Professional Documents
Culture Documents
Kabul Örneklemesi
Örnekleme, yığın hakkında bazı bilgilerin elde edilmesi amacıyla yığının bir kısmının
seçilmesidir.
Kabul örneklemesi giren malzeme veya ürüne uygulanan muayenedir. Yığından örnekler
alınır, birimlerin belirli kalite karakteristikleri muayene edilir. Muayeneden sonra partinin
kabul edilmesi veya ret edilmesi hakkında karar verilir. Partiler tek tip ürünler içeren
(genellikle aynı zamana ve aynı koşullar altında) yığınlardır.
1
Kabul örneklemesi ürün kalitesinin analizi değil, proses çıktısının kalite
gereksinimlerine göre durumunun belirlenmesidir.
2
Bütün partilerin ret edilmesi tedarikçilerin (üreticilerin) kalitesini geliştirmek için
motivasyon sağlar.
Daima kötü partinin kabul edilmesi ve iyi kaliteli partinin ret edilmesi riski vardır.
Kabul örnekleme planının geliştirilmesi çaba ve zaman ister.
Örnekleme ile bir parti veya yığındaki bütün birimler muayene edilemediğinden ürünler
veya birimler hakkında sadece örnekten elde ettiğimiz bilgiye sahip olma durumu söz
konusudur. Bu durumda parti veya yığını kabul etme veya etmeme kararları ile ilgili iki
tür hata yapma riski vardır.
Birincisi, kabul edilmesi gereken partinin ret edilmesidir. Bu üretici riski olarak da
adlandırılır. Üretici riski ile gösterilen risk seviyesi olasılığına göre tanımlanır. belirli
kabul edilir seviyede veya daha iyi seviyede kaliteye sahip yığının örnekleme prosedürü
ile reddedilmesi olasılığıdır.
Kabul edilir kalite seviyesi veya parti tolerans kusurlu yüzdesi uygun olmayan birimlerin
yüzdesi veya sayısıyla tanımlanır.
Niteliksel Örnekleme
Tek örnekleme (tek örnekli plan)
3
Çift örnekleme (çift örnekli plan)
Çoklu örnekleme (çok örnekli plan)
Ardışık örnekleme
Niceliksel (Değişken) Örnekleme
Proses parametresini kestirmek için kabul örneklemesi
Parti kusurlu oranını kestirmek için kabul örneklemesi
Özel Niteliksel Örnekleme
Sürekli örnekleme (sürekli örnekleme planı)
Parti sürekli örnekleme
Zincir örnekleme (zincir örnekleme planı)
Örnekleme
Partiden çekilen parçalar rasgele çekilmeli ve tüm partiyi yansıtır nitelikte olmalıdır.
Rassal örnekleme yapılmaz ise hatalar meydana gelir. Örneğin, tedarikçi partinin üst
kısmına en iyi parçaları koyabilir, ancak bu iyi parçalar partinin bütününü temsil etmez
ve ancak rassal örnekleme ile bu sorunun üstesinden gelinebilir. Rassal örnekleme için
öncelikle partideki tüm parçalar numaralandırılır. Daha sonra n adet rassal sayıya karşılık
gelen parça alınır. Numaralandırmanın mümkün olmadığı durumlarda ise çeşitli teknikler
uygulanabilir. Örneğin bir konteynır için muayene sorumlusu konteynırı farklı
katmanlara ayırarak buralardan farklı örnekler alabilir, ya da üç haneli rassal sayı
4
üretilerek en, boy, yükseklik ifade edilebilir, bu koordinatlara denk gelen parça muayene
edilebilir.
Örnekleme Planı
Herhangi bir parti hakkında nasıl bir örnekleme yaklaşımıyla ve hangi kriterlere göre
karar verileceğini gösteren parametrelerin yer aldığı planlara örnekleme planı denir.
Partiden yalnız bir defada alınan örnek üzerinden yapılan muayene ile parti hakkında
kabul veya red kararının verilmesidir. N birimlik yığın veya partiden n birimlik örnek
alınır. İlgili kalite özelliklerine göre örnek birimler kusurlu/kusursuzdur şeklinde
değerlendirilir. Örnekteki bulunan kusurlu birim sayısı (x) tanımlanmış maksimum izin
verilen kusurlu birim sayısı veya kabul sayısı (c) na eşit veya ondan büyükse parti ret
edilir küçükse parti kabul edilir.
Burada N= Parti veya yığın, n=örnek, c= kabul sayısı, x= n birimde bulunan uygun
olmayan birim sayısı
x c ise parti kabul edilir.
x > c ise parti red edilir.
Örneğin 500 birimden oluşan partiden rasgele 50 birim seçilsin ve muayene edilsin. c= 3
ise. 50 birim içinde 3 ve daha az uygun olmayan birim olursa 500 birimlik parti kabul
edilecek 4 ve daha fazla uygun olmayan birim bulunursa parti ret edilecektir.
5
İşlem (Çalışma) Karakteristiği Eğrisi (İKE)
İşlem Karakteristiği Eğrisi, parti uygun olmayan oranlarına göre kabul olasılıklarının
noktalanmasıyla elde edilen grafiktir. Bu eğri kabul örneklemesi planının iyi ve kötü
partiyi ayırma gücünü gösterir. Çeşitli örnekleme planları için İKE yayınlanmıştır.
1.2
Parti kabul olasılığı
1
0.8
0.6 c=2
0.4
0.2
0
0
03
06
09
12
15
18
21
0.
0.
0.
0.
0.
0.
0.
Parti kusurlu oranına göre parti kabul olasılığı binom, hipergeometrik ve poisson
dağılımından yararlanılarak bulunur. Partiden örnek birimler iadeli seçim ilkesine göre
seçilirse binom dağılımına, iadesiz seçim ilkesine göre seçilirse hipergeometrik dağılım
ve örnek hacmi (n) büyük değer ve p küçük bir değer alıyorsa Poisson dağılımına göre
parti kabul olasılığı hesaplanır.
6
Örnek
Her seferinde partiden 200 birimlik örnek alındığı ve en fazla 4 tane kusurlu olmasına
izin verildiği tek örnekli plan için parti kusurlu oranının %1, %2, %3 ve %4 olması
durumunda kabul edilme olasılıklarını bularak işlem karakteristiği eğrisini oluşturunuz.
p pk
0.00 1.00
0.01 0.94
0.02 0.62
0.03 0.3
0.04 0.1
1,0
0,8
0,6
pk
0,4
0,2
0,0
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04
p
İKE örnek büyüklüğü arttıkça ve c değeri örnek büyüklüğüne paralel değiştiğinde ideale
yaklaşarak dik bir çizgi haline dönüşür. İKE’nin daha dik olması eğrinin partiyi kabul/red
etmesindeki etkinliğini artırmaktadır.
7
Çalışma karakteristiği eğrisi Çalışma Karakteristiği Eğrisi
1.2 1.2
1 1
n=50, c=1 n=50, c=1
0.8 0.8
n=100, c=2 n=50, c=2
0.6 0.6
n=150, c=3 n=50, c=3
0.4 0.4
n=200, c=4 n=50, c=4
0.2 0.2
0 0
0.1
2
4
6
8
2
4
6
0
0.1
2
0.0
0.0
0.0
0.0
0.1
0.1
0.1
0.0
0.0
0.0
0.0
Şekil 3. Farklı örnek hacimleri ve farklı kabul edilebilir kusur seviyeleri için İKE ler
Soldaki İKE’lerde farklı örnek büyüklüklerine oranlı olarak verilmiş c değerleri ile elde
edilmiş İKE görülmektedir. Bu şekilde görüldüğü üzere oransal olarak c değeri sabit
kalmasına karşın örnek büyüklüğü arttıkça İKE’nin etkinliği artarak daha az oranda
kusurlu tolere edilmektedir.
Sağdaki İKE’lerde ise n örnek büyüklüğü sabit tutulduğunda farklı c değerleri için oluşan
eğriler verilmiştir. Kabul edilme sayısı (c) azaldıkça, İKE eğrisi sola kaymaktadır. Küçük
değerler kullanan c ile yapılmış örnekleme planları parti kusurlu oranının daha düşük
seviyelerde ayırt edilmesini sağlar.
İKE’ne göre partiler, parti kusurlu oranlarına göre, iyi parti, kötü parti ve ara parti gibi
sınıflara ayrılır.
8
,
Parti Kabul
olasılığı(Pk)
Üretici riski (α)
0.95
0.90
0.80
0.70
0.60
0.50
0.40
0.30
0.20
0.10
Çıkan Ortalama Kalite (ÇOK), alıcıya ulaşan partilerin ortalama kusurlu oranıdır ve alıcı
açısından uzun dönemde ne oranda kusurlu ürün kabul etmiş olacağını yansıtır. Genel
olarak örnekleme ile kabulüne karar verilen bir parti üründe örnek içindeki kusurlular
alınır bunların yerine sağlamları konur veya konmayabilir. Geri kalan N-n tane birim
içinde kusurlular alıcıya ulaşır. Buna karşılık reddedilen bir parti %100 muayeneden
geçer ve bunun içindeki kusurlular yerine sağlamlar konur parti kusursuz olarak alıcıya
ulaşır. Buna göre alıcıya ulaşan partilerin bazıları hiç kusurlu içermeyecek ya da N-n tane
kusurlu içererek ulaşacaktır.
Parti kusurlu oranlarına göre ÇOK değerlerinin nokta çiftleriyle ÇOK eğrisi elde edilir.
ÇOK eğrisinde eğrinin düşmesi kusurlunun azaldığını, yükselmesi kusurlu birimin çok
olduğunu gösterir. ÇOK eğrisinin en yüksek noktası alıcı tarafından partinin kabul
olasılığının en yüksek olduğunu gösterir. Buna çıkan ortalama kalite limiti (ÇOKL) denir.
9
ÇOKL partinin üreticiden nasıl çıkarsa alıcıya o şekilde ulaşır. Bundan sonra partinin ret
edilme olasılığı yükselir parti ret edildikten sonra ayıklanması sonucunda kusur sayısının
azalması eğride azalma düşmesine yol açar.
Örnek
Parti hacmi N=5000, örnek hacmi n=50, c=2 olmak üzere ÇOK eğrisini çiziniz.
p pk ÇOK
0.0 1.0 0.00
0.01 0.985 0.00985
0.02 0.919 0.1838
0.03 0.808 0.02424
0.04 0.676 0.02704
0.05 0.543 0.02715
0.1 0.124 0.0124
0.12 0.002 0.0002
10
Bu örnek için ÇOKL değeri yaklaşık 0.02715’dir. Bu da çıkan ortalama kalitesinin en
kötü halde %2,7 kusurlu olacağını gösterir.
Ortalama Toplam Muayene uzun dönemde herhangi bir kusurlu oranındaki partilerde
parti başına ortalama olarak kaç tane parçanın muayene edileceğini yansıtır. Normal
olarak her partiden n tane elaman muayene edilir. Ancak ret edilen bir partiye %100
muayene uygulandığından parti kabul olasılığına bağlı olarak parti başına ortalama olarak
muayene edilecek birim sayısı n’ den farklı olacaktır. Parti kusurlu oranına bağlı olarak
bu değerleri yansıtarak alınan n büyüklüğündeki örneklerde parti hakkında karar verildiği
için ortalama muayene sayısı n dir. N örnek için karar verilmezse veya parti ilk
örneklemede ret edilirse ortalama muayene sayısı artar ve en fazla n dir.
OTM n (1 Pk )( N n) olur.
Örnek
Parti hacmi N = 5000, örnek hacmi n = 50, c = 2 ve parti kusurlu oranı p = 0.01 olmak
üzere ortalama muayene sayısını (OTM) bulunuz.
OTM n (1 Pk )( N n )
OTM 50 (1 0,9862)(5000 50)
OTM 119
Farklı parti kusurlu oranları için OTM değerlerinin noktalanması ile OTM eğrisi elde
edilir.
Ortalama Muayene Sayısı Eğrisi
6000
Muayene saysıs
5000
4000
3000 OMY
2000
1000
0
0
1
02
04
06
08
12
14
16
18
0.
0.
0.
0.
0.
0.
0.
0.
0.
11
Kabul Edilebilir Kalite Düzeyi
Kabul edilebilir kalite düzeyi (KEKD ing.AQL) izin verilen maksimum kusurlu
yüzdesidir. Tanımlanan bu seviye ve daha düşük seviyesi ürünlerin kabul örneklemesi ile
büyük bir kısmının kabul edileceğini gösterir.
Normal Muayene: Muayene prosesinin başlangıcında kullanılır ve satıcı (üretici) daha iyi
ürün veya KEKD’nde üretene kadar devam eder.
Sıkıştırılmış Muayene: Ürün kalitesinde bozulma olduğu zaman kullanılır. Bu satıcının
ürünlerini KEKD veya daha iyi üretmesi için zorlar.
İndirgenmiş Muayene: Ürünün geçmişteki verilerde kalitesinin iyi olduğu görülüyorsa bu
indirgenmiş muayene uygulanır. İndirgenmiş muayenenin temel amacı muayene
maliyetlerini azaltmaktır.
12
Parti kusurlu birim sayısı kabul sayısından büyük red sayısından küçük olmasına
rağmen indirgenmiş muayenede kabul edilmişse
Üretim düzensiz veya gecikmeli gerçekleşiyorsa
diğer koşullar normal muayene kullanılmasını gerektiriyorsa
Muayene Seviyesi
Örnek
İmalatçı ürettiği ürünler üzerinde II muayene seviyeli normal muayene kullanır. Partiler
AOQ %1 ile 1500 birimlik partiler halinde alıcılara gönderilir. Alıcılar ise aynı AQL
değeri ile III seviye sıkıştırılmış muayene kullanır.
a) Her iki plan için kabul ölçütünü bulun
b) %2 kusurlu partinin her iki planla kabul edilme olasılığı nedir?
13
Çözüm
a) İmalatçı: n=150 c=3 r=4
Müşteri n=250 c=4 r=5
pk(p=pβ)=β
c=1 ve β olasılığı için poisson dağılımından λ1β bulunur
λ1β= n1βpβ → n1β= λ1β/pβ
n1α= n1β ise n=( n1α+ n1β)/2
n1α ≠ n1β ise c’ yi 1 arttır
Örnek
%2 kusurlu içeren kabul edilmesi gereken iyi bir partinin ret edilme olasılığı %5 ve %8
kusurlu içeren ret edilmesi gereken kötü bir partinin kabul edilme olasılığı %10 dur. Tek
örnekli plan oluşturunuz ( n ve c’ nin değerini bulunuz).
pα=0.02, pβ=0.08, α=0.05 ve β=0.10
14
c=1
pk(p=0.02)=0.95
c=1 ve pk=0.95 için poisson dağılım tablosundan λ1α=0.35 okunur
λ1α= n1αpα
0.35= n1α0.02 → n1α = 0.35/0.02=18
pk(p=0.08)=0.10
c=1 ve 0.10 olasılığı için poisson dağılımından λ1β=3.9 bulunur
λ1β= n1βpβ →
c=3 için
n3α =67≠ n3β =84 olduğundan c, 1 arttırılır yani c=4 alınır.
c=4 için
pk(p=0.02)=0.95
c=4 ve pk=0.95 için poisson dağılım tablosundan λ4α=1.97 okunur
λ4α= n4αpα
1.97= n1α0.02 → n1α = 1.97/0.02=99
pk(p=0.08)=0.10
c=4 ve 0.10 olasılığı için poisson dağılım tablosundan λ4β=8 okunur
λ4β= n4βpβ
8= n1β0.08 n1β= 8/0.08=100
n= (n1α+ n1β)/2
=(99+100)/2=100
n=100 ve c=4
15