‫به نام خدا‬

‫بیوفیلم چیست؟‬
‫بیوفیلم‌ها (‪ )Biofilm‬مجموعه‌ای از یک یا چند نوع میکروارگانیسم هستند که به یک سطح متصل شده‌اند‬
‫و توسط مواد پلیمری خارج سلولی پوشیده شده‌اند‪ .‬زیست الیه‌ها در سال ‪ 1978‬توسط کاسترتون در‬
‫مورد باکتری‌ها شرح داده شدند‪.‬‬

‫&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&‬
‫نقش بیوفیلم‬
‫گاهی بیوفیلم را می‌توان به عنوان استراتژی دانست که بعضی از میکروارگانیسم ها از آن استفاده‬
‫می‌کنند تا بتوانند خود را از اثرات و نیروهای زیانباری که در محیط طبیعی و بدن میزبان است حفظ‬
‫کرده و اینگونه شانس بقای خود را افزایش دهند‪.‬‬
‫بنابراین بیوفیلم باکتری دو نقش اساسی و مختلف دارد‪.‬‬
 ‫اول این که میتواند باعث حفاظت جامعه سلولی باکتریایی در برابر آسیب های خارجی و تهدید کننده‬
‫حیات میکروب ها شود‪.‬‬
‫همچنین باعث زمینه سازی ایجاد آسیب های حاد و مزمن برای میزبان میشود‪.‬در حقیقت باکتری ها‬
‫برای در امان ماندن از شرایط نامساعد نظیر قحطی و یا کمبود مواد غذایی یا فرار از سیستم ایمنی‬
‫میزبان و مواجهه با مواد ضد میکروبی اقدام به تولید بیوفیلم میکنند‪.‬‬

‫&&&&&&&&&&&&&&&‬
‫چند مثال بیوفیلم‬
‫بیوفیلم توسط گروه‌های مختلفی از باکتری‌ها ساخته می‌شود و به علت مشکالتی که به وجود می‌آورند‬
‫در پزشکی و صنعت از اهمیت باالیی برخوردارند‪ .‬یکی از رایج ترین مثال‌های بیوفیلم‪ ،‬پالک‌های‬
‫دندانی هستند‪.‬‬

‫&&&&&&&&&&‬
‫بیوفیلم‌ها وجود دارند‬ ‫انواع دیگری از‬
‫که می‌توانند بر سطوح بی‌جان نظیر مواد معدنی و فلزات رشد کنند‪ .‬آن‌ها در زیر آب و روی زمین‬
‫یافت می‌شوند؛ می‌توانند روی بافت‌های گیاهی و حیوانی و یا روی دستگاه‌هایی که به شکل مصنوعی‬
‫درون بدن ایمپلنت می‌شوند‪ ،‬نظیر ضربان‌ساز قلبی و کاتترها رشد کنند‪.‬‬

‫استافیلوکوک اورئوس بر روی یک کاتتر‬

 ‫&&&&&&&&&&&&&&&&&‬
‫همه‌ی سطوح نام برده شده یک ویژگی مشترک دارند‪ :‬مرطوب بودن‪.‬‬
‫بیوفیلم‌ها برای مدت زمانی بسیار طوالنی در این محیط‌ها رشد کرده‌اند‪ .‬بقایای فسیلی در نزدیک به‬
‫‪ ۳.۲‬بیلیون سال گذشته یافت شده‌اند‪ .‬برای مثال‪ ،‬فسیل‌های بیوفیلمی که ‪ ۳.۲‬بیلیون سال گذشته در‬
‫سنگ‌های اعماق اقیانوس رشد کرده‌اند‪ ،‬یافت شده‌اند‪.‬‬

‫&&&&&&&&&&&&&&&&‬
‫در انواع باکتری‬
‫تشکیل بیوفیلم در باکتری های گرم مثبت و گرم منفی و همینطور ارکئی ها مشاهده میشود‪.‬‬
‫باکتری‌های گرم مثبت ‪Staphylococcus aureus ، Staphylococcus epidermidis ، ،‬‬
‫‪ Bacillus subtilis‬و باکتری‌های گرم منفی ‪ Escherichia coli ، Klebsiella pneumoniae‬و‬
‫‪ Proteus mirabilis‬و ‪ Pseudomonas aeruginosa‬را نام برد‪.‬‬
 ‫)‪Staphylococcus epidermidis (green) and extracellular matrix (purple‬‬

‫‪Klebsiella pneumoniae in vitro biofilm‬‬

‫&&&&&&&&&‬
‫نخستین نشانه های تشکیل بیوفیلم با اتصال سلول های محیط به سطح بروز پیدا میکند‪ .‬دو نوع اصلی‬
‫از سلول ها بر اساس نوع اتصال به سطح وجود دارد‪:‬‬
‫‪(1‬بی پایه ‪: Sessile‬سلول هایی که غیرمتحرک و ثابت هستند و درون بیوفیلم قرار دارند گفته میشود‪.‬‬
‫‪(2‬آزادزی ‪: Planktonic‬سلول هایی که آزادانه در فاز آبکی شناور هستند و درون بیوفیلم محصور‬
‫نیستند‪.‬‬

‫قبل از تشکیل بیوفیلم سلول ها به صورت آزاد در محیط شناور هستند‪ .‬با شروع اتصال سلول ها به‬
‫سطح‪ ،‬باکتری از فرم پلنکتونیک(‪ )Planktonic‬به فرم بی پایه (‪)Sessile‬تغییر میکند‪.‬‬
 ‫&&&&&&&&&&‬
‫تشکیل بیوفیلم در محیط‬
‫تشکیل بیوفیلم طی ‪ 5‬مرحله کلی اتفاق میافتد‪ .‬ویژگی های هر کدام از مراحل در گونه های مختلف‬
‫متفاوت میباشد اما صفات کلی همگی یکسان است‪.‬‬

‫مراحل اصلی در تشکیل بیوفیلم عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -1‬اتصال به سطح(که این مرحله برگشت پذیر است)‬
‫‪ -2‬تشکیل الیه اولیه (‪)Monolyer‬‬
‫‪ -3‬تشکیل میکروکلنی های اولیه‪.‬‬
‫‪ -4‬تولید ماتریکس خارج سلولی ‪.‬‬
‫‪ -5‬تولید ساختار سه بعدی و فرم بالغ بیوفیلم‪.‬‬
&&&&&&&&&&&&