ya

ki m
y
em
sch

ya
ki m
me

ÜNİTE

y
em
sch
3
VİDEO DERS KİTABI

me
KİMYA

a
my
yki
KİMYASAL TÜRLER ARASI
em

ETKİLEŞİMLER
sch
me

Kimyasal Türler
Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması
Güçlü Etkileşimler
a

Zayıf Etkileşimler
my
yki

Fiziksel ve Kimyasal Değişimler

em
sch

m ya
me

yki

@meschemykimya TYT
sc hem
me
 me me
sch sch
em em
yki y ki m
my
a ya

me
sch
em
yki
my
a

me me
schem sch
em
yki y
m ya
ki m
ya
 ya
bölüm 1

ki m
KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER

y
em Kimyasal Türler ve Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması
sch

ya
ki m
me

KİMYASAL TÜRLER Moleküller iki atomlu (diatomik), üç atomlu (triatomik) ya da

Uçan balonlardaki helyum gazını oluşturan tanecikler, havadaki ok- daha çok atomlu (poliatomik) olabilirler.

y
em
sijen ve azot gazını oluşturan tanecikler ve yemek tuzunu oluşturan
H2 ve CO iki atomlu moleküllerdir.
tanecikler farklı özelliklere sahiptir.

sch
H2O ve CO2 üç atomlu moleküllerdir.
TANIM

me
Maddeleri oluşturan farklı türlerdeki taneciklere kimyasal tür adı H2SO4, C6H12O6 ve CH3COOH çok atomlu moleküllerdir.
verilir. Kimyasal türler temel olarak üç farklı gruba ayrılır.

Kimyasal Türler
NOT
Moleküllerin oluşması sırasında aynı ya da farklı ametal atomları
arasında kovalent bağlar oluşur. Yani molekül yapılı kimyasal tür-
Atom Molekül İyon ler kovalent bağ içerir. İyonik bağlı maddeler moleküllerden de-

a
ğil, birim hücrelerden oluşur.
ATOM
my
yki
Bir elemente ait fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip en küçük ya- İYON
em
pı birimi atom olarak adlandırılır.
Pozitif (+) ya da negatif (–) yüklü atom ya da atom grupları iyon
Proton, nötron ve elektron olmak üzere 3 temel parçacık türü içe-
sch

olarak adlandırılan kimyasal türlerdir.

rirler.
me

Fiziksel ve kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılamazlar, TANIM

ancak nükleer olaylarla ayrılabilirler. Bir atom elektron verdiğinde, verdiği elektron sayısı kadar po-
zitif yüke sahip olur. Pozitif yüklü iyonlar katyon olarak adlan-
Soy gazlar (He, Ne, Ar) ve metaller (Fe, Ag, Au) atom kimyasal
dırılır. (Na+, Mg2+, Al3+)
türünden oluşurlar.
Bir atom elektron aldığında, aldığı elektron sayısı kadar ne-
Tek atomlu yapıda olduklarından monoatomik olarak sınıflandırı- gatif yüke sahip olur. Negatif yüklü iyonlar anyon olarak ad-
lırlar. landırılır. (Cl–, S2–, P3–)
a

İyonlar pozitif ya da negatif yüklü atom grupları şeklinde de

my

Proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde, elektronlar ise

olabilirler. Bu şekildeki iyonlar kök olarak adlandırılır.
elektron bulutlarında (orbital) bulunurlar.
(NH+ – 2– 3–
4, OH , SO4 , PO4 )
yki

Atomun çekirdek çapı yaklaşık 10–13 cm, atomun çapı ise

yaklaşık 10–8 cm dir.
em

Atomlar elektron mikroskopları ile görüntülenebilir.

BİLGİ
sch

ya
Nötr bir atom elektron vere- Nötr bir atom elektron ala-
m
me

MOLEKÜL rek katyon oluşturduğunda rak anyon oluşturduğunda

yki

çapı küçülür. çapı büyür.

Aynı ya da farklı en az iki ametal atomunun birbirine bağlanma-
hem

sıyla oluşan bağımsız tanecik birimleri olan kimyasal türler mo-

lekül olarak adlandırılır.
sc

Aynı ametal atomlarının birleşmesiyle oluşan moleküller element

me

molekülleridir. (H2, O2, O3, S8, P4)

Nötr Na atomu Na+ katyonu Nötr Cl atomu Cl– anyonu
Farklı ametal atomlarının birleşmesiyle oluşan moleküller bileşik
molekülleridir. (HF, CO2, CH4, H2O, C6H12O6)

45
 bölüm 1

ya
Kimyasal Türler ve Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması

y ki m
KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLERİN BAĞIN SAĞLAMLIĞINA GÖRE SINIFLANDIRMA
em
SINIFLANDIRILMASI Kimyasal türler arası oluşan itme ve çekme kuvvetlerinin birbirine göre
sch

ya
kıyaslanması sonucunda iki farklı etkileşim oluştuğu ortaya çıkmıştır.
Birbirine yaklaşan atomların çekirdekleri arasında itme kuvvetle-

ki m
me

ri, elektron bulutları arasında itme kuvvetleri ve bir atomun çekir- Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerine göre çok baskın olduğunda
deği ile başka bir atomun elektron bulutu arasında çekme kuv- kimyasal türler arasında güçlü etkileşimler (kimyasal bağlar)

y
vetleri oluşur. oluşur.

em
Elektron Çekme ve itme kuvvetleri birbirine yakın ise ya da çekme kuv-

sch
İtme vetleri az baskın ise kimyasal türler arasında zayıf etkileşimler
Çekme (fiziksel bağlar) oluşur. Zayıf etkileşimler maddelerin yoğun faz-

me
ekme ları olan katı ve sıvı hâllerde etkindir.
İtme Ç
Güçlü ve zayıf etkileşimler kendi aralarında aşağıdaki gibi sınıflandırılır.
İtme
Çekirdek KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER

BAĞLANAN KİMYASAL TÜRE GÖRE SINIFLANDIRMA

a
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER ZAYIF ETKİLEŞİMLER

my
Aynı ya da farklı tür element atomları arasında etkileşimler oluşa-
bilir. Bu etkileşimler güçlü etkileşimler olabileceği gibi, zayıf etki-
yki
leşimler de olabilir. KOVALENT HİDROJEN
VAN DER
İYONİK BAĞ
em
L Element moleküllerinde ya da bileşik moleküllerinde atom- BAĞ WAALS ETKİ- BAĞI
ları bir arada tutan etkileşimler güçlü etkileşimlerdir. HCl mo- LEŞİMLERİ
METALİK
sch

lekülündeki H ve Cl atomları arasında, H2 molekülündeki H

BAĞ
ve H atomları arasında güçlü etkileşimler vardır. Dipol – Dipol Etkileşimi
me

L Katı hâldeki Ar – Ar atomları arasında zayıf etkileşimler, katı İyon – Dipol Etkileşimi
hâldeki Fe – Fe atomları arasında ise güçlü etkileşimler var-
London Etkileşimi
dır.

Molekül yapılı tanecikler arasında her zaman zayıf etkileşimler

oluşur. Örnek
I. H2 ve CO2 aynı kimyasal tür sınıfındadır.
Moleküller arası etkileşimler element molekülleri, bileşik mo-
ya

II. H2O molekülleri arasındaki etkileşim, H2O molekülündeki H ve O

lekülleri, element ve bileşik molekülleri arasında oluşabilir. atomları arası etkileşimlerden güçlüdür.
m

F2 – F2 , O2 – O2 , I2 – I2 molekül etkileşimleri element mo-

yki

III. Aynı ya da farklı kimyasal türler birbirine yaklaştığında itme ve

lekülleri arasında oluşur. çekme kuvvetleri aynı anda oluşur.
em

H2O – H2O , CO2 – CO2 , H2O – C2H5OH molekül etkile- Kimyasal türler ve türler arası etkileşimlerin sınıflandırılması ile
şimleri aynı ya da farklı bileşik molekülleri arasında oluşan
sch

ilgili olarak yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

a
my
etkileşimlerdir.
me

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

yki

NOT D) I ve II E) I, II ve III
em

Moleküller arasındaki etkileşimler her ne kadar zayıf etkileşim olsa- Çözüm..

lar da birbirlerine göre kuvvet farklılıkları vardır. Moleküler element
sch

ve bileşiklerin erime ve kaynama noktalarındaki farklılıklar, olu-

şan bu zayıf etkileşim kuvvetlerinin farklı olmasından kaynaklanır.
me

Zıt yüklü iyonlar arasında elektrostatik çekim kuvvetleri ile bağlar

oluşur. Bu bağlar her zaman güçlü etkileşimlerdir.

46