l

.Öaı

Klmya
İeıs
tı 'ı' '
o
o
{-
ı \Z
"aaaao.
ı 5 |T-ul,n"p.,Ş,n her hakkı saktıdın Tüm haklan eis Yayınları'na aittir. Kısmen de öl§a a[,atı
yapı[amaz. Metin ve sorular, kiiapçığ. yaylmlayan şirketİn önceden izıi olmaks,zln elekİronik,
yayımlanamaz.
Ders An[atım Föyü ısAYısALI
mekanik, iotokopi ya da herhangi bır kaylt si§tğmiyte çoğıttılamaz, l

Adı Soyadı:

Atom ve Periyodik Slstem - !I

Alomun Yopısı

Aiom AtıTonecikler

Elektronun Keşfi

J. J. Thomson 1897
Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en küçük yapı taşına
denir. Bilim insanlarının çalışmalanndan atomun proton, nötron ve elektron olmak
re@ffi
üzere üç farklı atom altı taneciğinden oluştuğunu biliyoruz. Proton ve nötronlar ato- E. Rutherford 1917
mun çekirdeğinde, elektronlar ise çekirdeğin çevresindeki enerji katmanlarında yer
Nötronun Keşii
alır.
J. Chadwick 1932

Atom altı taneciklerinin keşfinin

tarihsel gelişimi

çEKiRDEK AToM IGTMANLAR

Atomun, küçük, yoğun ve pozitif Çekirdeğin çevresindeki belirli
yüklü kısmıdır. enerjiye sahip katmanlardır.
Atomun kütlesinin büyük çoğun- K, L, M, N, O gibi harflerle ya da
luğunu oluşturur. 1, 2, 3, 4 gibi sayılarla gösteri-
lirler.

Proton (p+) Nötron (n0) Elektron (e )

Atomun çekirdeğinde yer Atomun çekirdeğinde yer Çekirdeğin çevresindeki

alan +1 yüklü parçacıktır. alan yüksüz parçacıktır. enerji seviyelerinde yer
Kütlesi yaklaşık 1 akb dir. Kütlesi yaklaşık 1 akb dir. alan - 1 yüklü parçacıktır.
Nükleon olarak da adlan- Nükleon olarak da adlan- Kütlesi bir protonun kütle-
dlrlllr. dırılır. sinin 1836 da 1 i kadardır.

Kimyo (1. Kitop)/ 05

Işş
Atomu oluşturan taneciklerin kütleleri ve yükleri tabloda verilmiştir.
Ders Anlotım Föyü

Atomdaki tanecik Küile (gram) Eağılkütle Yük (coulomb) Bağılyük

Elektron 9,,109x10-28 1 - 1,602x10-19 -1

Proton 1,672x10-2a 1 836 + 1 ,602x1 0-19 +1

Nötron 1,674x10 2a 1B39 0 0

L

Alşı* Nunıçrşsı
Bir elementin atom numarası atom çekirdeğindeki toplam ..................,... sayüs,-
dır. Atom numarası Z harfi ile gösterilir. Çekirdeğin pozitif (+) olan elekriksel protonlar ve nötronlar bir atomun en küt|eli ta-
yükü protonlardan kaynaklandğı için atom numarası yükü necik|eridir. Hacmi çok küçük olan çekirdek ise
olarak da ifade edilir. atomun en yoğun kısmıdır. Atomun çekirdeği
Atom numarası atomun kimliğidir. Örneğin karbon (C) elementinin atom numa- bir üzüm taneciği kadar olsaydı kütlesi yaklaşık
rası 6 dır. Doğada çekirdeğinde 6 proton bulunan her atom karbon atomudur. 10 milyon ton olurdu.

Farklı elementlerin atom numarası kesinlikle farklıdır.

Atom numarası = Proton so}ısı = Çekirdek YÜkÜ

(z)

Kütle ]ılumorosı

Bir atomun çekirdeğinde bulunan .. ve ..,.............,.....lann (nük-

leonlar) toplam sayısı atomun kütle numarasıdır. Nötr atomlarda proton sayısı, elektron sayısı-
na eşittir. Nötr atomlar için proton sayısı nötron
Kütle numarası A harfi ile gösterilir.
sayısına her zaman eşittir denilemez. Proton
Kütle numarası atomlar için ayırt edici değildir. Farklı element atomlarının kütle saylslnln nötron sayısına eşit olup olmamasının
numarası aynı olabilir. atomun yükü ile i|işkisi yoktur.

Kütle numarası (A) - Proton sayısı + Nötron sayısı

N*tr Atorn
Çekirdeğindeki proton sayısı, katmanlanndaki elektron sayısına eşit olan atomlara (yüksüz) atom denin

Tüm nötr atomlar için aşağıdaki eşitlik yazlabilir.

Proton sayısı (p+) = Elektron sayısı (e-)

2 Kimyo (i. Kitop) / 05

Ders Anlotım Föyü iHil
iyon
Pozitit (+) ya da negatif (-) yüklü taneciklere denir. Pozitif yüklü iyonlara Na+, Mg2+, Rlg+, NHİ, negatif yüklü iyonlara ise F, S2-,
PO|- örnek verilebilir. İyonlar proton sayısı, e|ektron sayısından farklı olan taneciklerdir. Pozitif yüklü iyonlar ..........,.
negatli yüklü iyonlar
olarak adlandınlır.

Katyon Anyon

=. Pozitif yüklü iyonlardır.

= Negatif yüklü iyonlardır.

K+, ca2+, Fes+ ... cl-, o2-, Ps, So+2-..,

=, Nötr bir atom elektron verdiğinde katyon oluşturur. .ş Nötr bir atom elektron aldığında anyon oluşturur.
.ş Proton sayıları, elektron sayılanndan büyüKür. ş Elektron saydarı proton sayılanndan büyüktür.
(p*>e-) (e->p+)

Bir elementin sembolü X olarak alındığında atom numarası, kütle numarası ve yükü sembolü etrafında aşağıdaki gibi gösterilir.

Kütle numarası -ı A Yük

kütle numarası = proton saylsl + Nötron sayısı
(A)

Proton sayısı = Elektron sayısı + Yük

Atom numarası + Z

ğ1}*n,@ ğ])*n,@
Atom, eıement ve biıeşıklerle llgili, x, Y z eıementlerlnln,

l. Bileşikler iki veya daha fazla aynı cins atomun bir araya gelmesi-
2n+lx , .n*rny "AI?z
yle oluşur.
atomlarında, aşğıdakllerden hangisinde ver|lenler birblr!ne eşit
ll. Nötr bir atomun elektron sayısı, proton sayısına eşittir. değildir?
jeıs
lll. Elementler aynı cins atomlardan oluşmuş saf maddelerdir.

iiadelerinden hangileri doğrudur?

A) X ile Y nin proton sayılan

B) X ile Y nin nötron sayılan

A) Yalnız l B) Yalnız lll C) lve ll C) X ile Z nin nötron sayılan
D) ll ve lll E) l, llve lll D) Y ile Z nin kütle numaraları
(2017-YGs) E) Z nin nötron sayısı ile proton sayısı
(2ooo-Öss)

Etkinlik şj
Aşağıdakl tabloda tanecIkleı lçln istenen nIcellkleri boşluklara ya:zınız.

il"r
39
Niceıık luu'n'- ısK
Proton sayısı "]o,,-
Atom numarast

kütle numarası

Nötron saylsl

Elektron saylsl

Çekirdek yükü

Kimyo (l, Kitop)/ 05 3

 Iş;ş Ders Anlotım Föyü

önnetı,@ önnzlz,@
§Ası+ tanecİgl lle ılglll, Tek atomlu X, t Z taneciklerinin proton, nötron ve elektron sayılan
l. Çekirdek yükü +33 tür. tabloda veriImiştir.

ll. Nötron sayısı 4.i} tür.

Proton Nötron Elektron
lll. Elektron sayısı 36 dır. Tanecik
8ayısı sayısı sayl8ı
V. Üç elektron verirse nötr höle geçer.
X 11 12 10
yargılarından hangllerl doğrudur?
13 14 13
A) Yalnız lll B) Yalnız lV C) |ve ll
z 9 19 10
D) |ll ve lV E) l, ll ve lll

Bu tanecikleı ile ilgill aşağıdakilerden hangisi yanlışt|r?

A) X taneciği katyondur.

B) Y nin kütle numarası 27 dir.

C) Z nin iyon yükü - 1 dir.
önnetı_,@
D) X ve Z aynı elemente ait iyonlardır.
Atomun yapısı lle Ilglll aşağıdakl liadelerden hanglsl yanlıştır? E) Y nötr atomdur.

A) Bir elementin doğadaki tüm atomlannın proton sayıları aynıdır.

B) Kütle numarası aynı olan tüm atomlar aynı elemente aittir.
C) Farkh element atomlarının çekirdek yükleri farklıdır.
D) Farklı e|ementlere ait atomlardan oluşan iyonlann elektron sayıla-
rı eşit olabilir.

E) Nötr tüm atomlarln proton say|sl elektron saylslna eşittir.

,'ğ'ls

ğ1)*n,O
önnetz,@ Atom, Atom Elektron Kütle
iyon numaİası saylsı numarasl
Kütle numarası 56 olan X atomunun nötron sayısı proton sayısından
4lazladır. X+ 11 23

Buna göre X in +2 yüklü lyonundakl eleliron sayısı kaç{ı]? Y3- 18 30

z 12 24
21 B) 23 c) 24 D) 27 E) 28
^)
Q2+ 18 40

Yukarıdaki tabloda verllen atom ve iyontardan hangilerinin nöt-

ron sayısı aynıdır?

önneh, A) Y3- vg QZ+ B) Z ve Q2+ C)X+veZ

Xoo iyonunda toplam 50 elektron vardır. D) Y3- ve Z E) X+ ve Y3-

Buna göre X ln proton sayısı kaçtır? (1!O; (2011-YGs)

A) 19 B) 17 c) 16 D) 41 E) 42

4 Kimyo (1. Kitop) / 05

 ,,:.-şil
Ders Anloiım Föyü

İzotop Aiomloı ve Özeilikleıi

Bir elementin doğadaki tüm atomlannın proton sayısı aynıdır. Ancak bir ele- Dikkeır İ
Dalton atom modelinde "Bir elementin bütün
mentin doğadaki tüm atomlarının nötron sayısı aynı olmayabilir. Bir elemen-
tin proton sayısı ayn|, nötron sayısı ve kütle numarası farklı olan atomlarına atomtarı özdeştir." ifadesi yer almaktaydı. Ancak
denir. Birçok element doğada izotoplan hA- bu ifade yanllştlr. Elementlerin proton sayllarl aynl
linde bulunur. nötron sayllan farklı atomlan (izotop atomlar) ol-
Örneğin hidrojenin doğada üç izotopu vardır. duğundan tüm atomlan özdeş değildir.

ı ü

+ +ç9
€

]H laveya\o |rı veya |r

Hidrojen Döteryum Tri§um

Nötron saylsl
İzoücç
Frıi*ıı lfjitrşş l{Ğtt* **ğıi
ğ*yı*İ say}§{ n*.Jtlİ*İöğl botiuk f%}
1 A1
,H (Hidrojen-l) 1 0 1 99,985
A2
2
1H (Hidrojen-2) 1 1 2 0,015 A3

3
1H (Hidrojen-3) 1 2 3 Çok az
Atom numarası
İzotop atomlann atom numarası,
ile nötron sayısı arasındaki ilişki

İzotop atomlann kimyasal özellikleri aynı, nötron sayıları farklı olduğundan bazı
fiziksel özellikleri farklıdır,
Hidrojenin izotoplarından olan döteryumun (rl1
Bir elementin izotop atomları aynı tip bileşik oluştururlar. izotop atomlann baş-
oksijen ile oluşturduğu D2O bileşiği ağır su ola-
ka bir element ile oluşturduklan bileşiklerirı kimyasal özellikleri hemen hemen
rak bilinir. Ağır su saf hAli ile normal sudan % 11
aynı fiziksel özellikleri farklıdır.
daha fazla yoğunluğa sahiptir. Donma noktası
Birçok element iki ya da daha fazla izotop atomun karışımını içerir. Bu yüzden 3,82 "c, kaynama noktası 101 ,4 "C dir. Tat yönü
elementlerin atom kütleleri doğal o|arak bulunan izotop atomlarının kütlece ile normal sudan farkı yoktur.
yüzdelerine göre ortalamasıdır. Örneğin klorun C1-35 izotopu % 75'ini, Clg7
izotopu % 25'ini oluşturur, Klorun ortalama atom kütlesi 35,5 akb dir.

ızotçn Alomlgı
39 40
ısK ile eoCa
Proton sayllarl farkll, nötron sayıları aynı olan atomlara denir. İzoton
atomların proton sayıları farkh olduğundan bu atomlar farklı elementlere aittir. izoton atomların P+=19 p+=20

fizikse| ve kimyasal özellikleri farklıdır. n0=20 n0=20

A=39 A=40

ızoton atomlar

Kimyo (l, Kitop) / 05 5

Içrş Ders Anlotım Föyü

izobgr Atomlor

13ı.. iıe İ3x

Proton ve nötron sayıları farklı, kütle numaraları aynı olan atomlara P+=18 P+=19
denir. İzobar atomlannda proton sayılan farklı olduğundan bu atomlar fark|ı nO=22 nO=21
elementlere aittir. İzobar atomlann fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır. A=40
A=40

ızobar atomlar

ııoelektronik Toneoikler

Elektron sayısı aynı olan tanecik|ere izoelektronik tanecikler denir. İzoelektronik

Dikkat /
Atomların kimyasal özelliğini proton ve elektron
taneciklerin proton sayılan farklıdır. Nötron sayılan ve kütle numaraları için birşey
sayılan birlikte belirler. İki taneciğin proton ve
söylenemez.
elektron sayısı aynı ise kimyasal özellikleri aynıdır.
Bunlardan biri farklı olduğunda kimyasal özellik-
9F iIe ııNa* ,,.S2- ile zoCa2* lerde farklı olur. Nötron sayısı fiziksel özelliklere
P+ =9 P+=11
P+=16 p+=2O etki eder. Proton ve elektron sayılan aynı olan iki
e'=]0 e-_= 10
e =18 e-= 18 taneciğin nötron sayıları farklı ise kimyasal özel-
likleri aynı, fiziksel özelliklerinde farklıhklar vardır
nF' ite,fla+ izoelektronik ,Ş2- ile 2gCa2+ izoelektronik denilebiIir.
taneciklerdir taneciklerdir.

|nnztz,@ önnztz,@

|!x, f]v u" |!z atomıarıyıa iıgiıi, Proton saylsı

"ı"r"nt
l. X ve Y aynı elementin izotop atomlandır.
ll. Z element atomunun elektron ve nötron sayılan eşittir. X
__o
10
lll. Y ve Z element atomlarının nötron sayılan eşittir.
7i
ifadelerinden hanglle.a doğrudur? 9 ---------a----

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) lve lll

Nötron saylsl
D) llve lll E) l, ll ve lll 10 11

(201s-TYr}
Şekildeki grafikte X, Y Z nötr atomlarının proton-nöilon sayısı ilişkisi
verilmiştir.

önnelz,@ ieıs
i:::,::::
Bu atomlar ile ilgili aşağıdakl iiadelerden hangisi yanlıştır?
. İzotop atomlarda X niceliği aynıdır.
A) X ile Y izotop atomlardır.
. İzoton atomlarda y niceliği aynıdır.
B) X ile Zizoton atomlardır.
. İzobar atomlarda Z niceliği aynıdır.
C) Y ile Zizobar atomlardır.
Buna göre X, Y Z nlcelikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
D) Nötr X atomu ile Z iyonu izoelektroniktir.
verilmiştir?
E) Nötr X ve Y nin fiziksel özel|ikleri farklıdır.
z
A) Proton sayısl kütle numarası Nötron saylsl
B) Proton saylsl Nötron saylsl kütle numarası
C) Nötron sayısı kütle numarası Proton sayısı
D) Küt|e numarasl Proton saylsl Nötron saylsı

E) Kütle numarası Nötron saylsl Proton saylsı

Ödev Testi Teme|D;aaeg
40 38
4.
39
1, Aşağıdakilerln hangisinde verilen taneciğin tanımı yanlış- i;X, i;Y 1]Z element atomları ile ilgili aşağıdakilerden han-
tır? gisi yanlıştır?

Tanecik Tanım A) X in nötron sayısı 21 dir.

A) Nötron Atom çekirdeğinde bulunan yüksüz tanecik B) Y ile Z nin nötron sayıları eşittir.
B) Elektron Atomun negatif yüklü taneciği C) X ile Z aynı elementin izotop atomlarıdır,
C) Proton Çekirdek yükünü oluşturan tanecik D) Y ile Zizobar atomlardır.
D) Atom Elementin özelliğini gösteren en küçük yaptaşı E) X+ iyonu Y atomu ile izoelektroniktir.
E) Anyon Pozitif yüklü iyon

3. Atomun teme| tanecikleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden 5. 35

1rCI e|ement atomu iıe ııgıli,
hangisi yanlıştır?
l. Atom numarası 17 dir.

A) Bir element atomunun proton sayısı elementin atom numa- ll. Nötron sayısı 18 dir.
raslna eşittir, 37
lll. .,rCl atomunun izotopudur.
B) Protonun kütlesi, elektronun kütlesinden oldukça büyüktür.
lV. -1 yüklü iyonunda 36 elektron vardır.
C) Protonlar pozitif (+) yüklü, elektronlar negatif (-) yüklü, nöt
ronlar yüksüz parçacıklardır.
yargılarından hangileri doğrudur?

D) Proton ve nötronların top|am sayısı atomun kütle numarası-

A) lve ll B) lllve lV C) l, llve lll
na eşittir.
D) l, llve lV E) ll, lllve lV
E) Nötr bir atomdan iyon oluştuğunda atomun nötron sayısı
değişir. ieıs
i::,]::1

6" Tabloda tek atomlu X, Y Z taneciklerinin proton, nötron ve elekt-

3. Tek atomlu X, l Z taneciklerinin proton, nötron ve elektron sayı-
ron sayıları verilmiştir.
ları tabloda verilmiştir.

Proton Nötron Elektron

I
Tanecik
Proton Nötron EIektron saylsl saylsl saylsı
Tanecik
saylsl saylsl saylsı l----t- L
X19 20 18
X 11 12 10
Y 18 22 18
10İıo
9
z20 18
z 13 14 13
L
Bu tanecakler ile ilgili aşağıdaki iiadelerden hangisi yan-
Bu tanecikler lle algill aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış- lıştır?
tır?
A) X, Y Z izoelektronik taneciklerdir.
A) X'in atom numarası 11 dir. B) Y ile Zizobardır.
B) Y'nin kütle numarası 19 dur. C) XileZizotondur.
C) Z nötr atomdur. D) Üçünün de kimyasal özelliği aynıdır.
D) Z'nin çekirdek yükü +13 tür. E) X in yükü +1 dir.
E) X'in yükü - 1, Y'nin yükü + 1 dir.

] 1-E 2-E 3_E 4-o 5-c

Kimyo (1 Kitop)/ 05 7
 TEMğı
ü*aütnag Ödev Testi

1 40X2+ iyonu i|e 31Y3- iyonu izoe|ektroniktir. Bu iyonlardaki top- 4.

Proton Nötron Eleltron
lam nötron sayısı 36 dır. Tanecik
sayısı saylsı saylsl
Buna göre, X 17
,18
18

l. X in proton sayısı 16 dır.

1B 18 18
ll. Y nin nötron saylsı 15 tir.
z 19 20 18
lll. Y3- iyonu 18 e|ektron içerir.

yargılarından hang|leri doğrudur? T 17 20 17

A) Yalnız l B) Yalnız lll C) lve ll

Tablodaki X,Y,Z,T taneclkleri ile ilgili olarak aşağıdaki ifa-
D) lve lll E) llve lll dele]den hanglsi yanlıştır?

A) X ile T nin kimyasal özellikleri farklıdır,

B) XileZiyondur.
C) YileTnötrdür.
2. Nötr bir X atomunun bileşik oluşturması sırasında l, tl, lll ile gös-
D) Z nin çekirdek yükü + 1 dir.
terilen temel tanecik sayılanndaki değişim grafikte verilmiştir.
E) Z nin kütte numarası 39 dur.

Temel tanecik sayısı

5. Nötr X, Y Z element atomlan için,

o X ile Y'nin proton sayılan aynı kütle numaralan farklıdır.
o Y'nin nötron sayısı Z ninkine eşittir.
lll
iğis . x'in kütle numarası z ninkine eşittir.
Zaman
bilgileri veriliyor.

Buna göre aşağıdaki ifadeIerden hangisi yanlıştır? Buna göre bu atomlar ile ilgili,

l. X ile Y izotop atomlardır.

A) l ile gösterilen tanecik yüksüzdür.
ll. Y ile Z nin proton sayılan aynıdır.
B) ll ile gösterilen tanecik protondur.
lll. X ile Z aynı elemente ait atomlardır.
C) X atomundan katyon oluşmuştur.
D) X atomunun proton saylsl nötron saylslna eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?

E) lll ile gösterilen tanecik negatif yüklüdür.

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll

D) lve ll E) l ve lll

3. Kütle numarası 27, nötron sayısı 14 olan tek atomlu bir iyonda
6.
39 40
X atomu, 164r ile izoton, ,6Ca ile izobardır.
1 0 elektron bulunmaktadır.
Buna göre X ln atom ve küt]e numarası aşağıdakilerin han-
Buna göıe bu iyon için,
gisinde doğru verilmiştir?
l. Proton saylsl 13 tür.
ll. Katyondur.
Atom numarası kütle numarası
A) 18 40
lll. Üç elektron verirse nötr hAle geçer.
B) 19 39
yaİgııaİından hangııeİı doğrudur?
,19
c) 40

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) lve ll D) 20 40

D) l ve lll E) l, ll ve lll E) 20 41

{ 1-B 2-D 4-o 5_A 6-c

_-9" -.- _*5inyll]j*{tqql/99