KURUMSAL

BES YAYINLARI BES YAYINLARI

/besyayin.com /BES YAYINLARI
@besyayinlari facebook.com/besyayinlari
 KİMYA FÖY 02
DERS İŞLEME
Föyleri
ATOM MODELLERİ VE ATOMUN YAPISI

ATOM MODELLERI
✓ 1897-1913 yılları arasında Dalton, Thomson, Rutherford ve Bohr yaptığı çalışmalar sonucunda atomun yapısını açıklayan atom
modelleri ortaya atmışlardır.

Dalton Atom Modeli (1803)

✓ Madde, atom denilen çok küçük taneciklerden oluşmuştur.

✓ Atomlar çok yoğun, içi dolu kürelerdir. Kimyasal tepkimelerde parçalanamaz ve bölünemez.
✓ Bir elementin bütün atomları şekil, kütle gibi özellikler bakımından özdeştir. Farklı element atomları birbirinden fark-
lıdır.
✓ Farklı element atomlarının belirli oranlarda birleşmesi ile yeni özellikte maddeler oluşur. Dalton Atom Modeli
• Dalton atom modeli, bilardo topuna benzetilmiştir.
• Dalton atom modelini; kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar kanununu kullanarak geliştirmiştir.

Dalton Atom Modelinin Eksiklikleri ve Yanlışlıkları

✓ Atomun büyük bir kısmı boşluktur.

✓ Radyoaktif (çekirdek) tepkimeler ile atom parçalanabilir.
✓ Atomun içinde atom altı tanecikler bulunur.
✓ Bir elementin tüm atomları özdeş olmayabilir (İzotop atomlar, aynı elementin farklı kütlelere sahip atomlarıdır.).

Thomson Atom Modeli (1897)

✓ Atomlar, yarıçapı yaklaşık 10–8 santimetre olan küresel taneciklerdir.

✓ Atomda negatif (–) yük sayısına eşit sayıda pozitif (+) yük bulunur. Bu nedenle atom nötrdür.

✓ Negatif yüklü tanecikler olan elektronlar, pozitif yüklü atomların içinde homojen olarak dağılmıştır.

✓ Elektronların kütlesi ihmâl edilecek kadar küçük olduğundan atomun kütlesini pozitif yüklü tanecikler oluş-
turur.

• Thomson atom modeli, üzümlü kek modeli olarak da bilinir. Elektronlar (üzümler) homojen olarak pozitif Thomson Atom
yüklü küre (kek hamuru) içerisine gömülmüştür. Modeli

Thomson Atom Modelinin Eksiklikleri ve Yanlışlıkları

✓ Atomdaki pozitif ve negatif yükler homojen olarak dağılmaz. Pozitif yükler atomun kütlesinin yaklaşık yarısını oluşturur. Atomdaki
pozitif yükler çok küçük bir hacimde toplanmışken, negatif yükler daha büyük bir hacme dağılmıştır.

9. Sınıf |Kimya 1
 02

William Crooks, katot ışın tüpü içerisinde gazların elektrikle etkileşimlerini inceleyerek katot ışınlarını
bulmuştur. George Johnstone Stoney katot ışınlarının atomun yapısındaki taneciklerden oluştuğunu
fark etmiş ve bu taneciklere elektron adı verilmesini önermiştir.

Katot Işın Tüpü

ÖRNEK-1 ÖRNEK-2

I. Kütlenin korunumu kanunu I. Elektronlar atom içinde homojen olarak dağılmıştır.

II. Sabit oranlar kanunu II. Atomda elektron sayısına eşit sayıda pozitif yük bulunur.
III. Katlı oranlar kanunu III. Atomdaki pozitif yüklü tanecikler çekirdekte bulunur.
Yukarıdaki kimya kanunlarından hangileri Dalton Atom Yukarıda verilen ifadelerden hangileri Thomson atom mo-
Kuramı ile açıklanabilir? delinde yer alır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

(2018-TYT)

Rutherford Atom Modeli

✓ Rutherford, alfa taneciklerinin altın levhada saçılmalarını inceleyerek (alfa saçılması deneyi) atom modelinin içe-
riğini oluşturmuştur. – –

Altın levha + + –
+ ++
Doğrultusu değişen (sapan) ışınlar
–
Å Taneciklerin +
kaynağı
– –

Altın levha deneyi Rutherford

ZnS sürülmüş levha Yarık
Atom Modeli

✓ Atomda bulunan pozitif yüklü tanecikler, atomun merkezinde yer alan ve çok küçük bir hacme sahip olan çekirdekte bulunur.

✓ Atomun büyük bir bölümü boşluktur. Elektronlar çekirdeğin etrafındaki boşlukta bulunur.

✓ Çekirdeğin hacmi, atomun hacmi yanında çok küçüktür.

✓ Çekirdeğin kütlesi atom kütlesinin büyük kısmını oluşturur. (+) yüklerin toplam kütlesi, atom kütlesinin yaklaşık yarısıdır.

✓ Aynı atomların çekirdekleri aynı sayıda pozitif yük içerir. Atomdaki elektron sayısı, çekirdeğindeki pozitif (+) yük sayısına eşittir.

• Rutherford atom modeli, gezegen modeli olarak da bilinir. Atomun çekirdeği güneşe, çekirdeğin etrafındaki elektronlar ise gezegenlere
benzetilmiştir. Rutherford protonun kütlesinin, atom kütlesinin yaklaşık yarısına eşit olduğunu belirterek atomda yüksüz bir taneciğin daha
bulunması ve bu taneciğin nötr olması gerektiğini öngörmüş ancak bu taneciğin varlığını ispatlayamamıştır. Atomdaki yüksüz tanecik olan
nötron , 1932 yılında James Chadwick tarafından keşfedilmiştir.

Rutherford Atom Modelinin Eksiklikleri ve Yetersizlikleri

✓ Elektron davranışlarını ve çekirdek etrafında dönen elektronların neden çekirdeğe düşmediğini açıklamakta yetersiz kalmıştır.

2 9. Sınıf | Kimya
 02

Bohr Atom Modeli

✓ Bir maddenin ısı enerjisi almasına absorbsiyon , aldığı ısının bir kısmını geri yaymasına
emisyon denir.

✓ Yüksek sıcaklığa kadar ısıtılan bir maddenin yaydığı ışınlar bir prizmadan geçirilirse farklı renkler içeren
çizgiler oluşur. Bu çizgilere ışıma spektrumu adı verilir. Niels Bohr, hidrojen atomunun spektrumunu
inceleyerek yeni bir model ortaya atmıştır.
Elektron

Bohr Atom Modeli

Hidrojen Atomunun Emisyon Spektrumu

Hidrojen Atomunun Absorbsiyon Spektrumu

✓ Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıklarda, belirli enerjiye sahip dairesel katmanlarda (yörünge, kabuk veya enerji düzeyi) bulunur.

Absorbsiyon (a)

Emisyon (b)

Hidrojen Atomunun Temel Hâli Hidrojen Atomunda Absorbsiyon (a) ve Emisyon (b)

✓ Katmanlar n = 1, 2, 3, 4… gibi rakamlarla veya K, L, M, N… gibi harflerle gösterilir.

✓ Her katmanın enerjisi farklıdır. Çekirdeğe en yakın katmanın (n = 1 veya K) enerjisi en düşüktür.
✓ Elektronların çekirdeğe en yakın yani en az enerjili katmanda bulunması, atomun temel hâli olarak adlandırılır. Atom, temel hâlde kararlı olduğu
için ışın yaymaz.

✓ Elektronlar dışarıdan enerji alarak daha yüksek enerjili bir katmana geçebilir. Atomun bu durumu uyarılmış hâl olarak adlandırılır. Uyarılmış du-
rumdaki atomlar kararsızdır, dışarıdan aldıkları enerji kesintiye uğradığında aldıkları enerjiyi ışıma olarak yayarak temel hâle geçerler. Yayılan
ışımanın enerjisi, katmanlar arasındaki enerji farkı kadardır.

Bohr Atom Modelinin Eksiklikleri ve Yetersizlikleri

✓ Tek elektronlu taneciklerin (1H, 2He+, 3Li2+ gibi) davranışlarını açıklayabilmiş ama çok elektronlu taneciklerin davranışlarını açık-
lamada yetersiz kalmıştır.
✓ Elektronların yörüngelerde bulunduğundan bahsetmiş ama elektronun bulunma olasılığının en yüksek olduğu bölgelerden (orbital
kavramından) bahsetmemiştir.

✓ Yörünge kavramından ilk defa bahsedilen atom modeli, Bohr atom modelidir.
✓ Bohr, atom modelinde elektronların yörüngelerde bulunduğu belirtilmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda elektronların yörüngelerde
değil çekirdek etrafında bulunma olasılıklarının yüksek olduğu bulutumsu bölgelerde bulunduğu öne sürülmüştür.
✓ Elektronların, bulunma olasılığının yüksek olduğu bu bölgelerde ilk defa modern atom modelinde (bulut modeli) bahsedilmiş
ve bu bölgelere orbital adı verilmiştir.

9. Sınıf | Kimya 3
 02

ÖRNEK-3 ÖRNEK-4

I. Atomdaki pozitif (+) yüklü tanecikler çekirdekte bulunur. Bohr atom modeli ile ilgili,
II. Elektronların çekirdeğe en yakın yani en az enerjili katman- I. Sadece 1H, 2He+ ve 3Li2+ gibi tek elektronlu taneciklerin
da bulunması, atomun temel hâli olarak adlandırılır. davranışlarını açıklayabilmiştir.
III. Atomdaki pozitif (+) yüklü taneciklerin toplam kütlesi, yakla- II. Elektronun enerji alarak daha yüksek enerjili bir yörüngeye
şık olarak atom kütlesinin yarısı kadardır. geçmesine uyarılma denir.
Yukarıda verilen varsayımlardan hangileri Rutherford atom III. Elektronun bulunabileceği yörüngeler 1, 2, 3, 4 gibi rakam-
modeline aittir? larla veya K, L, M, N gibi harflerle belirtilir.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

ETKİNLİK-1

Atom modelleri ile ilgili verilen aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

a. Elektron ilk kez hangi atom modelinde yer alır? Thomson atom modeli

Atomların aldığı enerjinin bir kısmını ışın olarak geri yaymasına

b. Emisyon
ne ad verilir?

c. “Gezegen modeli” olarak da bilinen atom modelinin adı nedir? Rutherford atom modeli

Thomson, hangi ışınlar ile yaptığı deneyler sonucunda negatif

d. Katot ışınları
yüklü taneciklerin varlığını kanıtlamıştır?

e. Rutherford atom modelinin özdeşleştiği kavramın adı nedir? Çekirdek

Thomson, Rutherford ve Bohr atom modellerinin her üçünde de

f. Elektron-Proton
yer alan taneciklerin adı nedir?

Bohr atom modeline göre, elektronların bulunduğu bölgelerin adı

g. Yörünge
nedir?

h. J. Chadwick tarafından bulunan taneciğin adı nedir? Nötron

Modern atom modeline göre elektronların bulunma olasılığının

ı. Orbital
yüksek olduğu bölgelerin adı nedir?

j. “Üzümlü kek” modeli olarak da bilinen modelin adı nedir? Thomson atom modeli

4 9. Sınıf | Kimya
Atom Modelleri Test - 01

1. I. Rutherford atom modeli 4. I. Atomlar, yarıçapı yaklaşık 10–8 santimetre olan küre-
II. Dalton atom modeli sel taneciklerdir.

III. Bohr atom modeli
IV. Thomson atom modeli
Atomun yapısını açıklamak için ortaya konulan nu-
maralanmış atom modellerinin kronolojik sıralaması
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
II. Atomun kütlesi, yaklaşık olarak pozitif yüklü tanecikle-
rin kütlesine eşittir.
III. Farklı element atomları birbirinden farklıdır.
Yukarıda verilen varsayımlardan hangileri Thomson
atom modelinde yer alır?

A) III - I - IV - II B) II - I - IV - III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

C) I - III - IV - II D) II - III - I - IV D) I ve III E) I, II ve III

E) II - IV - I - III

2. Pozitif (+) yüklü taneciklerin varlığından bahseden ilk 5. I. Elektronların pozitif yüklü atomun içerisinde homojen
atom modeli aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- olarak dağıldığını belirtmesi
miştir? II. Atomda bulunan proton ve elektrondan sonra üçüncü
A) Dalton atom modeli tanecik olan nötronun varlığını tahmin etmesi ancak
ispatlayamaması
B) Rutherford atom modeli
III. Sadece 1H, 3Li2+ gibi tek elektronlu taneciklerin davra-
C) Thomson atom modeli
nışlarını açıklayabilmesi
D) Bohr atom modeli
Yukarıda verilen ifadelerden hangileri Rutherford atom
E) Modern atom modeli
modelinin eksikliklerindendir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III

3. Atom Modeli Kavram

I. Thomson a. Katman
II. Bohr b. Çekirdek
III. Rutherford c. Elektron 6. I. Elektronlar, çekirdek etrafındaki dairesel yörüngelerde
Numaralanmış atom modelleri ile ortaya koydukları bulunur.
kavramların eşleştirilmesi aşağıdakilerin hangisinde II. Çekirdeğe en yakın yörünge minumum, en uzaktaki
doğru verilmiştir? yörünge ise maksimum enerjiye sahiptir.

A) I. a B) I. c C) I. c III. Atomun en düşük enerjili hâline temel hâl denir.

IV. Kimyasal tepkimelerde atom türü ve sayısı korunur.
II. c II. b II. a
V. Elektronun enerji alarak daha yüksek enerji seviyesine
III. b III. a III. b
geçmesine atomun uyarılmış hâli denir.
D) I. b E) I. b Yukarıda verilen varsayımlardan hangisi Bohr atom
II. a modeline ait değildir?
II. c
A) I B) II C) III D) IV E) V
III. a III. c

9. Sınıf |Kimya 5
 Test - 01

7. I. Proton 10. Bohr atom modeli aşağıda verilen taneciklerden han-

II. Nötron gisinin spektrumunu açıklamada yetersiz kalır?

III. Elektron A) 1H B) 2He+ C) 4Be2+

IV. Çekirdek D) 3Li2+ E) 5B4+

Yukarıda verilen kavramlardan hangileri Rutherford

atom modelinde yer alır?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV 9. SINIF K�MYA D�F
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV 11. Aşağıda atom modellerine ait şematik gösterimler veril-
miştir.
Test 1 (59
 – –

+ + –
– + ++
+

– –
8. Atom modelleri ile ilgili olarak,
I. Rutherford atom modeli, çekirdek etrafında dönen elek- I II III
tronların neden çekirdek üzerine düşmediğini açıkla- Bu atom modelleri ile ilgili aşağıdaki sorulardan han-
yamamıştır. gisi yanlış cevaplandırılmıştır?
II. Bohr atom modeli, çok elektronlu atomların (birden A) Gezegen modeli olarak da adlandırılan model hangisi-
fazla elektron içeren) davranışını açıklamada yetersiz dir?
kalmıştır. Cevap: II
III. Thomson atom modeli, negatif ve pozitif yüklü tane- B) Bohr tarafından ortaya konulan model hangisidir?
ciklerin atom içinde bulundukları yerleri doğru olarak Cevap: III
açıklayamamıştır.
C) Hangi model tarihsel süreçte diğerlerinden daha önce
yargılarından hangileri doğrudur? ortaya konulmuştur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Cevap: II
D) II ve III E) I, II ve III D) Çekirdek kavramı ile özdeşleşen model hangisidir?
Cevap: I
E) Modern atom teorisine geçiş sürecini başlatan atom
modeli hangisidir?
9. Atom modelleri ile ilgili olarak aşağıda verilen ifade- Cevap: III
lerden hangisi yanlıştır?
A) Dalton’a göre, aynı element atomları şekil, büyüklük ve
kütle bakımından birbirinin aynısıdır.
B) Thomson’a göre, elektronların kütlesi yanında pozitif
yüklerin kütlesi ihmal edilecek kadar küçüktür.
C) Rutherford’a göre, pozitif yüklerin kütlesi atom kütlesi-
nin yaklaşık yarısı kadardır. 596073

D) Bohr’a göre, atomda bulunan elektronlar çekirdeğin et-

rafındaki dairesel yörüngelerde hareket eder.
E) Modern atom modeline göre, elektronlar atomda orbi-
tal adı verilen bulutumsu bölgelerde yoğun olarak bu-
lunur.

OPT�K - Test 1 (596073)

6 9. Sınıf | Kimya
 02

ATOMUN YAPISI
✓ Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en küçük yapı taşına atom de-
nir.
✓ Atomu oluşturan temel tanecikler proton, nötron ve elektrondur. Proton ve nötron
atomun çekirdeğinde, elektronlar ise çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde (daha
ayrıntılı olarak belirtilmek istenirse modern atom modeline göre orbitallerde) bu-
lunur.

Gerçek Yük Bağıl Elektriksel Bağıl Gerçek Kütle

(Coulomb) Yük Kütle (Gram)
Proton (p+) +1,6022·10–19 +1 1 1,673·10–24

Nötron (n0) 0 0 1 1,675·10–24

Elektron (e–) –1,6022·10–19 –1 0 9,109·10–28

✓ Proton ve nötronun kütleleri yaklaşık olarak birbirine eşit olup elektronun kütlesinin yaklaşık 1836 katıdır.
mp ≈ mn ≈ 1836·me
✓ Atom çekirdeğindeki taneciklerde sadece proton yüklü olduğundan protona, çekirdek yükü de denilir.
✓ Proton ve nötron çekirdekte bulunduğu için İngilizce olarak “çekirdekte bulunanlar” anlamına gelen nükleon olarak da ad-
landırılır.

Atom Numarası

✓ Atom çekirdeğindeki proton sayılarının toplamıdır. “Z” ile gösterilir. Element sembolünün sol alt köşesine yazılır. (3Li, 8O)
Atom numarası = Proton sayısı = Çekirdek yükü

eşitliği ile gösterilir.

✓ Proton sayısı elektron sayısına eşit olan atoma nötr atom denir.
Atom numarası = Proton sayısı = Çekirdek yükü = Elektron sayısı

eşitliği kullanılabilir.

Atom numarası, atomun kimlik özelliğini gösterir. Bu nedenle aynı element atomlarının atom numaraları aynı, farklı elementlerin
atom numaraları farklıdır.

Kütle Numarası

✓ Atom çekirdeğindeki proton ve nötron sayılarının toplamıdır. “A” ile gösterilir. Element sembolünün sol üst köşesine yazılır.
(7Li, 16O)
✓ Kütle numarası, atomlar için ayırt edici özellik değildir. Farklı element atomlarının kütle numaraları aynı olabilir.
Kütle numarası = Proton sayısı + Nötron sayısı

Kütle numarası = Nükleon sayısı

9. Sınıf | Kimya 7
 02

ÖRNEK-5 ÖRNEK-6

I. Proton ve nötronun bağıl kütleleri birbirine eşittir. 24

12
X atomu ile ilgili,
II. Nötr bir atomda, proton sayısı elektron sayısına eşittir. I. Çekirdek yükü 12’dir.
III. Farklı element atomlarının atom numaraları farklıdır. II. Proton sayısı, nötron sayısına eşittir.
IV. Protonun gerçek kütlesi, elektronun kütlesinin yaklaşık III. Nükleon sayısı 24’tür.
1836 katıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
Yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) II ve III E) I, II ve III
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

İyon
✓ Elektron almış veya elektron vermiş olan atom veya atom gruplarına iyon denir.
✓ Elektron alan atomlar negatif yükle, elektron veren atomlar ise pozitif yükle yüklenir.

✓ Negatif yüklü iyonlara anyon , pozitif yüklü iyonlara katyon denir. Cl– , OH– negatif; Na+, NH +4 pozitif yüklü iyonlara örnektir.
✓ Anyonlarda elektron sayısı proton sayısından büyüktür (e > p). Katyonlarda ise elektron sayısı proton sayısından küçüktür
(e < p).

Yüklü taneciklerde iyon yükü,

İyon yükü = Proton sayısı – Elektron sayısı

eşitliği ile hesaplanır.

✓ Bir element sembolünde atom numarası, nötron sayısı, kütle numarası ve iyon yükü,
Kütle numarası A –+ İyon yükü

Nötron sayısı n0

Atom numarası Z e– Elektron sayısı

şeklinde gösterilir.

ETKİNLİK-2

Aşağıdaki tabloda verilen taneciklerin proton, nötron ve elektron sayılarını boşluklara yazınız.

23 7 +
11
Na + 32 2–
16
S 3
Li

a. Proton Sayısı 11 16 3

b. Nötron Sayısı 12 16 4

c. Elektron Sayısı 10 18 2

8 9. Sınıf | Kimya
 02

ETKİNLİK-3

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanları “D”, yanlış olanları “Y” harfi ile belirtiniz.

a. p
Katyonlarda, oranı 1’den büyüktür. D
e

b. Çekirdek yükü, proton ve elektron sayıları arasındaki farka eşittir. Y

c. Atomdaki temel taneciklerden gerçek kütlesi en büyük olan protondur. Y

d. Nötr atomlarda, proton sayısı ile elektron sayısı birbirine eşittir. D

ÖRNEK-7 ÖRNEK-10
23
Na+ iyonunun toplam tanecik sayısı kaçtır? X2+ iyonu Ya iyonuna 1 elektron verdiğinde iyon yükleri eşit ol-
11
A) 11 B) 23 C) 33 D) 34 E) 44 maktadır.
Buna göre, “a” değeri kaçtır?
A) –2 B) –1 C) +2 D) +3 E) +4

ÖRNEK-8

X3– iyonunda 10 elektron bulunduran X atomunun proton sayı- ÖRNEK-11

sı, nötron sayısına eşittir.
35
X– iyonu ile 89Yn iyonu eşit sayıda elektron içermektedir.
Buna göre, X atomunun kütle numarası kaçtır?
Y’nin nötron sayısı 50 olduğuna göre, n değeri kaçtır?
A) 11 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20
A) –3 B) –2 C) +1 D) +2 E) +3

ÖRNEK-9 ÖRNEK-12

31 3– –
X iyonu ile 19K+ iyonu aynı sayıda elektron içermektedir. HXO 4 iyonu 50 elektrona sahip olduğuna göre, X elementi-
Buna göre, X’in nötron sayısı kaçtır? nin atom numarası kaçtır? (1H, 8O)

A) 16 B) 17 C) 18 D) 20 E) 22 A) 12 B) 14 C) 15 D) 16 E) 17

9. Sınıf | Kimya 9
 02

İzotop, İzoton, İzobar ve İzoelektronik Kavramları

✓ Atomlar ve iyonlar; proton, nötron, elektron sayıları, kütle ve atom numarası niceliklerinden birinin aynı olması durumuna göre;
izotop, izoton, izobar, izoelektronik tanecikler olarak sınıflandırılabilir.

İzotop

✓ Atom numaraları aynı, nötron sayıları farklı atomlara izotop atomlar denir. Birçok element doğada izotopları hâlinde bulunur.
✓ İzotop atomların kimyasal özellikleri genellikle aynı, fiziksel özellikleri ise farklıdır. Örneğin, hidrojenin doğada üç izotopu bulunur.

1 2 2 3 3
(1H (
( H veya D) ( H veya T)
1 1 1 1

Hidrojen Döteryum Trityum

✓ Proton sayısı, atomların kimlik özelliğidir. Farklı element atomlarının proton sayıları farklı, aynı element atomlarının proton sayıları
aynıdır.
✓ İki taneciğin kimyasal özelliklerinin aynı olması için proton ve elektron sayılarının aynı olması gerekir.

İzoton

39 40
✓ Proton sayıları farklı, nötron sayıları aynı atomlara izoton atomlar denir. Örneğin K– Ca izoton atomlardır.
19 20
✓ İzoton atomlarının proton sayıları farklı olduğu için kimyasal özellikleri farklıdır. Kimyasal özellikleri farklı olduğu için fiziksel özel-
likleri de farklıdır.

İzobar

✓ Atom numaraları farklı, kütle numaraları aynı olan atomlara izoton atomlar denir.
24 24
Örneğin Na – Mg izobar atomlardır.
11 12
✓ İzobar atomların kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır.

Aynı elementin atomları izobar ve izoton atomlar olamaz.

10 9. Sınıf | Kimya
 02

İzoelektronik

✓ Elektron sayıları ve temel hâldeki elektron dağılımları aynı olan taneciklerdir.

Örneğin 9F–, 10Ne ve 11Na+ izoelektronik taneciklerdir.

9
F–, 10Ne ve 11Na+ taneciklerin tamamı 10 elektrona sahiptir.
✓ İzoelektronik taneciklerin proton sayıları farklı olduğu için kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır.

ÖRNEK-13 ÖRNEK-14

12
Çekirdek yükü 17 olan X atomunun nötron sayısı, proton sayı- C ve 13C4– tanecikleri ile ilgili,
sından 1 fazladır. I. Çekirdek yükleri aynıdır.
Buna göre, X atomunun izotopu olan iyon aşağıda verilen- II. Fiziksel özellikleri farklıdır.
lerden hangisi olabilir? III. Nötron sayıları farklıdır.
37 35 – 36
A) X B) X C) X IV. 12
C’nin elektron sayısı 13C4– ün elektron sayısından 4 eksik-
17 17 18
37 7+ 35
D) X E) X tir.
17 17
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

ETKİNLİK-4

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanları “D” yanlış olanları “Y” harfi ile belirtiniz.

a. İzotop atomların fiziksel özellikleri aynıdır. Y

b. İzoton atomların kimyasal özellikleri farklıdır. D

c. İzoelektronik taneciklerin elektron sayıları aynıdır. D

d. İzobar atomların nükleon sayıları farklıdır. Y

e. İzoton atomlar, aynı elementin atomları olabilir. Y

1 2
f. H ve 1H izobar atomlardır. Y
1

g. İzoelektronik taneciklerin kimyasal özellikleri aynıdır. Y

h.
19 20
F ve 10Ne izoton atomlardır. D
9

9. Sınıf | Kimya 11
 02

ETKİNLİK-5

İzotop Hidrojen Döteryum Trityum

2 3
Sembol 1
1
H H H
Atom Numarası a b c
Nötron Sayısı d e f

Hidrojenin 11 H , 21 H ve 31 H izotoplarının atom numaraları ve elektron sayıları a, b, c, d, e ve f harfleri ile belirtilmiştir.

Bu harflere karşılık gelen rakamlar (0, 1, 2) doğru bir şekilde a, b, c, d, e ve f sırasına göre aşağıdaki kilidin çevresinde bu-
lunan anahtarların üzerindeki kutucuklara yerleştirildiğinde elde edilen şifrenin ait olduğu hangi anahtar kilidi açmak için
kullanılabilir?

a b c d e f a b c d e f
K 1 1 1 0 2 1 M 0 1 2 1 1 2

a b c d e f a b c d e f
İ 1 1 1 1 1 1 Y 1 1 1 0 1 2

a b c d e f
A 1 0 1 1 1 2

ÖRNEK-15 ÖRNEK-16

20
10
Ne, 23b Na + ve 19c F – tanecikleri izoelektronik taneciklerdir.
60
27
Co ve 60
28
Ni atomları ile ilgili,

Buna göre, I. İzobar atomlardır.

I. b = c + 3 tür. II. Nötron sayıları farklıdır.

II. 20
Ne + ile 19c F – tanecikleri izotondur. III. Kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır.
10
IV. Her iki atomda da p/e oranı 1’e eşittir.
III. 23
b
Na + ile 19c F – tanecikleri izobardır.
yargılarından hangileri doğrudur?
IV. Her üç taneciğin de kimyasal özelliği farklıdır.
(p: proton, e: elektron)
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) I ve II B) II ve III E) III ve IV
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
D) II ve IV E) I, III ve IV D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

12 9. Sınıf | Kimya
Atomun Yapısı Test - 02

1. Atomun yapısına ilişkin aşağıda verilen ifadelerden 4. 31 3–

X iyonunun nötron sayısı elektron sayısından 2 ek-
hangisi yanlıştır? siktir.

A) Proton sayısı kadar elektron bulunduran tanecikler Buna göre, X atomu ile ilgili,
nötrdür.
I. Nükleon sayısı 31’dir.
B) Bir elementin tüm atomları aynı sayıda proton içerir.
II. Çekirdek yükü –3’tür.
C) Proton ve nötronun gerçek kütlesi yaklaşık olarak bir-
III. Toplam tanecik sayısı 46’dır.
birine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Protonun kütlesi, yaklaşık olarak elektronun kütlesinin
1836 katıdır. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

E) Çekirdekteki protonun elektriksel yükü –1’dir. D) II ve III E) I, II ve III

39 a
5. 40 2+
X iyonu ile Y iyonu aynı sayıda elektron ve nötron
2. X2– iyonu, X2+ iyonuna dönüşüyor. 19
içermektedir.
Buna göre,
Buna göre,
I. Elektron sayısı artar.
I. a = +1’dir.
II. Kimyasal özelliği değişir.
II. X’in çekirdek yükü 20’dir.
III. Çekirdek yükü artar.
III. Y’nin nükleon sayısı 39’dur.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

35
3. X– iyonu için proton (p), nötron (n) ve elektron (e)
17 6. Xa ve Xb iyonları için,
sayıları aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
• Xa iyonu 2 elektron aldığında X– iyonuna dönüşüyor.
p n e
A) 17 18 18 • Xa iyonu Xb iyonuna dönüşürken elektron sayısı 2 aza-
lıyor.
B) 17 17 16
bilgileri veriliyor.
C) 18 18 17
Buna göre, a – b farkı kaçtır?
D) 18 17 18
E) 17 18 17 A) –1 B) –2 C) 0 D) +1 E) +2

9. Sınıf |Kimya 13
 Test - 02

7. NH +4 ve H 3 O + iyonları ile ilgili; 10. Aşağıdaki şekilde mavi ve kırmızı renklere boyanmış ku-
tucuklar X ve Y atomlarındaki nötron ve protonları temsil
I. toplam proton sayısı,
etmektedir.
II. toplam elektron sayısı,
X Y
III. toplam nötron sayısı
1 14 16
niceliklerinden hangileri aynıdır? ( H, N, O)
1 7 8
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
9. SINIF K�MYA D�F
D) II ve III E) I, II ve III

Test 2 (59
: Nötron : Proton

Buna göre, X ve Y atomları ile ilgili,

I. Fiziksel özellikleri farklıdır.
8. I. 40
18
Ar
II. İzotop atomlardır.
II. 40 +
K
19 III. Elektron sayıları eşittir.
III. 32 2–
16
S yargılarından hangileri doğrudur?
Yukarıdaki taneciklerin izobar ve izoelektronik olarak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sınıflandırılmaları aşağıdakilerin hangisinde doğru
D) II ve III E) I, II ve III
verilmiştir?

İzobar İzoelektronik
A) I, II I, III
B) I, II I, II, III
11. Proton sayıları farklı olan nötr X ve Y atomları için;
C) I, II, III I, II
I. nötron sayısı,
D) I, III I, II, III
II. kütle numarası,
E) I, II II, III
III. elektron sayısı
niceliklerinden hangileri kesinlikle farklıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III

9. a–2 –
 X ile aY+ iyonları izoelektroniktir.
Buna göre,
I. X– ve Y+ iyonları birbirinin izotonudur.
II. Kimyasal özellikleri farklıdır.
III. X’in proton sayısı, Y’nin proton sayısından 2 fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur? 596074

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

OPT�K - Test 2 (596074)

14 9. Sınıf | Kimya
Tarama Testi Test - 03

1. 4. Aynı elemente ait Xa anyonu ve Xb katyonu ile ilgili,

I. İyon yükleri arasında a > b ilişkisi vardır.
II. Kimyasal özellikleri farklıdır.
III. Çekirdek yükleri farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
Şekilde verilen atom modelinde yer alan,
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
I. Atom, içi dolu küre şeklindedir.
D) II ve III E) I, II ve III
II. Atomlar bölünemez ve parçalanamaz.
III. Bir elementi oluşturan tüm atomlar her yönüyle birbiri-
nin aynısıdır.
IV. Farklı element atomları birbirinden farklıdır.
V. Elementler belirli oranlarda bir araya gelerek bileşikleri
oluşturur.
varsayımlarından hangileri günümüzde geçerliliğini 5. 12Xa iyonunun temel taneciklerinin toplam sayısı 34’tür.
yitirmiştir?
Xa iyonunun nötr tanecik sayısı 12 olduğuna göre, Xa
A) I ve II B) II ve III C) II ve V iyonu için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
D) I, II ve III E) II, III, IV ve V
A) Kütle numarası 24’tür.
B) Nükleon sayısı 34’tür.
C) a değeri +2’dir.

2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Thomson atom mode- D) Atom numarası 12’dir.

linde yer almaz? E) Proton sayısı, elektron sayısından 2 fazladır.
A) Atomlar, çapı yaklaşık 10–8 santimetre olan kürelerdir.
B) Atom nötrdür.
C) Elektronların kütlesi, pozitif (+) yüklü taneciklerin küt-
lesi yanında ihmal edilecek kadar küçüktür.
D) Pozitif (+) yüklü tanecikler atomun merkezindeki çekir-
dekte bulunur.
E) Atomun kütlesi yaklaşık olarak pozitif (+) yüklü tane-
ciklerin kütlesine eşittir.
6. Proton, nötron ve elektron sayıları arasında e > p > n
ilişkisi bulunan bir Xa iyonu için,

I. Anyondur.
e
II. oranı 1’den küçüktür.
p
3. Bir X element atomunun çekirdeğinde;
III. Nükleon sayısı nötr hâline göre daha fazladır.
I. proton,
yargılarından hangileri doğrudur?
II. nötron,
III. elektron A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

taneciklerinden hangileri kesinlikle bulunur? D) II ve III E) I, II ve III

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

9. Sınıf |Kimya 15
 Test - 03

7. X– iyonu için, 10. a. 39 +

K b. 40
Ca 2+ c. 35 –
Cl
19 20 17
• Toplam tanecik sayısı 29’dur.
tanecikleri ile ilgili,
• Çekirdek yükü, nötron sayısından bir eksiktir.
I. a ve b izotondur.
bilgileri veriliyor.
II. a, b ve c izoelektroniktir.
Buna göre, X atomunun proton sayısı kaçtır?
III. a ve c izobardır.
A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12
9. SINIF K�MYA D�F
IV. a, b ve c taneciklerinin hem kimyasal hem de fiziksel
özellikleri farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve IV Test 3 (59
C) II ve III
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

20 –
8. 199 F atomu ile 9
F iyonu için aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Çekirdek yükleri aynıdır.
B) Nükleon sayıları farklıdır.
C) Nötron sayıları farklıdır. 11. 40
 X2+ iyonu ve Y atomu izobar ve izoelektronik tanecik-
D) Fiziksel özellikleri farklıdır. lerdir.
E) Kimyasal özellikleri aynıdır. Buna göre, nötr X ve Y atomları ile ilgili,
I. X’in proton sayısı Y’ninkinden 2 fazladır.
II. Y’nin nötron sayısı X’inkinden 2 fazladır.
III. X’in elektron sayısı Y’ninkinden 2 fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
9.  b b
X b+1
a+1
Y Z
a a–1

Atom ve kütle numaraları verilen X, Y ve Z element

atomları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış-
tır?
A) X ve Y izoton atomlardır.
B) X ve Z izobar atomlardır.
C) Y ve Z atomlarının elektron sayıları farklıdır.
D) Z’nin nötron sayısı Y’ninkinden 2 fazladır.
596075
E) Toplam tanecik sayısı en fazla olan Y’dir.

OPT�K - Test 3 (596075)

16 9. Sınıf | Kimya