓﺼﻞ ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﻌﮑﺎس‬
‫وﻗﺘﯽ ﻳﮏ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﺑﻪ ﻣﺮز ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻴﻦ دو ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻣﻘﺪارﯼ از ﭘﺮﺗﻮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻘﻴﻪ از ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺑﺎﻓﺖ رد ﻣﯽ ﺷﻮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(1-8‬اﻳﻦ اﻧﻌﮑﺎس را " ﺁﻳﻨﻪ و ار " ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاص ﻣﻌﻴﻨﯽ‬
‫در دو ﺑﺎﻓﺖ و زاوﻳﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺁن ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﺑﻪ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ دو ﺑﺎﻓﺖ ﺗﺎﺑﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺻﻮت ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ را ﺑﺎ ‪ θi‬در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-8‬ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﻨﻞ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺤﺚ ﻧﻮر ﻣﺼﺪاق دارد ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ هﻢ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود ‪:‬‬

‫‪Sin θt/sin θi= V2/V1‬‬

 ‫‪11‬‬

‫‪ V1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﺑﺎﻓﺖ اول‬

‫‪ V2‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﺑﺎﻓﺖ دوم‬
‫‪ θt‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-8‬اﻧﺤﺮاف ﻣﺴﻴﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ از ﭘﺮﺗﻮ ﺗﺎﺑﺶ ﻳﺎ زاوﻳﻪ اﻧﮑﺴﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫زاوﻳﻪ اﻧﻌﮑﺎس هﻤﺎن زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ اﺳﺖ ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ در روش ﭘﮋواﮎ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻣﺒﺪل ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدن و‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﮋواﮐﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺒﺪل ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮرﯼ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎ ﻋﻤﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﯽ ﻣﻴﺰان ﭘﮋواﮎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﺪل و ﻗﺪرت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎزﯼ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺻﻮت ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪﻩ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻮﺗﯽ دو ﺑﺎﻓﺖ‪ ) .‬ﻣﻨﻈﻮر از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻮﺗﯽ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺒﻮر ﺻﻮت از ﻳﮏ ﺑﺎﻓﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ‪ Z‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ‪Z‬‬
‫را ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در ﺑﺎﻓﺖ داﻧﺴﺖ‪:‬‬

‫‪Z= ρ V‬‬
‫‪ ρ‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﺖ‬
‫‪ V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻮﺗﯽ هﻮا درﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﻗﻼم دﻳﮕﺮ ﻟﻴﺴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﮔﺮ در اﻃﺮاف ﺑﺎﻓﺖ‬
‫هﻮا ﺑﺎﺷﺪ اﺧﺘﻼف اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻮﺗﯽ ﺁﻧﻘﺪر زﻳﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﺗﻤﺎم ﺻﻮت ﺗﺎﺑﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ در روﯼ اﻳﻦ ﻣﺮز‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫اول ﺁ ﻧﮑﻪ ﻣﻘﺪارﯼ ﻣﺎدﻩ ﻓﻀﺎ ﭘﺮ ﮐﻦ ﻣﺜﻞ روﻏﻦ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻳﺎ ‪ aquasonic‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ هﻮاﻳﯽ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺒﺪل و ﭘﻮﺳﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد هﻮا ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺻﻮت ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﻮد و هﻴﭻ ﭘﺮﺗﻮﻳﯽ‬
‫ﺑﺪاﺧﻞ ﺑﺪن ﺑﻴﻤﺎر ﻧﻔﻮذ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬دوم ﺁﻧﮑﻪ ﮔﺎز داﺧﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﻮارش هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ هﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻳﺮ ﻗﻮس رودﻩ اﻳﯽ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﮔﺎز ﻗﺮار دارد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺪل را‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﮑﺎن داد ﺗﺎ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت ﺑﻪ ﮔﺎز ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﻨﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻔﺴﻪ ﺳﻴﻨﻪ هﻢ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ زﻳﺮا‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺮز هﻮا‪ -‬ﺁﻟﻮﺋﻮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﺑﺰار‬
‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺮح ﺁن رﻓﺖ هﺮ وﻗﺖ ﺻﻮت وارد ﺑﺪن ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻘﺪارﯼ از ﺁن ﻣﻨﺘﺸﺮ و ﻣﻘﺪارﯼ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺎﺑﻘﯽ از ﺑﺎﻓﺖ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺰﺷﮑﯽ هﻢ ﭘﮋواﮎ اﻧﻌﮑﺎﺳﯽ و هﻢ ﺻﻮت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎﯼ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺻﻮت ﺳﻪ روش ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬روش ﭘﮋواﮎ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ‪(pulse-echo technique) :‬‬
‫در اﻳﻦ روش ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر را از روﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ زﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻮت در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻧﺪام و‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﺒﺪل ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬روش داﭘﻠﺮ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﺗﻮاﺗﺮ ﭘﮋواﮎ هﺎﯼ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﯽ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺤﺮﮎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪12‬‬

‫‪ -3‬روش اﻧﺘﻘﺎل درون ﺑﺎﻓﺖ )‪(through- transmission technique‬‬

‫در اﻳﻦ روش ﺻﻮت ﮐﺎﻣﻼ از ﺑﺪن ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و زﻣﺎن ﻋﺒﻮر ‪ ،‬ﺷﺪت ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻮع و ﻣﺸﺨﺼﺎت دﻳﮕﺮ ﺁن ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎﯼ ﭘﮋواﮎ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫هﺪف ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﮏ ﺿﺮﺑﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺿﺮﺑﺎن از داﺧﻞ ﺑﺪن ﻣﻘﺪارﯼ از اﻧﺮژﯼ ﺁن از روﯼ هﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻓﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻠﻨﺪﯼ )‪(amplitude‬هﺮ ﭘﮋواﮎ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺗﻔﺎوت اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬
‫ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻦ ﺳﻄﻮح ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺒﺪل ﺑﺮ روﯼ ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻬﺎﯼ ‪A-mode, B-mode , B-scan‬‬
‫از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻳﮏ ﻣﻴﮑﺮو ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﺗﮑﺮار ﺿﺮﺑﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎ هﺰار ﻋﺪد در ﺛﺎﻧﻴﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ اﻟﻤﺎن ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ و ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ را ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ هﺮ ﺿﺮﺑﺎن ﺻﻮﺗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻳﮏ ﻣﻮج اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮج ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﻣﺒﺪل‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .( 1-9‬اﻳﻦ ﻣﻮج اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻮﺳﺎن ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﺎ ﺗﻮاﺗﺮ ذاﺗﯽ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺗﻮاﺗﺮ‬
‫ذاﺗﯽ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﻧﻮﺳﺎن زﻳﺎد ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﺸﻮد ﺑﻄﺮق اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻳﺎ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ‬
‫ﺻﺪاﯼ ﺁن را ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از وﺳﺎﻳﻞ ﻳﮏ اﺑﺰار ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻧﻮﺳﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ اﺑﺰاررا‬
‫ﻃﻮرﯼ ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در هﺮ ﺿﺮﺑﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دو ﻧﻮﺳﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪.(1-10‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﺗﺨﻔﻴﻒ زﻳﺎدﻩ از ﺣﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ ،‬اﻧﺮژﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و ﭘﮋواﮎ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ودﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮﺑﺎن ﺑﻘﺪرﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﮋواﮎ از ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﺎور ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و وﺿﻮح ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺒﺪل ‪ ،‬ﭘﮋواﮐﯽ را ﺑﻪ ﻋﻼﺋﻢ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺪت ﺁن ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﭘﮋواﮎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼﺋﻢ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺷﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر اﻳﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ)ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫‪ (1-11‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر ﻟﻮﻟﻪ اﺷﻌﻪ ﮐﺎﺗﺪﯼ )‪ (CRT‬ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺑﺮ ﻗﺮارﯼ ﻋﻼﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ در ﻟﻮﻟﻪ اﺷﻌﻪ ﮐﺎﺗﺪﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫)‪A mode ( Amplitude Modulation‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﭘﮋواﮐﻬﺎ ﺑﺼﻮرت اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻋﻤﻮدﯼ در اﻣﺘﺪاد ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ ‪ CRT‬دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ارﺗﻔﺎع اﻧﺤﺮاف ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﭘﮋواﮎ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪) .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪(1-12‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺒﺪل و ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪﻩ از روﯼ ﻣﺤﻞ اﻧﺤﺮاف ﺑﺮ روﯼ ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ 1540‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺻﻮت در ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻴﺪان ﻧﻮﺳﺎن از ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ را‬
‫ﻃﻮرﯼ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ دﻗﺖ ‪ ±1‬ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮاﯼ ﭘﮋواﮐﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻋﻤﻖ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻳﮏ رﻗﻢ ﺑﻌﻨﻮان ﮔﻴﻦ ﺟﺒﺮاﻧﯽ زﻣﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪B-mode (brightness modulation‬‬
‫‪ B-mode‬ﺑﺎ ‪ A-mode‬اﻳﻦ ﻓﺮق را دارد ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ازﭘﮋواﮎ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ روﯼ ﻣﺪار ﺑﺎزﺗﺎب‬
 ‫‪13‬‬

‫ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدﯼ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﻮد ﺑﺮ روﯼ ﻣﺤﻮر ‪ Z‬در ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر ﻟﻮﻟﻪ اﺷﻌﻪ ﮐﺎﺗﺪﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﮋواﮐﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﻧﻘﺎط ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻧﻮر در ﻃﻮل ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از روش ﺗﻐﻴﻴﺮ در و ﺿﻮح ﻳﺎ ‪B-mode‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪ M-mode , B-Scan‬ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫)‪M-mode (motion modulation‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻧﻮﻋﯽ ‪ B-mode‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ داﺋﻤﺎ در ﻧﻮﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ‬
‫زﻣﺎن ﺑﻨﺪﯼ ﺷﺪﻩ ﺣﺮﮐﺎت و ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ ﺑﺪن را ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻳﻨﺎﻣﻴﮏ‬
‫ﻗﻠﺐ ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﺎ هﻴﭻ روش دﻳﮕﺮﯼ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺣﺼﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺣﺮﮐﺖ درﻳﭽﻪ هﺎﯼ ﻗﻠﺐ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺣﺮﮐﺎت و ﺳﺮﻋﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪B-Scan‬‬
‫در اﻳﻦ روش ﺗﺼﺎوﻳﺮ دو ﺑﻌﺪﯼ ﻋﺮﺿﯽ از ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮏ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ارزش ﺧﺎص اﻳﻦ روش در‬
‫ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﮑﺎر ﮔﻴﺮﯼ اﺷﻌﻪ اﻳﮑﺲ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ روش ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫‪ B-mode‬اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﻣﺤﻞ و وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪(1-13‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺣﺼﻮل ﺑﻪ اهﺪاف اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ وﺿﻌﻴﺖ و ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺒﺪل و ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎ ﺑﻄﻮر‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﻄﻮر ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دادن ﻣﺒﺪﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻴﺴﻪ ﺁب ارﺗﺒﺎط دارد‪.‬‬
‫‪ -2‬دﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دادن ﻣﺒﺪﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻴﻤﺎر در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ Real-time -3‬ﮐﻪ ﭘﺮوب ﻣﺒﺪل ﺑﺮ روﯼ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻄﻮر ﺳﺎﮐﻦ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺮﺗﻮ ﺻﻮت از داﺧﻞ‬
‫ﺑﺪن ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﻳﮏ و دو ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮداراﯼ ﻧﻮع ﺳﻮم ﺟﺎﯼ ﻧﻮع ﻳﮏ و دو را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﻳﮏ ﻣﺒﺪل در داﺧﻞ ﺁب ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻄﻮر ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺣﺮﮐﺖ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫ﺗﺎﺗﺼﺎوﻳﺮ از ﻧﻮع ‪ B-Scan‬ﺑﺎ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻠﻤﻮس زﻳﺎدﯼ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺁب ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﮏ درﺟﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻄﻮر ﻣﺪاوم ﻣﺨﺰن ﺁب ﭘﺮ ﺷﻮد‪ .‬وزن ﮐﻴﺴﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روﯼ ورﻳﺪ اﺟﻮف ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻨﮑﻮپ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻴﺴﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﭘﺎرﻩ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ هﺎﯼ‬
‫ﺗﻤﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ روش ارﺟﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ از ﻧﻮع ﺳﺎﮐﻦ ﺗﻤﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﺑﺮ روﯼ ﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﺟﺎﻳﮕﺬارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ در‬
‫ﻣﮑﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در هﺮ ﻣﻔﺼﻞ ﻳﺎ ﻟﻮﻻﯼ ﺑﺎزو ‪ ،‬ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ و ﻣﺒﺪا‬
‫ﻣﺒﺪل ﺑﺪﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ ﺻﻮﺗﯽ ﻓﻀﺎ ﭘﺮﮐﻦ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺒﺪل ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫روﯼ ﭘﻮﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ‪: Real time‬ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﻧﻮع ‪ B-Scan‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 20‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﺗﺎ‬
 ‫‪14‬‬

‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﻮد ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ از ﭼﻨﻴﻦ اﺳﮑﻦ هﺎﻳﯽ هﻴﭻ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﺑﺪن‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻤﻞ دﻳﻨﺎﻣﻴﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺮﮎ اﺳﮑﻦ هﺎﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ‬
‫ﻋﺪد در ‪ 20‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ روش ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﺑﺎ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﮐﻠﻤﻪ ‪ Real time‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﺣﻴﻦ وﻗﻮع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺗﻌﺪاد ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ‪15‬ﻋﺪد در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ‪ Real time‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﮔﺮﯼ ‪Gray scale‬‬
‫در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-14‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ در رﺣﻢ از ﻧﻮع ‪ B-scan‬دو رﻧﮕﯽ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫هﺮ ﻧﻘﻄﻪ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬هﻴﭻ ﻧﻮع ﺳﺎﻳﻪ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﯽ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﺜﻞ ﭘﮋواﮐﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ از دﻳﻮارﻩ ﺧﻠﻔﯽ رﺣﻢ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻳﺎ از ﻟﺒﻪ ﻋﻤﻮدﯼ ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺮزﯼ اﻧﺪاﻣﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻂ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻮارد ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﺪام ﭘﮋواﮎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺪام ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﯽ اﺳﺖ و ﭘﮋواﮎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫اﻧﺪام اﺳﺖ ﻳﺎ دو اﻧﺪام ﻣﺠﺎور‪ .‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮﯼ از ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﻘﺺ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﻳﺎ‬
‫ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ زﻳﺎدﯼ رﻓﻊ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺁﻧﻘﺪر اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﻓﮑﯽ ‪ snowed‬ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻬﺘﺮ از ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ﮔﺮﯼ ﻳﺎ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﺑﻪ ‪ B-Scan‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﮔﺮﯼ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﻪ از ﺳﻴﺎﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﻔﻴﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﻔﻴﺪ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد‪ B-Scan .‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-14‬دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫هﻴﭻ ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﻧﺪارد و ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﻳﺎ ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮔﻴﺮﯼ از‬
‫ﻣﺨﺰن ‪ CRT‬اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻣﺨﺰن ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪ B-Scan‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺨﺰن ‪ CRT‬و ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫‪ B-Scan‬روﯼ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺳﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ زﻳﺎدﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪. (1-14‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ را از ﮐﻢ رﻧﮓ ﺑﻪ ﭘﺮ رﻧﮓ ﺑﻄﻮر ﺑﻼ اﻧﻘﻄﺎع و ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﺑﺎ واﺳﻄﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻏﻴﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﭘﮋواﮎ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 1-15‬دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺗﺸﺪﻳﺪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد زﻳﺮا ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺪون ﺳﻔﻴﺪﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ارزش ﻳﮏ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﺑﻼ اﻧﻘﻄﺎع و واﺿﺢ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻳﮏ ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻟﺐ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪1-16‬‬
‫دﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﻴﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ از ردﻳﻔﻬﺎﯼ ‪ 13‬در ‪ 16‬ﺧﺎﻧﻪ درﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﺑﻠﻮﮎ ﻳﮑﯽ از ‪5‬‬
‫ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ را دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ واﺿﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل اﮔﺮ ﺳﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﭘﺨﺶ ﺷﻮد ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻟﺒﻪ هﺎﯼ هﺮ ﺑﻠﻮﮎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺣﺪ ﻣﺮزﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﻃﻴﻔﯽ از ﮐﻢ رﻧﮓ ﺑﻪ ﭘﺮ رﻧﮓ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺰاﻳﺎﯼ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ دﻳﺪن ﺗﺼﻮﻳﺮ از‬
‫راﻩ دور ﺑﺪون ﻧﻴﺎ ز ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﮐﺮدن ﭼﺸﻤﻬﺎ ﻳﺎ ) اﮔﺮ ﻓﺮدﯼ ﻋﻴﻨﮏ ﺑﺰﻧﺪ ( ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻋﻴﻨﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ‪Real time‬‬
‫ﻳﮏ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮام از ﺗﻌﺪادﯼ ﺧﻄﻮط اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﭘﮋواﮎ درﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬هﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫وﺿﻮح ﻓﻀﺎﻳﯽ و دﻗﺖ ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل اﮔﺮ ﺧﻄﻮط ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻻزم ﺷﻮد‬
 ‫‪15‬‬

‫دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺮف ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ در ﻳﮏ اﺳﮑﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﺑﺮدارﯼ ‪ Real time‬اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﮑﻦ ﮐﻮﺗﺎﻩ ) ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 1/15‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﺧﻂ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﭘﮋواﮎ ‪ ،‬زﻣﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻻزم دارد ﺗﺎ ﺻﻮت از ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻋﻤﻘﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮود و‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﺮ ﺳﺎ ﻧﺖ ﻋﻤﻖ ‪ 13‬ﻣﻴﮑﺮو ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻻزم اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻓﻮق راﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﻬﻢ رﺑﻂ داد‪:‬‬
‫‪=77000‬ﻋﻤﻖ ﺗﺼﻮﻳﺮ ×ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط در هﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ × ﺗﻌﺪاد ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺪودﻩ ﺑﺎﻻﻳﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻄﻠﻮب در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ‬
‫ﻣﺜﻞ وﺿﻮح زﻣﺎﻧﯽ و ﻓﻀﺎﻳﯽ و ﻣﻴﺪان دﻳﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ اﺑﺰارﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮔﻴﺮﯼ ‪ 30‬ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺎ ‪ 200‬ﺧﻂ درهﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ‬
‫از ﻋﻤﻖ ‪ 12.8‬ﺳﺎﻧﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﻤﻖ دﻳﺪ را زﻳﺎد ﮐﻨﻴﻢ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻳﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط هﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﮐﻢ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﮐﺎرﺑﺮدهﺎﯼ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎ ﺁﻧﻘﺪر ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻋﺎﻟﯽ اﺟﺰا ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﯽ در ‪ Real- time‬ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎﯼ داﭘﻠﺮ‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻞ داﭘﻠﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از ﻳﮏ ﺟﺴﻢ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از ﻳﮏ ﺟﺴﻢ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺒﺪل )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﺻﻠﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از‬
‫ﻣﺒﺪل ( زﻳﺎد و در ﺣﺮﮐﺖ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺁن ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از ﻳﮏ ﺟﺴﻢ ﺳﺎﮐﻦ هﻴﭻ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﺻﻠﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از ﻣﺒﺪل ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺴﻢ در زﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺴﺒﺖ دارد‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ داﭘﻠﺮ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 2000‬هﺮﺗﺰ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ را درﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﻴﺪن ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎﯼ ﺻﻮﺗﯽ داﭘﻠﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ازﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﺮد و ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻣﺘﻐﻴﺮ زﻣﺎﻧﯽ از ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮن ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد اوﻟﻴﻪ روش هﺎﯼ داﭘﻠﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ و اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﺒﻮﻟﻬﺎﯼ ﻗﺮﻣﺰ ﻣﺘﺤﺮﮎ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﮏ ﻋﻼﻣﺖ واﺿﺢ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬روش داﭘﻠﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻮج ﻣﺪاوم‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻧﺪﻩ ﺑﻮدن ﺟﻨﻴﻦ )ﺣﺘﯽ در ‪ 8‬هﻔﺘﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ( ﺿﺮﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺷﺮﻳﺎﻧﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ و‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ورﻳﺪهﺎﯼ وارﻳﺴﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﮎ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ روش ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻳﯽ ﻧﻮار ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﻨﻔﺮد )‪(single sideboard phasing technique‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﯼ داﭘﻠﺮ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮﯼ ﻋﻼﺋﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ از ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﻳﯽ در ﻋﻤﻖ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺗﺸﺨﻴﺺ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ در ﻋﺮوق ﺧﻮﻧﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻧﮑﺎت ﻣﺜﺒﺖ داﭘﻠﺮ ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ و ‪B-Scan‬‬
‫در اﺳﮑﻨﺮ هﺎﯼ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ اﻳﻦ اﺑﺰار هﻢ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر واﺿﺢ ﻋﺮوق ﺧﻮﻧﯽ داﺧﻠﯽ و هﻢ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن را ﺑﻄﻮر هﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ دهﺪ‪ .‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﺑﻨﺪ ﻧﺎف ﺑﺮاﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﻠﯽ از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻓﻴﺰﻳﻮ ﻟﻮژﻳﮏ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﺧﻴﺮا ﺑﻪ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ داﭘﻠﺮ ﻋﻼﺋﻢ‬
‫رﻧﮕﯽ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﺑﺮ روﯼ ‪ B-Scan‬هﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺷﮕﻔﺖ ﺁور اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن در داﺧﻞ ﺑﺪن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪16‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ‪:‬‬
‫در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺑﺰارهﺎﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ رﺳﻴﺪﻩ اﻳﻢ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ هﺮ‬
‫ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل داﻧﺴﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﺼﺎوﻳﺮﯼ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ و وﺿﻮح‬
‫ﮐﺎﻣﻞ هﺴﺘﻴﻢ ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﻣﻮﺛﻖ و دﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ در ﺣﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻇﺮ دﻳﻨﺎﻣﻴﮑﯽ‬
‫از ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﺑﺪن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻬﺎﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻮت درون ﺑﺎﻓﺖ هﻨﻮز‬
‫ﻗﺪﻣﻬﺎﯼ اول را ﺑﺮ ﻣﯽ دارد‪ .‬روﺷﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ هﻢ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺮاﺣﻞ ﺁزﻣﺎﻳﺸﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر اﻣﻴﺪوارﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪17‬‬

‫ﺷﺮح ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻓﺼﻞ اول‬

‫‪ :1-1‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ در ﻣﻮاد از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺻﻮﺗﯽ‪ -‬ﻣﺎدﻩ از ردﻳﻔﻬﺎﯼ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ارﺗﺠﺎع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪: 1-2‬اﻣﻮاج ﻃﻮﻟﯽ و اﻣﻮاج ﻓﺸﺎر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

 ‫‪18‬‬

‫‪ :1-3‬اﺛﺮ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬

‫‪ :1-4‬اﺛﺮ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﻌﮑﻮس‬

 ‫‪19‬‬

‫‪ : 1-5‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮﺗﻮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺒﺪل ‪ .‬هﺮ ردﻳﻒ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻳﮏ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺒﺪل ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻧﻮﺳﺎن ﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ ﭘﺮﺗﻮهﺎﯼ ﻣﺪاوم اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ :1-6‬اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮﺗﻮ )واﮔﺮا‪-‬ﻣﻮازﯼ‪-‬هﻢ ﮔﺮا(‬

‫‪ 1-7‬ﻳﮏ ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

 ‫‪20‬‬

‫‪ : 1-8‬اﻧﻌﮑﺎس و اﻧﺘﻘﺎل اﻣﻮاج ﻣﺎورا ﺻﻮت در ﺳﺮ ﺣﺪات ﻣﻮاد‬

‫‪ :1-9‬ﻣﻮج ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﮕﯽ – ﺑﻪ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎل ﻣﺒﺪل ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻮﭼﮏ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 1-10‬اﺛﺮ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
 ‫‪21‬‬

‫‪ : 1-11‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﭘﮋواﮐﻬﺎ) ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪:‬اﮐﻮ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ -‬اﮐﻮ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪ‪ -‬اﮐﻮﯼ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﺷﺪﻩ – اﮐﻮﯼ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ‪ -‬اﮐﻮﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ(‬

‫‪: 1-12‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ در روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ‪ -‬ﭘﻴﮑﺎﻧﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﮋواﮐﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪22‬‬

‫‪ :1-13‬اﺻﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪B-Scan‬اﻋﺪاد ﻳﮏ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺤﻠﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺒﺪل را روﯼ ﺷﮑﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ‬

‫در ﺳﻄﺢ‪CRT‬را از اﻳﻦ ﭘﻴﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪ :1-14‬ﻣﻘﻴﺎس ﻓﺮﺿﯽ ب از ﺷﮑﻢ ﺣﺎﻣﻠﻪ ‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﭘﮋواﮐﯽ از ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮدﻩ ﺑﺰرگ‬
‫ﮐﻪ ﭘﮋواﮎ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ دﻳﻮارﻩ ﻗﺪاﻣﯽ رﺣﻢ و ﭘﻮﺳﺖ روﯼ ﺁن اﺳﺖ‪.‬ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ‬
‫هﻴﭻ ﻧﻮع ﭘﮋواﮐﯽ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دهﺪ ﻣﺎﻳﻊ ﺁﻣﻨﻴﻮﺗﻴﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪23‬‬

‫‪ :1-15‬ﺗﺸﺪﻳﺪ ﭘﮋواﮎ ‪ -‬ردﻳﻒ اول ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺪول ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﮋواﮐﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در‬

‫ﻣﺨﺰن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﻔﻴﺪ هﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ واﺿﺢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﮕﺎر و ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر‬
‫‪ CRT‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ راﻳﺞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺳﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ را ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ ﻣﻘﻴﺎس‬

‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ از ﺗﺸﺪﻳﺪ ﭘﮋواﮎ ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﭘﮋواﮐﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ هﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬

‫)ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ :‬اﮐﻮ‪ -‬ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺨﺰن‪ -‬اوﺳﻴﻠﻮﺳﮑﻮپ –ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ -‬ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ (‬

‫‪ :1-16‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﮑﯽ از ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﺸﻬﻮر ﺗﺎرﻳﺨﯽ‬

 ‫‪24‬‬

‫‪ :1-17‬ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮام ﺻﻮرت ﺟﻨﻴﻦ در ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺮوﻧﺎل ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﻴﮑﯽ دﻗﻴﻖ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪B-Scan-1-18‬ﻋﺮﺿﯽ در ﻣﻘﻴﺎس ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ از ﺟﻨﻴﻦ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ هﻴﺪروﭘﺲ‬

‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﮐﻠﯽ و ﮐﻠﻴﺪﯼ زﻳﺮ ﭘﺎﺳﺦ دهﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺻﻮت ﭼﻪ ﻧﻮع ﻣﻮﺟﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﻴﻄﯽ ﻧﻴﺎز دارد؟‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ در ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارد؟‬
‫‪ -3‬اهﻤﻴﺖ ﻃﻮل ﻣﻮج در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﻴﺮﯼ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ -4‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ -5‬ﮔﻮش اﻧﺴﺎن ﭼﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺴﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺸﻨﻮد؟‬
 ‫‪25‬‬

‫‪ -6‬ﻣﻮاد زﻳﺮ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت از ﮐﻢ ﺑﻪ زﻳﺎد ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫اﺳﺘﺨﻮان – ﺑﺎﻓﺖ ﻧﺮم – ﭼﺮﺑﯽ – هﻮا‪ -‬ﮐﻠﻴﻪ – ﻋﻀﻠﻪ – ﺁب‪-‬‬

‫ﺑﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﻣﺎدﻩ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ‬

‫‪331‬‬
‫‪1450‬‬
‫‪1495‬‬
‫‪1540‬‬
‫‪1561‬‬
‫‪1585‬‬
‫‪4080‬‬

‫‪ -7‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت و ﻃﻮل ﻣﻮج و ﺗﻮاﺗﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻮﻟﯽ دارد؟‬

‫‪ -8‬اﻣﻮاج ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ در ﺑﺪن از ﭼﻪ ﻧﻮع هﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫‪ -9‬اﻣﻮاج ﻋﺮﺿﯽ در ﮐﺪام ﺑﺎﻓﺖ رخ ﻣﯽ دهﺪ؟‬
‫‪ -10‬واﺣﺪ ﻗﺪرت در ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ -11‬ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺮاﯼ ﮐﺪام ﮐﺎرﺑﺮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﭘﺰﺷﮑﯽ‬ ‫ﺷﺪت‪ :‬وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫<‪10‬‬
‫‪0.5-3‬‬
‫‪0.001-1‬‬
‫‪0.01-1‬‬

‫‪ -12‬ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺪت ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮش اﻧﺴﺎن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‬

‫‪ -13‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻠﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ دارد ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪ -14‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ ﻣﻌﮑﻮس ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ -15‬ﮐﺎرﺑﺮد ﭘﺮوﺑﻬﺎ )اﺳﺘﻮاﻧﻪ اﻳﯽ ‪ ،‬ﭘﻬﻦ ‪ ،‬دور ﻣﺠﺮاﯼ رﮔﯽ ‪ ،‬ﻣﮑﺸﯽ و ﻣﺒﺪل هﺎﻳﯽ ﺑﺎ ردﻳﻔﻬﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﮐﺮﻳﺴﺘﺎﻟﯽ(‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫‪-16‬ﭼﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺴﯽ در ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارد؟‬
‫‪ -17‬ﮐﺪام ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻣﺒﺪل ﺑﺰرگ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وﺿﻮح ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ؟‬
‫‪ -18‬ﻃﻮل ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت زﻧﺎن و ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪-19‬ﺑﺮاﯼ دﻳﺪن ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ ﻋﻤﻘﯽ ﺷﮑﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﺗﻮاﺗﺮﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؟‬
‫‪ -20‬ﺳﻪ روش ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ را ﺑﻄﻮر اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺷﺮح دهﻴﺪ؟‬
 ‫‪1‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ اﺳﺘﺎد‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫اﻳﺮان‬

‫‪ 1387‬ﺷﻤﺴﯽ‪ 2008 -‬ﻣﻴﻼدﯼ‬

 ‫‪2‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬اﻳﻤﻨﯽ ﻧﺴﺒﯽ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﺴﻴﻠﺮ ﺷﻠﻴﻊ در دﺳﺖ ﻣﺮاﻗﺒﻴﻦ زﻧﺎن ﺑﺎردار‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در اﺻﻞ ﺑﺤﺚ ﺣﺮﻓﻪ رادﻳﻮﻟﻮژﯼ اﺳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎ و‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻊ ﺗﺮ دارد‪.‬‬

‫اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﯼ ﺑﺮ روﯼ ﺣﺮﻓﻪ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﺑﺰارهﺎﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﺑﺮدارﯼ از ﺟﻨﻴﻦ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﭼﻬﺎر دهﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر واﺿﺤﯽ در ﻣﻮرد ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ دهﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از روﺷﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﻄﺮات ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ‬
‫ﺁورد‪.‬اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ ﻇﺎهﺮا ﺑﺎ هﻴﭻ ﺧﻄﺮﯼ هﻤﺮاﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ راﺣﺖ اﺳﺖ و ﺧﻴﻠﯽ ﭘﺮ هﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺷﺎﻳﻊ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎدر‬
‫و ﺟﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب داﺳﺘﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪ در ﺳﺎل ‪ 1991‬در ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺷﺮح و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﻟﻔﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice of ultrasonography in‬‬
‫‪obstetrics and gynecology. USA: Pren ce Hall. 1991‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪..‬وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺎد و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻨﯽ ﭼﺎپ ﻣﺜﻞ ﺗﺎﻳﭗ و اﺳﮑﻦ و‬
‫هﺰﻳﻨﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﺎپ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﭼﺎپ‬
‫ﺳﺎل ‪ 2004‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب اول ﻓﺮق داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اول اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل در ﺳﺎل ‪ 2008‬ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب را ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺬر هﻔﺪﻩ ﺳﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺎ ﺑﮑﺎر اﻧﺪازﯼ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺐ ﭘﺮهﺰﻳﻨﻪ اﻳﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻄﻮر اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﺑﺮاﯼ داﻧﺶ ﭘﮋوهﺎن ﺑﻄﻮر راﻳﮕﺎن در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﯼ ﻓﺎﻳﻞ ﮐﻠﯽ )ﺑﺪﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻌﺪد( ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ -‬ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪-‬اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ -‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﻗﻄﺎر ﺑﺪن ﺟﻨﻴﻦ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل در اواﻳﻞ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ داﺧﻞ رﺣﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﺎرج رﺣﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ از روﯼ ﺷﮑﻢ و از داﺧﻞ واژن‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﺟﻨﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ‪ -‬ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﻟﮕﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل‬

‫ﻓﺼﻞ هﺸﺘﻢ‪-‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺟﻔﺖ‬

 3

.‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺮورﯼ ﺑﺮ ﺑﺤﺚ ﻻﭘﺎراﺳﮑﻮﭘﯽ و ﺗﺴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‬

‫در ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺳﻌﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ هﻢ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﮐﺘﺐ ﻣﺮﺟﻊ اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت ارﺗﻘﺎ و ﺑﻮرد زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن در اﻳﺮان ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻔﻆ‬
:‫ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬.‫ درﻣﺎن و ﺁﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮔﺎﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‬، ‫ﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺁﻣﻮزش ﻣﺪون وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬

1‐ Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice of ultrasonography in
obstetrics and gynecology. Interna onal edi on. NY: Pren ce Hall. 1991 & 2004

2‐Iranian Council for Graduate Medical. Educa on. Promo on and board Exam ques ons.(2000‐2007)

3‐Ahmad Soltani M. Uncertain Date. USA: Michigan State University.2007

See: http://med‐ed‐online.org/rcurricula.htm

4‐ Royal college of ObS & GYN. Obstetric Ultrasound .1997

See: Woo J. www.ob‐ultrasound.net.HongKong:2006.

5‐TE Linde’s (Opera ve Gynecology) 9 th Edi on / Williams and Wilkins / 2003

6‐Brinholz J. Gestational age.American Journal of Roentgenography. 1984. 142 (4): 849

7‐ Cunningham G, Gant N, Leveno K, et al. Williams Obsterics. 22nd Ed . New York : Mc Graw Hill, 2005.

8‐ Berek JS. Novak’s Gynecology;13th edi on. Lippinco Williams & Wilkins.Philadelphia.2002

. ‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش و دﻏﺪﻏﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﮐﺘﺎب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ هﺪر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺁن را ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‬

‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺨﺶ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﻬﺪاﯼ ﺗﻬﺮان‬

‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫ رزﻳﺪﻧﺖ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬-‫ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ‬-‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ‬

2008-1387
 ‫‪4‬‬

‫اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ در ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ‬

‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ هﻨﻮز در ﻣﻮرد ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﻮدن ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﻧﮕﺮاﻧﯽ هﺎﻳﯽ وﺟﻮد دارد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪاوم ﺟﻮاﻣﻊ ﻋﻠﻮم ﭘﺎﻳﻪ و ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻳﻦ روش اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اداﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎﻧﮏ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺧﻮد را ﻏﻨﯽ ﺗﺮ ﮐﻨﻴﻢ و ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ روش‬
‫ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻴﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ هﺮﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮﯼ را ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻳﻢ ) ﮐﻪ هﻨﻮز ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدﻩ اﻳﻢ( ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ اﻃﻼع دهﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﻮاﻳﺪ و ﻣﻀﺮات اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪.‬‬

‫از اوﻟﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺮ روﯼ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﻮدن اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دو دهﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬از ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ارزﻳﺎﺑﯽ هﺎ و ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد‬
‫اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ هﻨﻮز ﺟﺎﯼ ﻳﮏ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﻮﺛﻖ و دراز ﻣﺪت ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻔﺼﻠﯽ از ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﺧﻄﺮات اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻌﻤﻞ ﺁورﻳﻢ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ را ﺑﺮ روﯼ ﻳﮏ ﻣﺸﺎهﺪﻩ از اﺛﺮات ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎهﺶ وزن ﺟﻨﻴﻦ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺑﺤﺚ اﺟﺎزﻩ دهﻴﺪ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻳﮏ روش ارزﻳﺎﺑﯽ ﺧﻄﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺁﻣﺎرﯼ در ﮔﺴﺘﺮﻩ زﻣﺎن ‪ trend study‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺮ روﯼ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻳﻤﻨﯽ و ﺗﻮاﺗﺮ ﺗﺒﺎدل ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻴﻦ ﮐﺮوﻣﺎﺗﻴﺪ هﺎﯼ ﺧﻮاهﺮ ﺑﻌﻨﻮان ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮﻩ ارزﻳﺎﺑﯽ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ‬

‫ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﻴﻨﻪ اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان در ﻣﻮرد اﻳﻤﻨﯽ اﻳﻦ اﺑﺰار ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﻴﻦ راﯼ ﻗﻄﻌﯽ ﺻﺎدر‬
‫ﮐﺮد‪ .‬از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼق اﺻﻮل ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺷﮑﺎل دارد‪ .‬ﻳﮏ اﻳﺮاد ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ از واژﻩ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽ ﺷﻮد "ﭼﻮن ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ هﻴﭻ ﻧﻮع ﺧﻄﺮﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬داراﯼ هﻴﭻ ﻧﻮع اﺛﺮﯼ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ"‪.‬‬

‫ﺣﺪود ‪ 35‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ "ﮐﻮرﯼ" هﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻴﺰو اﻟﮑﺘﺮﻳﮏ را در ﺳﺎل ‪ 1880‬ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﺎرﺑﺮد اوﻟﻴﻪ از اﻧﺮژﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻃﯽ اﻳﻦ ﮐﺎر اوﻟﻴﻦ ﻣﺸﺎهﺪات ﮔﺰارش ﺷﺪﻩ ﺣﺎﮐﯽ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ از روﯼ اﻣﻮاج ﻣﺎوراء ﺻﻮت ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎهﻴﻬﺎ و ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‬
‫هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ را در ﻋﺮض ﻳﮏ ﻳﺎ دو دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻ در اوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ از اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ اﺛﺮات ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ و زﻳﺴﺘﯽ اﻳﻦ اﻣﻮاج ﻧﻴﺰ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮ ﺑﺮ روﯼ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎﯼ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺑﺎﮐﺘﺮﯼ هﺎ و ﺑﺎﻓﺘﻬﺎ ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎﯼ اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﺗﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺪون ﺷﮏ ﺷﺪت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻢ اﮐﻨﻮن ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ دارد‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﭘﻴﺸﮕﺎم اوﻟﻴﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪﻗﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻓﻠﺞ ﻋﺼﺐ ﺳﻴﺎﺗﻴﮏ ﺑﺮاﺣﺘﯽ در ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و‬
 ‫‪5‬‬

‫ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎﻓﺘﯽ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ اﻣﻮاج ﻣﺎوراء ﺻﻮت ﺑﺎ ﺷﺪت زﻳﺎد در ﻧﺨﺎع ﻣﻮش ﺑﺎﻟﻎ و ﻧﻮزاد ‪ ،‬ﻋﻀﻠﻪ‬
‫ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ ﺑﺎﻟﻎ ‪ ،‬ﻋﺮوق ﺧﻮﻧﯽ و ﺑﺎﻓﺖ ﭼﺸﻢ ﺧﺮﮔﻮش ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﯽ را ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻴﻠﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﺪت ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در اﻣﻮر ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ اﺳﺖ و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺻﺪﻣﺎت ﺑﺎﻓﺘﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎ‬
‫ﺷﺪﻳﺪﯼ اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ در ﺳﻄﻮح اﻧﺮژﯼ ﮐﺎﻓﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺎدﻩ ﺁﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮ ﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﻮال ارزﻳﺎﺑﯽ ﺧﻄﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭼﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﯼ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺣﺴﺎس ﺗﺮ هﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪-2‬ﭼﻪ ﺳﻄﻮﺣﯽ از اﻧﺮژﯼ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﻄﺮ ﺟﺪﯼ ﺑﺮ روﯼ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﺳﺖ ؟‬

‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺧﻮردﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را دارد‪ .‬ﭼﻄﻮر ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻄﺮ ﺟﺪﯼ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮد ؟ ﺧﻄﺮ ﺟﺪﯼ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻄﺮﯼ‬
‫وراء ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﺬﻳﺮش اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﻮاﻳﺪ و ﻣﻀﺮات از ﻧﻈﺮ اﺳﺎس ﮐﺎر ﺳﺎدﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﺁﻧﭽﻨﺎن هﻢ ﺁﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ارزﻳﺎﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺨﻤﻴﻦ وﺳﻌﺖ و ﻣﻴﺰان اﻧﺮژﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻳﺾ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻴﺎر اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﻧﺮژﯼ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎ اﻗﺪام ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻳﮏ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎهﻬﺎﯼ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﻴﺰان اﻧﺮژﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪﯼ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺑﻴﻤﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در هﻴﭻ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺁﻣﺎرﯼ‬
‫دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺰان ﮐﺎرﺑﺮد اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ را در ﻃﯽ‪ 2 0‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎﻳﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ اﺳﺖ و ﮐﺴﺮ زﻳﺎدﯼ از ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻﺧﺺ در زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ داﺧﻞ رﺣﻤﯽ در ﻣﻌﺮض ﺁن ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1971‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﻮﻳﺰ دارو و ﻏﺬا – دﻓﺘﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رادﻳﻮﻟﻮژﯼ ﺑﺮ روﯼ ‪ 301‬درﻣﺎﻧﮕﺎﻩ از ﮐﻞ ‪ 6306‬درﻣﺎﻧﮕﺎﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﮐﺮد وﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ‪ 12‬درﺻﺪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺳﺮ ﭘﺎﻳﯽ از اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻳﺎ ﻟﺘﯽ ﮔﺰارش ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫در ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 35، 1974‬درﺻﺪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪%200‬‬

‫در ﮐﺎرﺑﺮد اﻳﻦ روش ﺑﻴﻦ ‪ 1971‬ﺗﺎ ‪) 1974‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدن ﺑﺮرﺳﯽ هﺎ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ‪ 1974‬ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ 16‬درﺻﺪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ اﺳﺖ و ﻳﮏ ﺳﻮم ﺗﻤﺎم ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در هﻤﻴﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ ﺗﺨﻤﻴﻦ زدﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ‪ 470000‬زن ﺑﺎردار در ﺳﺎل ‪ 1974‬در ﻣﻌﺮض ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ‪ 35-45‬درﺻﺪ‬
‫اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ دﻓﻌﺎت ﻣﮑﺮر ﺗﺤﺖ اﻳﻦ روش ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺮ روﯼ اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮﻧﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬ﺻﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺎﻓﺘﯽ ﻳﺎ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻣﻌﻤﻮﻻ داﺋﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺮاﯼ درﮎ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺎﺷﯽ از‬
 ‫‪6‬‬

‫اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺮ روﯼ ﻣﺎدﻩ ﺁﻟﯽ ﺿﺮورﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺣﻔﺮﻩ ﺳﺎزﯼ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎب ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻓﺸﺎرﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺠﺎور ﺧﻮد وارد ﺁورﻧﺪ واﻳﻦ ﻧﻴﺮو هﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ و ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺑﺎﻓﺘﻬﺎﯼ زﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﺮﻣﺎ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻣﺜﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﻮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ‪ ، PH ،‬و ﺣﺮﮐﺖ و وزن را ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﻮوﻧﮑﺴﻴﻮﻧﻞ‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻟﺰوﻣﺎ ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﻳﮏ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮﻧﻞ ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ وزن ﺟﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ زﻳﺎدﯼ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ را در ﻣﻮش ﺣﺎﻣﻠﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﮔﺰارﺷﺎت ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ ﺟﻨﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫در رﺣﻢ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ در زﻣﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ از ﺟﻨﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض اﻳﻦ اﻣﻮاج ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﮏ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮﻧﻞ ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﮔﺴﺘﺮﻩ زﻣﺎﻧﯽ دﻳﺪﮔﺎهﻬﺎﯼ ﻣﺘﻀﺎدﯼ در ﻣﻮرد درﺟﻪ وﻗﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﮏ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮ روﯼ وزن ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻮش در ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ زﻣﺎﻧﯽ –ﻓﻀﺎﻳﯽ‬

‫)‪(SATA: spatial average temporal average‬‬

‫درﻣﺎﻧﯽ ﺣﺪودا ‪ 0.5-5‬ﻣﻴﻠﯽ وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1991‬ﺣﺪود ‪ 28‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ روﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺮ روﯼ ﺟﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻮش ﺻﺤﺮاﻳﯽ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﮕﯽ در داﺧﻞ رﺣﻢ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬در ﻃﯽ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺸﺎهﺪات ﻣﺘﻀﺎد و ﻧﺎﻗﺺ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﻣﺸﺨﺼﺎت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در ﻳﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮش ﮐﺎهﺶ وزن از ﻧﻈﺮ ﺁﻣﺎرﯼ ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در وزن ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﺸﺪ‪ .‬هﺮ دوﯼ اﻳﻦ ﻣﺸﺎهﺪات در ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺴﺘﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺸﺎهﺪات ﻣﻮﺛﻖ و ﻳﺎ ﺑﺎ هﻢ در زﻣﻴﻨﻪ اﺛﺮات ﻣﺜﺒﺖ و هﻢ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻳﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ﮐﻠﯽ ﺳﻮم ﺑﺎ ﺷﺪت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ﮔﺴﺘﺮﻩ درﻣﺎﻧﯽ و ﮔﺎهﯽ در ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ) ﻳﻌﻨﯽ ﺷﺪت ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎﻧﯽ –ﻓﻀﺎﻳﯽ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ 0.1-100‬ﻣﻴﻠﯽ وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ (ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮﻧﻞ ﮔﺰارش ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﺘﻌﺪد ﮐﻪ اﺛﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ را ﺑﺮ ﺗﻮاﺗﺮ ﻣﺒﺎدﻻت ﺑﻴﻦ ﮐﺮوﻣﺎﺗﻴﺪهﺎﯼ ﺧﻮاهﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اهﻤﻴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺒﺎدﻻت ﺑﻴﻦ ﮐﺮوﻣﺎﺗﻴﺪﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎﺛﻴﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ را‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت دﻳﮕﺮﯼ هﻢ هﺴﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در ﺗﻮاﺗﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻳﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از دو ﻧﻮع ﺳﻠﻮل ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪ و دو ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ در هﺮ دو ﺷﺪت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺷﺪت ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ‬
‫ﺑﻮد و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺮوﻣﺎﺗﻴﺪﯼ را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬دﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻳﮕﺮ هﻢ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوهﯽ در ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ) ﺑﺎ اﻣﻮاج ﺿﺮﺑﺎﻧﯽ و‬
‫ﻣﺪاوم ( و ﮔﺮوهﯽ در ﺷﺪﺗﻬﺎﯼ درﻣﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭽﮑﺪام اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺒﺎدل ﮐﺮوﻣﺎﺗﻴﺪﯼ را ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻪ دﻗﺖ و‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ "اﻧﺴﺘﻴﺘﻮﯼ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ" در ﮐﻤﻴﺘﻪ "اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ ﻃﺐ" ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎر اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ هﻴﭻ ﺧﻄﺮﯼ ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫‪7‬‬

‫ﻳﮑﯽ از ﭼﻨﺪ ﺑﺮرﺳﯽ در اواﻳﻞ دهﻪ هﻔﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﮐﺎهﺶ وزن ﺟﻨﻴﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻮش را در داﺧﻞ رﺣﻢ در‬
‫ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﺎ اﻣﻮاج ﺿﺮﺑﺎﻧﺪار ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮑﺒﺎر در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮓ ﮔﺮوﻩ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﮑﺎر ﮔﻴﺮﯼ هﻤﺎن ﺷﺮاﻳﻂ ﺁزﻣﺎﻳﺶ و ﻧﻮع ﺣﻴﻮان ﺁزﻣﺎﻳﺸﮕﺎهﯽ و ﺷﺪت اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻣﺴﺎوﯼ و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫از ﺗﺤﻘﻴﻖ اول ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ هﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﺪﺳﺖ دهﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺤﺚ اﻧﮕﻴﺰ در اواﻳﻞ دهﻪ هﻔﺘﺎد ﺑﺮ روﯼ ﻣﻮﺷﻬﺎﯼ ﺣﺎﻣﻠﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ در ﺣﻴﻦ ﺑﺎردارﯼ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از وﺳﻴﻠﻪ داﭘﻠﺮ ﺟﻨﻴﻦ ﮐﻪ در ﺑﺎزار ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎهﻨﺠﺎرﯼ در ﮔﺮوﻩ ﺷﺎهﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﺮوﻩ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻴﺰان ﻣﺮگ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﯽ دار در ﮔﺮوﻩ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻌﻨﯽ دار ﻧﺎهﻨﺠﺎرﯼ را در ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪:‬‬

‫روﯼ ﻣﻮش ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻳﮏ دوز اوﻟﻴﻪ از داروﯼ ‪ nembutal sodium‬دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬

‫ﺧﻮ درا اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻳﮑﺴﺎﻋﺖ ﺣﻴﻮان از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﺮاﯼ ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺑﻨﺪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﻘﻼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﻃﯽ اﻳﻦ ‪ 5‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮش در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﻣﺎرﯼ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 28‬ﻣﻴﻠﯽ‬
‫وات دﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﺳﻮء اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻌﻠﺖ ﺧﻮد اﻣﻮاج ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺑﺴﺘﻦ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻣﻮﺷﻬﺎ در ﺣﺮارت زﻳﺎد اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺎهﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﻣﻴﺘﻮز ﺳﻠﻮﻟﯽ در ﮐﺒﺪ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ از ﺑﺪن ﻣﻮش ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﺎ اﻣﻮاج ﻣﺪاوم ) ﺷﺪت‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎﻧﯽ و ﻓﻀﺎﻳﯽ ‪ 60‬ﻣﻴﻠﯽ وات ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ( ﺑﻮد ﮔﺰارش ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺑﺎ اﺟﺮاﯼ ﻣﺠﺪد هﻤﺎن ﺷﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﺷﺪت از ‪ 60‬ﻣﻴﻠﯽ وات ﺑﻪ ‪ 16‬ﻣﻴﻠﯽ وات رﺳﻴﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﮑﺮار ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫اﺗﺮات ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در زﻧﺎن و ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻬﺮﺳﺖ وارﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫ﺳﺮﻃﺎن دورﻩ ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ‪ ،‬دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ ‪ ،‬ﭼﭗ دﺳﺘﯽ ‪ ،‬ﻧﻤﻮ ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎﯼ ﮐﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ ،‬و ﮐﺎهﺶ وزن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮﻟﺪ‬

‫ﮔﺰارش ﮐﺎﻟﺞ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ زﻧﺎن وﻣﺎﻣﺎﻳﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در اﮐﺘﺒﺮ ‪1997‬در ﻣﻮرد اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺳﺮﻃﺎن دورﻩ ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ‪:‬‬

‫دو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺰرگ اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺑﻄﻮر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﮕﺮ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ روﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ اواﺧﺮ دهﻪ هﻔﺘﺎد و اواﻳﻞ دهﻪ هﺸﺘﺎد اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻃﺎن دورﻩ ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ دادﻩ هﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺗﺎ ‪ 25‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪8‬‬

‫دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ‬

‫دو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻄﺮ وﻗﻮع دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﻴﻦ هﺎﯼ در ﻣﻌﺮض اﻣﻮاج اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎرﮎ و‬
‫هﻤﮑﺎران ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ روﯼ ‪ 425‬ﮐﻮدﮎ ‪ 7-12‬ﺳﺎﻟﻪ در ﮔﺮوﻩ در ﻣﻌﺮض و ‪ 381‬ﮐﻮدﮎ ﺑﻌﻨﻮان ﺷﺎهﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺑﺮ روﯼ ‪16‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ‪ 16‬ﻣﻮرد اﺧﺘﻼل دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﺧﺘﻼل دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ را از روﯼ ﻳﮏ اﻣﺘﺤﺎن روﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽ دار‬

‫در ﺳﻄﺢ ‪P<0.01‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ در دورﻩ ﺟﻨﻴﻨﯽ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ اﺧﺘﻼل ﻣﻬﺎرت‬

‫روﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دوم در ﻧﺮوژ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻮاﺳﺎن و هﻤﮑﺎران اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ 2161‬ﮐﻮدﮎ در ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺷﺎهﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﮔﻴﺮﯼ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﺮ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺘﺎرﮎ ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع اﺧﺘﻼل‬
‫)دﻳﺲ ﻟﮑﺴﯽ ( ﮐﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻣﺎهﻴﺖ ﻏﻴﺮ ﻋﻴﻨﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻻزم دارد ﻣﯽ ﺗﻮان ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ دوم از ﻧﻈﺮ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﻮﺛﻖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﭗ دﺳﺘﯽ‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﯽ در ﻧﺮوژ ‪ 19‬درﺻﺪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در زﻣﺎن ﺟﻨﻴﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﭗ دﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻓﺮاد ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺰان ‪ 15‬درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف از ﻧﻈﺮ ﺁﻣﺎرﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺿﻌﻴﻔﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد‪ .‬ﻟﺬا هﻤﺎن ﮔﺮوﻩ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫در ﺣﺎل ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻧﻤﻮ ﮐﻼﻣﯽ‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﯽ در ﮐﺎﻧﺎدا ادﻋﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در دورﻩ ﺟﻨﻴﻨﯽ و ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻧﻤﻮ ﮐﻼﻣﯽ ﺑﻌﺪﯼ ارﺗﺒﺎط وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻟﯽ درﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫در ﻧﺮوژ ﮐﻪ از روش و ﻃﺮح ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫وزن ﮐﻢ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮﻟﺪ‬

‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2006‬ﻳﺎزدﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ادﻋﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﮏ ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻴﻦ وزن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮﻟﺪ ﺑﺎ در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در دورﻩ ﺟﻨﻴﻨﯽ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﮐﺎهﺶ وزن از ‪ 25‬ﮔﺮم ﺗﺎ ‪ 41‬ﮔﺮم ﮔﺰارش ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

9
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫روﺷﻬﺎﯼ ﺁﻣﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﻗﻄﺎر ﺑﺪن ﺟﻨﻴﻦ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ اﺳﺘﺎد‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫اﻳﺮان‬

‫‪ 1387‬ﺷﻤﺴﯽ‪ 2008 -‬ﻣﻴﻼدﯼ‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬اﻳﻤﻨﯽ ﻧﺴﺒﯽ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮدن ﻳﮑﯽ از روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺑﺴﻴﺎ ر ﺷﺎﻳﻊ در دﺳﺖ ﻣﺮاﻗﺒﻴﻦ زﻧﺎن‬
‫ﺑﺎردار اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در اﺻﻞ ﺑﺤﺚ ﺣﺮﻓﻪ رادﻳﻮﻟﻮژﯼ اﺳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬
‫ﻣﻌﻨﺎ و ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻊ ﺗﺮ دارد‪.‬‬

‫اوﻟﺘﺮا ﺳﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﯼ ﺑﺮ روﯼ ﺣﺮﻓﻪ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر واﺿﺤﯽ در ﻣﻮرد ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ دهﻨﺪ‪ .‬اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎ ﺁن ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ راﺣﺖ اﺳﺖ و ﺧﻴﻠﯽ ﭘﺮ هﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺷﺎﻳﻊ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺎدر و ﺟﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب داﺳﺘﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪ در ﺳﺎل ‪ 1991‬در ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺷﺮح و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﻟﻔﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice of ultrasonography in‬‬
‫‪obstetrics and gynecology. USA: Pren ce Hall. 1991‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﺎپ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺎد و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻨﯽ ﭼﺎپ ﻣﺜﻞ ﺗﺎﻳﭗ و اﺳﮑﻦ و‬
‫هﺰﻳﻨﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﺎپ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﭼﺎپ‬
‫ﺳﺎل ‪ 2004‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب اول ﻓﺮق داﺷﺖ ﻟﺬا ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻗﺒﻠﯽ و اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اول ﺿﺮورﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2008‬ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺬر هﻔﺪﻩ ﺳﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﺎ ﺑﮑﺎر اﻧﺪازﯼ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺐ ﭘﺮهﺰﻳﻨﻪ اﻳﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ ﺑﺮاﯼ داﻧﺶ ﭘﮋوهﺎن ﺑﻄﻮر راﻳﮕﺎن در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﯼ ﻓﺎﻳﻞ ﮐﻠﯽ )ﺑﺪﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻌﺪد( ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﺼﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ -‬ﻓﻴﺰﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪-‬اﺛﺮات زﻳﺴﺘﯽ اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ -‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ا ﻗﻄﺎر ﺑﺪن ﺟﻨﻴﻦ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل در اواﻳﻞ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ داﺧﻞ رﺣﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﺎرج رﺣﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ از روﯼ ﺷﮑﻢ و از داﺧﻞ واژن‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﺟﻨﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ‪ -‬ﺁﻧﺎﺗﻮﻣﯽ ﻟﮕﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ واژﻳﻨﺎل‬

‫ﻓﺼﻞ هﺸﺘﻢ‪-‬ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﺟﻔﺖ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺮورﯼ ﺑﺮ ﺑﺤﺚ ﻻﭘﺎراﺳﮑﻮﭘﯽ و ﺗﺴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺗﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺳﻌﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ هﻢ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﮐﺘﺐ ﻣﺮﺟﻊ اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت ارﺗﻘﺎ و ﺑﻮرد زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن در اﻳﺮان ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻔﻆ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺁﻣﻮزش ﻣﺪون وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ ،‬درﻣﺎن و ﺁﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮔﺎﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
1‐ Fleischer A, Romero R, Manning F, Jeanty P, James E. The principles and practice of ultrasonography in
obstetrics and gynecology. Interna onal edi on. NY: Pren ce Hall. 1991 & 2004

2‐Iranian Council for Graduate Medical. Education. Promo on and board Exam ques ons.(2000‐2007)

3‐Ahmad Soltani M. Uncertain Date. USA: Michigan State University.2007

See: http://med‐ed‐online.org/rcurricula.htm

4‐ Royal college of ObS & GYN. Obstetric Ultrasound .1997

See: Woo J. www.ob‐ultrasound.net.HongKong:2006.

5‐Rock JA, Jones HW. TE Linde’s Operative Gynecology: 9 th Edi on.USA: Williams and Wilkins. 2003

6‐Brinholz J. Gestational age. American Journal of Roentgenography. 1984. 142 (4): 849

7‐ Cunningham G, Gant N, Leveno K, et al. Williams Obsterics. 22nd Ed . New York : Mc Graw Hill, 2005.

8‐ Berek JS. Novak’s Gynecology;13th edi on. Lippinco Williams & Wilkins.Philadelphia.2002

. ‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش و دﻏﺪﻏﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﮐﺘﺎب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ هﺪر ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺁن را ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‬

‫دﮐﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺼﻮﺣﯽ‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺨﺶ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﻬﺪاﯼ ﺗﻬﺮان‬

‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا اﺣﻤﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬

‫ رزﻳﺪﻧﺖ زﻧﺎن و زاﻳﻤﺎن‬-‫ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ‬-‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺁﻣﻮزش زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁزاد اﺳﻼﻣﯽ‬

2008-1387
 ‫روﺷﻬﺎﯼ ﺁﻣﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﻗﻄﺎر ﺑﺪن ﺟﻨﻴﻦ در ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫اهﻤﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮرد اﻧﺘﻘﺎدﯼ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ‪ ،‬ﺟﺪاول و ﻧﻤﻮدارهﺎﯼ زﻳﺎدﯼ دارﻧﺪ ﮐﻪ رﺷﺪ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻧﺪازﻩ هﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﻴﻦ را ﻣﺜﻞ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ‪ ،‬اﻗﻄﺎر ﺷﮑﻢ ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان‬
‫ﻓﻤﻮر و ﺣﺪﻗﻪ هﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﺟﺪاول ﺑﺎ دﻗﺖ زﻳﺎد ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻃﺒﻖ اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ رﻳﺎﺿﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ دﺳﺘﻪ‬
‫اﻳﯽ هﻢ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﻤﺘﺮ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻨﮑﻪ از ﮐﺪام ﺟﺪول ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد و ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ هﺮ ﺟﺪول ﭼﻴﺴﺖ در‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ روزاﻧﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻳﮏ ﺟﺪول ﮐﻪ " ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻋﺘﻤﺎد " ﺁن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﻮدار ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪﻩ ) ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‬
‫ﻋﻠﻢ رﻳﺎﺿﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ( ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺟﺪوﻟﯽ ﮐﻪ هﻤﺎن "ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻋﺘﻤﺎد " را هﻢ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎ ﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪرﮎ ﻣﺴﺘﺪ ﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻮل اوﻟﻴﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻧﺮم اﻓﺰار ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ در اﮐﺜﺮ‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮهﺎﯼ ﺣﺎﺿﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬داﺷﺘﻦ ﭘﻨﺪاﺷﺖ اوﻟﻴﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ درﮎ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﺗﺨﺼﺼﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻳﮏ ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ درﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﻳﺎ‬
‫ﺧﻴﺮ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﺑﻴﻮﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻴﻦ؟‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ اﺑﻌﺎد ﺟﻨﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ روش رادﻳﻮ ﮔﺮاﻓﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ اﻣﮑﺎن اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ و ﺑﺎﻓﺘﻬﺎﯼ ﻧﺮم ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺷﻌﻪ اﻳﮑﺲ ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪ‪ .‬رﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ ﺁﻧﻘﺪر ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل و ﻃﻮل ﻓﻤﻮر در ﻋﺮض ﻳﮏ ﻳﺎ دو هﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪازﻩ هﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت‬
‫زﻳﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻦ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ -2‬ﺁﻳﺎ ﺟﻨﻴﻦ از ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﯽ اﻧﺪازﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ دارد؟‬

‫‪ -3‬ﺁﻳﺎ هﻴﭻ ﻧﺎهﻨﺠﺎرﯼ وﺟﻮد دارد؟‬

‫ﺳﻮال اول در ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ ﻣﺪرن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ ارﺟﺎع در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮدارﯼ روﺗﻴﻦ‬
‫در ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺘﺪاول ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ارزﻳﺎﺑﯽ رﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رﺷﺪ در داﺧﻞ رﺣﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺮاﻧﯽ هﺎﯼ ﻣﻬﻤﯽ هﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ در ﺟﻨﻴﻦ‬
‫دﭼﺎر ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رﺷﺪ داﺧﻞ رﺣﻤﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺎهﻨﺠﺎرﻳﻬﺎﯼ ﻣﺎدرزادﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻴﺰان ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫زاﻳﻤﺎن را ﮐﺎهﺶ دهﺪ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮاهﻤﻴﺖ زﻳﺎدﯼ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﺻﻮل ﺑﻴﻮﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻴﻦ ‪ :‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ؟‬

‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ) ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﺣﺪ ﺑﺎﻻ ‪ ،‬و ﺣﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﺮﻣﺎل ( هﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﯼ در ﺳﻨﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺁن ﻣﺘﻐﻴﺮ در‬
‫ﺟﻨﻴﻦ هﺎﯼ ﺑﻴﻤﺎران ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ دادﻩ هﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﻣﻘﻄﻌﯽ ﻳﺎ‬
‫ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در زﻳﺮ ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻴﻤﺎران‬

‫اﮔﺮ در هﺮ دورﻩ ﺑﺎرورﯼ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺪن ﺛﺒﺖ ﺷﻮد ﻳﺎ زﻣﺎن ﻟﻘﺎح ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﻨﻈﻢ زﻣﺎن ﻗﻄﻌﯽ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در اواﻳﻞ‬
‫ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﻴﻤﺎران ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﮏ ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﻧﻈﺮ ﺻﺤﺖ و دﻗﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻣﺸﮑﻮﮎ دارﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻴﻮﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﺷﺮﮐﺖ دادﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ داﺷﺘﻦ ﻳﮏ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺛﻖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﻴﻤﺎران ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻋﻮارض ﻃﺒﯽ ‪ ،‬ﺟﺮاﺣﯽ و ﻣﺎﻣﺎﻳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ وﻟﯽ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ هﻔﺘﻪ ‪ 38‬ﺗﺎ ‪ 42‬ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ وهﻴﭻ ﻋﻼﻣﺘﯽ از ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺎهﻨﺠﺎرﯼ‬
‫ﻣﺎدرزادﯼ در او ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻘﻄﻌﯽ و ﻃﻮﻟﯽ‬

‫رﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ دو ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻘﻄﻌﯽ و ﻃﻮﻟﯽ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﻄﻌﯽ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻘﻂ‬
‫ﻳﮑﺒﺎر در ﻃﯽ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺮ روﯼ ﺗﻌﺪاد ﮐﻢ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﯽ هﺎﯼ ﺳﺮﻳﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻘﻄﻌﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺰﻳﺖ ﻣﻬﻢ دارﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﻣﮑﺎن اﻧﺠﺎم ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺤﺪود وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ دادﻩ هﺎ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﻴﻤﺎران را ﻓﻘﻂ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﻣﺎرﯼ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﮑﺎت ﻣﻨﻔﯽ ﻣﻬﻤﯽ دارﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺷﺪ هﺮ ﻓﺮد را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ ) ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺷﺪ ﻳﮏ "ﺟﻤﻌﻴﺖ " را ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪ -2‬ﭘﺎﻳﺎﻳﯽ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﻣﺎرﯼ در دادﻩ هﺎﯼ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻘﻄﻌﯽ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻳﮏ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺘﻌﺪ اﻳﻦ ﺧﻄﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﯼ رﺷﺪ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﯼ ‪ ،‬ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﻳﺎ هﺮ دو را در ﺧﻮد‬
‫ﺟﺎ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻧﻮزاد ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪ -5‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﻌﻠﺖ ﺧﻄﺎهﺎﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻘﺎدﻳﺮ در دو اﻧﺘﻬﺎﯼ ﻣﻨﺤﻨﯽ ) ﻳﻌﻨﯽ اول و ﺁﺧﺮ ﺑﺎردارﯼ( را اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬
‫دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﺧﻄﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﺟﻨﻴﻦ از ﻧﻈﺮ دادﻩ هﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ را در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ‬
‫دهﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻓﺮﺿﻴﺎت وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﻬﻢ ﻣﯽ رﻳﺰد و دﻗﺖ ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد زﻳﺮ ﺳﻮال ﻣﯽ رود‪ .‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻋﺒﺎرﺗﻬﺎﯼ اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ 150 ":‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاﯼ ‪ 215‬ﺑﺎر ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ".‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻧﻈﺮ وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﺎﻳﺪ هﺮ ﺑﻴﻤﺎر‬
‫را ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻳﮏ واﺣﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺴﺎب ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻃﻮﻟﯽ ﻓﻮاﻳﺪ زﻳﺎدﯼ دارﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ در ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﺘﺮﯼ از ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺳﻦ ﻓﻘﻂ در اﺑﺘﺪاﯼ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﻨﺤﻨﯽ هﺎﯼ رﺷﺪ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﻣﺎرﯼ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﻬﺘﺮ دادﻩ هﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ وﺟﻮد دارد و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ )‪(velocity curves‬‬

‫و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﺴﺘﺪل ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻃﺮح ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ از ﻳﮏ ﺟﻨﻴﻦ در ﻃﯽ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ دادﻩ هﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺑﺎﻻ از ﻃﺮف ﻣﺎدر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺤﺚ زﻳﺎدﯼ از ﻧﻈﺮ رﻳﺎﺿﯽ ﺑﻴﻮﻟﻮژﯼ و اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژﯼ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﻮﻟﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ) ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ( ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ دارد‪ .‬در ﺑﻴﻮ ﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻴﻦ ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 100‬ﻣﻮرد ) ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻘﻄﻌﯽ ( ﺑﻨﺪرت اﺟﺎزﻩ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ را ﻣﯽ دهﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫هﺎﯼ ﺑﻴﺶ از ‪ 500‬هﻢ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا در ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﭼﻨﺪان ﮐﺎهﺶ ﻧﻤﯽ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻌﺪاد )‪ 1000‬ﻳﺎ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺣﺘﯽ ‪ ( 2000‬ﺗﻬﻴﻪ دادﻩ هﺎﯼ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل وارد ﮐﺮدن دادﻩ هﺎ از ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎﯼ زﻳﺮ ﮔﺮوﻩ ﺑﻴﻤﺎر ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﯽ ﺑﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﻢ‬
‫ﺗﺎ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﺮ ﺁوردﻩ ﻧﺸﻮد اﻣﮑﺎن ﻓﻘﺪان دﻗﺖ در دو اﻧﺘﻬﺎﯼ ﻣﻨﺤﻨﯽ وﺟﻮد‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩ هﺎ‪:‬‬

‫ﺳﻪ ﺳﻮال ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ در ﺑﺎﻻ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ دو ﻧﻮع ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در ﻳﮑﯽ ﻣﺘﻐﻴﺮﯼ ﻣﺜﻞ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و در دﻳﮕﺮﯼ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺁن ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ اﻧﺪازﻩ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺁﺗﯽ‬
‫اﺻﻮل زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﯽ ﺗﺪارﮎ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺪاوﻟﯽ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫دادﻩ هﺎﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﺪﻩ را در ﻣﻮرد ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺎص در ﻃﯽ ﻳﮏ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫اﻧﺪازﻩ ﻳﮏ ﻣﺘﻐﻴﺮ روﯼ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدﯼ ‪ y‬ﻧﻤﻮدار و ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﮐﻪ در ﺁن اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ )ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ(‬

‫روﯼ ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ ‪ x‬ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﻴﻦ روش ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎم دادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﺪﻩ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻧﻬﺎﻳﯽ را‬
‫ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ )ﺷﮑﻞ ‪(1-3‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺼﺮﯼ از دادﻩ هﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻤﺎم دادﻩ هﺎ )ﻧﻘﻄﻪ هﺎ( را ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ و ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﯽ ﺑﻬﻢ وﺻﻞ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ دادﻩ هﺎ ﺑﺎ هﻢ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ دادﻩ هﺎ )ﻧﻘﻄﻪ هﺎ( در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و ﻧﻈﻢ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ‬
‫اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻳﺎ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﺎ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ‪.(2-3‬‬

‫وﻗﺘﯽ دادﻩ هﺎﯼ داراﯼ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ را در ﻳﮏ ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﺸﺎن دهﻴﻢ ﻧﻨﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﯽ اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ رﻳﺎﺿﯽ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻳﺎﺿﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁوردن ﻳﮑﺴﺮﯼ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺮاﯼ هﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺘﻐﻴﺮ )ﮐﻪ دادﻩ هﺎﻳﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ ( اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(3-3‬‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم ﺑﺮاﯼ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻌﺪﯼ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ ﭘﻴﺶ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺮ روﯼ اﻳﻦ ﻧﻮع ﮔﺰارش ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود ﺗﻄﺒﻴﻖ دادﻩ هﺎ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ )‪(curve fitting‬‬

‫ﻳﮏ روش ﺳﺎدﻩ ﺑﺮاﯼ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدن دادﻩ هﺎﯼ ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ‪ ،‬ﮐﺸﻴﺪن ﻳﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دادﻩ هﺎ ﺑﮕﺬرد ‪.‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺣﻮل اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻣﻴﺴﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ اﺑﺰار ﺁﻣﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻳﮏ ﻣﺘﻐﻴﺮ را از روﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﯽ ﮐﺮد )ﻣﺜﻼ ﭘﻴﺶ‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﺑﺎﯼ ﭘﺎﻳﺘﺎل ( وﻗﺘﯽ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ در دﺳﺖ دارﻳﻢ ﻳﮑﯽ را ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﻮﻳﻨﺪ و دﻳﮕﺮﯼ را ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ را روﯼ ﻣﺤﻮر ‪ x‬و ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ را روﯼ ﻣﺤﻮر‪ y‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن‬

‫اﺻﻞ اوﻟﻴﻪ ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻧﺸﺎن دهﺪ و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪ Best Curve Fit‬ﻳﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﯽ و راء ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺳﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ روش ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ را‬
‫روش ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺠﺬورات ‪ least square technique‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺒﻨﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮدﯼ ﺑﻴﻦ هﺮ ﻧﻘﻄﻪ‬

‫)ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دادﻩ اﻳﯽ( را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(4-3‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﻓﻮاﺻﻞ را ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ دادﻩ هﺎ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﺑﻌﻀﯽ در زﻳﺮ ﺁن هﺴﺘﻨﺪ ﺻﺮف ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﻓﻮاﺻﻞ از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺮاﯼ دادﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻓﻮاﺻﻞ از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺮاﯼ دادﻩ هﺎﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﺗﻮان‬
‫دو رﺳﺎﻧﺪن اﻳﻦ ﻓﻮاﺻﻞ از ﻋﻼﺋﻢ )ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﯽ( اﻋﺪاد ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان هﻢ از ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و هﻢ از ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن را از ﻧﻮع ﺧﻄﯽ ﻳﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ‬

‫در ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻨﺪ را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ رﻳﺎﺿﯽ دارد ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻓﺮﻣﻮل ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮل ﺧﻂ راﺳﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬

‫‪Y= a+bx‬‬

‫ﮐﻪ ‪ a‬ﻣﻘﺪار ‪ y‬در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ x‬و ‪ b‬ﺿﺮﻳﺐ زاوﻳﻪ )ﺷﻴﺐ ( ﺧﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻳﮏ ﻣﺰﻳﺖ ﺑﺰرگ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ هﺎ دارد‪ .‬ﺗﺮﺳﻴﻢ اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺁﻧﻘﺪر ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﯼ روﯼ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﭽﯽ هﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ را از روﯼ دادﻩ هﺎﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ در ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ‬

‫‪ -2‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ زﻳﺎد ﻣﺘﻐﻴﺮ‬

‫‪ -3‬وﻗﺘﯽ دﻗﺖ زﻳﺎد ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﻧﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ از ﻣﻘﺪار ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻳﯽ ﺑﻴﺶ از ﺧﻄﺎﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ دﻗﻴﻖ ﺧﻴﻠﯽ ﺗﻮاﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﺁن دادﻩ هﺎﯼ ﺧﺎم ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﻴﻞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ هﺮ ﭼﻪ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺑﻄﺮف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﯽ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻮﻧﻮ ﮔﺮاﻓﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ )ﻣﺜﻼرﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻨﺤﻨﯽ‬

‫ﻏﻴﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ رﮔﺮﺳﻴﻮن از ﻧﻮع ﻏﻴﺮ ﺧﻄﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ‬

‫وﻗﺘﯽ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ زﻳﺎد اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 150‬ﻧﻘﻄﻪ دادﻩ در ﻃﯽ ‪ 20‬هﻔﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﺤﻨﯽ‬
‫ﻏﻴﺮ ﺧﻄﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻬﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎﯼ رﻳﺎﺿﯽ از ﻧﻮع ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮان‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮواﺑﺴﺘﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪:‬‬

‫‪Y=a+b x‬‬

‫‪Y=a+bx+cx²‬‬
‫‪Y=a+bx+cx²+dx³‬‬

‫هﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دادﻩ هﺎ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ روش ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‬
‫ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت هﺮ ﻧﻘﻄﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻳﺎﺿﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﺎط ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨﻬﺎﯼ ﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺮهﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺁﻧﻘﺪر زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ ﺑﻪ درد ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮدن دادﻩ هﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد‪.‬‬

‫در ﻋﻤﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮐﻪ دادﻩ هﺎ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﺿﺮﻳﺐ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺴﺮﯼ دادﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪The coefficient of correlation and of determination‬‬

‫ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺿﺮﻳﺐ هﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻌﺪد ﻳﺎ ﻣﺠﺬور اﻳﻦ ﻋﺪد )ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ ( R²‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻋﺪد ﻳﮏ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺿﺮﻳﺐ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻣﻨﺤﻨﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮ روﯼ ﺧﻂ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻣﯽ اﻓﺘﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮﯼ ﺑﻨﺪرت روﯼ ﻣﯽ دهﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ رود ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻘﺎط ﺧﺎرج ﺧﻂ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬

‫‪R‬ﻣﺴﺎوﯼ ﺻﻔﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻢ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ داراﯼ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ R²‬ﺑﻴﻦ‬
‫‪ 0.99‬ﺗﺎ ‪ 0.9‬هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻌﺎدﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬ﺟﻤﻠﻪ دارﻧﺪ ﻣﻨﺤﻨﯽ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‪R²‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ هﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(5-3‬در ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ هﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ‪ R‬زﻳﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ هﺎ از هﻢ ﺁزﻣﻮن دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ F‬ﮐﺎر ﺁﻳﯽ دارد‪.‬‬

‫ﺁزﻣﻮن‪ F‬ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻠﻪ هﺎ در ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ ﺿﺮاﻳﺐ ) ‪ abcd‬در ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ( ﮐﻪ در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺿﺮب ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ )‪ x‬در ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ( ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت زﻳﺎدﯼ دارد ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻋﺪادﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻳﺪ) ‪ 20‬هﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان ‪ 3‬ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .(64000‬ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان اﻳﻦ ﻧﻘﺺ ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﺮﻳﺐ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁﻧﻘﺪر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد‬
‫دﻳﮕﺮ ﻋﺪد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ) ﺻﻔﺮ( دﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ .‬ﺁزﻣﻮن ‪ F‬ﻧﻮﻋﯽ ﺁزﻣﻮن ‪ T‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﻪ "ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ " ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺁزﻣﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺟﻤﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )ﺑﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﺑﯽ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻧﺸﻮد ( ﺿﺮاﻳﺐ زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ از روﯼ ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫هﺪف ﺑﻴﻮ ﻣﺘﺮﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﻳﮏ ﺟﻨﻴﻦ و ﺳﭙﺲ ﺗﺎﻳﻴﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺟﻮر‬
‫د ر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺮﺟﻊ را ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار روﯼ ﻣﺤﻮر‪ x‬ﻳﺎ در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺮﻣﺎل در‬

‫ﺳﺘﻮن اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻣﺜﻼ ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻦ ( "ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ y‬را "ﻣﻘﺪار ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ"‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻘﺪار ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل از‬
 ‫راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ در ﺳﺘﻮن ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺧﻮاﻧﺪن از دو ﻃﺮف )ﺳﺘﻮن( از ﻧﻈﺮ رﻳﺎﺿﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ادﻋﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻴﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ) ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺁن را ﭘﻴﺪا ﮐﺮد(‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ دادﻩ هﺎ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ و ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻓﺮق دارد ! ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ‪ 45‬ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ‪ 19‬هﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد‬
‫ﭘﺲ هﻔﺘﻪ ‪ 19‬هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ‪ 45‬ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺨﻮرد وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺪول ‪ 2-3‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ رﻗﻢ ‪ 46‬ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻤﺎن روش ﺟﻤﻊ ﻣﺠﺬورات ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ در ﺑﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد؟‬

‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ رﺷﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻓﺮد ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺁﻣﺎرﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﻃﺮاف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺁﻣﺎرﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ را اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻧﺎم دارد‪ .‬هﺮ ﭼﻪ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻮع در ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻃﺮاف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺤﺪودﻩ ﻧﺮﻣﺎﻟﻴﺘﯽ دادﻩ‬
‫هﺎ ﺑﮑﺎر رود‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻩ را ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﻳﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(6-3‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻴﻦ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺗﺎ ﻧﻮد و‬
‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺻﺪﮎ ﺑﻌﻼوﻩ و ﻣﻨﻬﺎﯼ ‪ 1.66‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻳﺎ اوﻟﻴﻦ و ﻧﻮدوﻧﻬﻤﻴﻦ ﺻﺪﮎ ﺑﻌﻼوﻩ و ﻣﻨﻬﺎﯼ ‪ 2.38‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻗﺮار دارد‪ .‬دو‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ % 95‬ﺟﻤﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬دو وﻧﻴﻢ درﺻﺪ زﻳﺮ ﺣﺪ ﻃﺒﻴﻌﯽ و دو وﻧﻴﻢ درﺻﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺁن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ‬
‫و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﺪﮎ ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻧﺮﻣﺎل ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺻﺪﮐﻬﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮل ) ﭘﻨﺠﻢ و ﻧﻮد و ﭘﻨﺠﻢ( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮد ﮐﻪ ‪ % 10‬ﺑﻴﻤﺎران‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﺎرج ﺣﺪود ﻃﺒﻴﻌﯽ هﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻳﺾ ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ارزش ﭘﻴﺶ ﮔﻮﻳﯽ هﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﻘﺪار اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر زﻳﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ در اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر را‬
‫ﺑﺎ ﺁزﻣﻮن ‪ Bartlett or Levene test‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﯼ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻳﺪ زﻳﺮا‬
‫دادﻩ هﺎ ﮔﺴﺘﺮﻩ زﻳﺎدﯼ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ ﺑﺎﻳﺪ دو ﻃﺮف ﻣﻨﺤﻨﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ زﻳﺎدﯼ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر در دﺳﺖ ﺑﻮد ﻣﻨﺤﻨﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻃﻮﻟﯽ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻧﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻘﻄﻌﯽ( ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮﻩ ﺳﻨﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﺪ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رﺷﺪ اﺳﺘﺨﻮان ران از ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 22‬هﻔﺘﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺧﺎرج اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻩ ﺻﺤﻴﺢ و دﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ از ﻳﮏ ﺟﺪول هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻳﮏ ﻣﺘﻐﻴﺮ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﻌﻴﻴﻦ ﻳﮏ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﮑﻨﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ‬

‫در ﺗﻤﺎم ﺟﺪاول اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺎ هﻔﺘﻪ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را ﺑﻄﻮر ﻧﻈﺮﯼ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ هﻔﺘﻪ و روز از ﺷﺮوع دورﻩ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻃﺒﻴﻌﯽ )روز ﻟﻘﺎح ﻣﻨﻬﺎﯼ ‪15‬‬
‫روز( ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬هﻔﺘﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻋﺸﺎرﯼ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دهﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋﺸﺎر ﺑﻪ روز ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎدﻳﺮ را‬
‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ واﺣﺪهﺎ ﮐﻪ در ﺁن واﺣﺪهﺎﻳﯽ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎ واﺣﺪهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮان ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ )هﺰار‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ‪ ،‬هﺰارم ‪ ،‬ﻣﻴﮑﺮو ‪ ،‬ﭘﻴﮑﻮ و ﻏﻴﺮﻩ( ﺗﻄﺎﺑﻖ دارد و در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از واﺣﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽ‬
‫ﻣﺘﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ در زﻳﺮ ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Crown Rump Length‬‬

‫‪ CRL‬ﻃﻮﻳﻠﺘﺮﻳﻦ اﻧﺪازﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ در روﻳﺎن ﻳﺎ ﺟﻨﻴﻦ اﺳﺖ و در اﻳﻨﺠﺎ اﻧﺪاﻣﻬﺎ و ﮐﻴﺴﻪ زردﻩ‬

‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ دﻗﺖ زﻳﺎد ‪ CRL‬هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ اﻧﺪازﻩ ﺁن و ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ‬

‫در اواﻳﻞ ﺑﺎردارﯼ ﻳﻌﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﺧﺘﻼﻻت ﺑﻴﻤﺎرﯼ را ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻃﻮﻟﯽ از ﺟﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﺎﻟﻴﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﻨﺎر ﻗﻄﺐ ﺳﻔﺎﻟﻴﮏ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﻨﺎر ﻗﻄﺐ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻨﻴﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(7-3‬اﻧﺪاﻣﻬﺎ و ﮐﻴﺴﻪ زردﻩ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﺴﺎب ﮐﺮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ (8-3‬و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﻪ ﻣﻘﺪار را ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را ﺑﺎ ﺧﻄﺎﯼ ﺳﻪ روز ) ‪ 10‬درﺻﺪ ﻣﺤﺪودﻩ اﻃﻤﻴﻨﺎن ( در هﻔﺘﻪ ‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺤﻨﺎﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﻴﺒﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻤﺘﺮ دﻗﻴﻖ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ هﻔﺘﻪ ‪ 10‬و ‪14‬‬
‫ﺧﻄﺎ از ﺳﻪ روز ﺑﻪ ‪ 5‬روز ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ CRL‬را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ‪ ) CHL‬ﻗﺪ( اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮان از روﯼ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻩ‬

‫ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻗﺪ ﺟﻨﻴﻦ ) از ﺳﺮ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﭘﺎ( را اﻧﺪازﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن "ﻗﺎﻧﻮن هﺎس" ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﻴﻤﻪ اول ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻩ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را در ‪ 4‬ﺿﺮب ﮐﻨﻴﻢ ﻗﺪ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ‪ .‬در ﻧﻴﻤﻪ دوم اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻩ‬
‫ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را در ﻋﺪد ‪ 5‬ﺿﺮب ﮐﻨﻴﻢ ﻗﺪ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﻗﺪ ﺟﻨﻴﻦ در ﻣﺎﻩ ﭼﻬﺎرم ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 16‬ﺳﺎﻧﺖ و در ﻣﺎﻩ هﺸﺘﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 40‬ﺳﺎﻧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4x4=16 cm‬‬

‫‪8x 5 =40 cm‬‬

‫‪Biparietal Diameter‬‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ‪) BPD‬ﺟﺪول ‪ (3-2‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺪارﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ دﻗﺖ ﺁن در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 28‬هﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮاﻓﻖ هﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازﻩ ‪ BPD‬را در‬

‫ﺳﻄﺢ ﺗﺎﻻﻣﻮس هﺎ ﮔﺮﻓﺖ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ . ( 3-9‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ در ﺳﻤﺖ ﺷﮑﻤﯽ )ﻗﺪاﻣﯽ ( ﺗﺎﻻﻣﻮﺳﻬﺎ‬

‫)زﻳﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻐﺰﯼ ( ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪن ﻣﻘﺪار ‪ BPD‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﮐﻤﺘﺮ از واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺎرﺗﻬﺎﯼ‬

‫‪ BPD‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ از ﺟﺪار ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻤﺠﻤﻪ در ﻃﺮف ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺑﺪن ﺗﺎ ﺟﺪار داﺧﻠﯽ ﺟﻤﺠﻤﻪ‬

‫در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ روش ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ‪ A‐mode‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺰرگ ‪ BPD‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ‬

‫دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد )و ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺪام ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ( ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دهﻴﻢ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ‬

‫ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﯽ ﻣﻮرد ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻳﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻄﺢ را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‬
‫ﮔﺎهﯽ ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ ﭘﻬﻦ و دراز ﻣﯽ ﺷﻮد )‪ (Dolichocephaly‬و ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﮐﻤﺘﺮ از واﻗﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻔﺎﻟﻴﮏ )‪ (cephalic Index‬را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد ‪.‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻔﺎﻟﻴﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ﻗﻄﺮ از اﮐﺴﯽ ﭘﻮت ﺗﺎ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ﻃﺒﺒﻴﻌﯽ ﺁن‬

‫‪ 0.75-0.85‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻔﺎﻟﻴﮏ ﺑﻪ هﺮ دو ﻃﺮف ﻣﺤﺪودﻩ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﺑﺮاﯼ‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﺣﺠﻤﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﻨﺠﺎن ﻗﻬﻮﻩ را ﺑﻴﻦ دو اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد ﻓﺸﺎر دهﻴﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ اﻧﮕﺸﺘﺎن‬
‫ﺷﻤﺎ ﮐﻢ ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺮﺿﯽ ﻓﻨﺠﺎن ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ وﻟﯽ ﻣﺤﻴﻂ هﻨﻮز ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮ ﺟﻨﻴﻦ هﻢ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺮ‬
‫از دو ﻃﺮف ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﻮد ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﻗﻄﺮ از اﮐﺴﯽ ﭘﻮت ﺗﺎ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ زﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺤﻴﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻠﻞ روش هﺎﯼ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬

‫ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ Wolfson .‬و هﻤﮑﺎران ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
 ‫در ﺟﻨﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﭘﺎرﮔﯽ زودرس ﮐﻴﺴﻪ ﺁب ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل در ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻦ ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻮﺛﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺎﻻ در ﻣﻮرد ﺟﻨﻴﻦ هﺎﯼ ‪Dolichocephal‬‬

‫در ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺎ ﭘﺎرﮔﯽ زودرس ﮐﻴﺴﻪ ﺁب ﻣﺎ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻓﻤﻮر ﻳﺎاﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﻤﮑﻨﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪ Okeeffe‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺤﻴﻂ ﺷﮑﻢ را هﻢ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻧﺎرس ﻣﻌﻤﻮﻻ‬

‫ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رﺷﺪ دارﻧﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺷﮑﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸﻮد زﻳﺮا اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮ ﺁورد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺎ ﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ و رﺷﺪ و ﺗﻨﻮع ﻓﺮدﯼ ﺑﺮ روﯼ اﻧﺪازﻩ ﺳﺮ ﺑﻌﺪ‬
‫از هﻔﺘﻪ ‪ 28‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎد اﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ زﻣﺎن‬

‫‪ BPD‬را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﮑﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

‫در اواﻳﻞ دهﻪ ‪ 80‬روﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺳﻦ ﺳﻮﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ ﺗﻄﺒﻴﻖ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رﺷﺪ" اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ روش از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯽ‬
‫اﻳﺪﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻧﺒﻮدو ﺑﻌﺪ هﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ روش هﻴﭻ ﻣﺰﻳﺘﯽ ﺑﺮ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل‬
‫ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ‬

‫ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ رﺷﺪ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل‪ .‬ﺧﻄﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﯽ دارﯼ از‬
‫ﺧﻄﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻧﺪازﻩ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎﯼ‬

‫‪ Dolichocephaly , brachycephaly‬ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ را در هﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل اﻧﺪازﻩ‬

‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮد ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ را ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ )اﻳﻦ اﻧﺪازﻩ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﻮل ﻗﺪاﻣﯽ‪ -‬ﺧﻠﻔﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻘﻒ ﺣﻔﺮﻩ ﺧﻠﻔﯽ ‪ Cavuum Pellucidum‬در اﺳﮑﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﻳﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﻟﻴﺒﺮهﺎﯼ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻴﮑﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ (3-9‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ‪:‬‬

‫‪= BPD + Occipitofrontal diameter ×π/ 2‬ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺮﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺑﺘﻮان ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را از روﯼ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد در ﺟﺪول ‪ 3-3‬ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻃﻮل اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو و ﻓﻤﻮر‬

‫ﻃﻮل اﺳﺘﺨﻮان ران )ﺟﺪول ‪ ( 3-4‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﻮﺗﻮﻟﮕﯽ اﻧﺪاﻣﻬﺎ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
 ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻓﻤﻮر ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻨﯽ ﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان ران را ﻣﯽ ﺗﻮان از هﻔﺘﻪ ‪ 10‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻧﺪازﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان ران‬
‫را از ﻣﺤﻞ اﺑﺘﺪاﯼ ﺁن ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺗﻨﻪ اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ)ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ . (3-11‬ﺳﺮ ﻓﻤﻮر و اﭘﯽ ﻓﻴﺰ‬

‫اﻧﺘﻬﺎﻳﯽ در اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو را هﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪) .‬ﺟﺪول‪(3-5‬‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬

‫ﻃﻮل ‪ CRL, BPD‬و ﻓﻤﻮر و اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﻣﻔﻴﺪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﻴﻦ اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ دراز ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ و ﻣﺤﻴﻂ ﺷﮑﻢ ‪ ،‬ﮐﻼوﻳﮑﻮل و اﻧﺪازﻩ و ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﻮش ﺟﻨﻴﻦ هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ ﺷﮑﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از اﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ ﺣﺬف ﺷﺪ زﻳﺮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ دراز اﻧﺪازﻩ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو ﻗﻄﻌﺎ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ راﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺗﮑﺮار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان درﺷﺖ ﻧﯽ در‬
‫ﻣﻘﺎم ﺑﻌﺪﯼ اﺳﺖ و زﻧﺪ اﺳﻔﻞ و اﻋﻠﯽ را ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺒﻬﻢ از ﺳﺎﻳﺮ روﺷﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ اﺳﺘﺨﻮان را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و اﻳﻦ ﻣﻘﺪار را ﺑﺎ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﺶ از ‪ 11‬روز ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دهﻴﻢ از ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ اﺳﺘﺨﻮان اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 3-5‬و ‪ 3-6‬را ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ ﯼ دراز ﺟﻨﻴﻦ ﺑﮑﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ در ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺎ ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺮار دادﯼ‬
‫ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﻣﺒﺪل را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ داد ﺗﺎ ﺣﺪﻗﻪ هﺎ روﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﺮ هﺮ دو ﺣﺪﻗﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻗﺮﻳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ . ( 3-13‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﭼﺸﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 3-7‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﺨﺮاج ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺨﭽﻪ هﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را ﻧﺸﺎن دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رﺷﺪ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ زﻳﺎد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫)ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ .(3-14‬ﺑﻌﻼوﻩ اﮔﺮ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻣﺨﭽﻪ ‪22‬‬
‫ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻨﻴﻦ در ﺣﺪود ‪ 22‬هﻔﺘﻪ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺸﺎﺑﻪ اﻋﺪاد ‪ ،‬ﺑﮑﺎرﮔﻴﺮﯼ ﻣﺨﭽﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺁﺳﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻼوﻳﮑﻮل را هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﻼوﻳﮑﻮل اﺳﺘﺨﻮان ﺳﺎزﯼ ﺑﻴﻦ ﻏﺸﺎ ﻳﯽ دارد ﻧﻪ داﺧﻞ‬
‫ﻏﻀﺮوﻓﯽ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺘﺮاق ﺁن از ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ دراز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻼوﻳﮑﻮل ﺑﻪ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﻳﯽ ﻣﺜﺎ‬
‫ﺁﮐﻨﺪروﭘﻼزﯼ ‪،‬‬

‫ﻣﻨﻮ ﺗﯽ ﭘﻼزﯼ ‪ ،‬دﻳﺲ ﭘﻼزﯼ و ﭼﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ دﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﮔﺎهﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻼوﻳﮑﻮل در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردﯼ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻧﮑﺎت ﺟﺎﻟﺐ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل ﮐﻼوﻳﮑﻮل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ هﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺷﺪن‬

‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻮﻟﻔﻴﻦ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را از روﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﺪازﻩ ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ ﻣﺜﻞ اﻧﺘﻬﺎﻳﺎﺳﺘﺨﻮان ران ‪ ،‬اﺑﺘﺪاﯼ درﺷﺖ‬
‫ﻧﯽ و اﺑﺘﺪاﯼ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﭼﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻳﮏ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮان ﺳﺎزﯼ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ‬
‫دﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻘﻂ وﺟﻮد ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﻮد ﺟﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ هﺮ ﺳﻨﯽ را ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ‬
‫ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ ارزش ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﺸﮑﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ در اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻓﻘﻂ‬
‫ﻓﻀﺎﻳﯽ درﻃﺮف اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﻃﻮل ﻗﺎﺑﻞ روﻳﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮدﯼ درزﻳﺮ ﭘﺮﺗﻮ اﻣﻮاج اوﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ در ﺑﺎﻟﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ ﮐﻮﭼﮏ هﺴﺘﻨﺪ و ﻳﮏ ﺧﻄﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ در اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮ روﯼ هﺮ ﮐﺪام از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺳﺎﺳﯽ در ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺴﺎزﯼ را در ﻋﻤﻞ و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻴﻦ ﻣﺮﻳﺾ ﺣﺘﯽ در‬
‫اواﺧﺮ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺎ ارزش ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻤﻪ اﺳﺘﺨﻮان ران و ﺑﺎزو را ﻗﺒﻮل دارﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻳﮏ ﺟﺪول ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻴﺰ را ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﻧﺪازﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎﻳﺎﻳﯽ و‬
‫ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ در ﺳﻨﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ‪ .‬در ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اوﻟﻮﻳﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از روﯼ ﭘﺎﻳﺎﻳﯽ ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻩ اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﻗﻄﻌﯽ داﻧﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ درد‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص ﻣﯽ ﺧﻮرد‪.‬‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪7-10‬‬ ‫‪CRL‬‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪10-14‬‬ ‫‪CRL‬‬

‫ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل و ﻃﻮل ﻓﻤﻮر و ﻃﻮل ﺑﺎزو‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪15-28‬‬ ‫ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل و ﻃﻮل ﻓﻤﻮر و ﻃﻮل ﺑﺎزو‬

‫و ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺣﺪﻗﻪ ﭼﺸﻢ و ﻃﻮل ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ‬

‫ﺑﻌﺪ از هﻔﺘﻪ ‪28‬‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ دﻗﺖ ﮐﻤﺘﺮﯼ دارﻧﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ هﻔﺘﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻗﺖ از ﻃﻮل‬
‫ﻓﻤﻮر ‪ ،‬ﻃﻮل اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ‪ ،‬ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل و ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺳﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫اﮔﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﻤﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟‬

‫ﻗﺎﻋﺪﻩ ﮐﻠﯽ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ در اواﻳﻞ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد دﻗﺖ ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ ﺟﻨﻴﻦ در هﻔﺘﻪ ‪ 15‬ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻳﮏ اﺳﮑﻦ ﺷﺎهﺪ در هﻔﺘﻪ ‪ 27‬ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﺪﺳﺖ داد ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ اول را دﺳﺖ ﻧﺰﻧﻴﺪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ دو ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺳﻦ‬
‫را اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 11‬روز ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ) اﻳﻦ ﻳﮏ ﻣﺤﺪودﻩ اﺧﺘﻴﺎرﯼ اﺳﺖ ( ‪ .‬ﻗﺒﻞ از هﻔﺘﻪ ‪ 20‬ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﻳﯽ را دو ﺑﺎر اﻧﺪازﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﯽ هﺮ ﺑﺮرﺳﯽ وﻗﺘﯽ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻮاﻓﻖ دارﻧﺪ ) ﻣﺜﻼ دو‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻣﺨﺘﻠﻒ ( ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﺁن دو را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺨﻤﻴﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﮔﺴﺘﺮﻩ هﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد ﺁن ﻣﺘﻐﻴﺮ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ‪ .‬اﮔﺮ هﻨﻮز هﻢ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﯼ ﺑﻮد ﺁﻧﺮا در ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﮑﺎر ﻧﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﮔﺰارش ﮐﻨﻴﻢ؟‬

‫ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮاﻓﻖ ﮔﺰارش ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺗﺎ ﻧﻮدو ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ هﺮ اﻧﺪازﻩ هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ‪35‬‬
‫هﻔﺘﻪ )‪ (33-37‬ﮔﺰارش ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ‪ 95‬در ﺻﺪ ﺳﻦ ﺑﻴﻦ ‪ 33‬ﺗﺎ ‪ 37‬هﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺣﻮل ‪35‬‬
‫هﻔﺘﻪ ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻻﺧﺺ در اواﺧﺮ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎرﺑﺮدهﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ )در ﻣﻮارد ﺷﮑﺎﻳﺖ ( داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺷﺮح ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-1‬ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ‪ .‬ﺑﺮ روﯼ ﻣﺤﻮر ﻃﻮﻟﻬﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﺮروﯼ ﻣﺤﻮر ﻋﺮﺿﻬﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫دادﻩ هﺎ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ﮔﺮوﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﺧﻮﺑﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ هﺮ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زوج ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-2‬در اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ دادﻩ هﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ دارﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﺧﻂ ﻳﺎ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺸﺨﺼﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و هﺮ ﻋﺪد ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ‬
‫ﺻﺪ اﻣﮑﺎن وﻗﻮع در هﺮ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ را دارد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮزﻳﻌﯽ در اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﮐﺎرﺁﻳﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-3‬ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 3-1‬ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﺎ ﻣﻨﻈﻢ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻌﻠﺖ ﺗﻨﻮع ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ : 3-4‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﻮاﺻﻞ هﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺠﺬورات اﻳﻦ ﻓﻮاﺻﻞ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﻣﺘﻌﺪدﯼ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دادﻩ هﺎ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﺎدﻻت در ﻣﻴﺰان ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ دادﻩ‬
‫هﺎﯼ اول و ﺁﺧﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺑﯽ از دادﻩ هﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-5‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺘﻌﺪدﯼ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ دادﻩ هﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﺎدﻻت در ﺗﻄﺎﺑﻖ دﻗﻴﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﯽ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺨﺶ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎﯼ دادﻩ هﺎ را در ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺑﯽ از دادﻩ هﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-6‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﺁن رﺳﻢ ﺷﺪﻩ ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ و ﻧﻮد و ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺻﺪﮎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪CRL :3-7‬از ﻧﻮﮎ ﺳﺮ ﺗﺎ ﻟﺒﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-8‬در اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ‪ CRL‬ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻴﺴﻪ زردﻩ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وارد ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :3-1‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ‪CRL‬‬
 ‫ﺟﺪول ‪ :3-2‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-9‬ﻗﻄﺮ ﺑﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺘﺎل را از ﺳﻄﺢ ﺗﺎﻻﻣﻮس از ﺧﺎرج ﺟﻤﺠﻤﻪ در ﻳﮏ ﻃﺮف ﺗﺎ داﺧﻞ ﺟﻤﺠﻤﻪ در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-10‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از دﻟﻴﮑﻮﺳﻔﺎﻟﯽ در ﺟﻨﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﭘﺎرﮔﯽ زودرس ﮐﻴﺴﻪ ﺁب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :3-3‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮ‬

 ‫ﺟﺪول ‪ :3-4‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﻓﻤﻮر‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-11‬اﻧﺪازﻩ ﻓﻤﻮر را از اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﻪ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎﯼ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺮﻓﻤﻮر و اﭘﯽ ﻓﻴﺰ اﻧﺘﻬﺎﻳﯽ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ دو اﺳﺘﺨﻮان ﻓﻤﻮر در ﻳﮏ ﻣﻘﻄﻊ روﻳﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﻓﻤﻮرﯼ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﻳﻪ‬
‫هﺎﯼ ﺻﻮﺗﯽ از ﻓﻤﻮر دﻳﮕﺮ ﻳﺎ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮل ﻓﻤﻮر را ﺑﻄﻮر ﮐﺎذب ﮐﻢ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :3-5‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎزو و اوﻟﻨﺎ‬
 ‫ﺟﺪول‪ :3-6 :‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﺗﻴﺒﻴﺎ و ﮐﻼوﻳﮑﻮل‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ :3-13‬اﻧﺪازﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﻦ دو ﺣﺪﻗﻪ ‪ .‬هﺮ دو ﭼﺸﻢ ﻗﻄﺮ ﻳﮑﺴﺎن دارﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازﻩ ﺑﻴﻦ ﺣﺪﻗﻪ و ﮐﺮﻩ ﭼﺸﻢ در هﺮ ﻃﺮف ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﺪول ‪ :3-7‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ از روﯼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﭼﺸﻢ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ 3-14‬ﻣﻨﻈﻮر از اﻧﺪازﻩ ﺟﻤﺠﻤﻪ ﭘﻬﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺨﭽﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫در اﻧﺘﻬﺎﯼ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﮐﻠﯽ ﻳﺎ ﮐﻠﻴﺪﯼ زﻳﺮ ﺟﻮاب دهﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻘﻄﻌﯽ را ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻃﻮﻟﯽ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ؟‬

‫‪ -2‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻳﮏ ﻣﺘﻐﻴﺮ از روﯼ ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺎرﯼ وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪ -3‬ﻓﺮق اﺳﺘﺨﻮان ﮐﻼوﻳﮑﻮل ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ دراز ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﺮا اﺳﺘﺨﻮان ﮐﻼوﻳﮑﻮل ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬

‫‪ -4‬در ﺳﻦ ﺣﺎﻣﻠﮕﯽ زﻳﺮ ﮐﺪام اﻧﺪازﻩ ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﺗﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ؟‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪7-10‬‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪10-14‬‬

‫از هﻔﺘﻪ ‪15-28‬‬

‫ﺑﻌﺪ از هﻔﺘﻪ ‪28‬‬

‫‪-5‬اﮔﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﻤﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟‬

‫‪-6‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﮔﺰارش ﮐﻨﻴﻢ؟‬