T: Od I do II wojny światowej.

I. Ład wersalski:

1. Skutki I wojny światowej:

a) Upadek monarchii w Rosji, Niemczech i Austrii,

b) Rozpad Austro-Węgier,
c) Powstanie nowych państw w Europie,
d) Śmierć i trwałe kalectwo wielu milionów osób,
e) Zniszczenia gospodarcze,

2. Konferencja pokojowa w Paryżu (1919–1920) i ład wersalski:

a) W paryskiej konferencji pokojowej brało udział 27 państw, jednak główne decyzje podejmowała
Wielka Czwórka, którą tworzyły: Stany Zjednoczone (prezydent Thomas Woodrow Wilson),
Wielka Brytania (premier Lloyd George), Francja (premier Georges Clemenceau [czyt. klimonso]) i
Włochy (premier Vittorio Orlando).

b) W obradach nie brała udział Rosja, gdyż na jej obszarze toczyła się wojna domowa, a państwa
europejskie były wrogie komunizmowi.

c) W Wielkiej Czwórce dochodziło do konfliktu interesów, gdyż Francja dążyła do maksymalnego

osłabienia Niemiec, zaś Wielka Brytania, bojąc się wzrostu potęgi Francji, sprzeciwiała się
nadmiernemu osłabieniu tego kraju.

3. Warunki traktatu pokojowego narzuconego Niemcom w ramach systemu wersalskiego:

a) Alzacja i Lotaryngia dla Francji,

b) demilitaryzacja Nadrenii.
c) Gdańsk oraz Kłajpeda miały stać się wolnymi miastami pod opieką Ligi Narodów,
d) Wielkopolska i Pomorze Gdańskie dla Polski,
e) o przynależności państwowej Górnego Śląska, Powiśla, Warmii i Mazur miały rozstrzygnąć
plebiscyty,
f) utrata kolonii w Afryce i Oceanii,
g) zniesienie powszechnego obowiązku służby wojskowej i zakaz posiadania ciężkiego sprzętu
bojowego, lotnictwa i okrętów podwodnych,
h) odszkodowanie wojenne w wysokości 132 milionów marek w złocie, którego spłatę rozłożono
na 42 lata. Aby zmusić Niemcy do spłaty długu ogłoszono okupację lewobrzeżnej części Nadrenii,
i) traktat zakazywał połączenia Austrii i Niemiec,

4. Gwarantem sprawnego funkcjonowania systemu wersalskiego było utworzenie powszechnej

organizacji międzynarodowej zwanej Ligą Narodów. Pomysłodawcą powołania Ligii Narodów był
Thomas Woodrow Wilson, jednak po jego porażce w wyborach prezydenckich Stany Zjednoczone
powróciły do polityki opartej na zasadzie izolacjonizmu przez co nie przystąpiły do organizacji.
Pod nieobecność Stanów Zjednoczonych dominującą pozycję w Lidze Narodów przejęły
rywalizujące ze sobą Wielka Brytania i Francja.

DOKTRYNA IZOLACJONIZMU – zasada amerykańskiej polityki zagranicznej, zgodnie z którą

Stany Zjednoczone nie ingerowały w sprawy europejskie, a państwa europejskie w sprawy Stanów
Zjednoczonych.

5. Nowa mapa Europy:

a) państwa powstałe po upadku Rosji: b) państwa powstałe po upadku Austro – Węgier:

- Finlandia, - Austria,
- Litwa, -Węgry,
- Łotwa, - Jugosławia,
- Estonia, - Polska,
- Polska, - Czechosłowacja,

6. MAŁY TRAKTAT WERSALSKI – traktat narzucony niektórym państwom Europy Środkowej,

w tym Polsce, w czasie konferencji pokojowej w Paryżu, który zobowiązywał je do przestrzegania
praw mniejszości narodowych i wyznaniowych na swoich terytoriach.
II. Świat na drodze ku nowej wojnie.

1. Izolowane na arenie międzynarodowej Niemcy i ZSRS w 1922 roku podpisują w Rapallo

porozumienie o współpracy politycznej i gospodarczej, a następnie wojskowej, co obu państwom
umożliwia obejście ograniczeń narzuconych przez traktat wersalski.

2. Zbliżenie sowiecko-niemieckie zaniepokoiło państwa zachodnie (Wielka Brytania, Francja,

Włochy, Belgia), które w 1925 roku w Lokarno zawarły z Niemcami tzw. pakt reński, który
stanowił gwarancję nienaruszalności zachodniej granicy państwa niemieckiego.

3. W 1926 roku Niemcy zostają przyjęte do Ligi Narodów.

4. Czas wielkiego kryzysu:

a) CZARNY CZWARTEK – gwałtowny spadek cen akcji na nowojorskiej giełdzie, który nastąpił
24 października 1929 roku, co spowodowało, że posiadacze akcji zaczęli je wyprzedawać i w ten
sposób doprowadzili do kryzysu finansowego.

b) NOWY ŁAD (NEW DEAL) – plan walki z kryzysem gospodarczym, który począwszy od 1933
roku wprowadził w życie prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt.

5. W 1931 roku Japonia, w poszukiwaniu surowców niezbędnych do dalszego rozwoju,

przystąpiła do podboju Chin, gdzie na opanowanym obszarze utworzyła marionetkowe państwo
Mandżukuo.

6. Wielki kryzys gospodarczy doprowadził NSDAP do zwycięstwa w wyborach parlamentarnych

w Niemczech (1930: NSDAP 18%; 1932: NSDAP 37% - pierwsza siła polityczna w parlamencie),
dzięki czemu w 1933 roku Adolf Hitler objął urząd kanclerza.

7. W 1935 roku Włosi podbili Cesarstwo Etiopii.

8. W 1935 roku Adolf Hitler przywrócił powszechną służbę wojskową i przystąpił do rozbudowy
Wehrmachtu.

9. W 1936 roku wojska niemieckie wkroczyły do zdemilitaryzowanej Nadrenii.

10. Wojna domowa w Hiszpanii (1936–1939). W 1936 roku wybory parlamentarne w Hiszpanii
wygrali republikanie, którzy przystąpili do radykalnych reform. Przeciw republikanom wystąpił
generał Franciszek Franko, którego poparło wojsko, burżuazja, zwolennicy króla (karliści) oraz
Falanga (partia faszystowska). Wojna zakończyła się w 1939 roku zwycięstwem obozu Franciszka
Franko, który tym samym rozpoczął w Hiszpanii rządy dyktatorskie.

11. W 1937 roku Niemcy, Japonia oraz Włochy zawarły sojusz zwany osią Berlin – Rzym –
Tokio.

12. Anschluss Austrii. W 1938 roku władzę w Austrii przejęli naziści, którzy umożliwili
wkroczenie do Wiednia niemieckim oddziałom i, przy poparciu większości społeczeństwa,
włączenie tego państwa do III Rzeszy.

13. Kryzys czechosłowacki. W 1938 roku Partia Niemców Sudeckich zażądała od

czechosłowackiego rządu przyznania autonomii terenom zamieszkanym przez mniejszość
niemiecką. Czechosłowacki rząd odmówił, co doprowadziło do wybuchu rewolty, która została
stłumiona, a jej przywódcy zmuszeni do ucieczki do Niemiec. Wydarzenia rozgrywające się w
Czechosłowacji dały Adolfowi Hitlerowi pretekst do wysunięcia nowych. 29 września 1938 roku
w Monachium doszło do spotkania przedstawicieli Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch,
gdzie zdecydowano, że sporne tereny przypadną w udziale Niemcom.

14. W 1939 roku Adolf Hitler doprowadził do rozpadu Czechosłowacji. Czechy zostały włączone
do III Rzeszy, jako Protektorat Czech i Moraw, a Słowacja ogłosiła niepodległość i prowadziła
odtąd politykę proniemiecką.

15. W 1939 roku Niemcy zajęli Kłajpedę.

16. W 1939 roku Benito Mussolini zdecydował o rozpoczęciu podboju Albanii.

17. W sierpniu 1939 roku relacje między III Rzeszą a ZSRS uległy poprawie, co znalazło
potwierdzenie w zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow, którego celem był podział stref wpływów
między układającymi się stronami w Europie Środkowo-Wschodniej.