TÜREV UYGULAMALARI − 1

( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU TEĞET DOĞRU DENKLEMİ ( T.D.D. )

y− y 0 =m d .(x −x 0 )
f :ℝ→ℝ , y=f (x) y
f on k s i yo n u n a
d ü zl e m d e A NORMAL DOĞRU DENKLEMİ ( N.D.D. )
k ar ş ı l ı k g e l e n f(x0+h)
e ğ r i ya n d a k i y=f(x)
gibi olsun. f(x0)
P y− y 0 = −1 .(x −x 0 )
md
Eğrinin
P(x0,f(x0)) x
noktasındaki
teğetlerini x 0
x 0
+h Örnek...1 :
araştıralım. Bunun için P(x 0,f(x0)) y=f (x)=x2−4x +3 f on k s i yo n u n x= 3
n o k t a s ı n ı n s a ğ ı d a v e ya s o l u n d a k i n o k t a s ın d a k i t e ğ e t i n i n e ğ i m i n i b u l u n u z?
A(x0+h,f(x0+h)) noktasını alıp A ve P den 2
g e ç e n k e s e n i ç i ze l i m . D ik k a t e d i l i r s e
f (x 0+h)−f (x0 )
k es e n i n e ğ im i n i n m= olduğu
h Örnek...2 :
g ö r ü l ü r. Ş im d i P n o k t a s ı n d a n g e ç e n y= s i n ( 3 x ) – 5 x f on k s i yo n u n x= π n ok t a s ı n d ak i
t e ğ e t i b u lm ak i ç i n A n ok t a s ı n ı e ğ r i 2
ü ze r i n d e k a yd ı r a r ak P n o k t a s ı n a t e ğ e t i n i n e ğ im i n i b u l u n u z ?
ya k l a ş t ı r a l ı m . B u i ş l em i ya p m ak l a h -5
d e ğ e r i n i 0 a ya k l a ş t ı rm a k a yn ı ş e y
o l a c a k t ı r. B u h a l d e t e ğ e t i n e ğ i m i h→0
f(x 0+h)−f(x 0) Örnek...3 :
www.matbaz.com

için ı n a l a c a ğ ı l im i t d e ğ e r i
h y=f (x)=x3−x f o nk s i yo n u n x = 2 n ok t a s ın d ak i
o l a c a k t ı r. n o r m a l i n i n e ğ im i n i b u l u n u z ?
−1
11
EĞİM, TEĞET DOĞRU VE NORMAL DOĞRU

y= f ( x ) f o n k s i yo n u n y
k d Örnek...4 :
ü ze r i n d e k i ( x 0 , f ( x 0 ) ) No y=f (x , y)= x3−3x2y + y2 +1=0 f o nk s i yo n u n ( 1 , 1 )
n o k t a s ı n d a n ç i zi l e n rm y=f(x)
al n o k t a s ın d a k i t e ğ e t i n i n e ğ i m i n i b u l u n u z?
teğet doğrunun
f(x0) T(x0 ,f(x0))
eğimi md ise 3
2
t
ğe

f (x 0+h)−f (x0 )
Te

md=lim
h→0 h θ x
o l u r. x0

A yı c a m d = t a n θ d ı r.
Örnek...5 :
T n ok t a s ı n d a d t e ğ e t d o ğ r u s u n a d i k o l a n
k d o ğ r u s u n a i s e y= f ( x ) i n T n o k t a s ı n d a k i y=sint , x=cos 2 t f o nk s i yo n u n ü ze r i n d e x= π
6
n o r m a l i d e n i r. n o k t a s ın d a n ç i zi l e n t e ğ e t i n e ğ i m i n i b u l u n u z ?
π
6
HATIRLATMA

Eğimi m ve (x0,y0) noktasından geçen

d o ğ r u n u n d e nk l e m i y− y 0 = m . ( x − x 0 ) o l u r.

D i k d o ğ r u l a r ı n e ğ im l e r i ç a r p ım ı − 1 d i r. Örnek...6 :
Ya n i , m d .m k = − 1 d i r. y= f ( x )= x ² − 7 x f on k s i yo n u n ü ze r i n d ek i P ( 1 , f ( 1 ) )
n o k t a s ın d a n g e ç e n t e ğ e t i n i n d e nk l em i n i
b u l u n u z?
y= - 5 x - 1

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

Örnek...7 : Örnek...11 :
2 3
y=f (x)=4x f on k s i yo n u n x= 2 n o k t a s ı n d a k i g(x)= x −3x+a i l e f (x)=2 +x f o nk s i yo n u
teğetinin denklemini bulunuz? 3
t e ğ e t s e a s a yıs ın ın n e g a t if d e ğ e r i k a ç t ır ?
y= 1 6 x - 1 6
−10
3

Örnek...8 :
y=cosx+x f on k s i yo n u n x= 0 n o k t a s ı n d a k i
n o rm a l i n i n d e n k l e m i n i b u l u n u z ?
y= - x+ 1
Örnek...12 :
f (x)=3x 2−6x +5 v e g(x)=mx2 +(n−2 )x−3 f o nk s i y
o n l a r ın ın h e r x i ç i n t e ğ e t l e r i p a r a l e l s e m v e n
yi b u l u n u z.
(3,-4)

Örnek...9 :
www.matbaz.com

y
y= f ( x ) f o nk s i yo n u v e 2)
4,
A n ok t a s ı n d ak i t e ğ e t i A(
v e r i lm i ş t i r.
5 y=f(x)
g(x)=f 2 (x)− ise g
f (x) o x
60
f o nk s i yo n u n u n x = 4 0 Örnek...13 :
d ek i t e ğ e t i n i n e ğ i m i 2
f (x)=x −3 f o nk s i yo n u n a A ( 4 , 0 ) n ok t a s ın d a n
kaçtır? ç i zi l e n t e ğ e t l e r i n d e ğm e n o k t a l a r ın ın a p s i s l e r
t o p l a m ın ı b u l u n u z ?
21 √ 3 8
4

Örnek...10 :
y
y= f ( x ) f o nk s i yo n u v e A Örnek...14 :
n ok t a s ı n d ak i t e ğ e t i y=f(x) 2
f (x)=x +2 f o nk s i yo n u n a ü ze r i n d e k i A ( 1 , y)
y)
v e r i lm i ş t i r. h(x)=f 2 (3 x) 3,
2 A( n o k t a s ın d a n ç i zi l e n n o r m a l e ğ r i yi b a ş k a
i s e h f o n k s i yo n u n u n x= 1 h a n g i n ok t a d a k es e r ?
d ek i t e ğ e t i n i n e ğ i m i
kaçtır? 0 4
x
( )
3 17
2, 4

−3
2

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

Örnek...15 :
k 2 Örnek...19 :
f (x)= ile g(x)= x e ğ r i l e r i d i k k es i ş i yo r i s e 3
x 9 f (x)= x +x 2−3x +1 f o nk s i yo n u n x e k s e n i n e
k kaçtır? 3
p a r a l e l t e ğ e t l e r i n i n e ğ r i ye d e ğ d i ğ i n ok t a l a r
±81 a r a s ı m e s af e k a ç b i r im d i r ?
2 √2 4 √ 73
3

Örnek...16 :
f (x )=e ln √ x e ğ r i s i n e ü ze r i n d e a p s i s i e o l a n
n ok t a d a n ç i zi l e n t e ğ e t i n x ek s e n i yl e
s ı n ı r l a d ı ğ ı b ö l g e n i n a l a n ı k a ç b i r im k ar e d i r ?
e √e
4 Örnek...20 :
f (x ) = x 2 − 2 x − 8 f on k s i yo n u n a ü ze r i n d ek i A ( 0 , k )
n o k t a s ın d a n ç i zi l e n t e ğ e t i n e k s e n l e r l e
o l u ş t u r d u ğ u ü ç g e n i n a l a n ı k a ç b i r im k a r e d i r ?
www.matbaz.com

16

Örnek...17 :
f (x)= √ 4x−4 e ğ r i s i n i n o r i j i n d e n g e ç e n
t e ğ e t l e r i n i n d e ğ m e n ok t a s ı n ı n a p s i s i n e d i r ?
(2,2)

Örnek...21 :
y= x 2 e ğ r i s i n i n x = 1 n ok t a s ı n d ak i t e ğ e t i v e
n o r m a l i i l e y ek s e n i a r a s ı n d a k al a n k a p a l ı
b ö l g e n i n a l a n ı k aç b i r i m k ar e d i r ?
Örnek...18 : 5
y= x − 7 d o ğ r u s u ü ze r i n d e b u l u n u p y= x 2 − x + 5 4
p a r a b o l ü n e e n ya k ı n n ok t a n ı n k oo r d i n a t l a r ı
nedir?

( 13 1
−
2, 2 )

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 3/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

DEĞERLENDİRME 6) B noktasında teğet y

y=f(x)
olan y=f(x) ve y=g(x)
parabolleri veriliyor. B(−1,y)
1) f(x)=x²+ax+5 eğrisinin x eksenini x eksenini kestiği
noktalardan çizilen teğetlerin dik olması için a ne f (x)
h(x)= için y=g(x)
olmalıdır? g(x) x
±√ 21 h '(−1)=?
0

2) y=f (x)=x2−mx+4 fonksiyonuna orijinden çizilen

teğetler dikse m değeri kaçtır? m>0
7) f(x)=x2+3 fonksiyonuna orijinden çizilen teğetlerin
√ 15 değme noktaları arası mesafe kaç birimdir?

2 √3

3) y=f(x)= x2+2x+7 fonksiyonunun hangi noktadaki

teğeti orijinden geçer?
±√ 7
www.matbaz.com

8) f(x)=x2−x ve g(x)=3x−x2 eğrilerinin kesim

y y=f(x) noktalarından f fonksiyonuna çizilen teğetlerin
4) y=f(x) fonksiyonu
arasındaki açının tanjantı kaç olabilir?
ve A noktasındaki
teğeti verilmiştir.
±2
g( x2)=f2 ( x 3 ) A(8, 2)
45
o x
ise g '(4)=?
0

12
9) y=ax2+bx+c parabolüne orijinden çizilen teğetler
y dikse a,b,c arası hangi bağıntı vardır?
5) y=f(x) parabolü ve bu
parabolün A y=f(x) y=g(x) -1
noktasındaki teğeti
olan y=g(x) doğrusu
veriliyor. A(4, 2)
k.f (x) x
h(x)= için
g(x)+x 0 B(2, 0)
h '(4)=1 ise k
kaçtır?

18

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 4/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

4
10) h(x)=x+ fonksiyonunun x eksenine paralel 2
2x +3 13) g(x)=x +9 fonksiyonuna hangi noktalardan
teğetlerinin değme noktaları apsisleri çarpımını çizilen teğetler orijinden geçer?
kaçtır?
(±3,18)
1
4

1 14) y=x2+4 eğrisine y=x doğrusunun en yakın

11) f (x)= fonksiyonun x=1 apsisli noktasından
x noktasının apsisi kaçtır?
çizilen teğetinin eksenlerle oluşturduğu bölgenin
alanı kaç birim karedir?
2
( )
1 17
2, 4
www.matbaz.com

12) y=f(x) fonksiyonu ve A y

noktasındaki teğeti
y=f(x) 15) √3 x 2 +√3 y 2=√3 4 +1
eğrisi üzerinde A(1,k) (k>0)
noktasından çizilen teğetin eksenlerle oluşturduğu
verilmiştir. üçgenin alanı kaç birim karedir?
h(x)=x 2 . f (x) ise h
fonksiyonunun x=1 deki A(1, 4)
teğetinin eğimi kaçtır? x (1+p2)2
√3 2=p
−2 0 p2

28
3

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 5/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

TÜREVİN FİZİKSEL YORUMU VE

DEĞİŞİM HIZI Örnek...3 :
s(t)=t 5−4 h a r ek e t d e n k l e m i i l e v e r i l e n
B i r h a r e k e t l i n i n t za m a n ı n d a a l d ı ğ ı yo l c i s m i n t 1 = 1 a n ı n d ak i a n i i vm e s i n i b u l u n u z
S(t) olsun. 20
t = t 1 v e t = t 2 a n l a r ı a r a s ı n d a k i o r t a l am a
s(t 2)−s(t 1)
h ı z Vo r t i s e Vo r t = d i r.
t 2−t1

v (t 2)−v (t1 )
B e n ze r ş ek i l d e a o r t =
t 2−t 1

Z a m a n a b a ğ l ı yo l d e nk l e m i n i n b i r i n c i
t ü r e v i h ı z ı , ik i n c i t ü r e v i i vm e yi v e r i r.

Ya n i , yo l u S , h ı z ı V v e i v m e yi a i l e Örnek...4 :
' ''
g ö s t e r i r s e k V (t)=S (t ) v e a (t )=S ( t) s ( t ) = t 2 - t+ 3 k o n um za m a n e ş i t l i ğ i yl e v e r i l e n b i r
o l u r. h a r e k e t l i n i n i lk 2 s a n i ye d ek i o r t a l a m a h ı z ı
n e d i r ? A n l ık h ı z d e nk l e m i n i b u l u n u z?
İ k i s a n i ye a r a s ı h ı z f a rk ı n e o l u r ?
Örnek...1 : 1,2t-1,2
s(t)=2t2 +3t+5 h a r e k e t d e nk l em i i l e v e r i l e n
c i sm i n t 1 = 2 v e t 2 = 5 s a n i ye l e r i a r a s ı n d ak i
www.matbaz.com

o r t a l am a h ı z ı n ı n , t 3 = 6 a n ı n d ak i h ı z ı n a o r a n ın ı
bulunuz?
17
27

Örnek...2 :
s(t)=t 3 +4t h a r e k e t d e nk l em i i l e v e r i l e n
c i sm i n t 1 = 2 v e t 2 = 5 s a n i ye l e r i a r a s ı n d ak i
o r t a l am a i v m e s i n i b u l u n u z?
21

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 6/7

TÜREV UYGULAMALARI − 1
( TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU, FİZİKSEL YORUMU, DEĞİŞİM HIZI VE DEĞERLENDİRMELER )

DEĞİŞİM HIZI DEĞERLENDİRME

2
1) s(t)=3t −t +2 hareket denklemi ile verilen cismin
f , a d a d if e r a n s i ye l l e n e b i l i yo r s a , x a d a n
a + d x e d e ğ i ş t i ğ i z a m a n f d ek i d e ğ i ş im
a) t1=1 ve t2=3 saniyeleri arasındaki ortalama hızı,
ya k l a ş ık o l a r a k df=f ı (a).dx k ad a r o l u r. b) t3=4 anındaki anlık hızını,
c) ivme zaman denklemini bulunuz?
11 , 2 3 , 6
Örnek...5 :
B i r e şk e n a r ü ç g e n i n b i r k e n a r ı 4 cm / s n h ız l a
b ü yü m e k t e d i r. B i r k en a r u zu n l u ğ u 1 2 c m
o l d u ğ u a n d a a l a n ı n ı n b ü yü m e h ı z ı k aç c m 2 / s n
dir?
24 √ 3

2) Bir küpün hacmindeki artış hızı bir kenarı 6 cm

olduğunda 8 cm3/sn ise aynı anda alanındaki
www.matbaz.com

değişim hızı nedir?

16
3

Örnek...6 :
B i r k ü r e ı s ı t ı l ı r k e n ya r ı ç a p ı 4 c m ye
cm
ulaştığında artış hızı 0,3 i s e b u a n d ak i
sn
h a cm i n i n d e ğ i ş i m h ı z ı n ı b u l u n u z.

19,2 π

3) Bir dairenin alanının artış hızı 4 cm2/sn dir. Yarıçapı

16 cm olduğunda çevresinin artış hızı ne olur?
1
4

12. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 7/7