Principle of Public Health

Kabul University of Medical Sciences (KUMS)

By: Rohullah Sakhi ,BSPH,MPH
+93789252028
rohullahsakhi55@gmail.com
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫محتویات مورد بحث‬
‫• مفهوم مرض‬

‫• مفهوم علیت‬

‫• سه پایه اپیدیمولوژیک‬

‫• چندین فکتوری بودن مرض و شبکه علیت‬

‫• دیدگاه اسالم پیرامون سبب در امراض و تداوی‬

‫• تاریخچه طبی مرض‬

‫• عامل سببی‬

‫• فکتور های مرتبط به میزبان‬

‫• عوامل محیطی‬
 ‫مفهوم مرض‬
‫همواره تالش ها جهت تعریف نمودن مرض وجود داشته است‬

‫• جرجانی‪ :‬آنچه که به بدن می رسد و بدن را از حالت اعتدال خاصش بیرون می نماید‬

‫• ویبستر‪ :‬وضعیتی که صحت بدن مختل شده‪ ،‬عضوویت از صوحت فاصوله گرفتوه‪ ،‬تغییراتوی‬
‫در بدن انسان که مانع وظایف حیاتی میگردد به میان می اید‬

‫• از نگاه ایکلولوژی ‪ :‬عبارت از عدم توافق بدن با محیط زیست‬

‫• از نگاه اجتماعی ‪ :‬مرض یک واقعه اجتماعی بوده که در ه راجتماع واقع شده میتواند‬
 ‫ادامه ‪..‬‬
‫• ساده ترین تعریف‪ :‬مرض معکوس صحت است‬
‫• سازمان صحی جهان مرض را تعریف نکرده چرا که پدیده وسیع می باشد‬
‫• باید بین کلمات ‪ Illness ، Disease‬و ‪ Sickness‬تفاوت قایل شد‬
‫سوسر (‪ )susser‬موارد ذیل را برای هر واژه ارایه نموده است‬
‫• ‪ :Disease‬عبارت از تشوش وظیفوی فزیولوژیک و روانی می باشد‬
‫• ‪ : Illness‬یک حالت ذهنی نزد شخص که احساس می کند خوب نیست‬
‫• ‪ : sickness‬حالتی با بی نظمی در وظایف اجتماعی است‬
 ‫مفهوم علت مرض‬

‫• تا زمان پاستور مفاهیم متعدد در مورد علت مرض موجود بود‪.‬‬

‫• تیوری برهم خوردن توازن بین خون‪ ،‬ادرار‪ ،‬صفرا و عرق‪ ،‬تیوری ساری بودن مررض‪،‬‬
‫تیوری خود به خودی بودن مرض وغیره ‪.‬‬

‫• اکتشافات در بخرش مرایکروبیولوژی در مفهروم علرت امرراض تتییررات چشرم یر ایجراد‬

‫نمود‬
 ‫سه پایه اپیدیمولژیک ‪Epidemiological Traingle‬‬

‫• نطریه مرض توسط مکروب دارای محدودیت های متعدد می باشد‪.‬‬

‫• برره طررور متررال تمررام اشخاصرری کرره مواجرره برره عامررل سررببی توبرکلرروز میشرروند‪ ،‬برره مرررض‬
‫توبرکلوز مصاب نمی شوند‬
 ‫چندین فکتور بودن مرض‬
‫• در نتیجه پشترفت ها در صوحت عاموه‪ ،‬شویموتراپی‪ ،‬انتوی بیوتیوک و کنتورول وکتوور انتاوال‬
‫دهنده مرض‪ ،‬امراض انتانی شروع به کاهش نمود‬

‫• بووه تعایووب آن توجووه بشووتر بووه طوورم طیووف جدیوود امووراض کووه بنووام موودرن نیووز یوواد مووی گوردد‬
‫معطوم گردید مثال سرطان ها‪ ،‬امراض اکلیلی قلبوی‪ ،‬برانشویت موزمن و اموراض دموا ی‬
‫‪..‬‬

‫• ایوون امووراض بووه اسووام تیوووری موورض توسووط مکوورو اسووتوار نبوووده و توسووط میتووود هووای‬
‫اساسی جدا سازی‪ ،‬معافیت دهی و یا بهتر سازی حفظ الصحه قابل وقایه نمی باشند‬
 ‫شبکه علت ‪Web of Causation‬‬

‫• این مودل جهت مطالعه امراض مزمن کره عامرل امرراض مرزمن معمروم نرا معلروم بروده و‬
‫مرض در نتیجه عمل متقابل بین فکتور های متعدد ایجاد میشود مناسب است‪.‬‬

‫• در این شبکه تمام فکتور های مساعده کننده و ارتباط این فکترور هرا بره همردی ر در نظرر‬
‫گرفته میشود‬
 ‫دیدگاه اسالم پیرامون سبب در امراض و تداوی‬
‫• برره اسرراس برداشررت علمررای اس ر م از قررران کررریم و احادیررص صررحیو برره شررکل خ صرره در مررورد‬
‫(سبب) می توان گفت‪ :‬هرگاه در تحقیقی علوم تجربی‪ ،‬یک ارتباطی میران مررض و ان چره سربب‬
‫می توان گفت مرض گفته می شود‪ ،‬و یا یک ارتبراط میران یرک دوا و ترداوی مررض بره م حظره‬
‫رسید‪ ،‬ارتباط مذکور یا حقیقی است یا غیر حقیقی‪.‬‬
‫هرگاه حققیق باشد الزاما به معنی سبب بودن نیست‬ ‫‪.1‬‬
‫اگر سبب بودن چیرزی تابرت شرود‪ ،‬اسرباب و عمرل اسرباب‪ ،‬مخلروق ه ف بروده فعرل یرا اترر ان‬ ‫‪.2‬‬
‫متعلق به خواست ه ف است‬
‫اتبات سببب الزاما به معنی مشروع بودن ان نیست‬ ‫‪.3‬‬
 ‫تاریخچه طبیعی مرض‬

‫• اصط ح تاریخچه طبیعی مرض‪ ،‬مفهوم کلیدی در اپیردیمولوژی مری باشرد‪ ،‬کره از تکامرل‬
‫تدریجی مرض از مراحل ابتدایی تا مرحله نهایی بهبود نمایندگی می نماید‬

‫• تاریخچه طبیعی هرمرض متفاوت‬

 ‫مراحل تاریخچه طبیعی امراض‬
‫مرحله ماقبل پتوجنیک ‪Pre pathogenic Phase‬‬

‫عبووارت از مرحلووه ماوودماتی قبوول از ظهووور موورض نووزد شووخا مووی باشوود‪ ،‬کووه عاموول مرضووی‬
‫هنوز داخل عضویت میزبوان نگردیوده اسوت ولوی فکتوور هوای مسواعد کننوده مورض در محویط‬
‫موجود می باشد‬

‫ایوون حالووت نمایووانگر موجودیووت عاموول موورض در محوویط بوووده یعنووی فوورد معووروض بووه خطوور‬
‫مصا شدن به مرض می باشد‬
 ‫مرحله پتوجنیتک‬
‫• مرحله پتوجنیک زمانی اغاز میشود که عامل مرض داخرل عورویت میزبران شرود ‪ .‬بعردا‬
‫عامررل مرررض در عوررویت برره تکتررر ادامرره داده و سرربب تتیرررات فزیولوژیررک و تحریررک‬
‫انساف در عوویت میزبان می ردد‬

‫• این حالت ب خره به شفایابی‪ ،‬معیوبیت ویا مرگ خاتمه می یابد‬

‫• باید به خاطر داشت که در این مرحله‪ ،‬عکس العمل میزبان در مقابرل انتران قابرل پیشربینی‬
‫نمرری باشررد‪ ،‬برره همررین دلیررل اسررت کرره انترران مرری توانررد سرربب تولیررد مرررض کلینیکرری و تحررت‬
‫کلینیکی‪ ،‬وصفی و غیر وصفی و حتی سبب تولید حالت ناقل نزد میزبان گردد‬
 ‫عامل سببی ‪Agent Factor‬‬
‫• اولین ارتباط در زنجیر انتقال مرض عامل مروی می باشد‬

‫• عامرل مرررض عبررارت اسررت از جسرم زنررده یررا غیررر زنررده‪ ،‬ویرا موجودیررت برریش از حررد و یررا‬
‫فقدان حالتی که ممکن سبب اغاز و یا طومنی شدن پروسه مروی می ردد‬

‫• یررک مرررض مشررخص ممکررن دارای یررک عامررل واحررد‪ ،‬یررا چنرردین عامررل مسررتقل‪ ،‬یررا یررک‬
‫مجموعه از دو یا چندین عاملی مشترکی باشد که اشتراک ان سبب مرض خواهد شد‬
 ‫عوامل مرض‬
‫‪ .1‬عوامل بیولوژیک‬

‫‪ .2‬عوامل تعذی‬

‫‪ .3‬عوامل فزیکی‬

‫‪ .4‬عوامل کیمیاوی‬

‫‪ .5‬عوامل میکانیکی‬

‫‪ .6‬عوامل اجتماعی‬
‫فکتور های مرتبط به میزبان ( عوامل داخلی)‬

‫عوامل مرتبط به میزبان‬

‫‪ .1‬خصوصیات دیموگرافیک‬

‫‪ .2‬خصوصیات بیولوژیک‬

‫‪ .3‬فکتور های اجتماعی اقتصادی‬

‫‪ .4‬فکتور های روش زندگی‬

 ‫عوامل محیطی‬

‫• مطالعه مرض در حقیقت مطالعه انسان و محیط ان می باشد‬

‫• صد ها میلیون انسان مصاب امراض ناشی از محیطی اند که در ان زندگی می نمایند‬

‫• محیط انسان به اجزاء فزیکی‪ ،‬بیولوژیکی‪ ،‬روانی و اجتماعی تقسیم شده است‬
 ‫محیط فزیکی‪ ،‬بیولوژیک و اجتماعی یا سایکولوژیک‬

‫• اصط ح محریط فزیکری بره عوامرل غیرر حیره محریط زیسرت اطر ق می رردد کره عبرارت انرد از ‪:‬‬
‫هوا‪ ،‬اب‪ ،‬خاک‪ ،‬محل بود باش‪ ،‬اقلیم‪ ،‬جترافیه‪ ،‬حرارت‪ ،‬روشنی‪ ،‬صدا‪ ،‬تشعشات وغیره‬

‫• محیط بیولوژیکی شامل تمام موجودات حیه به شرمول انسران کره ان را محاصرره نمروده اسرت از‬
‫قبیل ویروس‪ ،‬مکروب‪ ،‬حشرات‪ ،‬خزندگان‪ ،‬حیوانات و نباتات می باشد‬

‫• عوامررل سایکوسوشرریل عبررارت از عررادات‪ ،‬ارزش هررای فرهن رری‪ ،‬مررذهبی‪ ،‬اجتمرراعی‪ ،‬اخ قرری‪،‬‬
‫سویه تعلیم‪ ،‬عقاید‪ ،‬ذهنیت و رسم و رواف های معمول همان جوامع می باشد‬
‫؟‬
‫تشکر‬