ya

ki m
y
em
sch

ya
ki m
me

ÜNİTE

y
em
sch
2
VİDEO DERS KİTABI

me
KİMYA

a
my
yki
em
ATOM ve PERİYODİK SİSTEM
sch
me

Atom Modelleri
Atomun Yapısı
Periyodik Sistem
a
my

Elementlerin Sınıflandırılması
yki

Periyodik Özellikler
em
sch

m ya
me

yki

@meschemykimya TYT
sc hem
me
 me me
sch sch
em em
yki y ki m
my
a ya

me
sch
em
yki
my
a

me me
schem sch
em
yki y
m ya
ki m
ya
 ya
bölüm 1

ki m
ATOM ve PERİYODİK SİSTEM

y
em Atom Modelleri, Atomun Yapısı
sch

ya
ki m
me

DALTON ATOM MODELİ (1803)

Thomson Atom Modelinin Yanlışları/Eksikleri

y
Elektronlar atom içinde homojen dağılmışlardır. Pozitif yük-

em
lü tanecikler ise, çok küçük bir hacme toplanmıştır. Atomun

sch
kütlesini protonlar ve nötronlar oluşturur. Atomdaki proton-
lar, atom kütlesinin yaklaşık yarısını oluşturur.

me
1.
III. Maddeler, atom denilen küçük taneciklerden oluşmuştur.

2.
RUTHERFORD ATOM MODELİ (1912)
III. Atom parçalanamaz, varken yok, yokken var edilemez.
a ışınlarının büyük a ışınlarının az bir
3.
III. Atomlar içi dolu küre şeklindedir. kısmı altın levhadan kısmı altın levhadan
doğrudan karşıya geçer. küçük bir açıyla sapar.
4.
III. Kimyasal tepkimelerde atom türü ve sayısı korunur.

a
a ışınlarının çok az

my
5.
III. Bir elementin tüm atomları şekil, büyüklük bakımından özdeştir.
bir kısmı altın levhadan
büyük bir açıyla sapar.
6.
III. Farklı elementlerin atomları da birbirinden farklıdır.
yki (geriye yansır.)
7.
III. Farklı element atomlarının birleşmesinden bileşikler oluşur.
em
a a
a
a a
a
sch

a ışınları 2 proton
Dalton Atom Modelinin Yanlışları/Eksikleri 2 nötrondan oluşur.
me

Atom içi dolu değil, boşluklu yapıya sahiptir. Atomlar nük- 4 2+

( 2He )
leer reaksiyonlarla parçalanabilir. Bir elementin tüm atom-
ları özdeş olmayabilir. (İzotop atomlar) Gezegen modeli olarak bilinir.

Rutherford'un alfa tanecikleriyle yaptığı yuka-

Dalton atom modeli; rıdaki altın levha deneyinde alfa taneciklerinin;

L Kütlenin korunumu L Sabit oranlar L Katlı oranlar L Çok az kısmının levhaya çarpıp geri dön-
a

kanunlarını destekler. mesi, pozitif yüklerin (proton) atomun merkezinde çok küçük
my

bir hacimde (çekirdek) toplandığını gösterir.

THOMSON ATOM MODELİ (1897)
yki

L Büyük bir kısmının levhadan hiç sapmadan geçmesi, atomun

Üzümlü kek modeli olarak da bilinir. büyük kısmının boşluklu yapıda olduğunu gösterir.
em

+
1.
III. Atomdaki elektron ve proton sayıları birbirine eşittir.
sch

ya
+ + + +
+ + +
2.
III. Çekirdek çapı 10–12 –10–13 cm, atom çapı ise 10–8 cm dir.
m
+ + +
me

+ + +
yki

+
3.
III. Atomun büyük kısmı boşluklu olup, elektronlar burada bulunur.
hem

4.
III. Atomdaki pozitif yükün tamamı çekirdekte bulunur.
1.
III. Atomdaki pozitif (+) ve negatif (–) yük sayıları birbirine eşittir.
5.
III. Farklı elementlerin proton sayıları birbirinden farklıdır.
sc

2.
III. Atomlar çapları yaklaşık 10–8 cm olan kürelerdir.
me

6.
III. Atomun kütlesini çekirdek oluşturur. Protonların kütlesi, çekir-
3.
III. Elektronlar, pozitif yüklü atom içinde homojen dağılmıştır.
dek kütlesinin yaklaşık yarısına eşit olduğundan çekirdekte,
4.
III. Atomun kütlesini, pozitif yükler oluşturur. kütlesi protonun kütlesine eşit, yüksüz tanecikler bulunmalıdır.

23
 bölüm 1

ya
Atom Modelleri, Atomun Yapısı

y ki m
Bohr atom modelindeki eksikliklerden dolayı, bulut modeli ola-

em Rutherford Atom Modelinin Yanlışları/Eksikleri rak da bilinen modern atom teorisi ortaya konmuştur.
sch
Rutherford; elektronların davranışlarını ve çekirdek çevre-

ya
Çok elektronlu atomların davranışını da açıklayan bu modele gö-
sinde dolanan elektronların neden çekirdeğe düşmediği- re, elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelerden

ki m
me

ni açıklayamamıştır. bahsedilebilir. Bu bölgelere elektron bulutu (orbital) denir.

y
em
BOHR ATOM MODELİ (1913)

sch
me
Örnek
I. Demirin elektriği iletmesi
II. Cl nin 35 ve 37 kütle numaralı iki farklı atomunun bulunması

Yörüngeli atom modeli olarak bilinir. III. Sodyum ve klor atomlarının birleşip yemek tuzunu oluşturması

Yukarıdakilerden hangileri Dalton atom modeliyle uyumlu değildir?

a
1. Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıktaki katman (kabuk, ener-

my
III.
ji seviyesi) larda bulunur. yki A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

2.
III. Eneri düzeyleri 1, 2, 3, ... veya K, L, M, ... harfleri ile belirtilir. D) II ve III E) I, II ve III
em
3.
III. Elektronların en düşük enerjili durumuna temel hâl denir. Çözüm..
sch

4.
III. Elektronların enerji alarak üst enerji seviyesine çıkmasına uya-
me

rılmış hâl denir.

5.
III. Enerji seviyeleri arasındaki enerji farkı äE = Eyüksek – Edüşük
formülü ile hesaplanabilir.

Elektronun enerji alarak üst enerji seviyesine çıkmasına absorb-

siyon (soğurma)

Aldığı enerjinin bir kısmını ışıma olarak geri yaymasına emisyon Örnek
ya

(yayma, ışıma) denir. Rutherford atom modeli, Thomson atom modelindeki;

m
yki

Absorbsiyon I. Elektronlar pozitif yüklü atom içinde, homojen olarak dağılmıştır.

II. Atomdaki pozitif ve negatif yük sayıları eşittir.
em

Absorbsiyon spektrumu
III. Atomlar, çapları 10–8 cm olan kürelerdir.
sch

a
varsayımlardan hangilerinin yanlışlığını ispatlamıştır?
my
Emisyon spektrumu
me

Emisyon
yki

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

em

D) I ve II E) I, II ve III
Bohr Atom Modelinin Yanlışları/Eksikleri
Çözüm..
sch

Bohr; tek elektronlu (1H, 2He+, 3Li2+ vb.) taneciklerin davra-

nışını açıklamasına rağmen çok elektronlu taneciklerin dav-
me

ranışlarını açıklayamamıştır. Elektronların yeri Bohr atom

modelinde bahsedildiği şekilde tespit edilemez.

24
 bölüm 1

ya
Atom Modelleri, Atomun Yapısı

y ki m
ATOMU OLUŞTURAN TEMEL TANECİKLER
em
X
KN Yük
sch

ya
ATOM

=
ns +

ki m
me

ORBİTALLER +
e–
ÇEKİRDEK
ps

y
=

em
L Atomun merkezindedir. L Elektronun bulunma ih-
timalinin yüksek olduğu Sağ üstten, sol üste doğru toplayarak

sch
L Pozitif yüklüdür. işlemler yapılır.
bölgelerdir. Elektron bu-
L Atom kütlesinin neredeyse ta- lutu olarak da adlandırı-

me
mamını oluşturur. lırlar.
SYM
Tabloda, X, Y, Z, Q element atomlarıyla ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
PROTON (p+) NÖTRON (n0) ELEKTRON (e–)

Elektrik yükü +1 dir. Yüksüzdür. Elektrik yükü –1 Element Proton Nötron Elektron Kütle
atomu sayısı sayısı sayısı numarası
1,673x10–24 g dır. 1,675x10–24 g dır. 9,109x10–28 g dır.

a
X 9 9
Bağıl kütle @ 0

my
Bağıl kütlesi 1 akb dir. Bağıl kütlesisi 1 akb dir.
yki Y 14 27

Z 15 15
em
ATOM NUMARASI Q 17 17 35
L Atom numarası = Proton sayısı = Çekirdek yükü
sch

Buna göre, element atomlarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi

L Z harfi ile gösterilir, element sembolünün sol alt köşesi- yanlıştır?
me

ZX
ne yazılır.
A) X'in elektron sayısı 9'dur.
KÜTLE NUMARASI
B) X'in kütle numarası 18'dir.
L Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısıdır.
C) Y'nin atom numarası 13'tür.
L A harfi ile gösterilir, element sembolünün sol üst köşesi-
ne yazılır. A D) Z'nin proton sayısı 15'tir.
X E) Q'nun nötron sayısı 17'dir.
NÖTR ATOM
Çözüm..
a

L Proton sayısı = Elektron sayısı olan taneciklerdir.

my
yki

İYON
em

Pozitif (+) ya da negatif (–) yüklü atom ya da

atom gruplarıdır. Örnek
sch

ya
(Proton sayısı (ps) ¹ Elektron sayısı (es) X– iyonu ile Y2+ iyonlarının elektron sayıları eşittir.
m
me

yki

Y nin proton sayısı 20 olduğuna göre, nötr X atomunun elektron

 
sayısı kaçtır?
hem

L ps > es L es > ps
L + (pozitif) yüklüdürler. L – (negatif) yüklüdürler. A) 22 B) 20 C) 18 D) 17 E) 15
sc

L Örneğin: K+, Cu2+, Al3+ L Örneğin: F–, O2–, N3– Çözüm..

me

L Negatif veya pozitif yüklü atom gruplarına kök denir.

Örneğin; SO42–, PO43– , NH+
4

25
 bölüm 1

ya
Atom Modelleri, Atomun Yapısı

y ki m
em TANIM
Çekirdek yükü (proton sayısı) aynı, kütle numarası farklı olan ta- 20 21
SYM
22
10X, 10Y, 11Z element atomları ile ilgili,
sch

ya
neciklere izotop tanecikler denir.
I. X ve Y aynı elementin izotop atomlarıdır.

ki m
me

II. Z element atomunun elektron ve nötron sayıları eşittir.

İzotop tanecikler aynı elemente ait taneciklerdir.
III. Y ve Z element atomlarının nötron sayıları eşittir.
Örneğin; 11H, 21D, 31T ve 146C – 136C birbirinin izotopudur.

y
em
ifadelerinden hangileri doğrudur?
İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklı-

sch
dır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
İzotop iyonların hem fiziksel hem kimyasal özellikleri farklıdır.

me
D) I ve II E) I, II ve III
63 2+
29Cu – 64
29Cu
+
kimyasal ve fiziksel özellikleri farklı Çözüm..
35 –
17Cl – 37
17Cl
–
kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklı

TANIM
Atom numaraları (çekirdek yükleri) farklı, nötron sayıları aynı olan
taneciklere izoton tanecikler denir. SYM

a
A 23
X ile 11Y element atomları birbirinin izotonudur.

my
12
İzoton tanecikler farklı elementlere ait taneciklerdir.
A
Buna göre 12X element atomuyla ilgili,
7 8
Örneğin; 3Li – 4Be,
24 23
yki
12Mg – 11Na birbirinin izotonudur.
I. Kütle numarası (A) 23’tür.
em
İzoton taneciklerin fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır.
26
II. 12 X ile birbirinin izotopudur.
TANIM
sch

Kütle numaraları (nükleon sayıları) aynı, proton sayıları farklı olan III. Y+ ile izoelektroniktir.
me

taneciklere izobar tanecikler denir. ifadelerinden hangileri doğrudur?

İzobar tanecikler farklı elementlere ait taneciklerdir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

24 24 39 39
Örneğin; 12Mg – 11Na, 19K – 20Ca, birbirinin izobarıdır. D) II ve III E) I, II ve III

İzobar taneciklerin fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır. Çözüm..

TANIM
a

Elektron sayıları ve elektron dizilimleri aynı olan taneciklere

my

izoelektronik tanecikler denir.

yki

SYM
İzoelektronik tanecikler farklı elementlere ait taneciklerdir. 1
I. 1H ve 21D
em

Örneğin; 2+ + 3– O2–
12Mg – 11Na , 7N – 8 tanecikleri izoelektroniktir. 40
II. 19K ve 40
20Ca
sch

ya
İzoelektronik taneciklerin fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır. 63 +1
III. 29Cu ve 65
29Cu
+2
m
me

NOT
yki

Yukarıdakilerden hangilerinde verilen iki taneciğin kimyasal özel-

 likleri birbirinin aynıdır?
hem

 
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
  
sc

D) I ve II E) II ve III
me

   Çözüm..



26