I WOJNA ŚWIATOWA

GŁÓWNA PRZYCZYNA
: Dążenia Niemiec do przejęcia pozycji mocarstwa europejskiego 
konflikty o kolonie
PRZYCZYNA BEZPOŚREDNIA
: zamach i zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda

Konflikty o kolonie: rywalizacja Niemiec, Francji, Brytanii i Włoszech. Ze zdobyciem kolonii

Niemcy wiązali dogonienie w rozwoju Brytanii i liczyły, że pomoże im to zdobyć pozycję
hegemona europejskiego. Niemcy nie mają kolonii, ponieważ zjednoczyły się dopiero w 1871
roku (kolonie zaczęto zakładać już w XVI wieku).
(hegemon – państwo, które siłą i potęgą zdobywa posłuszeństwo kontynentu lub paru innych państw)

Zanim jeszcze rozpoczęła się wojna, zawiązały się dwa bloki:

Trójporozumienie (ententa): Trójprzymierze:
Anglia Niemcy
Francja Włochy
Rosja Austro-Węgry
Bezpośrednim pretekstem do rozpoczęcia wojny był zamach na arcyksięcia Franciszka
Ferdynanda, nazywany zamachem w Sarajewie, który miał miejsce 28 czerwca 1914 roku.
28 lipca 1914 roku – WYBUCH WOJNY
I Wojna Światowa była nazywana również wojną totalną, którą od innych wojen odróżniały
cztery czynniki:
1) Wojna toczyła się nie tylko między siłami zbrojnymi, ale również między ludnością
cywilną. Wiązał się z tym brak „bezpiecznego miejsca” – osady ludzkie były
niszczone i atakowane.
2) Wojna toczyła się między większą ilością państw, musiały się w to również
angażować państwa spoza Europy.
3) Pojawiły się nowe technologie, bronie, które były wykorzystywane w walce.
4) Walki toczyły się na 4 frontach: na lądzie, w powietrzu, na wodzie i pod wodą.
Gazy bojowe: po raz pierwszy skutecznie użyty gaz bojowy – Ypres. Bazował on na chlorze i
miał wnikać w okopy, zabijając lub zmuszając do wycofania się żołnierzy.
Oprócz gazów bojowych, masowo w IWŚ użyto również: czołgów, okrętów podwodnych,
karabinów, samolotów myśliwskich (w celach wywiadu), bombowców, granatów. Do
ochrony miast stosowano za to balony zaporowe.
PRZYCZYNY ZAKOŃCZENIA WOJNY:

1) Rewolucja Lutowa w Rosji (1917)

Z powodu przeznaczania większości środków i jedzenia dla żołnierzy dla front, znacznie
pogorszyły się warunki życia zwykłych ludzi. Sytuację pogarszał brak zwycięstw Rosji w
wojnie. Zaczęły wybuchać strajki. Cywile zmusili cara do abdykacji – upadł ustrój caratu,
 a władzę przejął Rząd Tymczasowy, a potem jednocześnie – rządy delegatów. Zaczyna
się okres dwuwładzy.
W tym samym roku wybucha Rewolucja Październikowa (bolszewicy przejmują władzę),
co staje się powodem odstąpienia Rosji od wojny. W 1918 podpisują pokój z Niemcami.
2) Osłabienie trójporozumienia
Po odejściu Rosji z wojny, Anglia i Francja same musiały zajmować się wszystkimi
frontami, na których toczyły się walki.
3) Dążenia narodowościowe
Po śmierci Franciszka Józefa I narody, które do tej pory były włączone do Austro-
Węgier coraz bardziej dążyły do utworzenia własnych państw.
(Austro-Węgry: Czesi, Słowacy, Austriacy, Węgrowie, Włosi, Polacy, Niemcy, Chorwaci, Czarnogórcy,
Słoweńcy, Ukraińcy, Serbowie)

Chronologicznie:
1917 Rewolucja Lutowa i Rewolucja Październikowa
1918 Odejście Rosji z wojny (marzec), rozpad Czechosłowacji na Czechy i Słowację
(październik), Rewolucja w Niemczech (listopad)
11 listopad 1918 Bezwarunkowa kapitulacja Niemiec
bezwarunkowa kapitulacja – kraj ogłaszający ją nie ma żadnego wpływu na decyzje podejmowane po wojnie
w celu naprawienia szkód i żądania odszkodowań

PO WOJNIE
Bezpośrednie skutki:
 wyniszczenie Europy  z powodu panującej biedy wybucha epidemia hiszpanki
 duża część ludności, która przeżyła, staje się inwalidami
 wzrost znaczenia kobiet (zastępują one mężczyzn, zyskują prawa wyborcze)
 zniszczenia w strefie cywilnej (gospodarczej)brak możliwości uzupełnienia
żywności
 prywatne i państwowe straty materialne i kulturowe
 zmiany w potęgach Europy: upadają Anglia, Francja i Niemcy
 brak pieniędzy na zmianę produktów, które do tej pory wytwarzały fabryki (broń) na
coś, co przyda się w czasach pokoju – przedmioty codziennego użytku  wyrośnie z
tego kryzys
KONFERENCJA PARYSKA (paryska konferencja pokojowa) styczeń – 28 czerwca 1919
Cele: ustanowienie nowych granic Europy, utrzymanie pokoju na świeciepowołanie
organizacji, która będzie pilnować porządku i bezpieczeństwa, nałożenie kar dla Niemiec za
rozpętanie wojny (przesunięte do Wersalu)
Przebieg: Przebiegiem kierowała Rada Najwyższa (Rada Dziesięciu), w której skład
wchodzili przywódcy i ministrowie spraw zagranicznych 5 potęg: Stanów Zjednoczonych,
Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Japonii. Przedstawiciele państw centralnych, które
zostały pokonane, nie zaproszone na obrady. Nie uczestniczyła również Rosja Radziecka
(członkowie ententy nie uznawali rządu bolszewickiego + podpisując separatystyczny pokój z
państwami centralnymi (marzec 1918) złamali układy sojusznicze). USA dążyło do
zrealizowania 14 punktów Wilsona (powstanie Ligi Narodów, wytyczenie granic). Francja
dążyła do osłabienia Niemiec i popierała dążenia nowo powstałych państw. Wielka Brytania
dbała o zachowanie równowagi na kontynencie, przez co sprzeciwiała się mocnemu
osłabieniu Niemiec.
Liga Narodów
Powstała z pomysłu Thomasa Woodrowa Wilsona (prezydenta USA). Najwyższym organem
było Zgromadzenie Ogólne, w którego skład wchodziły wszystkie państwa członkowskie.
Najważniejsza była Rada Ligi Narodów.
Rada Ligi Narodów (początek) Rada Ligi Narodów (później)
USA (nieratyfikowanie traktatu) Francja
Włochy (rezygnacja) Wielka Brytania
Japonia (ryzygnacja) ZSRR
Francja Niemcy
Wielka Brytania

Zadania:

 wspieranie współpracy międzynarodowej

 rozwiązywanie konfliktów tak, by nie dopuścić do wojny
 zagwarantowanie niepodległości i integralności terytorialnej wszystkich państw świata
 praca nad redukcją zbrojeń na świecie
 wybór sankcji wobec państw dążących do wojny (prawo nigdy nie wykorzystane)
 działalność humanitarna

TRAKTAT WERSALSKI 28 czerwca 1919

Przebieg: Niemcy podpisali traktat wersalski dopiero po groźbie wznowienia działań
wojennych. Ze wszystkich obecnych państw nie ratyfikowały go tylko Stany Zjednoczone,
gdyż wróciły do zasady izolacjonizmu (ograniczenie aktywności w Europie (tu: politycznej))
Podjęte decyzje:
 odebranie Niemcom kolonii
 usunięcie lotnictwa i marynarki wojennej
 ograniczenie floty gospodarczej
 usunięcie przemysłu zbrojeniowego w Niemczech
 ograniczenie armii lądowej do 100 tysięcy żołnierzy
 ograniczenie uzbrojenia do broni lekkiej
 obciążenie Niemców odszkodowaniami wojennymi (reperacje)
 utracenie ziem: Alzacji, Lotaryngii, Wielkopolski i Pomorza
 przekazanie Zagłębia Saary pod zarząd Ligi Narodów
 ustanowienie Nadrenia strefą zdemilitaryzowaną (brak baz wojskowych, skupisk
armii, zakaz przechowywania broni)
  obarczenie Niemców wyłączną winą za rozpętanie IWŚ, zbrodnie wojenne i wszelkie
straty materialne
 rozwiązanie niemieckiego sztabu generalnego – brak władzy wojskowej
 unieważnienie traktatów pokojowych Niemców sprzed wojny
 przeprowadzenie plebiscytów na terenach spornych, w których ludność
opowiedziałaby się za przynależnością do Niemiec lub innego państwa
Mały traktat wersalski dotyczył ochrony praw mniejszości i zapewniał im pomoc Ligi
Narodów w wypadku nieprzestrzegania jego postanowień.
KONFERENCJA WASZYNGTOŃSKA

Po drastycznych zmianach w układzie sił na morzu niezbędne było ustalenie zasad rozwoju
największych marynarek wojennych i limitów głównych flot świata. Zajęła się tym
konferencja waszyngtońska od listopada 1921 do lutego 1922. W podpisaniu traktatu wzięły
udział Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Japonia, Włochy, Chiny i kilka mniejszych
państw.
Zmiany terytorialne:
tereny plebiscytowe – poprzez plebiscyty same decydowały gdzie chcą się znajdować (w
Polsce: Warmia, Mazury, Powiśle, Górny Śląsk)
Państwa, które zyskały niepodległość po 1919: Jugosławia, Polska, Austria, Węgry, Estonia,
Łotwa, Litwa, Finlandia, Czechosłowacja.
Kolonie niemieckie zostały przejęte przez Ligę Narodów (a konkretnie należące do niej
potęgi) i zamienione na tereny mandatowe. Państwa lepiej rozwinięte przygotowywane były
do niepodległości, za to gorzej – miały przynosić zyski jak zwykłe kolonie.