Matematik

Öğretimi II
 5. Konu:

Geometri

Çocukta geometrik
düşüncenin gelişimi
 Geometri
• Geometri şekilleri ve şekiller arasındaki ilişkileri
inceleyen bir bilim alanıdır.
• Geometri matematiğin soyut ve karmaşık alanına
girişte önemli bir basamaktır.
• Geometrinin hem somut cisim ve şekillerle uğraşması
hem de matematik öğrenmeye katkısı nedeniyle
daha erken yaşlardan itibaren ele alınması gerekir.

(Olkun & Toluk Uçar, 2012)

(MEB, 2018)
 Çocukta Geometrik
Düşüncenin Gelişimi
• Piaget’e göre matematik ve geometri öğrenmek
hem mantıksal hem de sezgisel bir süreçtir.
• Saf mantık ya da saf sezgisel olarak değil,
• mantık ve sezginin birlikte çalışmasını gerektirir.
• Çocuklar doğduktan sonra çeşitli geometrik
şekillerle karşı karşıya gelirler, bunların şekil ve
büyüklüklerinin algılanması geometrik düşüncenin
gelişimini sağlar.
• Oyun oynarken oyuncakları şekillerine göre
sınıflama, karşılaştırma, dizme, döndürme vb.
etkinlikler şekilleri tanımalarına ve böylece geometrik
düşünmelerine zemin hazırlar, bu yolla geometrik
düşünme becerileri gelişir.
• Hoffer (1981) geometri öğretiminde öğrencilere
kazandırılması gereken bazı temel becerilerden
bahsetmektedir:
1. Görüş becerileri
2. Sözel beceriler
3. Çizim becerileri
4. Mantık becerileri
5. Uygulama becerileri
 Van Hiele geometrik
düşünme süreci
• Her matematiksel kavram ya da işlem gibi
geometrik düşünce de belli evrelerden geçerek
gelişmektedir.
• Her düzeyi ifade eden baskın bir düşünme vardır.
 Van Hiele geometrik
gelişim düzeyleri:

informal formal
analitik
görsel tümdengelim= tümdengelim en ileri
dönem=
dönem mantıksal =mantıksal dönem
analiz
çıkarım öncesi çıkarım
 Van Hiele geometrik gelişim
modelinin özellikleri:
• Düzeyler ardışık olarak birbirini izlemektedir.
• Her düzey kendine özgü dil, sembol, ilişki ve
düşünme biçimine sahiptir.
• Bir düzeyden diğerine geçişte yaş ve olgunluktan
ziyade eğitim ön plana çıkmaktadır.
• Öğrencinin yer aldığı düzeye uygun bir eğitim
verilmezse öğrenme istenen ölçüde gerçekleşmez.
 Düzey 1, Görsel dönem:
• Birinci düzeydeki bir ogrenci geometrik sekilleri bir bütün
olarak tanır.
• Ögrenci sekilleri görünüşleri itibarıyla belirler, isimlendirir.
• Örneğin, bir şekil kapıya, pencereye benzediği için
dikdörtgendir.
• Ya da kare onun için bir karedir, bir nedeni de yoktur.
Yalnızca kareye benziyordur ya da ona öğretmen kare
demiştir.
• Bu seviyede öğrenci geometrik şekillerle ilgili deneyim
kazandıkça sekiller hakkindaki yargıları da değişir.
• Bu dönemin sonuna doğru dikdortgenin kareden farkı
biraz daha genis ya da uzun olduğunu keşfeder.
(Olkun & Toluk Uçar, 2012)
• Ara-bul etkinliği: Öğrenene verilen bir grup
geometrik nesne içerisinden kendine göre benzer
gördüğü şekil veya cisimleri arayıp bulması ve
sınıflandırması.
• Geometrik şekillere benzer gerçek hayat örnekleri
vermek, geometrik sekileri eşleştirmek, benzer ve
aynılarını bulmak ve onlardan çeşitli desenler
yapmak, çivili tahtada çeşitli geometrik şekil ve
desenler oluşturmak, bu desenleri kağıda aktarma
etkinlikleri bu donem öğrencisinin yapabileceği
etkinliklerdendir.

(Olkun & Toluk Uçar, 2012)

Düzey 2, Analitik dönem:
• Öğrenci şekilleri parçaları ve özellikleri itibarıyla
karşılaştırır ve açıklar.
• Şekli belirlemenin ötesinde öğeleri kullanarak şekli
betimler.
• Öğrenci bu seviyede şekle ait özelikleri ve kuralları
katlama, ölçme gibi etkinliklerle keşfeder ve onları
deneysel yollarla kantlar.
• Ornegin, ücgenin üç kenarı olduğu için üçgen
olduğunu, karenin dört kenarının eşit olduğunu, dört
dik açısının olduğunu ayırt edebilir.
•
(Olkun & Toluk Uçar, 2012)
• Kibrit çöplerinden geometrik sekiller yapmak,
geometrik şekillerin boyutlarını ölçmek, çivili tahtada
verilen bir şekli oluşturmak, alan, simetri ve
döndürme etkinlikleri yapmak, üç boyutlu geometrik
cisimlerin açınımlarıni incelemek, onları kesip
katlamak, kaç birim küp alabileceklerini düşünmek,
geometrik şekilleri karşılaştırmak, benzerlik ve
farklıliklarıni geometrik olarak ifade etmek.

(Olkun & Toluk Uçar, 2012)

 Düzey 3, İnformal tümdengelim
(Yaşantıya bağlı çıkarım):
• Öğrenci şekilleri özelliklerine göre sıralayabilir,
gruplandırabilir.
• Örneğin, “bir paralelkenarın bir açısı dik ise diğer üç
acısı da diktir veya
• “Kare bir dikdörtgendir. Çünkü karşılıklı kenarları
paralel ve açıları diktir. Bu haliyle dikdörtgene
benzerlikler taşıyor» gibi çıkarımları yapabilir.
• Bir tanım için gerekli ve yeterli şartların neler
olabileceğini araştırır.
• Orneğin bir kare için bütün kenarlari esit ve bir açının
90 derece olması yeterli görülür.
(Olkun & Toluk Uçar, 2012)
 Düzey 4, Formal tümdengelim
(mantıksal çıkarım):
• Dördüncü seviyedeki bir ogrenci aksiyom teorem ve
tanımlara dayalı olarak yapılan bir ispatın anlam ve
önemini kavrayabilir.
• Daha önce kanıtlanmış teoremlerden ve
aksiyomlardan yararlanarak tümdengelimle başka
teoremleri ispatlar.
•

(Olkun & Toluk Uçar, 2012)

 Düzey 5, En ileri dönem:
• Beşinci ve en ileri düşünme seviyesindeki bir kişi ise
değişik aksiyomatik sistemler arasındaki farkları anlar.
• Değişik aksiyomatik sistemler içerisinde teoriler
ortaya atar ve bu sistemleri analiz ve karşılaştırma
yapar.
•
•

(Olkun & Toluk Uçar, 2012)

• Kesin olmamakla birlikte ve verilen eğitime de bağlı
olarak ilköğretimin birinci devresindeki ortalama bir
öğrenci geometrik düşüncenin birinci düzeyinde
olup ikinci düzeye geçiş süreci içerisindedir.
• İlköğretimin ikinci kademesindeki ortalama bir
öğrenci ise geometrik düşüncenin ikinci düzeyinde
olup üçüncü düzeye geçiş surecindedir.
• Ancak Van Hiele’nin (1986) de belirttiği gibi bu
gelişim tamamen verilen eğitime bağlidir.