‫کلوستريديوم بوتولينوم گونهای باکتری از جنس کلوستريديوم است‪ .

‬اين باکتری ميلهای شکل‬

‫و گرم مثبت است و در وضعيت کم اکسيژن (خرد هوازی) بهتر رشد ميکند‪ .‬اين باکتری‬
‫متحرک است و دارای تاژک از نوع پری تريش بوده و همچنين ميتواند توليد هاگ کند و‬
‫ً‬
‫معموﻻ‬ ‫معموﻻ در خاک يافت انتهايی يا نزديک به انتها می شود‪ .‬هاگ در جنس کلستريديوم‬ ‫ً‬
‫اين باکتری با توليد ‪.‬ميباشد‪ .‬آزمونهای کاتاﻻز و اکسيداز در جنس کلستريديوم منفی ميباشد‬
‫سم بوتولينوم که يک نوروتوکسين است‪ ،‬باعث سندروم کشنده بوتوليسم در انسان ميشود‪ .‬سم‬
‫کشندهترين ترکيبات بيولوژيک شناخته [‪]١‬توليد شده توسط اين باکتری از گفته ميشود که‬
‫بنابراين ‪.‬ميزان ‪ ٧۵‬نانوگرم از اين سم ميتواند باعث مرگ يک انسان بالغ بشود ‪.‬شده است‬
‫مقادير يک کيلوگرم از اين سم اين برای کشتن تمام ساکنان کره زمين کافی است و به همين‬
‫دليل است که اين سم همواره به عنوان يک سﻼح بيولوژيک بالقوه در نظر گرفته ميشود‪.‬‬
‫‪.‬مقادير بسيار کم اين سم به عنوان دارو نيز استفاده ميشود‬
‫‪.‬کلوستريديوم بوتولينوم ميکرو ارگانيسمی ميلهای شکل از فرمانروی پروکاريوت هاست‬
‫يک باکتری بی هوازی اجباريست به طوری که اکسيژن برای سلول اين ‪Botulinum .C‬‬
‫باکتری کشنده است و قادر به دوام بقای خود در محيطهای هوازی نيست‪ .‬با اين حال اين‬
‫‪ )superoxide SOD‬باکتری قادر به تحمل مقادير اندک اکسيژن به واس ٔ‬
‫طه آنزيم‬
‫که آنتی اکسيدانی است که به عنوان راهکار در تمام سلولهای آن که در ‪(dismutase‬‬
‫معرض اکسيژن دفاعی در برابر اکسيژن تقريبًا قرار ميگيرند‪ ،‬استفاده ميشود‪ .‬فرايند توليد‬
‫فقط در طی فرايند هاگزايی که در محيطهای بيهوازی رخ ‪ .C Botulinum‬توکسين توسط‬
‫ميدهد انجام ميشود‪ .‬به همين دليل نيز غذاهای کنسرو شدهای که حرارت کافی نديدهاند محل‬
‫‪.‬مناسبی برای ترشح توکسين اين باکتری به حساب ميآيند‬
‫اين سم يک عامل مهارکننده عصبی ‪ -‬ماهيچهای بسيار قوی ميباشد که از طريق مهار آزاد‬
‫شدن نوروترانسميتر استيل کولين از انتهای اعصاب محيطی باعث ايجاد فلج شل ميشود‪ .‬اين‬
‫سم در برابر آنزيم های گوارشی انسان مقاوم است و به همين دليل می تواند پس از ورود به‬
‫دستگاه گوارش سالم مانده و در روده جذب و وارد جريان خون شود‪ .‬اين سم در دمای ‪100‬‬
‫سلسيوس در مدت زمان ‪ ١۵‬دقيقه از بين ميرود‪ .‬اين نوروتوکسين به صورت يک پلی پپتيد‬
‫تک زنجيرهای سنتز ميشود که وزن مولکولی آن ‪ ١۵٠‬کيلو دالتون است اما فرم فعال آن به‬
‫صورت دو زنجيرهای ميباشد که زنجيره سنگين آن ‪ ١٠٠‬و زنجيره سبک آن ‪ ۵٠‬کيلو‬
‫دالتون است‪ .‬اين دو زنجيره توسط يک پيوند دی سولفيدی به همديگر متصل شدهاند‬
‫اسپور اين باکتری بسيار مقاوم است و حتی می تواند دمای ‪ 100‬درجه در سطح دريا را‬
‫تحمل کند و در بسياری از خاک ها و سطح مواد غذايی وجود دارد‪ .‬رشد باکتری در شرايط‬
 ‫اسيدی متوقف می شود‪ .‬همچنين در غلظت های باﻻی قند و اکسيژن ‪ ،‬يا رطوبت کم يا‬
‫سرمای کمتر از ‪ 3‬درجه رشد باکتری متوقف می شود‬

‫از باکتری کلستريديوم بوتولينوم جهت توليد مواد دارويی همچون بوتاکس ‪ ،‬ديسپورت و‬
‫نوروبﻼک استفاده می شود‪ .‬اين ترکيبات دارويی عمو ًما جهت فلج کردن انتخابی و محدود‬
‫عضﻼت استفاده می شوند‬
‫بوتوليسم ) به انگليسی‪(Botulism :‬‬

‫يک بيماری نادر ولی به صورت بالقوه کشنده است‪ .‬بوتوليسم يک بيماری فلج کننده جدی‬
‫است که عامل ايجادکنن ٔده آن سمی است که توسط باکتری کلوستريديوم بوتولينوم توليد‬
‫ميشود‪ .‬شروع بوتوليسم با عﻼئمی همچون ضعف‪ ،‬سختی در ديد‪ ،‬احساس خستگی‪ ،‬و‬
‫سختی در حرف زدن همراه است‪ .‬عﻼئم بعدی بيماری ميتوانند شامل اين موارد باشند‪:‬‬
‫معموﻻ تأثيری روی خودآگاهی ندارد و‬ ‫ً‬ ‫سه سينه‪ ،‬و پا‪ .‬اين بيماری‬
‫ضعف دستها‪ ،‬عضﻼت قف ٔ‬
‫ايجاد تب نميکند اما باعث ايجاد گيجی ميشود‪ .‬بوتوليسم ميتواند از چند راه مختلف ايجاد‬
‫وقتی که اين ‪.‬شود‪ .‬وجود اسپورهای باکتريايی عامل اين بيماری در خاک و آب رايج است‬
‫اسپورها در شرايطی قرار بگيرند که سطوح اکسيژن کم باشد و شرايط دمايی خاصی‬
‫بوتوليسم غذايی زمانی رخ ميدهد که سم بوتوليسم ‪.‬برقرار باشد‪ ،‬سم بوتولينوم توليد ميکنند‬
‫بوتوليسم نوزادان زمانی رخ ميدهد که باکتری در روده رشد کرده و اين ‪.‬خورده شود‬
‫اصوﻻ ميدهد‪ ،‬چرا که پس از آن‬ ‫ً‬ ‫بيماری تنها در کودکان زير شش ماه رخ سم آزاد کند‪.‬‬
‫سازوکارهای محافظ رشد مييابند‪ .‬بوتوليسم در اثر زخم بيشتر در ميان کسانی رخ ميدهد که‬
‫مواد مخدر تزريقی استفاده ميکنند‪ .‬در چنين شرايطی اسپورها وارد زخم شده و در ميان‬
‫انسانها غياب اکسيژن‪ ،‬سم آزاد ميکنند‪ .‬بوتوليسم مستقي ًما انتقال پيدا نميکند‪ .‬تشخيص بيماری‬
‫از طريق يافتن سم يا باکتری در فرد انجام ميپذيرد‪ .‬در اصل‪ ،‬پيشگيری از بوتوليسم از‬
‫طريق ته ٔيه کامل و مناسب غذا ممکن است‪ .‬اين سم با گرمای باﻻتر از ‪ ٨۵‬در ٔجه سيلسيوس‬
‫به مدت باﻻتر از پنج دقيقه از بين ميرود‪ .‬دادن عسل به کودکان زير يک سال‪ ،‬به خاطر‬
‫ريسکی که اين غذا دارد‪ ،‬توصيه نميشود‪ .‬درمان بوتوليسم از طريق ما ٔده ضد سم است‪.‬‬
‫برای کسانی که خود نميتوانند تنفس کنند‪ ،‬ممکن است تهويه مکانيکی به مدت چند ماه مورد‬
‫نياز باشد‪ .‬برای بوتوليسم زخمی‪ ،‬ممکن است آنتيبيوتيک نيز استفاده شود‪ .‬مرگ و مير در‬
‫‪ ۵‬تا ‪ ١٠‬درصد افراد رخ ميدهد‪ .‬بوتوليسم ميتواند حيوانات ديگری را نيز دچار کند‬
 ‫انتقال اين باکتری از طريق‬
‫زخم باز و ضد عفونی نشده‬
‫آب آلوده و غير استريل و غذای نپخته‬
‫خاک آلوده که دارای اسپور باکتری بوتوليسم‬
‫استفراغ اسهال مدفوع ادرار و خون فرد بيماری‬
‫ﻻزم به ذکر است خاک آب و غذای آلوده سه منبع مهم انتقال اين باکتری است که عﻼوه بر‬
‫آن باکتری کزاز را نيز به وجود مياورد‬

‫پيشگيری‬
‫جوشاندن آب آلوده با دمای باﻻی ‪ ۶٠‬درجه سانتيگراد‬
‫پختن مواد غذايی برای خنثی کردن سم بوتوليسم‬
‫تصفيه آب و مدفوع با سيستم تصفيه قدرتمند مکانيکی‬
‫شستن مکرر دست ها با صابون يا الکل‬
‫وجود زخم بسته و ضد عفونی شده‬
‫عﻼوه بر آن عسل به دليل وجود مقداری کمی سم بوتوليسم برای کودکان پايين ‪ ۴‬سال‬
‫مناسب نيست توجه داشته باشيد مدفوع ادرار خون اسهال و استفراغ دارای سم و باکتری‬
‫بوتوليسم است پس از اين موارد باکتری بوتوليسم را منتقل ميشود‬
‫درمان‬
 ‫بوتوليسم درمان دارد ولی واکسنی برای آن تاکنون ساخته نشده درمان ها شامل تزريق آنتی‬
‫بيوتيک ميترونيدازول است تا باکتری را از بدن فرد آلوده ريشه کن کند تا سم توليد نکند‬
‫تزريق پادتن بوتوليسم برای از بين بردن و خنثی کردن سم داخل بدن از جمله اقدامات مهم‬
‫درمان است اما سم های جمع شده در بافت را نميتواند خنثی کند همچنين تزريق مايعات‬
‫داخل وريدی برای حفظ دما و کم آبی بدن مهم است چک کردن عﻼئم حياتی بدن فرد از‬
‫مرگ نيز پيشگيری ميکند اگر فرد بيماری حاد تر داشت بايد در آی سی يو بماند تا در آنجا‬
‫پادتن ها ضد بوتوليسم دريافت کند و اکسيژن زيادی نيز بگيرد همچنين دارو های ضد‬
‫اسپاسم فلج اندام را درمان ميکند‬
‫شيوع‬
‫بوتوليسم غذايی اغلب با خوردن غذاهای آلوده کنسروی و به ويژه کنسروهای خانگی ايجاد‬
‫‪.‬ميشود‪ .‬تعداد مسموميتهای بوتوليسم غذايی و نوزادی در سالهای اخير کمی کاهش يافتهاست‬
‫بوتوليسم در تمام جهان رخ ميدهد ولی گزارشهای مربوط به بروز ان در نقاط مختلف‬
‫متفاوت است‪ ،‬هر چند اين امر ميتواند به دليل تفاوت در بروز باشد ولی بايد توجه داشت که‬
‫بيماری بوتوليسم نادر است و لذا ممکن است دليل اختﻼف شيوع در نقاط مختلف مربوط به‬
‫ميزان دسترسی به منابع برای اثبات تشخيص و ميزان آشنايی پزشکان با بيماری و همچنين‬
‫تفاوتها در التزام به گزارش کردن اين بيماری به مراجع ذيصﻼح باشد بيشترين ابتﻼی‬
‫بوتوليسم در ايران‪ ،‬مربوط به استانهای گيﻼن با ‪ ٩٠‬مورد در طول پنجسال و سپس گلستان‬
‫و به دليل مصرف فرآوردههای خانگی همچون اشبل شور‪ ،‬کشک و پنير تازه و نيز‬
‫فراوردههای دريايی همچون جلبک است کمترين شيوع بوتوليسم تاکنون مربوط به استان‬
‫آذربايجان غربی‪ ،‬با چهار مورد در طول پنج سال گزارش شدهاست‬
‫عﻼيم‬
‫بوتوليسم با عﻼيم دو بينی‪ ،‬ديد بلوری‪ ،‬افتادگی پلکها‪ ،‬صحبتهای درهم و نامشخص‪ ،‬اشکال‬
‫در بلع‪ ،‬خشکی دهان‪ ،‬و ضعف شديد عضﻼنی و فلج کامل همراه است‪ .‬بيماری در تمام‬
‫دوران ابتﻼء و فلج‪ ،‬تأثيری بر هوشياری بيمار ندارد و همچنين تب وجود ندارد در نوزادان‬
‫دچار بوتوليسم خواب آلودگی‪ ،‬گريه ضعيف‪ ،‬يبوست و توان عضﻼنی بسيار ضعيف ديده‬
‫در صورت عدم درمان اوليه‪ ،‬فلج دستها‪ ،‬پاها و حلق و عضﻼت تنفسی پيش خواهد ‪.‬ميشود‬
‫آمد در حالت مسموميت غذايی ‪٨‬تا ‪٣۶‬ساعت پس از خوردن غذای آلوده ايجاد ميشود‪ ،‬ولی‬
‫از ‪۶‬ساعت تا ‪١٠‬روز بعد هم احتمال نشانه های بيماری عمو ًما بروز عﻼيم هست‪.‬‬