Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie
Przeczytaj
Film samouczek
Sprawdź się
Dla nauczyciela
Czy fenol jest mocnym kwasem?
Kiedyś telefony wytwarzano z tworzywa sztucznego, tzw. bakelitu, do produkcji którego wykorzystywano
fenol.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.
Twoje cele
Doświadczenie 1
Schemat doświadczenia:
Krok <math aria-label=pierwszy">1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Problem badawczy:
Hipoteza:
Roztwór fenolu ulega dysocjacji elektrolitycznej.
Potrzebny sprzęt i odczynniki:
probówka;
woda destylowana;
uniwersalny papierek wskaźnikowy;
palnik;
bagietka;
cylinder;
łapa drewniana.
Obserwacje:
Wnioski:
Reakcja chemiczna:
Schemat równania reakcji chemicznej benzenolu i wody.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kwasowość fenolu
Kryształy fenolu
Źródło: Bartłomiej Bulicz, dostępny w internecie: pl.wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Doświadczenie 2
Schemat doświadczenia:
Krok 1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Problem badawczy:
Czy fenol jest mocniejszym kwasem niż kwas chlorowodorowy?
Hipoteza:
Sprzęt i odczynniki laboratoryjne:
około 1 g fenolu;
woda destylowana;
20-procentowy roztwór wodorotlenku sodu;
stężony roztwór kwasu chlorowodorowego (solnego);
kolba Erlenmeyera;
dwie pipety;
łyżka;
statyw na probówki;
cylinder;
bagietka;
Obserwacje:
Roztwór wodny fenolu jest mętny. Po dodaniu roztworu wodorotlenku sodu obserwujemy
powstanie klarownego roztworu. Następnie, po dodaniu roztworu kwasu chlorowodorowego,
obserwujemy ponowne zmętnienie roztworu.
Wnioski:
Równanie reakcji pomiędzy fenolem a wodorotlenkiem sodu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Fenol jest słabszym kwasem niż kwas chlorowodorowy, ponieważ zostaje wyparty z jego
roztworu soli.
K
stała dysocjacji – a , która jest wielkością charakterystyczną dla danego elektrolitu. Na
przykład stałą dysocjacji fenolu można przedstawić następująco:
C6 H5 O− ][H3 O+ ]
Ka = [
[C6 H5 OH]
pKa :
pKa = − log Ka
Im większa wartość stałej dysocjacji ( Ka), tym silniejsza kwasowość substancji. Im mniejsza
wartość pKa , tym silniejsza kwasowość substancji.
Stała
Nazwa
Nazwa dysocjacji
Wzór substancji systematyczna
substancji
zwyczajowa substancji Ka lub Ka1 pKa
i Ka2
Kwas
HCl chlorowodorowy
Kwas solny 1 ⋅ 107 −7
Kwas
HNO3 V
azotowy( )
- 25 −1,4
Stała
Nazwa
Nazwa dysocjacji
Wzór substancji systematyczna
zwyczajowa substancji Ka lub Ka Ka
p
substancji
i Ka
1
CO2 ⋅ H2 O
Należy pamiętać, że
wzór nie jest wzorem
hydratu, ale kwasu
−2
5,4 ⋅ 10 1,27
Kwas węglowy -
węglowego, który jest −5
5,4 ⋅ 10 4,27
bardzo nietrwałym
kwasem; dlatego
przedstawiony został
w taki sposób.
Wartość stałej dysocjacji fenolu jest mała, gdyż wynosi 1 ⋅ 10−10 , co oznacza, że np.
w roztworze o stężeniu 0,01 mol
dm
3
jedna na 10000 cząsteczek fenolu ulega dysocjacji
elektrolitycznej. Należy on do słabych elektrolitów. Warto podkreślić, że jest mocniejszym
kwasem niż alkohole, ponieważ – w przeciwieństwie do nich – ulega reakcji
z wodorotlenkiem sodu.
Ćwiczenie 1
V
Stała dysocjacji fenolu jest mniejsza od stałej dysocjacji kwasu azotowego( ).
Ćwiczenie 2
V
Kwas azotowy( ) jest mocniejszym kwasem niż fenol, ponieważ wypiera go z jego
soli.
Kwas octowy jest słabszym kwasem niż fenol, ponieważ nie wypiera go z jego soli.
Kwas mrówkowy jest mocniejszym kwasem niż fenol, ponieważ wypiera go z jego
soli.
Podsumowanie
Słownik
dysocjacja elektrolityczna (jonowa)
słaby elektrolit
(gr. ḗ lektron „bursztyn”, lytós „rozpuszczalny”) substancja, która w małym stopniu
dysocjuje, np. kwas octowy CH3 COOH
Bibliografia
Bobrański B, Chemia organiczna, Warszawa 1992.
Buczek I., Chrzanowski M., Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E.,
Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.
Polecenie 1
Czy potrafisz stwierdzić, na podstawie wartości stałej dysocjacji, który kwas jest
najmocniejszy? Zapoznaj się z filmem, spróbuj rozwiązać samodzielnie zawarte w nim zadania,
a następnie odpowiedz na poniższe pytania.
Ćwiczenie 1
−4
1,8 ⋅ 10
−10
1,3 ⋅ 10
−5
1,8 ⋅ 10
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
zasadowy.
słabo kwasowy.
obojętny.
kwasowy.
Ćwiczenie 4
Ka = 1,8 ⋅ 10
−5
dla kwasu octowego
Ka = 1,8 ⋅ 10
−4
dla kwasu mrówkowego
Ka = 1,4 ⋅ 10
−5
dla kwasu propionowego
Ka = 1,3 ⋅ 10
−5
dla fenolu.
kwas mrówkowy.
kwas propionowy.
kwas octowy.
fenol.
Ćwiczenie 5
Ka = 1,8 ⋅ 10
−5
dla kwasu octowego
Ka = 1,8 ⋅ 10
−4
dla kwasu mrówkowego
Ka = 1,4 ⋅ 10
−5
dla kwasu propionowego
Ka = 1,3 ⋅ 10
−5
dla fenolu.
kwas benzoesowy.
fenol.
kwas mrówkowy.
kwas octowy.
Ćwiczenie 6
Ćwiczenie 4 輸
Wprowadzenie tlenku węgla(IV) do roztworu fenolanu sodu powoduje wydzielanie się fenolu.
III Fenol 1 ⋅ 10
−10
IV Kwas azotowy(V) 25
IV
III
II
I
II
IV
III
I
Ćwiczenie 7 難
Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.
Ćwiczenie 8 難
Scenariusz zajęć
Przedmiot: Chemia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III
etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony:
Cele operacyjne:
Uczeń:
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
film samouczek;
eksperyment chemiczny;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Formy zajęć:
praca w parach;
praca w grupach;
praca zbiorowa;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na
lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również
wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz przed sprawdzianem.
Materiały pomocnicze:
1. Doświadczenie 1 i 2: