KONU ÖZETİ Atom Modelleri
DALTON ATOM MODELİ
● Tüm elementler atomlardan oluşur.
● Atomlar birleşerek molekülleri, moleküller birleşe-
rek bileşikleri oluşturur.
● Atom bir elementin tüm özelliklerini taşıyan ve bölü-
nemeyen en küçük parçasıdır.
THOMSON ATOM MODELİ (1898)
● Elektronu bulmuştur. Elektronun negatif yüklü oldu-
ğunu ve kütlesinin çok küçük olduğunu söylemiştir.
● Atomun küre şeklinde olduğunu söylemiş, ve çapı-
nı 1Ao = 10–10m olarak hesaplamıştır.
● Bu küre içinde elektronlar sabit olarak durmakta-
dır, elektronlar arası ise (+) yüklü madde ile doludur
demiştir.
● Atom içindeki elektronlar atomu elektrikçe nötr tuta-
cak şekilde sıralanmıştır.
● Bu model üzümlü kek modeli adıyla anılır.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
● Elektronun kütlesi çok küçüktür. Bu nedenle atomun
kütlesinin tamamına yakınını pozitif yükler oluşturur.
● Bu model önceki bilgilere göre bölünemez denilen
atomun, başka parçalardan oluştuğunu göstermekle
parçalanabilirliliğini ispatlamıştır.
● Bu model ile Fotoelektrik olay, gazlar içinde elektrik
boşalması ve termoiyonik olay açıklanabilmiştir.
● Bu model çekirdekten bahsetmemiştir.
MİLİKAN'IN YAĞ DAMLASI DENEYİ
● Thomson Milikan'ın yağ damlası deneyinden önce
e 2
elektronun yükünün kütlesine oranını   ölçmüştü.
 m
Elektronun yük (e) ve kütle (m) değerlerini ayrı ayrı
ölçememişti.
● Milikan atomun yapısını anlamaya yönelik yaptığı
yağ damlası deneyi sonucunda elektronun kütle ve
yük değerlerini ayrı ayrı ölçmeyi başardı.
● Milikan yağ damlası deneyi ile elektronun yükünün
en küçük yük olduğunu (qe = 1,6 ⋅ 10 −19 coulomb) tes-
pit etti. Elektrik yükünün kuantize olduğunu kuantum
fiziğinin bir tahmini olarak kanıtladı. Elektrik yükü-
nün toplam miktarı her zaman bu temel elektrik yükü-
nün tam katı olmak zorundadır. Milikan aynı zaman-
da Avagadro sayısının değerini hesaplamak için de
bu sonucu kullandı.
333
RUTHERFORD ATOM MODELİ (1911)
● Atomun çekirdeğinden ilk bahsedendir.
● Rutherford'a göre çekirdekte sadece proton (+) var-
dır ve elektronlar çekirdek çevresinde kararsız (rast-
gele) yörüngelerde dolanmaktadır.
● Rutherford, Thomson modelinin doğruluk derece-
sini saptamak için yüksek enerjili α parçacıklarını
(He++), çok ince zar şeklindeki altın yaprağı üzerine
göndermiştir.
● Deney sonucunda α parçacıklarının büyük kısmı-
nın altın yapraktan sapmadan geçtiğini gözlemledi.
● Bazılarının ise sanki sert bir cisme çarpmış gibi
saçıldıklarını, hatta bazılarının 180o kadar saptığını
gözlemledi.
● Bu şu demekti: Pozitif madde Thomson modelinde-
ki gibi dağınık yayılmış olamazdı. Tersine atomun or-
tasında yoğunlaşmıştı.
θ q ⋅q 1
tan =k c α ⋅
2 2Eα b
θ : Sapma Açısı (Sapma açısı hiçbir zaman 90°
olamaz)
Eα : α parçacığının Kinetik Enerjisi
1
Eα = ⋅ mα ⋅ V 2
b : Nişan Hatası : Vurma parametresi
θ, qçek ve qα ile doğru orantılı olarak değişir
θ, Eα, mα, V ve b ile ters orantılı olarak değişir.
● α parçacığı ile çekirdek etkileşmesi arasında çekir-
dek durgun olduğundan enerjisi değişmez.
Eα = EKİN + EPOT
● Çekirdek tarafından α parçacığına uygulanan elekt-
rostatik itme kuvveti yükleri birleştiren doğru boyunca
etkir, yani α parçacığı üzerinde döndürücü etkisi ol-
madığından açısal momentum korunur.
 KONU ÖZETİ
● α parçacığına çekirdek elektrostatik kuvvet uygu-
landığında çizgisel momentum korunmaz. Çizgisel
momentumun korunabilmesi için net kuvvet sıfır ol-
malıdır.
● Rutherford atomun merkezinde çekirdek olduğunu,
çekirdeğin etrafında kararsız yörüngelerde yani her
yörüngede rastgele sayıda elektronlar bulunduğunu
söylemiştir.
● Atomun büyük kısmı boşluktur.
● Atom nötr'dür.
● Yörünge enerjileri süreklidir. Yani atom her frekans-
ta (enerjide) foton salabilir.
● Elektronlar çekirdek etrafında elektriksel çekim ile
dolanmaktadır.
Rutherford'un Açıklayamadığı Olaylar
1- lektronlar çekirdek etrafında çekim kuvvetinden
dolayı ivmeli hareket yapar, ivmeli hareketten dolayı
elektromanyetik ışıma yapar. Bu hereket esnasından
ışıma yapan e– nun enerjisi azalmalı ve spiral hareket
yapıp çekirdeğe düşmeliydi. Fakat düşmüyor bunu
açıklayamamıştır.
2- e– nun kararlı yörüngelerde dolandığını açıklaya-
mamıştır.
3- Çekirdekte sadece proton var demiştir. 1+ yüke sa-
hip Hidrojen atomunun, 2+ yüke sahip Helyum ato-
mundan 4 kat ağır olduğunu açıklayamamıştır. Daha
sonra çekirdekte nötron da olduğu bulundu.
FRANK-HERTZ DENEYİ
● Bu deney hızlandıran e– ların, gaz odasında, gaz
iyonları ile çarpışması sonucu enerjilerindeki değiş-
melerin yorumlanmasıdır.
● Bu deneyin sonucunda Rutherford'un bazı açıkla-
rı kapanmıştır.
● Deney sonuçları şunlardır.
● Her e– nun belirli enerjileri vardır. Ve her elektron
yörüngelerde rastgele değil, belirli uzaklıklarda, belirli
sayıda bulunabilir.
● Atomların ard arda sahip olabileceği iç enerjiler,
enerji seviyelerini oluşturur.
● Enerji seviyeleri Rutherford daki gibi sürekli değil,
kesiklidir. Yani her enerji seviyesi her frekansta değil
belirli frekansta e– ve fotonlarda salınım yapar.
Atom Modelleri
● Bu şu demektir. Atomun her bir enerji seviyesi belirli
uyarılma enerjilerini gerektirir.
● Atom uyarılmadan önce temel hal durumundadır.
Atoma gönderilen e– veya foton yeterli enerjide ise
uyarılma hallerinden biri meydana gelir. Atomlar bir-
birinden uzaklaşır ve çekim kuvveti azalır.
● Atom herhangi bir şekilde uyarıldığında, uyarılmış
bu atoma başka bir e– çarparsa atom yeniden daha
yukarı seviyelere uyarılamaz.
● Atom herhangi bir şekilde uyarıldığında kararlılığı bo-
zulur ve uyarılan seviyeye çıkıp 10–8 s'de yeniden temel
duruma geri döner, yeniden kararlı olur.
● Atoma en üst seviyesine eşit veya daha büyük
enerjili e– ya da foton gönderildiğinde atomdan 1e–
koparılır, kararlılık bozulmuş olur.
● Atomdan e– koparabilen bu enerji iyonlaşma ener-
jisidir. e– söküldüğünde geriye (+) iyon kalır. İyonlaş-
madan sonra atom yeniden temel duruma dönemez.
Bu olay aslında fotoelektrik olayıdır.
Temel haldeki atomlar 4 şekilde uyarılabilir.
1- Elektron bombardımanı ile
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI
2- Foton bombardımanı ile
3- Sıcaklık artırılarak
4- Elektronlar çarpıştırılarak
Atomun Elektronlarla Uyarılması
● Atomun e– ile uyarılabilmesi için enerjisi atomun en
küçük enerjisine eşit veya bundan daha büyük olma-
lıdır. Bu durumda e– atomla esnek olmayan çarpışma
yapar. Atom enerji kazanır, uyarılmış olur.
● Atomun en büyük enerji seviyesine eşit ya da büyük
enerjili e– gönderilirse atomdan e– sökülür. Yani hem
iyonlaşır hem de tüm enerji seviyeleri uyarılmış olur.
● Atoma gönderilen e– enerjisi uygun olsa bile atomu
uyarmayabilir. Bu durumda e– atomla esnek çarpışır.
e– enerjisini kaybetmeden atomu terk eder.
● Atomu uyarabilecek uygun enerjili e– atomla esnek
olmayan çarpıştığında, e– enerjisinin bir kısmını ato-
ma verir, kalan enerji ile uzaklaşır.
n(n − 1)
Uyarılan atom tane ışıma yaparak temel
2
hale döner.
(n = uyarılma seviyesi)
Örneğin: n=5 seviyesi uyarıldığında;
n(n − 1) 5(5 − 1)
= = 10 tane ışıma olur.
2 2
334
 KONU ÖZETİ Atom Modelleri

Enerji seviyeleri şu şekildedir. CEVAP:

A) e– atomu uyarmadan 9,80 eV enerji ile uzaklaşa-
bilir. e– atomu uyarıyorsa n = 4 seviyesine kadar ato-
mu uyarabilir.

9,80 – 8,84 = 0,96 eV n=4

9,80 – 6,67 = 3,13 eV n=3
9,80 – 4,86 = 4,94 eV n=2
4,94 – 4,86 = 0,08 eV n=2

Uyarılma seviyeleri ile Enerji Seviyeleri aynı yerden e– nun kalan enerjisi yörünge enerjisinden büyük
başlamıyor. ise e– o seviyeye bir kez daha uyarılır.

B) n = 4 ve alt seviyelere geçiş olacaktır.

n = 4 seviyesi uyarıldığında;

8,84 – 0 = 8,84 eV
6,67 – 0 = 6,67 eV
4,86 – 0 = 4,86 eV
8,84 – 6,67 = 2,17 eV
8,84 – 4,86 = 3,98 eV
6,67 – 4,86 = 1,81 eV
4(4 − 1)
= 6 tane ışıma olur.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

4(4 − 1) Aşağıdaki soruda 10,4 eV enerjili e– lar gönderilir-

= 6 ışıma yapar.
2 se atom iyonlaşır yani uyarılır, ışımalar gözlenir fakat
atom temel hale dönemez.
E4= E1+E2+E3

E4= E5+E3 11 eV enerjili e– lar gönderilirse atom iyonlaşır yani

uyarılır, ışımalarda gözlenir ama temel hale döne-
E6= E2+E3 mez.

E5= E1+E2 yazılabilir. Atomun Fotonlarla Uyarılması

● Atom fotonla uyarılmak isteniyorsa, fotonun enerji-

SORU:
si, uyarılma enerjilerinden birine eşit ya da iyonlaşma
enerjisinden büyük (en yüksek enerji seviyesinden
daha fazla) olmalıdır. Değilse esnek çarpıp uzaklaşır,
uyaramaz.

● Bu durumda foton enerjisinin tümünü atoma verir

kendi kaybolur.

● Fotonun Enerjisi Atomun en büyük enerjisine eşit

ise atomdan 1e– söker, atom pozitif yüklü olur. Yani
atom hem iyonlaşır, hemde tüm enerji seviyeleri uya-
rılmış olur, yani ışımalar gözlenir.

Fotonun Enerjisi Atomun en büyük enerji seviyesin-

Enerji seviyeleri şekildeki gibi olan civa buharları, ki-
netik enerjileri 9,80 eV olan elektronlarla bombardı-
man ediliyor. Buna göre;
A-Elektronların uzaklaşma enerjileri
B-Atomun yaptığı ışımaların enerjileri nedir?
den büyük ise, atom iyonlaşır yani 1e– koparılır. Atom
(+) yüklü olur. Atom iyonlaştırılarak uyarılmış olur. Fa-
kat foton enerjisi, enerji seviyelerine eşit olmadığın-
dan ışımalar gözlenmez. Atom temel hale dönemez.
(Fotoelektirik)

335
 KONU ÖZETİ Atom Modelleri

Fotonun Enerjisi enerji seviyelerinden birine eşit ise ● Uyarılmış emisyonda, üst enerji seviyesindeki uya-
kesinlikle atomu uyarır. e– daki gibi esnek çarpıp rılmış foton sayısı, salınan her fotona karşılık bir azalır.
uyarmama durumu gözlenmez.
● Genliği A olan, N tane foton salındığında, salınan
fotonun şiddeti;
n(n − 1)
Foton Atomu uyardığında, atom tane ışıma
2 I = N2. A2 olur.
yaparak temel hale döner.

Atom fotonla uyarıldığında, atom uyarılan seviyeye

çıkar 10–8 s gibi kısa sürede temel hale döner. BOHR ATOM MODELİ

Kendiliğinden Emisyon ● Bohr, Rutherford'un açıklayamadığı olayları açık-

● Atomlar uyarıldığında temel halden üst enerji sevi-
yelerinden birine tek hamlede gider.
● Uyarılmış atomlar bu enerji seviyelerinde durmaz-
lar, 10–8 s'de geri döner.
● Üst enerji seviyelerinde bulunan atomun temel hale
geçerken foton yayınlamasına kendiliğinden ışıma
(emisyon) denir.
layabilmiştir.
● Bohr'a göre e– lar çekirdek çevresinde belli yörün-
gelerde, belli sayıda ve enerji ile dolanır.
● Bohr, e– nun dolandığı yörüngenin çevresi, de-
Broglie dalga boyunun tam katlarına eşit olduğun-
dan, ışıma yapmadan çekirdek çevresinde dolanabil-
diğini tespit etmiştir.
nλ= 2πrn

● Uyarma enerji düzeyine çıkarılan e– ların hepsi aynı n = yörünge numarası

anda geri dönmezler. Bu nedenle salınan fotonların
frekansları aynı fakat aralarında faz farkı oluşur. 1.λ = 2πr1
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

● Kendiliğinden emisyon olayında foton soğurulur ve 2.λ = 2πr2 gibi.

tekrar salınır.

● Genliği A olan N tane foton salınmışsa salınan fo-

tonun şiddeti; Bohr, elektronların çekirdek çevresinde açısal mo-

I = N.A dir. h
2
mentumları nın tam katları olan yörüngelerde
2π
Uyarılmış Emisyon (Tersine Birikim) dolandığını bulmuş ve bu şartı sağlayan e– nun ışıma
yapmadığını söylemiştir.
● Bazı elementlerin atomlarında yarı kararlı enerji dü-
zeyleri vardır.
h
L = n⋅
2π
● Yarı kararlı enerji seviyeleri 2. enerji seviyeleridir ve
bu seviyedeki atom sayısı temel haldekinden fazladır.
n: yörünge numarası
● Bu elementlerin atomları uyarıldığında elektron te- L: Açısal Momentum
mel hale dönerken 2. enerji seviyesine takılırlar. Bu
seviyede 1 sn'den daha uzun süre kaldıklarından te- Bir e–, yüksek enerjili kararlı bir yörüngeden düşük
mel hale kendiliğinden geri dönemezler. enerjili kararlı yörüngeye doğrudan geçebilir ve bu
geçişi sırasında iki yörüngenin enerjilerinin farkı ka-
● Kendiliğinden temel hale dönemediğinde fotonlar- dar enerjili foton yayınlar.
da yeni uyarmalar olur ve bu şekilde temel hale dö-
nebilirler.

● Bu nedenle bu olaya uyarılmış emisyon (Tersine EK = E3 – 0

Birikim) denir.
EL = E3 – E1
● Bu olayda sonradan gönderilen uyarılmış foton so-
EM = E2 – E1
ğurulmaz.

● Salınan fotonların frekansları ve fazları aynı olur.

336
 KONU ÖZETİ Atom Modelleri

Bohr'a göre enerji ve açısal momentum kesikli, çizgi- Açısal momentumun yönü sağ el kuralı ile bulunur.
sel momentum ise süreklidir. Yani enerjinin ve açısal Baş parmak yarıçap vektörünü, dört parmak hız vek-
momentumun olabilmesi için ışıma olmalıdır. Işıma törünü gösterdiğinde avuç içi açısal momentumun
yönünü gösterir.
ise sadece belirli enerjilerde olur. O yüzden ışıma
olmadığında enerji ve açısal momentum olmaz yani
kesikli olur. e– ların ise sürekli dolanma hızı vardır. Bu
nedenle çizgisel momentum süreklidir.

P = m.V
● Bohr'a göre enerji ve açısal momentum korunur.   
Çizgisel momentum korunmaz. L = Pxr
L = m.V.r

Bohr tek elektronlu atomların spektrum çizgilerini

açıklayabilmiş, çok elektronlu atomlarınkini açıklaya-
mamıştır.

Hidrojen Atomu (H+) h

e– çekirdek etrafında, açısal momentumları nin
1e– nunu kaybetmiş Helyum Atomu (He+) 2π
tam katları olan yörüngelerde dolanır.
2e– nunu kaybetmiş Lityum Atomu (Li+2)
h
● Bohr e– ların çekirdek etrafında dairesel yörünge- L = n⋅
2π
lerde dolandığını söylemiştir.
h h
L1 = 1 , L2 = 2 gibi.
2π 2π
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Bohr'un Açıklayamadığı Olaylar

Yörünge Yarçapı
● Çok e– lu atomların spektrumunu açıklayamıyor.

● Tek bir çizgi gibi görünen spektrum çizgilerinin ger-

n2
çekte birden fazla çizgiden oluşmasını açıklayamıyor. rn = 0,53 ⋅
Z
● Spektrum çizgilerinin parlaklık farkını açıklayamı-
yor. 0,53= Bohr yarıçapı

● e– nun yörüngesinin elips olduğunu açaklayama- Z= Atom numarası

mış.
Sonuç Ao olacaktır.
● Bohr e nu maddesel (tanecik) kabul etmiş. Son-
–

radan dalga da olduğu yani çift karakterli olduğu bu-

lundu. 12 22
r1 = 0,53 , r2 = 0,53 gibi
Z Z

Bohr Formülleri e– nun Yörüngede Dolanma Hızı

● Bohr e– nun dolanma yarıçapını, hızını enerjisini

formüle edebilmiştir.

● e–, çekirdek etrafında dolanırken hem çizgisel hem-

Z
de açısal momentumu oluşur. V = 0,53
n
● Çizgisel momentum süreklidir. Açısal momentum
ise kesiklidir.

● Çizgisel ve açısal momentum vektöreldir.

337
 KONU ÖZETİ Atom Modelleri

e– nun Toplam Enerjisi Spektrumun sağ tarafındaki enerjiler hidrojenin o yö-

ETOP= EKİN+EPOT rüngelerdeki toplam enerjiler

EKİN= –ETOP EPOT=2.ETOP Z2

ET= –R formülü ile bulunur.
n2
Z2 R=Rydberg sabiti ZHİD = 1 ve n = yörünge numarası
ETOP = −R
n2 = 13,6 eV
n=1 ⇒ E1 = –13,4 eV
n → Artar ⇒ ETOP → Artar n=2 ⇒ E2 = –3,4 eV
EPOT → Artar
n=3 ⇒ E3 = –1,51 eV gibi
EKİN → Azalır
Bir yörüngenin toplam enerjisi, uyarılan yörüngenin
uyarılma enerjisi (sol taraf) ile en üstteki uyarılma
Ze = Çekirdeğin yükü enerjisinin yani iyonlaşma enerjisinin farkı alınarak
da bulunabilir.
e = e– nun yükü Mesela hidrojen Atomuna 10,2 eV'luk foton gönde-
rildiğinde hidrojenin bu yörüngedeki toplam enerjisi
Ze ⋅ e
EPOT = –k 10,2 –13,6 = –3,4 eV olur.
d
12,2 eV luk elektron gönderildiğinde;
Ze2
⇒ ETOP= –k 12,1 –13,6 = –1,5 eV olur.
2d
● Toplam enerji korunur. Spektrumun sol tarafındaki enerjiler hidrojenin o yö-
rüngedeki uyarılma enerjileridir.
İyonlaşma Enerjisi:Toplam enerjiyi sıfırlayan enerjidir.
E
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

E ' = E1 − 21 formülü ile bulunur.

Z2 n n
EİYON= +R 2
n E1 = 13,6 eV

n → Artar ⇒ EİYON → Azalır n=1 ⇒ E1' = 0 eV

n=2 ⇒ E2' = 10,2 eV
Üst seviyeden alt seviyeye geçerken yayınlanan fo-
tonun frekansı, dalgaboyu değişir.Hız ise değişmez n=3 ⇒ E3' = 12,1 eV gibi
ışımalar hep ışık hızıyladır.
EiLK − ESON R  1 1 Spektrum içindeki ışımaların özel adları vardır.
f= =  2 − 2
h h  ns ni  e– nun ışımadan sonraki son yörüngesi n=1 ise bu
1 R  1 1 sırada oluşan spektrum çizgilerine Lyman Serisi de-
= − nilmiştir.
λ h ⋅ c  ns 2 ni2 
Lα, Lβ,Lϒ olmak üzere üç türlüdür.
Lyman serisinin diğer adı mor ötesi ışımadır.
Hidrojen Atomunun Spektrumu
e– nun son yörüngesi n = 2 ise oluşan çizgilere Bal-
mer Serisi denmiştir.
Hα,Hβ,Hϒ olmak üzere üç türlüdür.
Balmer serisinin diğer adı Görünür Işıktır
e– nun son yörüngesi n = 3 ise, oluşan çizgilere Pasc-
hen Serisi denir.
Pα , Pβ , Pϒ olmak üzere üç türlüdür.
Paschen serisinin diğer adı Kızıl ötesi ışınıdır.
e– nun son yörüngesi n=4 ise, oluşan çizgilere Brac-
ket Serisi denir. 2 türlüdür.
n = 5 ⇒ Pfund Serisidir. Bir çeşittir.
Spektrum çizgilerindeki bütün ışımalar aynı hızla yani
Hidrojen Atomunun spektrumu şekildeki gibi. ışık hızıyla gerçekleşir.

338
 TEST 1 Atom Modelleri

1. 3.

Uyarılmış hidrojen atomundan çıkan ışımalar gös-

X atomunun enerji düzeyleri şekilde verilmiştir.
terilmiştir.
Temel durumdaki bir X atomu;
Buna göre, şekildeki 1, 2, 3, 4 ışımalarından
1,2 eV enerjili a hangileri görünür ışık bölgesinde yer alır?
2,3 eV enerjili b
4,3 eV enerjili c A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 3 ve 4
fotonlarından hangilerini soğurabilir?
D) 1, 2 ve 3 E) 2, 3 ve 4
A) Yalnız a B) Yalnız b C) b ve c

D) a ve c E) a, b ve c
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

4.

2. X atomunun enerji düzeyleri;

1. uyarılma enerjisi = 1,2 eV
2. uyarılma enerjisi = 2,3 eV
3. uyarılma enerjisi = 3,9 eV tur.
Bir X atomunun enerji düzeyleri şekildeki gibidir.
Temel durumdaki sezyum buharı içinden 3,7 eV Uyarılan X atomunun temel hale geçerken yaydığı
enerjili elektronlar geçiriliyor. fotonun frekansı en küçük f oluyor.
Buna göre, dışarıya çıkan elektronların enerjisi Buna göre, yayınlanan diğer fotonların frekansı
aşağıdakilerden hangisi olamaz? en büyük kaç f olabilir?

A) 0,1 B) 0,2 C) 1,3 D) 1,4 E) 1,5 A) 2 B) 3,5 C) 4 D) 6 E) 8

339
 TEST 1 Atom Modelleri

5. 7.

Temel haldeki sezyum atomları 2,7 eV enerjili Şekilde hidrojen atomunun enerji düzeyleri veril-
elektronlarla bombardıman ediliyor. miştir.
Uyarılan sezyum atomlarından en fazla kaç fo- Buna göre, atomdan 1,9 eV enerjili fotonun sa-
ton salınabilir? lınabilmesi için en az kaçıncı enerji düzeyine
kadar uyarılmalıdır?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
A) n = 2 ye B) n = 3 e C) n = 4 e

D) n = 5 e E) n = 6 ya
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

6.
8.

Sezyum atomunun bazı enerji seviyeleri şekilde

verilmiştir. Şekildeki civa atomunun bazı enerji düzeyleri veril-
2,30 eV enerji düzeyine uyarılan bu atomun temel miştir.
hale dönerken yaptığı ışımaların dalga boyları lK,
Temel haldeki civa atomunu,
lL hızları VK, VL dir.
I. 4,86 eV
Buna göre, bu hız ve dalgaboyları arasındaki
II. 6,80 eV
ilişki nasıldır?
III. 7,80 eV
IV. 8,0 eV
A) VK > VL B) VL>VK C) VL>VK
enerjili fotonlardan hangileri ile uyarabilir?
K > L K > L L > K

D) VK = VL E) VK = VL A) I ve II B) III ve IV C) I ve IV

K > L L > K D) II ve III E) I ve III

340
 TEST 1 Atom Modelleri

9. 11.

Şekilde cıva atomunun bazı enerji düzeyleri ve-

rilmiştir. Fotonlarla uyarılmış cıva atomu 1,13 eV
enerjili ışıma yapıyor.
Buna göre, bombardıman yapılan fotonların X, Y, Z tüplerinde ilk üç uyarılma enerji düzeyleri
enerjisi kaç eV olur? 2,4 eV , 2,5 eV ve 2,9 eV olan bir elementin bu-
harı bulunmaktadır. Tüplerin uçlarına 2 volt 2,5 volt
A) 7,8 B) 6,9 C) 6,67 D) 5,25 E) 4,86 ve 3 voltluk gerilimler uygulanıyor.
Buna göre, katottan ilk hızsız sökülen elektron-
lar hangi tüpte ışıma yaptırabilir?

A) Yalnız X'de B) Yalnız Y'de C) Yalnız Z'de

D) X ve Y'de E) Y ve Z'de
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

12.

10. 4 eV enerjili elektronlar içinde gaz bulunan cam tü-

pün içerisinden geçiriliyor.
Elektronlar bölgeyi 1 eV'luk enerji ile terk ettiği-
ne göre;
I. Gaz atomlarının enerji düzeylerinden biri 2 eV tur.
II. Gazdan 3 eV'luk foton salınabilir.
III. Gaz atomları 3 eV'luk fotonlarla uyarıbilir. Şekilde hidrojen atomunun bazı enerji düzeyleri
verilmiştir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
Buna göre, Balmer serisinden en fazla kaç tane
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ışıma yapılabilir?

D) I ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
341
 TEST 2 Atom Modelleri

1. n = 4 düzeyine uyarılmış bir atom önce 1,5 eV son- 4. Bir atomda birinci kararlı yörüngenin yarıçapı ro
ra 2,5 eV daha sonrada 3,4 eV'luk ışımalar yapa- ise dördüncü kararlı yörüngenin yarıçapı nedir?
rak temel hale geçiyor. (z = 1 alınacak.)

Buna göre, atomun dördüncü enerji düzeyi E4 , ro ro

A) 16ro B) 12ro C) 9ro D) E)
E 9 16
ikinci enerji düzeyi E2 arasındaki 2 oranı kaç-
tır? E 4

11 13 15 17 19
A) B) C) D) E)
17 21 23 37 31

5. Tek elektronlu atomlarda elektronun n/2 yörün-

gedeki bağlanma enerjisi aşağıdakilerden han-
gisine eşittir?
(R: Rydberg sabiti; Z: Atom numarası)
2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi x ışınlarının ge- Z2 Z2 1 Z2
A) E = −4R B) E = +4R C) E = − R
nel özellikleri içinde yer almaz? n2 n2 4 n
Z2 Z2
D) E = +2R E) E = +4R
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

A) Elektrik alandan sapmazlar. n 2n

B) Geçtikleri gaz atomlarını iyonlaştırır.

C) Kırınım ve girişim yapar.

D) Elektrik yükü taşır.

E) Fotoğraf filmine etki eder.

6.

3. Tek elektronlu bir atomda elektronun buluna-

bileceği yörüngenin yarıçapı aşağıdakilerden
hangisine eşittir? Temel haldeki bir atomun enerji düzeyleri şekilde
(ro: Bohr yarıçapı; n : Yörünge numarası; Z: Atom verilmiştir. Elektronlarla bombardıman edilen atom
numarası) n = 4 düzeyine kadar uyarılıyor.
Atom n = 2 düzeyine inerken yayınlanan foto-
n2 z 2n2 nun frekansı aşağıdakilerden hangisidir?
A) r = ro B) r = ro 22
C) r = ro
z2 n z (h : Planck sabiti)
n2 n2 8 6 4 2 1
D) r = ro E) r = ro A) B) C) D) E)
2z z h h h h h
342
 TEST 2 Atom Modelleri
7. Maxwell Denklemleri ile ilgili; 10.
I. Işık ilerlerken elektrik ve manyetik alan aynı
fazda olur.
II. Işık ilerlerken ona eşlik eden elektrik ve manye-
tik alanlar birbirine dik olur.
III. Elektriksel alanın artması, manyetik alanın
azalmasına sebep olur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
K metalinin eşik enerjisi 1,5 eV, L metalinin ise 2,4
A) I ve II B) II ve III C) I ve III eV tur.
X atomundan şekildeki gibi salınan ışınlardan
D) Yalnız I E) I, II ve III hangileri hem K’ten hem de L’den elektron sö-
kebilir?

A) 1 ve 6 B) 1, 3 ve 6 C) 1, 2, 3 ve 6

D) 3, 4 ve 6 E) 1, 4 ve 6

8.
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

Bir atomun 1. uyarılma enerji düzeyi E1 , 3. uyarılma

enerji düzeyi E3 dür.
Şekildeki gibi salınan fotonların dalga boylarının
λ 5 E
oranı 1 = olduğuna göre 1 oranı kaçtır?
λ3 2 E 3

1 3 3 5 5
A) B) C) D) E)
3 5 4 4 3

11. Uyarılmış hidrojen atomu foton saldığında elekt-

ron, n = 4 düzeyinden n = 1 düzeyine iniyor.
Bohr atom modeline göre, hidrojen atomunun
açısal momentum değişimi aşağıdakilerden
9. hangisidir?
(h : Planck sabiti ve n : Başkuantum sayısı)

h
A) 3 kadar azalır.
π
3h
B) kadar azalır.
2π
Şekilde hidrojen atomunun bazı enerji düzeyleri
3 h
verilmiştir. C) kadar artar.
2 π
Temel haldeki hidrojen atomu 12,1 eV enerjili fo-
h h
ton soğurursa açısal momentumu kaç kadar D) kadar azalır.
π π
artar?
h
E) 3 kadar artar.
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 2,5 π

343
 TEST 3 Atom Modelleri

1. 3. Enerjisi Ef olan bir foton, iyonlaşma enerjisi Ei olan

atom üzerine gönderiliyor.
Ef > Ei olduğuna göre;
I. Foton soğurulur.
II. Atomdan elektron kopartılır.
III. Atom uyarılır.

Şekilde hidrojen atomunun enerji düzeylerinden yargılarından hangileri doğrudur?

bazıları verilmiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Temel haldeki hidrojen atomları 12,1 eV enerjili
fotonlarla bombardıman edilirse; D) II ve III E) I, II ve III
I. Lyman α
II. Lyman β
III. Balmer Hα
IV. Balmer Hβ
çizgilerinden hangileri görülebilir?

A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III

D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

2. Hidrojen atomunda elektron n = 3 yörüngesin-

de dolanırken;
4. Elektromagnetik dalgaların oluşması ile ilgili
I. Çekirdeğe uzaklığı 9r0'dır.
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
3 h
II. Çizgisel momentumu dir.
2 πr A) Radyo dalgaları elektronların iletkenler içindeki
3h ivmeli hareketinden yayılırlar.
III. Açısal momentumu dir.
2π B) Görünür ışık; çok sıcak cisimlerden yayılırlar.
yargılarından hangileri doğrudur?
C) X - ışınları; radyoaktif atomların çekirdeklerinden
(h : Planck sabiti r0 = 1. yörüngedeki elektronun
yayılırlar.
çekirdeğe uzaklığı)
D) Morötesi ışımalar; elektrik arklarından ve gaz
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III boşalmalarından yayılırlar.

D) I ve II E) I, II ve III E) Kızılötesi ışımalar; sıcak cisimlerden yayılırlar.

344
 TEST 3 Atom Modelleri
5. Bohr atom modeline göre n = 3 yörüngede do- 7.
lanan elektron n = 1 yörüngeye inerse çizgi-
sel momentumundaki değişim aşağıdakilerden
hangisi olur?

2h
A) kadar artar
πr

3h X atomunun enerji düzeyleri şekilde verilmiştir.

B) kadar azalır
πr
Temel haldeki X atomunun soğurabileceği fo-
tonun en küçük dalga boyu kaç Ao dir?
h (h.c = 12400 eV . Ao)
C) kadar artar
2πr
A) 3100 B) 3250 C) 3875 D) 4225 E) 5375
h
D) kadar artar
πr

h
E) 3πr kadar azalır SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

6.

Şekilde hidrojen atomunun enerji düzeylerinden

bazıları verilmiştir.
12,80 eV enerjili elektronlarla hidrojen atomu
bombardıman edilirse, hidrojen atomlarından
Lyman, Balmer, Paschen serisinde en fazla kaçar
çizgi oluşabilir?

Lyman Balmer Paschen 8. Bohr atom modeline göre n = 1 sayılı yörünge-

A) 3 2 1 de dolanan elektronun çizgisel hızının büyüklüğü
V’dir.
B) 4 3 2
Elektron n = 2 sayılı yörüngeye geçtiğinde çiz-
C) 3 3 2 gisel hızının büyüklüğü ne olur?
D) 4 2 1 3 2 V
A) 3V B) 2V C) V D) V E)
E) 5 4 2 2 3 2

345
 TEST 3 Atom Modelleri

9. Bohr atom modeline göre, bir hidrojen atomu, 11.

asal kuantum sayısı n olan enerji düzeyinden
n+1 olana çıktığında;
I. Elektronun açısal momentumu
II. Elektronun yörünge yarıçapı
III. Elektronun çizgisel momentumu
niceliklerinden hangileri artar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Hidrojen atomunun birinci yörünge yarıçapı r1, tek
D) I ve III E) I, II ve III elektronlu lityum atomunun üçüncü yörünge yarı-
çapı r3 dir.
r
Bohr atom modeline göre, 1 oranı kaçtır?
r3
(Hidrojen atom numarası : 1)
(Lityumun atom numarası : 3)
1 2 3 4
A) B) C) D) E) 3
3 3 4 3
SIRADIŞIANALİZ YAYINLARI

12.

Şekilde hidrojen atomunun bazı enerji düzeyleri ve-

rilmiştir. Taban enerji durumundaki hidrojen atomu
10. Atom numarası Z olan tek elektronlu atomun elekt- h
uyarıldığında açısal momentumu kadar artıyor.
ronu ikinci bohr yörüngesinden üçüncü bohr yö- π
rüngesine geçiriliyor. Buna göre, hidrojen atomu aşağıdakilerden
Buna göre, atomun toplam enerjisi ne kadar ar- hangileri ile uyarılmış olabilir?

tar? (R: Raydberg sabiti) I. 7 eV enerjili elektron

II. 6 eV enerjili foton
1 1 2 3 2
A) RZ2 B) RZ C) RZ III. 5 eV enerjili elektron
4 9 7
5 7 A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
D) RZ2 E) RZ2
36 33 D) I ve II E) I, II ve III
346