Droga ku wojnie - podsumowanie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Gra edukacyjna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Przemówienie Hitlera w Reichstagu 28 kwietnia 1939 roku, [w:] D. Ostapowicz, S.

Suchodolski, D. Szymikowski, Od Hammurabiego do Fukuyamy, t. 2, Gdańsk 2000, s. 103.
Źródło: Fragment przemówienia Winstona Churchilla w Izbie Gmin w październiku 1938 roku,
[w:] David Cannadine, Krew, znój, łzy i pot. Sławne mowy Winstona Churchilla, Poznań 2001.
 Droga ku wojnie - podsumowanie

Uzbrojeni republikańscy cywile podczas bitwy pod Irún.

Źródło: 1936, wikimedia.org, domena publiczna.

Społeczeństwa europejskie ogromnie ucierpiały na skutek I wony światowej. Ogromna

i niespotykana wcześniej skala zniszczeń, ofiar oraz kosztów, jakie pochłonęły działania
wojenne, przerażała. Politycy zwycięskiej ententy spotkali się 18 stycznia 1919 r. na
konferencji pokojowej w Wersalu, aby położyć kres przemocy w stosunkach
międzynarodowych. Przywódcom mocarstw nie udało się jednak rozwiązać licznych
problemów politycznych, gospodarczych i społecznych, które łatwo mogły stać się
zarzewiem kolejnej wojny światowej.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele
Scharakteryzujesz przyczyny społeczne i gospodarcze, które doprowadziły do
wybuchu II wojny światowej.
Przeanalizujesz sytuację polityczną w Europie w latach 30. XX wieku.
Zweryfikujesz swój stan wiedzy dotyczący wydarzeń w Europie przed wybuchem II
wojny światowej, wykonując zestaw ćwiczeń.
Przeczytaj

Kruchy ład wersalski

Źródło: Krys an Chariza i zespół. Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie załączonych map omów zmiany terytorialne, do jakich doszło w Europie w wyniku I wojny
światowej. Wyjaśnij, na czym polegała powojenna „bałkanizacja” Europy.
Źródło: Krys an Chariza i zespół. Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Głównymi architektami powojennego ładu byli prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow
Wilson, premier brytyjski David Lloyd George oraz szef rządu Francji Georges Clemenceau.
Zwycięzcy w traktacie wersalskim z 28 czerwca 1919 r. narzucili Niemcom niezwykle
ciężkie warunki pokoju. Pokonani stracili liczne terytoria, głównie na rzecz Francji (Alzacja
i Lotaryngia) i Polski (Wielkopolska, część Pomorza Gdańskiego). Ponadto musieli zapłacić
olbrzymie reparacje oraz znacząco ograniczyć liczebność oraz uzbrojenie armii. Surowo
potraktowani Niemcy, którzy poczuli się upokorzeni postanowieniami traktatu, nazywali go
„dyktatem wersalskim”. Zwycięska trójka uznała za współwinnych tragedii wojennej także
Austrię, Turcję, Bułgarię i Węgry, pozbawiając je olbrzymich obszarów. Do licznego grona
niezadowolonych dołączyli również zwycięzcy wprawdzie Włosi, którzy nie otrzymali
jednak spodziewanych nabytków terytorialnych na Bałkanach. Japończycy, którzy wspierali
ententę, też poczuli się rozczarowani, gdyż nie zdołali znacząco umocnić się na Dalekim
Wschodzie.

Zwycięzcy nie zaprosili na konferencję wersalską Rosji. Tymczasem komuniści, którzy

przejęli w 1917 r. władzę w tym kraju, nie kryli się z planami ekspansji na Zachód. Aby
zapobiec kolejnej wojnie, twórcy traktatu wersalskiego z inicjatywy Wilsona powołali do
życia Ligę Narodów, międzynarodową organizację pokojową. Jednakże amerykański
Kongres, niechętnie nastawiony do prezydenta, nie zaakceptował członkostwa Stanów
Zjednoczonych w Lidze Narodów, co negatywnie wpłynęło na jej prestiż. Napięcia
w stosunkach międzynarodowych potęgowała trudna sytuacja gospodarcza państw
europejskich. Potężne wydatki wojenne przyczyniły się do inflacji, ubóstwa i bezrobocia.

Prześledź zmiany składu Ligi Narodów. Omów związek Stanów Zjednoczonych, ZSRS, Włoch i Niemiec z Ligą
Narodów. Korzystając z wiedzy pozaźródłowej, wyjaśnij przyczyny przystąpienia lub wystąpienia tych państw
z organizacji.
Źródło: Maps & Lucy, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Czas dyktatorów
Europejskie rządy demokratyczne nie radziły sobie najlepiej ze skutkami kryzysu
gospodarczego. W tej sytuacji politycy proponujący rządy silnej ręki mogli liczyć na szerokie
poparcie. Włoscy faszyści przeprowadzili w październiku 1922 r. „marsz na Rzym”, czyli
zamach stanu. W rezultacie władzę w Italii przejął ich przywódca Benito Mussolini, który
zlikwidował opozycję, wprowadził dyktatorskie rządu oraz ogłosił się duce, czyli
przywódcą kraju. Duce propagował szowinizm narodowy, dbając jednocześnie o rozwój
gospodarczy Włoch oraz dobrostan społeczeństwa: rozbudował przemysł ciężki, w tym
zbrojeniowy i motoryzacyjny, i wprowadził także szeroką pomoc socjalną. Intensywnie
rozwijała się także gospodarka komunistycznej Rosji. Bolszewicy stosowali wprawdzie
nieludzki wyzysk i terror, ale wielu Europejczykom w kryzysowych czasach imponowały
sukcesy ekonomiczne „Kraju Rad”.
Zastanów się kiedy dokładnie miały miejsce wymienione wydarzenia. Wpisz na osi daty dzienne.

Kryzys zaufania do demokracji pogłębił się w wyniku

wielkiego kryzysu ekonomicznego, który rozpoczął
się od krachu na giełdzie Wall Street 24 października
1929 roku. Stany Zjednoczone zdołały przezwyciężyć
skutki stagnacji dzięki skutecznej polityce prezydenta
Franklina Delano Roosevelta. Roosevelt, który doszedł
do władzy w 1933 r., ogłosił program reform
gospodarczych opartych na zasadach
interwencjonizmu państwowego, zwany New Deal
(Nowym Ładem). Trudna sytuacja na rynku
amerykańskim szybko się poprawiła, zaś Amerykanie
umocnili się w swoim zaufaniu do demokratycznej
formy rządów. Tymczasem w Europie, która słabiej
radziła sobie z wielkim kryzysem lat 30., do władzy
doszli liczni dyktatorzy. Do końca okresu
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. międzywojennego demokracja przetrwała
w nielicznych państwach europejskich, takich jak
Wielka Brytania, Francja i Czechosłowacja. Autorytarne i totalitarne rządy stwarzały
poważne zagrożenie dla pokoju na świecie, gdyż prowadziły agresywną politykę
międzynarodową.

Na podstawie mapy omów proces powstawania ustrojów autorytarnych i totalitarnych w Europie.

Rozstrzygnij, odwołując się do danych z mapy, jaką rolę w podważaniu zaufania Europejczyków do demokracji
odegrał wielki kryzys.
Źródło: Krys an Chariza i zespół. Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ku wojnie
Spośród europejskich dyktatorów największe zagrożenie stanowił Adolf Hitler, przywódca
nazistowskiej Narodowo‐Socjalistycznej Partii Niemiec (NSDAP), który w styczniu 1933 r.
przejął funkcję kanclerza Niemiec. Hitler otwarcie głosił hasła rasistowskie oraz zajadle
krytykował ład wersalski. Podczas tzw. nocy długich noży w czerwcu 1934 r. krwawo
rozprawił się z przeciwnikami we własnej partii. Po śmierci prezydenta Paula von
Hindenburga w sierpniu 1934 r. przejął pełnię władzy. Hitler, wykorzystując bierność
mocarstw zachodnich, złamał postanowienia traktatu wersalskiego i w marcu 1935 r.
przywrócił powszechną służbę wojskową. Rok później Niemcy wkroczyli do strefy
zdemilitaryzowanej w Nadrenii. Hitler oraz Mussolini udzielili też zbrojnej pomocy
nacjonalistom przeciwko siłom lewicy podczas wojny domowej w Hiszpanii, która wybuchła
w lipcu 1936 roku. Zbrojny konflikt między lewicowymi siłami Frontu Ludowego
a prawicową Falangą z gen. Francisco Franco na czele stała się poligonem doświadczalnym
niemieckiego wojska. Szczególnie krwawo wsławił się w niej Legion Condor, którego
działania pokazały brutalność wymierzoną nie tylko w siły przeciwnika, ale i ludność
cywilną. Z kolei republikanów militarnie wspierał Związek Sowiecki.

Członkowie Falangi w Saragossie. Wyjaśnij, jak zakończyła się wojna domowa w Hiszpanii i dlaczego bywa
nazywania preludium światowego konfliktu.
Źródło: 1936 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.

Liga Narodów wobec krwawych wydarzeń

w Hiszpanii okazała się zupełnie bezradna.
Swoją bezsilność objawiła już wcześniej, gdy
w 1931 r. Japonia zaatakowała Chiny i zajęła
zasobną w surowce Mandżurię. Liga nie
 zdołała także zatrzymać włoskiej agresji na
Etiopię w 1935 roku. Jednocześnie agresorzy
zacieśniali współpracę. W listopadzie 1936 r.
podczas wizyty w Berlinie Japończycy
podpisali z Niemcami sojusz zwany paktem
antykominternowskim, oficjalnie zwrócony
przeciwko komunistom. Rok później do
układu dołączyły Włochy. Rosnąca w siłę
Trzecia Rzesza w marcu 1938 r. dokonała
Przeanalizuj ilustrację. Oceń, czy karykatura stanowi
trafny komentarz do paktu Ribbentrop-Mołotow
anschlussu, czyli zajęcia Austrii. Następnie
z sierpnia 1939 roku. Hitler zażądał od Czechosłowacji przekazania
Źródło: dostępny w internecie: okręgu sudeckiego. Mocarstwa zachodnie,
h ps://s.ciekawostkihistoryczne.pl/uploads/2015/08/pakt- nie chcąc dopuścić do wojny, podczas
rm-2.jpg, tylko do użytku edukacyjnego.
konferencji w Monachium we wrześniu 1938
r. poparły roszczenia Niemiec. Wkrótce na
Słowacji władzę przejął stronnik Hitlera, ks. Jozef Tiso, zaś Czechy stały się niemieckim
protektoratem. Dopiero groźby Hitlera wobec Polski skłoniły Brytyjczyków oraz Francuzów
do bardziej zdecydowanych kroków. W marcu 1939 r. Londyn udzielił Polakom gwarancji
niepodległości. W kwietniu 1939 r. Włosi podbili Albanię oraz umocnili sojusz z Hitlerem,
podpisując tzw. pakt stalowy z Niemcami w maju 1939 roku. Hitlerowi udało się też
przeciągnąć na swoją stronę Józefa Stalina. W sierpniu 1939 r. Sowieci i naziści podpisali
pakt skierowany przeciwko Polsce, znany jako układ Ribbentrop‐Mołotow. Porozumienie
ZSRS i Trzeciej Rzeszy skłoniło oba mocarstwa do rozpoczęcia wojny.

Podpisanie paktu stalowego przez przedstawicieli Włoch i Niemiec. Trzecia Rzesza uznawała rejony Morza
Śródziemnego za obszar pozostający pod włoskimi wpływami, natomiast faszystowskie Włochy gwarantowały
poparcie niemieckiej polityki, a także zapewniały o wsparciu sojusznika w przypadku wybuchu wojny.
Przypomnij, kiedy do paktu dołączyła Japonia.
Źródło: 22 maja 1939 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.

Sukcesy faszystowskich Włoch w Afryce i niemieckiego wojska w Hiszpanii, podbój Chin

przez Japonię dobitnie pokazały, że wyścig zbrojeń rozpoczęty na początku lat 30. XX w.
nieuchronnie prowadzi do europejskiego konfliktu.

Słownik
aneksja

zagarnięcie i przyłączenie, najczęściej siłą, przez jedno państwo części lub całości
terytorium innego państwa. Dokonywana jest najczęściej w wyniku wygranej wojny.

autorytaryzm

system rządów, w którym władza skoncentrowana jest w ręku cieszącego się autorytetem
przywódcy, najczęściej opierającego swoje rządy na wojsku. Decyzje są zatwierdzany
przez kontrolowany przez władzę parlament. W odróżnieniu od totalitaryzmu
w państwach autorytarnych nie stosuje się terroru i kontroli na masową skalę.

anschluss

(niem., przyłączenie) polityczna koncepcja nacjonalistów niemieckich włączenia Austrii

do Niemiec; została zrealizowana przez hitlerowskie Niemcy w 1938 roku

NSDAP

(niem. Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei – Narodowosocjalistyczna

Niemiecka Partia Robotników) niemiecka partia faszystowska założona w 1919 r.
w Monachium; od 1921 r. jej przywódcą był Adolf Hitler

faszyzm

(wł. fascismo) doktryna polityczna i ustrojowa powstała na początku lat 20. XX w. we

Włoszech; głosiła kult państwa i solidaryzm społeczny, występując przeciwko
demokracji, liberalizmowi i pluralizmowi politycznemu; faszyzm był ustrojem totalitarnym

Legion Condor

niemiecka jednostka wojskowa walcząca po stronie gen. Francisco Franco w wojnie

domowej w Hiszpanii. Najbardziej znana jest z udziału w bombardowaniu Guerniki.

Liga Narodów
organizacja powstała na mocy decyzji traktatu wersalskiego w 1919 r. z inicjatywy
prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona; jej celem było
przestrzeganie pokoju na świecie i zapobieganie wybuchowi konfliktu

komunizm

(łac. communis - wspólny) ideologia głosząca powstanie jednej klasy społecznej,

likwidację własności prywatnej i wspólny podział dóbr. Miała obalić istniejące ustroje
polityczne i wprowadzić utopijny model państwa pozbawionego ucisku i wyzysku innych

militaryzm

dążenie do realizacji celów na drodze działań wojennych, w której wojsko wywiera

decydujący wpływ na politykę

nazizm

(niem. Nazismus) narodowy socjalizm, rasistowska, antydemokratyczna, antysemicka

i antykomunistyczna ideologia stworzona i głoszona przez NSDAP – partię Adolfa Hitlera;
głosiła hasła wyższości rasy germańskiej nad innymi ludźmi

pakt antykominternowski

układ z 25 listopada 1936 r. zawarty między Niemcami i Japonią, którego celem było
zwalczanie działań partii komunistycznych

pakt Ribbentrop-Mołotow

porozumienie zawarte między ZSRS i Trzecią Rzeszą 23 sierpnia 1939 r., jego tajny
protokół przewidywał m.in. podział ziem polskich

przestrzeń życiowa (Lebensraum)

nacjonalistyczna i rasistowska niemiecka koncepcja polityczna zakładająca

i usprawiedliwiająca ekspansję terytorialną Niemiec dla zdobycia niezbędnej przestrzeni
do życia

totalitaryzm

(od łac. totus - całkowity) system rządów politycznych połączony z uzasadniającą jego
istnienie ideologią, która głosi całkowite podporządkowanie jednostki i pełną kontrolę
przez państwo społeczeństwa

ul matum

(łac.) żądanie wysunięte przez jedno państwo wobec drugiego wzywające do spełnienia
określonych żądań pod groźbą wybuchu wojny lub innych sankcji. Stawiane jest
 przeważnie w sytuacji, gdy zawiodą inne formy dyplomatyczne

wielki kryzys

największy kryzys gospodarczy w XX w.; rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych w 1929

r. i trwał do roku 1933, objął swym zasięgiem prawie cały świat

Słowa kluczowe
świat przed II wojną światową, nazizm, faszyzm, totalitaryzm, ład wersalski, traktat
wersalski, wielki kryzys ekonomiczny, autorytaryzm, Liga Narodów

Bibliografia
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2012.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat
Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Gra edukacyjna

Polecenie 1

Zagraj w grę interaktywną i sprawdź swoją wiedzę. Następnie wykonaj poniższe zadania.

Test

Sprawdź swoją
wiedzę
Poziom Limit czasu: Twój ostatni

4 min
trudności: wynik:

łatwy -
Uruchom

Polecenie 2

Rozstrzygnij, czy wojnę domową w Hiszpanii można nazwać poligonem wojskowym mocarstw.
Odpowiedź uzasadnij.
Polecenie 3

Wyjaśnij, przez kogo była stosowana i na czym polegała tak zwana polityka ustępstw.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Przyporządkuj wydarzenia do lat, w których miały miejsce.

1935 rok

konferencja monachijska

pakt Ribbentrop - Mołotow

remilitaryzacja Nadrenii
1936 rok
anschluss Austrii

przyłączenie Zagłębia Saary

utworzenie Protektoratu Czech

1938 rok i Moraw

1939 rok
Ćwiczenie 2 輸

Rozstrzygnij, które spośród zdań podanych w tabeli są fałszywe lub prawdziwe. Zaznacz
odpowiednio Prawda lub Fałsz.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Na konferencję w Monachium w sprawie roszczeń
niemieckich wobec Czechosłowacji nie zaproszono  
przedstawicieli rządu czeskiego.
Tajny protokół dołączony do układu z dnia 23 sierpnia
1939 roku zakładał podział ziem polskich wzdłuż rzek  
Narew – Wisła – San.
Państwo włoskie do momentu wybuchu II wojny
światowej zachowywało neutralność i nie podejmowało  
działań zbrojnych w Europie.
ZSRS było jedynym państwem wykluczonym z Ligi
Narodów za dokonanie agresji na Polskę we wrześniu  
1939 roku.

Ćwiczenie 3 醙
Ćwiczenie 4 輸

Przyjrzyj się ilustracji i odpowiedz na pytania.

Karykatura angielska
Źródło: histmag.org, tylko do użytku edukacyjnego.

Wyjaśnij, do jakiego paktu nawiązuje karykatura:

Podaj datę jego zawarcia:

Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z fragmentem przemówienia Winstona Churchilla i odpowiedz na pytania.

“ Fragment przemówienia Winstona Churchilla w

Izbie Gmin w październiku 1938 roku

Wszystko się skończyło. Czechosłowacja w ciszy, żałobie, opuszczona,

załamana pogrąża się w mroku. Jej związek z zachodnimi demokracjami
i Ligą Narodów, którym zawsze lojalnie służyła, przyniósł jej tylko
cierpienie. Ucierpiała w szczególności wskutek związania się z Francją,
pod której kierownictwem tak długo działała. [...] Ośmielam się sądzić,
że w przyszłości Czechosłowacja nie będzie mogła utrzymać
niezależności. Myślę, że po pewnym czasie, może po latach, a może po
kilku miesiącach, Czechosłowację pochłonie reżim hitlerowski. Może
połączą się z rozpaczy lub zemsty.

Źródło: Fragment przemówienia Winstona Churchilla w Izbie Gmin w październiku 1938 roku, [w:] David Cannadine,
Krew, znój, łzy i pot. Sławne mowy Winstona Churchilla, Poznań 2001.

Podaj, jakie wydarzenia spowodowały, że Czechosłowacja „pogrążyła się w mroku”.

Wyjaśnij, który z wariantów dalszych losów Czechosłowacji został zrealizowany.

Ćwiczenie 6 醙

Przeanalizuj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania.

“ Przemówienie Hitlera w Reichstagu 28 kwietnia

1939 roku

Od chwili zawarcia traktatu pokojowego w 1919 w Wersalu sprawa

rozbrojenia dawała Hitlerowi w ręce najatrakcyjniejsze hasła do jego
walki politycznej. Liga Narodów była ponoć przez zwycięskie w wojnie
światowej państwa tylko po to utworzona, żeby dopilnować rozbrojenia
Niemiec i przeszkodzić Niemcom w ponownym zbrojeniu się. Ale
wszystkie te państwa nie tylko, że same się nie rozbroiły, lecz jeszcze
dozbroiły. Hitler zarzucał zachodnim demokracjom, że chcą trzymać
naród niemiecki po wsze czasy w pozycji pariasa.[…]

Co do aktualnej polityki zagranicznej, to oświadczył, że Polska przez to

swoje najnowsze zmawianie się z Anglią naruszyła niemiecko-polski
pakt z 1934 roku i dlatego ten pakt jako nieistniejący już obowiązywać
Niemcy nie może. W stosunku do Anglii wyciągnął z jej zmowy z Polską
wniosek, że rząd angielski zaczął nową politykę okrążania Niemiec
i unieważnił przez to przesłanki do zawarcia porozumienia morskiego
w roku 1935. Tym samym ta umowa już też odpada.

Źródło: Przemówienie Hitlera w Reichstagu 28 kwietnia 1939 roku, [w:] D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski,
Od Hammurabiego do Fukuyamy, t. 2, Gdańsk 2000, s. 103.
Oceń słuszność argumentacji Hitlera w sprawie do zbrojenia Niemiec po I wojnie światowej.

Wyjaśnij, jakie wydarzenia stanowiły dla Hitlera pretekst do zerwania paktów z Polską
i Wielką Brytanią.

Ćwiczenie 7 醙
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8 難

Przyjrzyj się ilustracji i zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Swój wybór uzasadnij,
odwołując się do treści rysunku.

Karykatura angielska. Napis na worku: „Niemcy ponad wszystko”, napis na wezgłowiu łóżka: Była rodzina
francusko-brytyjska.
Źródło: tannishistory12.weebly.com, tylko do użytku edukacyjnego.

Karykatura powstać mogła najwcześniej w:

 1939 roku.

 1938 roku.

 1936 roku.

 1937 roku.

Uzasadnienie:
Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Droga ku wojnie - podsumowanie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XLV. Świat na drodze do II wojny światowej. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu
podstawowego, a ponadto:
1) charakteryzuje proces marginalizowania Ligi Narodów przez państwa niedemokratyczne;
2) charakteryzuje i ocenia ekspansję Włoch oraz wojnę domową w Hiszpanii i jej
uwarunkowania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje przyczyny społeczne i gospodarcze, które doprowadziły do wybuchu II

wojny światowej;
przeanalizuje sytuację polityczną w Europie w latach 30. XX w.;
weryfikuje swój stan wiedzy dotyczący wydarzeń w Europie przed wybuchem II wojny
światowej, wykonując zestaw ćwiczeń.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

 rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby powtórzyli wiadomości obejmujące okres dwudziestolecia

międzywojennego oraz Europy i świata w latach 30. XX wieku. Mogą wykorzystać do tego
e‐materiał (bez gry interaktywnej i zestawu ćwiczeń).

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat i cele lekcji. Omawia krótko planowany przebieg
zajęć.
2. Raport z przygotowań. Zalogowany na platformie nauczyciel, przy użyciu raportu,
kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się
z udostępnionym e‐materiałem. Nauczyciel poleca, by uczniowie w parach
opracowali mapy myśli związane z tematem. Wybrana osoba z danej pary przedstawia
przygotowane propozycje, a ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie się do
nich odnoszą, uzupełniając je o swoje propozycje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by wykonali indywidualnie sześć pierwszych ćwiczeń

z e‐podręcznika celem przypomnienia sobie faktów dotyczących wydarzeń w Polsce
i na świecie w okresie dwudziestolecia międzywojennego oraz powstawania
totalitaryzmów. Weryfikuje wspólnie z uczniami poprawność odpowiedzi i udziela
informacji zwrotnej.
2. Następnie dzieli uczniów na dwie, trzy lub cztery grupy i zapowiada, że zagrają w grę
interaktywną sprawdzającą ich wiedzę. Będzie to quiz na wzór Milionerów, ale
 z ograniczeniem czasu na udzielenie odpowiedzi. Prosi, aby grupy wyłoniły liderów,
którzy będą odpowiadali na pytania. Pozostałe osoby odgrywają rolę publiczności, która
może udzielać podpowiedzi. Zwycięża ta grupa, która najszybciej odpowie poprawnie
na wszystkie pytania.
3. Uczniowie grają w grę interaktywną. Grupy rywalizują ze sobą i ta, która najszybciej
rozwiąże quiz, jest nagradzana, np. oceną za aktywność.
4. Podsumowując quiz, nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów i pyta: Które z pytań
sprawiło wam największą trudność?

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji

„Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę. Pyta uczniów o to, czego się dowiedzieli,
a do czego chcieliby może jeszcze wrócić.
2. Na zakończenie nauczyciel ocenia pracę grup uczniowskich. Prosi uczniów
o samoocenę dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie nr 3 z sekcji „Gra edukacyjna”.

2. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych
odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2012.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat
Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Gra interaktywna może być wykorzystana zarówno do sprawdzenia wiedzy indywidualnej

uczniów podczas lekcji (każdy uczeń odpowiada samodzielnie), jak i do sprawdzenia
wiedzy poza lekcją, np. przy powtórce wiadomości.