MGA TEORYA SA HINGGIL SA PINAGMULAN NG WIKA
o Teoryang Bow-wow – tunog ng kalikasan
o Teoryang Yum-yum – pagkumpas o aksiyon
o Teoryang Pooh-pooh – mula sa damdamin
o Teoryang Yo-he-ho – pwersang pisikal
o Teoryang Tarara-boom-de-ay – ritwal
o Teoryang Ta-ta – kumpas o galaw ng kamay
o Teoryang Ding-dong – tunog na nalilikha ng paligid
o Teoryang Sing-song – paglalato, pagtawa, pagkanta
o Teoryang Coo-coo – sanggol
o Teoryang Biblikal – likha ng diyos
o Teoryang Eureka – sadyang inimbento
ANO ANG WIKA?
Ang Wika
o Hutch – sistema ng mga tunog, arbitraryo (nauunawaan at
naiintindihan ng lahat) na ginamit sa komunikasyong pantao
o Constantino (2007) – behikulo ng pagpapahayag ng damdamin, isang
instrument sa pagtatago at pagsisiwalat ng katotohanan
o Mendoza (2007) – personal ang gamit ng wika sa pagpapahayag ng
personalidad at damdamin ng tao; nakasalalay ang mga pangungusap
na padamdam o anumang saloobin
o Gleason – masistemang balangkas na sinasalitang tunog na
isinasaayos sa paraang arbitraryo; ang mga tunog ay
hinugisan/binigyan ng mga makabuluhang simbolo na pinagsama-
sama upang makabuo ng salita na gamit sa pagbuo ng mga kaisipan
o Dr. Fe Oranes (2002) – naniniwala na natutuhan ang wika upang sila
ay makapaghanapbuhay, makipamuhay sa kanilang kapwa at
mapahalagahan nang lubusan ang kagandahan ng buhay na kanilang
ginagalawan
o inilalarawan bilang identidad ng isang bayan o bansa, kaluluwa o
sumasalamin sa ating kultura at ang nag-uugnay sa isa’t isa
Kalikasan ng Wika
o Ang lahat ng wika ay binubuo ng mga tunog
o Ang lahat ng wika ay may katumbas na simbolo o sagisag
o Ang lahat ng wika ay may estruktura (balangkas)
o Ang lahat ng wika ay nanghihiram
o Ang lahat ng wika ay dinamiko (nagbabago)
o Ang lahat ng wika ay arbitraryo
YUNIT I – FILIPINO BILANG WIKA AT LARANGAN
wika
o simbolo ng pagkakakilanlan, ng kultura, ng kalayaan
o susi ng pagkakaisa at tagumpay ng isang bayan
o naging sandata upang pag-isahin ang mga nag-aalab na puso ng
mamamayang Pilipino laban sa mga mapang-aping dayuhan na
gustong angkinin ang kariktan at kayamanan nitong ating bayan
wikang Filipino
o Komisyon ng Wikang Filipino (KWF) – ang wikang Filipino ay buhay
o matatawag na dinamiko
o nagkaroon ng ebolusyon ng iba’t ibang barayti ng wika para sa iba’t
ibang saligang sosyal at para sa mga paksa ng talakayan ng iskolarling
pagpapahayag
Gonzales – isinulat na may apat na facets ang sistema ng paglinang ng
wika ayon kina Haugen (1972) at Ferguson (1971)
Apat na Facets ng Sistema ng Paglinang ng Wika
o kodipikasyon – pagpili ng wika o sistema ng pagsulat na gagamitin
o istandardisasyon
o diseminasyon – pagpapalaganap
o elaborasyon – pagpapayabong
 Bahagi ng pagpapayabong ng wika ay ang paggamit nito bilang isang
wikang panturo at higit sa lahat ay Filipino bilang isang disiplina o
larangan.
FILIPINO BILANG WIKANG PAMBANSA
Disyembre 30, 1937 – ipinroklama ang wikang Tagalog bilang batayan ng
Wikang Pambansa ayon sa Saligang Batas ng 1935
1940 – ipinag-utos ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon
sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan sa buong bansa
Batas Komonwelt Blg. 570 (Hunyo 7, 1940) – ang wikang opisyal ng
bansa ay tatawaging Wikang Pambansang Pilipino
Setyembre 23, 1955 – nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang
Proklama Blg. 186, nagsusog sa Proklama nito’y inilipat ang panahon ng
pagdiriwang ng Linggo ng W ikang Pambansa taon-taon simula Agosto 13-
19
Agosto 13, 1959 – ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 ay ibinaba ni
Kalihim Jose B. Romero, Kalihim ng Edukasyon, kung saan ito ay
nagsasaad na ang Wikang Pambansa ay tatawaging Pilipino
Oktubre 24, 1967 – naglagda ang Pangulong Marcos ng isang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 96 na nagtatadhanang ang lahat ng gusali, edipisyo,
at tanggapan ng pamahalaan ay pangangalanan na sa Pilipino
Marso 27, 1968 – inilabas ni Kalihim Tagapagpaganap Rafael M. Salas
ang Memorandum Sirkular Blg. 172 na nag-aatas na ang lahat ng
letterhead ng mga tanggapan, kagawaran at sangay ng pamahalaan ay
dapat na nakasulat sa Pilipino kalakip ang kaukulang teskto sa Ingles
Pebrero 2, 1987 – ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay tatawaging
Filipino; pinagtibay ang Bagong Konstitusyon ng Pilipinas
Artikulo XIV, Konstitusyong 1987
Seksyon 6. Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang
nalilinang, ito ay dapat na payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na
wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino, at hangga’t walang ibang
itinatadhana ang batas, Ingles.
Seksyon 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang
Pambansa ng binubuo ng mga kinatawan ng iba’’t ibang mga rehiyon at
mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod ng mga
pananaliksik sa Filipino at sa iba pang mga wika para sa kanilang
pagpapaunlas, pagpapalaganap at pagpapanatili.
1987 – pinalabas ng kalihim Lourdes R. Quisumbing ng Departamento ng
Edukasyon, Kultura, at Palakasan ang Kautusan Blg. 52 na nag-uutos sa
paggamit ng Filipino bilang wikang panturo sa lahat ng antas ng mga
paaralan kaalinsabay ng Ingles na nakatakda sa patakarang eduksayong
bilinggwal
Hunyo 1997 – nilagdaan at ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos ang
Proklama Blg. 1041 na nagtatakda na ang buwan ng Agosto taon-taon ay
magiging Buwan ng Wikang Filipino
Tagalog – katutubong wikang pinagbatayan ng pambansang wika ng
Pilipinas (1935)
Pilipino – unang tawa sa pambansang wika ng Pilipino
Filipino – kasalukuyang tawag sa pambansang wika ng Pilipinas, lingua
franca ng mga Pilipino, at isa sa mga opisyal na wika sa Pilipinas kasama
ang Ingles (1987)
Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MBLE) – dahil sa
K to 12, sa unang mga taon sa elementarya, ang namamayaning wika o
inang wika (mother tongue) sa bawat rehiyon ang aktwal na ginagamit
panturo
primus inter pares – nangunguna sa lahat ng magkakapantay ang wikang
Filipino bilang wikang pambansa sa kontekstong multilinggwal at
multicultural ng Pilipinas
wikang pantulong o auxiliary languages – iba’t ibang wikain at dayalekto
sa iba’t ibang lugar
“Madalas Itanong sa Wikang Pambansa” (Almario, 2014) – inilabas ng
Komisyon ng Wikang Filipino (KWF) ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
wikang Pambansa sa mabilis na pagkakaunawaan at pagsibol ng
“damdaming pagkakaisa”
Ingles – ang pangalawang wikang opisyal lamang na maaaring alisin ng
gayong status ng Kongreso kung ito ay nanaisin nila
Filipino – hindi maaaring alisin o tibagin bilang wikang opisyal
wikang Filipino – susi sa mabisang komunikasyon at daan sa pagkakaisa
ng sambayanan; sinasagisag nito ang pagiging isang tunay na Pilipino at
tatak ng pagkamakabansa
wikang pambansa – wikang nag-uugnay sa iba’t ibang pangkat ng mga
Pilipino at ito rin ang wika ng pananaliksik para sa pagyabong ng
karunungan at karanasan ng mga mamamayang gumagamit nito
FILIPINO BILANG WIKA NG BAYAN AT NG PANANALIKSIK
 Ang wika ay mabisang kasangkapan sa pagpapahayag ng damdamin
at opinyon gayundin sa pagtanggap at pagbibigay ng impormasyon.
 Ang wikang sinasalita at nauunawaan ng lahat ay mabisang daan ng
komunikasyon, susi ng pagkatuto at matibay na punyal na gagapi sa
pang-aapi at pag-apak sa ating pagkatao.
 Wikang Pambansa ang daan para ang mga ordinaryong mamamayan
upang magkaroon ng kakayahan na makisangkot sa mga programa ng
gobyerno.
 Mas mapadadali ang kaunlaran at mapalalakas ang kapangyarihang
politikal kung mayroong nagkakaisang bayan na binibigkas ng iisang
mithiin at iisang wikang nauunawaan ng lahat.
 Dr. Pamela Constantino – propesor sa Filipino sa Unibersidad ng
Pilipinas; “Ang wika ay may malaking papel na ginagampanan sa
Pilipinas, sa kaayusan at sa pag-unlad ng lipunan.”
 “Ano ang Saysay ng Wikang Filipino” – artikulo ni Vitangcol III
(2019); “May tungkulin ang bawat isa na palaganapin ang isang
kulturang may malalim na pagkakaintindihan sa isa’t isa gamit ang
isang wikang pinagbubuklod at pinagtitibay ng buong bansa. Wika ang
dapat pagbubuuin tayo, hindi tayo dapat paghihiwalayin.”
 wikang Filipino – wika ng edukasyon
FILIPINO BILANG LARANGAN AT FILIPINO SA IBA’T IBANG
LARANGAN
intelektwalisasyon – ayon kina Haugen (1972) at Ferguzon (1971), isa
itong paraan ng pagpapayabong ng wika na elaborasyon o
pagpapayabong nito; paggamit ng wika sa iba’t ibang larangan
Constantino (2015) – ayon sa kanya sa aklat ni San Juan et al. (2019),
ang kahalagahan ng intelektwalisasyon ay ang paggamit ng Filipnio sa iba’t
ibang larangan tungo sa pagpapaunlad hindi lamang ng wikang Filipino
kundi ng kaisipang Filipino
“Filipino, Wika ng Pananaliksik” – ang pagdiriwang na ito ay nakatuon
sa paggamit ng wikang Filipino sa larangan ng pananaliksik; mas magiging
epektibo ito kung ang bawat unibersidad ay hihikayatin na gawin sa wikang
Filipino ang mga pananaliksik lalo na ang tesis at disertasyon
Dalawang Antas ng Pagpaplanong Pangwika Ayon Kay Flores (2015)
sa Aklat ni San Juan (2019)
o makro – nakatuon sa mandatoring asignaturang Filipino sa kolehiyo
o maykro – nauukol sa aktwal na implementasyon ng gayong patakaran
ng bawat lugar
YUNIT II – FILIPINO SA HUMANIDADES, AGHAM PANLIPUNAN AT IBA
PANG KAUGNAY NA LARANGAN
KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
kolonyalisasyon – pananakop ng mga makapangyarihang bansa na
nagdulot ng malawakang impluwensiya sa kabihasnan at kultura lalo na sa
wika
Tatlong Naging Wikang Opisyal
1. Tagalog – katutubong wikang pinagbatayan ng pambansang wika ng
Pilipinas (1935)
2. Pilipino – unang tawag sa pambansang wika ng Pilipinas (1959)
3. Filipino – kasalukuyang pambansang wika ng Pilipinas (1987)
Mga Pangkat na Dayuhan sa Ating Bansa
1. Negrito – ambag ay pasalindilang anyo (pagsalin gamit ang pasalita)
2. Indones – maunlad na kabihasnan na nagdala ng kanilang alamat
(pinagmulan ng mga bagay), epiko (kabayanihan gaya ng Biag ni Lam-
ang) na naiupunlad rin ang kanilang dalang wika
3. Malay – nagmula ang sistema ng pamamahala, wika at sistema ng
pagsulat
Gleason
o Malayo-Polinesyo – dito nagmula ang wika sa Pilipinas; nabibilang dito
ang mga wika at wikain sa Pilipinas na kinabibilangan ng sumusunod
na wika:
 Tagalog, Visaya, Ilocano, Pampanga, Samar-Leyte, Bicol
o wikang kamag-anak – Behasa Melayu, Behasa Indonesia
Panahon ng Kastila
o Miguel Lopez de Legaspi – sa pagdating niya sa Pilipinas ang pormal
na pananakop ng Kastila
o layunin ng kanilang pananakop ang pagtuklas ng pampalasa (spices)
sa bansa
o Kristiyanismo
o unang nagsagawa ng pag-aaral sa mga katutubong wika sa Pilipinas
ay mga prayle
Saligang Batas ng Biak-na-Bato
o batas na nagpahayag na ang gamiting wikang opisyal sa panahon ng
himagsikan ay Tagalog
o ang naturang wika ay nagging midyum sa mga pagbatid-sulat at
dokumentong kilusan
Batas Blg. 74, Komisyon ng Pampilipinas
o batas na nag-utos na gamitin ang wikang Ingles bilang wikang panturo
sa mga itatatag na paaralang bayan
o panahon ng Amerikano umiiral ang batas na ito
Batas Komonwelt Blg. 184
o ipinatupad bilang probisyong pangwika sa Saligang Batas 1935 na
pinamunuan ni Manuel L. Quezon noong Nobyembre 13, 1936 na
naglalayong bumuo ng samahang pangwika
Batas Komonwelt Blg. 333
o batas na nagpapatibay sa pagkakaroon ng nasabing Samahan ng
Surian ng Wikang Pambansa
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134
o pinagtibay ni Pangulong Quezon noong Disyembre 30, 1937 na
Tagalog ay batayan ng Wikang Pambansa
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263
o sa bisa nito nabuong ganap ni Lope K. Santos ang talatinigang may
pamagat na “A Tagalog-English Dictionary” at “Ang Balarila ng Wikang
Pambansa”
Kautusang Pangkagawaran Blg. 1
o inutos ni Jorge Bacubo na ituro ang wika base sa Tagalog sa taong
panuruan 1940-1941 sa lahat ng pag-aaral
Order Militar Blg. 13
o naging masigla sa mga panahong ito ang mga manunulat ng ibang
genre ng panitikan na kani-kanilang wika ang ginamit sa katha
SITWASYONG PANGWIKA SA HUMANIDADES AT AGHAM
PANLIPUNAN
Ano ang Humanidades?
humanidades – nag-aaral sa kultura at lipunan ng tao
San Juan et al. (2019) – mula kay Ferguson (2006), na ang katanyagang
taglay ng wikang Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa mga kolehiyo
at mga unibersidad ay may kakambal na sosyo-ekonomiko
 higit na mas nauna ang larangan ng humanidades kaysa sa agham na
panlipunan
register
o tiyak na set ng mga terminong ginagamit sa bawat larangan; ekslusibo
at espesyalisado
o isang kahulugan lamang dahil eksklusibo itong ginagamit sa isang tiyak
na disiplina
o dalawa o higit pang kahulugan dahil ginagamit sa dalawa o mahigit
pang disiplina
o isang kahulugan lamang sa dalawang magkaibang disiplina gawa ng
pagkakaroon ng ugnayan ng mga disiplinang ito
LARANGAN NG HUMANIDADES
pangunahing layunin ng humanidades – “hindi kung ano ang gagawin
ng tao, kundi kung pano maging tao”
J. Irwin Miller – sinugsugan ang pangunahing layunin ng humanidades ng
"ang layon ng humanidades ay ang gawin tayong tunay na tao sa
pinakamataas na kahulugan nito”
o umusbong bilang reaksiyon sa iskolatisismo sa panahon ng Griyego
at Romano kung saan inihanda ang mga tao na maging doctor,
abogado at sa mga kursong praktikal, propesyonal at siyentipiko
analitikal na lapit – ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa
mga kategorya, bahagi, grupo, uri at mga pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa
isa’t isa
kritikal na lapit – ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon,
argumento, ebalwasyon at sa pagbibigay ng sariling opinion sa ideya
ispekulatibong lapit – kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga
senaryo, mga estratehiya o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip at
pagsulat
Tatlong Anyo ng Pagsulat sa Larangan ng Humanidades
1. impormasyonal – maaaring isagawa batay sa sumusunod:
a. paktuwal na mga impormasyon – bilang background gaya ng
talambuhay o maikling bionote, artikulo sa kasaysayan at iba pa
b. paglalarawan – nagbibigay ng detalye, mga imahe na dinetalye sa
isipan ng mambabasa, sinasabayan ng kritikal na pagsusuri na
karaniwan ay isinasagawa sa mga akdang pampanitikan (kritisismo,
tula, kuwento, nobela, at iba pa)
c. proseso – binubuo ng paliwanag kaugnay ng teknik, paano
isinagawa at ang naging resulta na kadalasan ay ginagawa sa
sining at musika
2. imahinatibo – binubuo ng mga malikhaing akda gaya ng piksyon
(nobela, dula, maikling kuwento) sa larangan ng panitikan, gayundin
ang pagsusuri nito
3. pangungumbinse – pagganyak upang mapaniwala o di mapaniwala
ang bumabasa, nakikinig at nanonood sa teksto o akda; subhetibo
kaya’t ang mahalagang opinion ay kaakibat ng ebidensya at katuwiran
o argumento
LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN
agham panlipunan
o isang larangang akademiko na pumapaksa sa tao-kalikasan, mga
gawain at pamumuhay nito, kasama ang mga implikasyon at bunga ng
mga pagkilos nito bilang miyembro ng lipunan
o tao at kultura ang sakop nito subalit itinuturing itong isang uri ng
siyensiya o agham
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan
o sosyolohiya – pag-aaral ng kilos, pag-iisip at gawi ng tao sa kanyang
lipunang ginagalawan; gumagamit ng empirikal na obserbasyon
o sikolohiya – kung paano mag-isip ang isang tao
o lingguwistika – pag-aaral ng wika bilang sistema kaugnay ng
kalikasan nito, anyo, estruktura at baryasyon nito; pinag-aaralan din dito
ang ponetika, tunog, ponololohiya, morpolohiya, salita, sintaks,
pangungusap, at gramatika
o kasaysayan – pag-aaral ng mga pangyayari sa nakalipas na panahon
o antropolohiya – pag-aaral ng mga tao sa iba’t ibang panahon ng pag-
iral; gumagamit ng participant observation
o heograpiya – pag-aaral ng mundo at lipunang sakop nito
o agham pampolitika – pag-aaral ng politika at estado ng isang bansa
at pamamahala
o ekonomiks – pagtugon sa mga problema at pangangailangan ng
bansa; kung paano gagamitin ng tao ang limitadong pinagkukunan ng
yaman
o area studies – pag-aaral ng partikular na lugar o ng mga tao
o arkeolohiya – pagsusuri ng mga gamit mula sa nakaraan gaya ng mga
relika
o relihiyon – pag-aaral sa pananampalataya o mga paniniwala
Pagsulat sa Agham Panlipunan
o ang mga sulatin sa agham panlipunan ay simple, impersonal, direkta,
tiyak ang tinutukoy, argumentatibo, nanghihikayat at naglalahad
o di-piksyon – anyo ng mga sulatin sa larangang ito na madalas ay
mahaba dahil sa presentasyon ng mga ebidensya ngunit sapat upang
mapangatuwiranan ang katuwiran o tesis
Mga Anyo ng Sulatin sa Agham Panlipunan
o report
o sanaysay
o papel ng pananaliksik
o abstrak
o artikulo
o rebyu ng libro
o balita
Proseso
a. pagtukoy sa genre o anyo
b. pagtukoy at pagtiyak sa paksa – ano ang bagong perspektibong dala
ng pagtalakay sa paksa
c. paglilinaw at pagtitiyak sa pagtiyak sa paksang pangungusap –
karaniwang sa simula inilalagay ito ngunit maaari ding sa gitna o sa
hulihan; sa ibang pagkakataon, hindi ito isinusulat ngunit nalilinaw sa
takbo ng pagtalakay
d. pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos – maaaring gamitin ang
interbyu, mass media, internet, social media at new media, aklatan,
sarbey, focus-group discussion, obserbasyon, at iba pa
e. pagkala ng datos – ebidensya at suporta sa tesis
f. analisis ng ebidensya – gamit ang lapit sa pagsusuring kuwantatibo,
kuwalitatibo, argumentatibo, deskriptibo, at etnograpiko
g. pagsulat ng sulatin – gamit ang lohikal, malinaw, organisado (simula,
gitna, at wakas), angkop, sapat, at wastong paraan ng pagsulat
h. pagsasaayos ng sanggunian at talababa – sa mga ginamit na sulatin
ng ibang may-akda
KASAYSAYAN AT TUNGKULIN NG PAGSASALIN SA PAGSULONG
NG FILIPINO
pagsasalin
o nagmula sa salitang Latin na “translatio” na “translation” naman sa
wikang Ingles
o “metafora” o “metaphrasis” ito sa wikang Griyego na pinagmulan ng
salitang Ingles na metaphrase o salitang-sa-salitang pagsalin
(Kasparek, 1893, hango kay Batnag, 2009)
 dahilan kung bakit palaging inaakala na ang pagsasalin ay isang
simpleng pagtatapatan lamang ng mga salita ng dalawang wika or
rehiyong na wika
Pakahulugan sa Pagsasalin Mula sa Aklat Nina A. Batnag at J. Petra
(2009)
1. Nida (1964) – “Translation consists in producing in the receptor
language the closest, natural equivalent of the message of the source
language, first in meaning and secondary in style.”
2. Savory (1968) – “Translation is made possible by an equivalent of
thought that lies behind its verbal expressions.”
Layunin ng Pagsasalin
1. Magdagdag ng mga impormasyon at kaalaman mula sa pag-aangkat
ng mga kaisipan mula sa ibang wika
2. Mailahok sa pambansang kalinangan mula sa iba’t ibang wikang
rehiyonal at pangkating etniko sa bansa.
3. Mapagyaman ang kamalayan sa iba’t ibang kultura mula sa
pagbubukas ng bagong mundo sa mga salin.
Uri ng Pagsasalin
1. pagsasaling pampanitikan – nilalayon na makalikha ng obra maestra
batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika
2. pagsasaling siyentipiko-teknikal – komunikasyon ang pangunahing
layon
KASAYSAYAN NG PAGSASALIN
Panahon ng Kastila
o nagsimula ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa noong dumating
ang mga Espanyol at ipayakap ang Kristiyanismo sa mga Pilipino
Panahon ng Hapon
o itinuring na Gintong Panahon ng Panitikan dahil sa paggamit ng wikang
Tagalog o Pilipino (Filipino ngayon) sa pagsulat at pilit na pag-aalis sa
sistema ng mga Pilipino ng wikang Ingles
Panahon ng Amerikano
o naging hudyat ng pagsisimula ng kasaysayan ng imperyalismong
Amerikano sa bansa noong pumirma ang Estados Unidos at Espanya
sa Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre 1898 na simula
naman ng pagwawakas ng kasaysayan ng pananakop ng Espanya
o Layunin ng Pagsakop ng Estados Unidos sa Pilipinas Ayon sa
Kasunduan
1. ekspansyong ekonomiko
2. pagtatayo ng depensang military at pandagat sa Asya-Pasipiko
3. pagpapalaganap ng Protestantismo
o Thomasites – sundalong Amerikano na nagsilbing guro
Kasalukuyang Panahon
o napakalaking pangangailangan ng pagsasalin sa kasalukuyang
panahon dahil sa patuloy na pag-unlad ng teknolohiya ng kompyuter at
komunikasyon
o lalong lumakas ang kapit ng wikang Ingles sa mga Pilipino dahil sa
paniniwalang ito ang wika ng globalisasyon
MGA TUNGKULIN NG PAGSASALIN SA PAGSUSULONG SA FILIPINO
1. kayang magamit ang Filipino sa pagpapahayag ng mga intelektwal na
diskurso na makikita sa mga naisaling akda sa agham, teknolohiya,
agham panlipunan, panitikan, at marami pang iba
2. napapaunlad ang korpus ng Filipino; nabibigyang katumbas sa ating
wika ang mga konsepto na tanging sa Ingles o ibang wika natin
nababasa
3. naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa iba’t ibang larangan
4. mas madali na ang pagtuturo kung mga aklat at materyales na panturo
sanggunian ay nakasalin
5. napauunlad nito ang pedagogical idiom sa isang larangan
MGA METODO SA PAGSASALIN
pagsasalin
o Larson (1984) – paglilipat ng kahulugan ng pinagmulang wika sa target
na wika
o Nida at Taber (1969) – isang proseso ng paglilipat sa pinakamalapit na
katumbas ng diwa o mensaheng nakasaad sa wikang isasalin
salita-sa-salita (word-for-word translation) – ginagamit ng mga
lingguwistika para ipakita ang kahulugan ng mga salita
literal o direct – pangunahing katuturan ng salita ang ibinibigay na
panumbas, hindi ang salitang may pinakamalapit na kahulugan sa orihinal
idyomatiko – ang mensahe ng orihinal ay isinasalin sa paraang madulas
at natural ang daloy ng tunguhang wika; ginagamit ang idyoma ng
tunguhang wika at sadyang nagiging iba ang porma ng pahayag
MGA TEKNIK SA PAGSASALIN
transference (adapsyon) – paglilipat o panghihiram ng mga kultural na
salita mula sa simulaang wika patungo sa tunguhang wika nang walang
pagbabago sa ispeling
one to one translation – isa-sa-isang pagtutumbasan ng mga salita sa
salita, parirala sa parirala, sugnay sa sugnay, pangungusap sa
pangungusap
lexical synonym – ibinibigay ang malapit na katumbas o angkop na
kasingkahulugan sa target na wika ng pinagmulang wika
o old house – lumang bahay, old man – matandang lalaki
descriptive equivalent (amplipikasyon) – pagbibigay ng katumbas na
kahulugan sa pamamagitan ng kahulugang naglalarawan
o shampoo – sabong panlinis sa buhok
recognized translation – pagsasalin sa opisyal at tinatanggap ng marami
na salin ng ano mang salita o termino
o signature – lagda (hindi “signatura”)
addition/expansion – gramatikal na pagdaragdag ng salita sa salin upang
maging malinaw ang kahulugan
reduction/contraction – gramatikal na pagpapaikli o pagbabawas ng mga
salita na hindi nababago o nasisira ang kahulugan ng orihinal
SALIN NG MGA TANGGAPAN SA GOBYERNO
o Department of Social Welfare and Development (DSWD) –
Kagawaran ng Pagpapaunlad at Kagalingang Panlipunan
o Department of Information and Communications Technology
(DICT) – Kagawaran ng Teknolohiyang Pang-impormasyon at
Komunikasyon
o Presidential Communications Development and Strategic
Planning Office – Pampanguluhang Tanggapan sa Pagpapaunlad ng
Komunikasyon at Pagpaplanong Istratehiho
o Office of the Chief Presidential Legal Counsel – Tanggapan ng
Punong Tagapayo ng Pangulo sa Batas
o Metropolitan Manila Development Authority (MMDA) – o binigkas na pahayag
Pangasiwaan sa Pagpapaunlad ng Kalakhang Maynila
o Office of the Presidential Adviser on Peace Process – Tanggapan
ng Tagapayo ng Pangulo sa Prosesong Pangkapayapaan
o Department of Human Settlements and Urban Development
(DHSUD) – Kagawaran ng Panirahang Pantao at Urbanong
Pagpapaunlad
o Department of Environment and Natural Resources (DENR) -
Kagawaran ng Kapaligiran at Likas na Yaman
o Department of Agrarian Reform (DAR) - Kagawaran ng Repormang
Pansakahan ng Pilipinas
o National Commission on Indigenous People - Pambansang
Komisyon sa mga Katutubong Mamamayan
YUNIT III – FILIPINO SA AGHAM TEKNOLOHIYA, INHENYERIYA,
MATEMATIKA, AT IBA PANG KAUGNAY NA LARANGAN
Dr. Fortunato Silva III – isang akademyan, propesor, emeritus sa UST na
nangahas na gamitin ang wikang Filipino sa pagtuturo ng kemistri
INTELEKTWALISASYON NG WIKANG FILIPINO SA LARANGANG
SIYENTIPIKO-TEKNIKAL
intelektwalisasyon ng wika
o pagpapaunlad at pagpapayabong ng wika at paglalapat nito sa iba’t
ibang larangan tulad ng agham at teknolohiya
o kailangan ito sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika sa
pagtuturo sa mga larangang siyentipiko-teknikal
Dalawang Proseso sa Pagtatamo ng Intelektwalisasyon ng Wika sa
Akademya
1. linggwistiko – istandardisadong anyo ng wika, ginagamit sa
akademikong diskurso
2. ekstra-linggwistiko – kinapapalooban ito ng creative minority,
paggamit ng mga teknikal na bokabularyo at terminolohiya
pagsasalin – malaki ang ginagampanang papel nito sa adhikaing
intelektwalisasyon ng wika
pagsasa-Filipino ng iba’t ibang akda mula sa iba’t ibang wika – isang
paraan ng intelektwalisasyon ng wika
MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM AT TEKNOLOHIYA
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham
siyensiya o science
o mula sa salitang Latin na “scientia” na nangangahulugan ng
karunungan; higit na kilala sa tawag na agham
o sistematikong pag-aaral gamit ang sistematikong pamamaraan upang
subukin ang katotohanan sa likod ng mga haka-haka
o layunin nito ang maparami at mapalawak ang mga datos o
impormasyon na maaaring makapagbuo o makapaglikha ng iba’t ibang
teorya
1. biyolohiya (biology) – pag-aaral ng mga buhay at nabubuhay na
organismo
2. kemistri – nakatuon sa komposisyon ng mga substance
3. pisika – nagmula sa salitang Griyego na nangangahulugan na
“kaalaman sa kalikasan”; nakatuon ang mga property, interaksyon ng
panahon, espasyo, enerhiya at matter
4. heolohiya (earth science) – pinag-aaralan ang mga planeta sa
kalawakan, mga bato at kung saan sila gawa, kung ano ang mga
proseso ng pagbabago sa kanila at ng iba’t ibang elemento, istruktura
at penomena
5. astronomiya – pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga kaganapang
nangyayari sa labas ng daigdig
6. matematika – kinapapalooban ng mga numero, pigura, kwantidad,
mga istruktura, pagreresolba ng mga problema
Mga Disiplina sa Larangan ng Teknolohiya
teknolohiya
o pinagsamang salitang Griyego na “techne” (sining, kakayahan, craft o
paraan kung paano ginagawa ang bagay) at “logos” o salita, pahayag,
o praktikal na aplikasyon ng mga impormasyon at teoryang pasensya
(pagpapatunay na nagiging maganda ang epekto ng mga nalalaman o
impormasyon)
o paglikha ng paggamit ng iba’t ibang pamamaraan na kaugnay ng
buhay, kapaligiran, kalikasan at lipunan
1. information technology (IT) – pag-aaral at gamit ng teknolohiya
kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng impormasyon, datos, at
pagpoproseso
2. inhinyeriya – nagmula sa salitang Kastila na “ingeniera” o “ingenieria”;
nakatuon sa paglalapat ng agham upang matugunan ang
pangangailangan ng sangkatauhan
FILIPINO SA PAGSULAT SA AGHAM, TEKNOLOHIYA, INHINYERIYA,
AT MATEMATIKA
Paraan ng Pagsulat ng Teksto sa Disiplinang Ito
1. paglalahad
2. paglalarawan
3. pangangatwiran
Nilalaman ng mga Tekstong Ito
1. paktuwal o makatotohanang impormasyon
2. produkto ng eksperimento
 Posibleng ang isang termino ay ginagamit sa isa o mahigit pang akda PAMAMARAAN SA PAGSASALING SIYENTIPIKO AT TEKNIKAL
at possible ring ang mga salitang ito ay magkaroon ng magkapareho o 1. saling-angkat (direct borrowing) – panghihiram ng mga ideya o salita
magkaibang kahulugan. mula sa wika ng ibang kulturang banyaga
Metodong IMRAD o persepsyon mula sa Latin na perception
o kadalasang ginagamit sa siyensiya at teknolohiya o amnesya mula sa Ingles na amnesia
 I – introduksyon (problema, motibo, layunin, tanong na dapat o sikolohiya mula sa Kastila na psicologia
masagot, ano ang pinapatunayan o mapapatunayan ng hypothesis) o mahal mula sa Bahasa Malaysia na mahal
o salin mula sa Javanese na salin
 M – metodo (gagamiting metodo o panukat, sino ang magiging
2. saling-paimbabaw (surface assimilation) – naiiba ang ispeling o
respondante o kalahok, disenyo ng pag-aaral, saan isasagawa, mga
pagbigkas ngunit nananatili ang orihinal nitong kahulugan
hakbang)
o reimporsment mula sa reinforcement
 R – resulta (tama ba ang hypothesis, ipinakita ba ang kaugnayan ng
o suggestment mula sa suggestion
pinag-aralan at resultang nakalap, gumagamit ng chart, graph, at iba’t
o its depends mula sa it depends
ibang graphic organizer)
o bolpen mula sa ballpen
 A – analisis (pag-aanalisa o pagsusuri sa isinagawang pag-aaral
o tsaa mula sa cha
batay sa resulta)
3. saling-panggramatika (grammatical translation) – pag-iiba sa ispeling,
 D – diskusyon (konklusyon ng isinagawang pag-aaral, ano ang
pagbigkas, “stressing” sa mga pantig, at pag-iiba ng posisyon kapag
maaaring irekomenda, implikasyon ng resulta, at maitutulong nito sa ang katawagang pansikolohiya ay dalawa o higit pa
lipunan o sa isang partikular na aspeto)
o inter-aksyong sosyal – social interaction
Halimbawa ng Sulating Pang Akademiko sa Agham at Teknolohiya o kumperensyang internasyunal – international conference
1. artikulo ng pananaliksik o reaksyong abnormal – abnormal reaction
2. polyeto o hand out – brochure, flyer 4. saling-hiram (loan translation) – direktang pagsasalin ng isang salitang
3. report panlaboratoryo banyaga sa sariling wika
4. performance report o paghuhugas-isip – brainwashing
5. teknikal na report – nagbibigay ng impormasyon sa pagbuo ng isang o alon ng tunog – sound waves
solusyon sa isang komplikadong suliranin; kalimitang gumagamit ng o alon ng utak – brain waves
mga teknikal na salita o terminolohiya na nakaangkla sa agham at o susing-panalita – keynote speaker
teknolohiya 5. saling-likha (word invention) – paglikha ng mga bagong salita mula sa
6. katalogo, plano ng pananaliksik dalawang salitang pinagsama
o punlay (punlay+buhay) – sperm
PROSESO, LAYON AT KAHALAGAHAN NG PAGSASALING
o banyuhay (bagong anyo ng buhay) – metamorphosis
SIYENTIPIKO AT TEKNIKAL
o balarila (bala ng dila) – grammar
pagsasalin 6. saling-daglat (acronyms/abbreviated word) – pagpapaikli ng mga
o hindi lamang paghahanap ng katumbas na salita mula sa pinagmulang salita at paggamit ng akronim
wika patungo sa tunguhing wika o BSU – Batangas State University
o isang sining at agham na nangangailangan ng napakalawak at o LPU – Lyceum of the Philippines University
napakalalim na kaalaman sa larangan ng linggwistika at gramatika o UB – University of Batangas
Dalawang Uri ng Pagsasalin o tapsilog – tapa-sinangag-itlog
7. saling-tapat (parallel translation) – pagiging tapat sa orihinal na ideya
1. pagsasaling siyentipiko-teknikal
o kahulugan; kung ano ang aktwal na salitang panawag sa tunguhang
2. pagsasaling pampanitikan – nilalayon na makalikha ng obra maestra
lengguwahe para sa tinutukoy na ideya, iyon ang gagamitin
batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika
o panaderya para sa bakery
pagsasaling teknikal – malaki ang naitutulong nito sa pagpapalaganap ng o lesson plan para sa guro
impormasyon sa iba’t ibang sangay at institusyon sa bansa; pangunahing 8. saling-taal (indigenous-concept oriented translation) – panghihiram ng
layon nito ay magkaroon ng mas malinaw at mas mabilis na komunikasyon mga banyagang konsepto na isinasaisip ang katumbas nito sa wikang
gamit ang Filipino sa larangan ng agham at teknolohiya Filipino o sa katutubong konsepto
Mga Hakbang sa Pagsasalin (Unibersidad ng Pilipinas) o pakikitungo (transaction / civility with)
o pakikisalamuha (inter-action with)
Almario (1997) – inilahad niya, ayon kina San Juan, et al., ang mga
o pakikilahok (joining / participating)
panukalang hakbang sa pagsasalin na ayon sa praktika ng Unibersidad ng
9. saling-sanib (amalgamated translation) – bihira nating ibahin ang inyo
Pilipinas; inisaad ito sa gabay na inilabas ng UP Sentro ng Wikang Filipino
ng mga salitang galling sa iba’t ibang katutubong wika ng Pilipinas o di
1. pagtutumbas mula Tagalog / Filipino o mula sa katutubong wika ng kaya’y wikang banyaga na napasok na sa bokabularyong Filipino
Pilipinas o gahum (Cebuano) – hegemony
2. panghihiram sa Español o hinupang (Hiligaynon) – adolescence
3. panghihiram sa Ingles; pagbabago sa baybay o pananatili ng orihinal
Ilang Halimbawa ng mga Salitang Siyentipiko at Teknikal na Naisalin
na baybay sa Ingles
sa Filipino
4. paglikha
o asthma – hika
Katangiang Dapat Taglayin ng mga Taga Salin sa Tekstong
o blister – paltos
Siyentipiko at Teknikal
o tendon – litid
1. malawak na kaalaman sa tekstong isasalin o sperm – punlay (punla + buhay)
2. mayamang imahinasyon upang mailarawan sa isipan ang mga o telephone – hatinig (hatid + tinig)
kasangkapan o prosesong tinatalakay o chemistry – kapnayan (sangkap + hanayan)
3. katalinuhan upang mapunan ang mga nawawala at/o malalabong o mathematics – sipnayan (isip + hanayan)
bahagi sa orihinal na teksto o charger – pantablay
4. kakayahang makapamili at makapagpasya sa pinakaangkop na o lesson plan – banghay-aralin
terminong katumbas mula sa literatura ng mismong larangan o sa o website – pook-sapot
diksiyonaryo o email – sulatroniko
5. kasanayang gamitin ang pinagsasalinang wika nang may kalinawan, o headset – pang-ulong hatinig
katiyakan, at bisa
6. karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na larangan o disiplina
Mga Salitang Medikal na May Salin sa Filipino
o haynayan – biology
o mikhaynayan – microbiology
o mulatling haynayan – molecular biology
o palapuso – cardiologist
o palabaga – pulmonologist
o paladiglap – radiologist
o sihay – cell
o muntilipay – platelet
o kaphay – plasma
o iti, daragis, balaod – tuberculosis
o sukduldiin, altapresyon – hypertension
o mangansumpong – arthritis
o piyo – gout
o balinguyngoy – nosebleed
YUNIT IV – REBYU SA MGA BATAYANG KAALAMAN SA
PANANALIKSIK
KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK
pananaliksik
o isinilang nang magsimulang magtanong ang mga sinaunang tao hinggil
sa mga bagay-bagay na pilit hinahanapan ng mga kasagutan
o nilalayon na maghanap ng mga solusyon sa mga suliraning
kinakaharap ng iba’t ibang larangan ng sa gayon ay mapabuti ang
buhay ng tao at ng pamayanan
o Good at Scates (1972) – “The purpose of research is to serve man,
and the goal of research is to the good life.”
o nakapagpapayaman ng kaisipan at nakapagdaragdag ng kaalaman
o nangangailangan ng ibayong pagbabasa at malalim na pag-unawa sa
mga konsepto at pag-aaral
o hinuhubog ang kamalayan ng isang mananaliksik tungo sa isang
mahusay na paglalapat ng interpretasyon
o pinalalawak ang karanasan ng isang manunulat sa pamamagitan ng
pagsinop ng mahahalagang datos at paghahanap ng mga kaugnay na
literature
o tumataas ang respeto ng mananaliksik sa kanyang sarili lalo na at kung
naging matagumpay ang kinalabasan ng kanyang pag-aaral
MGA BATAYANG KAALAMAN SA PANANALIKSIK
Clarke at Clarke (2005)
o ang pananaliksik ay isang maingat, masistematiko, at obhetibong
imbestigasyon na isinasagawa upang makakuha ng mga balidong
katotohanan, makabuo ng konklusyon at makalikha ng mga simulating
kaugnay ng inilahad na suliranin batay sa iba’t ibang larangan o
disiplina
Nuncio et al. (2013)
o ang pananaliksik ay isang lohikal na proseso ng paghahanap ng
obhetibong sagot sa mga katanungan ng mananaliksik na nakabatay
sa suliranin at metodo ng pag-aaral tungo sa produksiyon ng maraming
kaalaman at kasanayan upang makatugon sa pangangailangan ng tao
at ng lipunan
Aquino (1994)
o ang pananaliksik ay sistematikong paghahanap sa mahahalagang
impormasyon hinggil sa isang tiyak na paksa o suliranin
Ang pagkalap ng impormasyon sa pananaliksik ay kailangang:
o sistematiko – pagsunod sa isang pinaghandaang proseso; may mga
hakbang na kailangang sundin upang maging tiyak na tama at
maaasahan ang mga datos na makakalap
o matalino – pagiging sikolar ng mananaliksik; may sapat na kaalaman
ang mananaliksik sa paksang kanyang pag-aaralan; may sapat na
kaalaman kung paano pipiliin ang impormasyon, kayang lapatan ang
mga ito ng malalim na pagsusuri at kayang pangatwiranan at
ipaliwanag ang halaga ng ginagawang pananaliksik
o etikal – kailangang panatilihin ng mananaliksik ang katapatan sa buong
proseso at iwasan hangga’t maaari ang paglabag sa karapatan ng
ibang tao na maaaring masangkot sa pananaliksik gaya ng
respondante, o mga awtor ng sangguniang gagamitin niya
pananaliksik – isang siyentipiko at obhetibong pag-aanalisa ng mga datos
gamit ang pinakaepektibong metodo at teorya upang makabuo ng
mabisang paglalahat hinggil sa suliranin ng pananaliksik
LAYUNIN NG PANANALIKSIK
pangunahing layunin ng pananaliksik – preserbasyon at pagpapabuti ng
kalidad ng pamumuhay ng tao (Bernales et al, 2018)
1. Upang makadiskubre ng bagong kaalaman hinggil sa mga batid nang
penomena.
2. Upang makakita ng sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas
ng mga umiiral na metodo at impormasyon.
3. Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong
instrumento o produkto.
4. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substance o elements.
5. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang substances o
elements.
6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya, sa kalakalan, industriya,
edukasyon, pamahalaan at iba pang larangan.
7. Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.
8. Mapalawa o ma-verify ang mga umiiral na kaalaman.
9. Upang mapaunlad ang sariling kaalaman.
10. Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga mag-aaral sa isang
partikular na bagay.
pananaliksik
o karaniwang rekwarment sa paaralan sa mga mag-aaral
o isang akademikong pangangailangan sa kahit na anong larangan o
disiplina
o walang larangan o disiplina na hindi maaaring umaagapay sa patuloy
na pagbabago ng panahon
o kaakibat nito ang modernisasyon upang makasabay ang tao sa agos
ng buhay at sa mga pagbabago sa paligid at sa lipunan sa ano pa mang
larangan
o ang paggawa nito ay isang paghahanda hindi lamang sa kanilang
propesyon, kundi isa itong pagsasanay sa siyentipikong pagdulog sa
paglutas ng mga suliranin sa iba’t ibang larangan upang mapabuti ang
buhay at kinabukasan ng mamamayan at matamo ang pagbabagong
inaasam
KATANGIAN NG PANANALIKSIK
Bernales et al. (2018) – ang pananaliksik ay nagtataglay ng mga
sumusunod na katangian:
1. sistematik – may mga sinusunod na proseseo o pagkakasunod-sunod
na mga hakbang tungo sa pagtuklas ng katotohanan, solusyon ng
suliranin, o ano pa mang nilalayon ng pananaliksik
2. kontrolado – lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang maging
konstant; hindi dapat baguhin, ano mang pagbabagong nagaganap sa
asignatura o pinag-aaralan ay maiuugnay sa eksperimental na baryabol
na kailangang-kailangan sa mga eksperimental na pananaliksik
3. empirikal – kailangang maging katanggap-tanggap ang mga
pamamaraang ginagamit sa pananaliksik, maging ang mga datos na
nakalap
MGA KASANAYAN SA PANANALIKSIK
o Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik
o Pagpili ng Batis Impormasyon
o Pagbasa, Pagsulat ng Paraphrase, Abstrak, at Rebyu
o Presentasyon at Publikasyon ng Pananaliksik
o Akademikong Publikasyon
o Presentasyon ng Pananaliksik
PAGPILI NG PAKSA NG PANANALIKSIK
Sicat-De Laza (2016) – inisa-isa niya sa aklat nina San Juan et al. (2019)
ang mga katangian ng maka-Pilipinong pananaliksik
Katangian ng Maka-Pilipinong Pananaliksik
1. Gumagamit ng wikang Filipino at mga katutubong wika sa Pilipinas at
tumatalakay sa mga paksang malapit sa puso at isipan ng mga
mamamayan.
2. Pangunahing isinasaalang-alang ang pagpili ng paksang naaayon sa
interes at kapaki-pakinabang sa sambayanang Pilipino.
3. Komunidad ang laboratoryo ng maka-Pilipinong pananaliksik.
Batayan sa Pamimili ng Paksa (San Juan et al., 2019)
1. Pumili ng paksang may sapat na sangguniang pagbabatayan.
o may sapat na literaturang pagbabatayan ang paksang napili nang
sa ganun maging malawak ang mapagkukunan ng impormasyon
batay sa paksa
 o makakatulong din na ang paksang napili ay hango sa mga paksang
inilimbag na sa mga journal o iba pang babasahin upang
magkaroon ng sapat na basehan sa gagawing pagtalakay sa
paksang napili
2. Pumili ng paksang limitado lamang at hindi malawak ang saklaw.
o gawing ispisipiko lamang ang paksa
o nagkakaroon ng tiyak na pokus ang gagawing pananaliksik kapag
limitado ang paksa
Batayan ng Paglilimita ng Paksa (Bernales et al,. 2018)
a. panahon
b. edad
c. kasarian
d. perspektibo
e. lugar
f. propesyon o grupong kinabibilangan
g. anyo o uri
h. partikular na halimbawa o kaso
i. kombinasyon ng mga nabanggit na batayan
3. Mahalaga na ang napiling paksa ay makapag-aambag ng bagong
kaalaman.
o tungkulin ng mananaliksik na bigyan ng makabagong dimension
ang paksa
4. Gagamit ng sistematikong at siyentipikong paraan upang mabigyan ng
kasagutan ang mga inilahad na suliranin sa pananaliksik.
o tiyakin na ang mga suliraning inilahad ay hindi lamang masasagot
ng mga impormasyong makukuha sa Internet o sa mga aklat
o masasagot ang mga inilahad na suliranin sa pamamagitan ng
sistematiko at siyentipikong pamamaraan
5. Nararapat na ang mananaliksik ay may sapat na kaalaman sa paksa.
o ang mapipiling paksa ay naaayon sa disiplina ng mag-aaral nang sa
gayon ay may sapat siyang kaalaman sa napili niyang paksa
PAGPILI NG BATIS NG IMPORMASYON
Gabay sa Tamang Pagpili ng Sanggunian sa Pananaliksik (San Juan
et al., 2019)
1. Tiyakin na ang sanggunian ay isang akademiko.
o obhetibo ang pagtalakay sa paksa at dumaan sa masusing
ebalwasyon
2. Tukuyin ang uri ng sanggunian.
o pwedeng nakalimbag o online
 nakalimbag – aklat, journal, artikulo
 online – website
Uri ng Website na Pwedeng Hanguan ng Impormasyon
1. .edu – nabibilang sa institusyong pang-edukasyon o
akademiko (hal.: academia.edu)
2. .org – organisasyon (hal.: digitalcompass.org)
3. .com – nabibilang sa komersiyo o bisnes (hal.: gmail.com
3. Alamin kung ang sanggunian ay primarya o sekundarya.
o primarya – nagbibigay ng direktang katibayan tungkol sa paksa ng
pananaliksik at maituturing na orihinal na ebidensya
hal.: panayam, awtobiyograpiya, talaarawan, bahagi ng
akademikong sulatin, kinalabasan ng isang eksperimento at mga
legal at historical na dokumento, survey, at police report
o sekundarya – nagtasa at naglahad ng mga sintesis mula sa
primaryang sanggunian
PAGBASA AT PAGSULAT NG PARAPHRASE, ABSTRAK AT REBYU
paraphrase – pagsasalin ng ideya ng orihinal na teksto sa mabisa at
malinaw na pananalita na hindi nababago ang tunay na kahulugan
ABSTRAK
o uri ng lagom na karaniwang ginagamit sa pagsulat ng akademikong
papel (tesis, papel na siyentipiko at teknikal lektyur, at mga report)
o karaniwang nakikita sa unahan ng pananaliksik na naglalahad ng buod
ng akdang akademiko o ulat
Koopman (1997) – nagtataglay ang abstrak ng:
o introduksiyon
o mga kaugnay na literatura
o metodolohiya
o resulta
o konklusyon
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Abstrak
1. Lahat ng nakasulat sa abstrak ay dapat nakapaloob sa kabuuan ng
papel.
2. Hindi isinusulat sa abstrak ang detalyadong pagpapaliwanag ng mga
datos para pahabain ito.
3. Iwasan ang paggamit ng sariling opinion sa pagsulat ng abstrak.
4. Gumamit ng malinaw at direktang pangungusap. Iwasan ang pagiging
maligoy sa pagsulat ng abstrak.
5. Maging obhetibo. Ilahad lamang ang mga pangunahing kaisipan.
6. Gawing maikli subalit komprehensibo ang pagsulat ng abstrak kung
saan mauunawaan ng babasa ang pangkalahatang nilalaman ng
pananaliksik.
REBYU
o isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang
akda batay sa nilalaman, istilo, at anyo ng pagkakasulat nito (San Juan
et al., 2019)
o naglalaman ng pagtataya o ebalwasyon ng akda batay sa personal na
pananaw ng mambabasa na nagbibigay ng rebuy
Akademikong Publikasyon
o hindi kumpleto ang ginawang pananaliksik kung wala itong publikasyon
(De Laza, n.d.)
o maaaring ilathala ang pananaliksik, buod, pinaikling bersyon o isang
isang bahagi nito sa:
 pahayagan o pampahayagang pangkampus
 conference proceedings
 monograph
 aklat
 referred research journal – pinakatanggap at balidong paraan sa
akademikong publikasyon
o ang nabuong pananaliksik ay dumadaan sa peer review (isang proseso
kung saan ang manuskrito o artikulo ay dumadaan sa screening or
serye ng ebalwasyon bago mailimbag ang journal)
Inisyal na Hakbang ng Paglalathala sa Isang Research Journal
1. Pumili ng angkop na journal para sa iyong pananaliksik.
2. Basahin ang mga pamantayan ng journal at magbasa ng mga back-
issue.
3. Rebisahin ang pananaliksik batay sa pamantayan ng journal.
4. Ipabasa at iparebyu ang artikulo sa iba at muling rebisahin.
5. Ipasa sa journal ang pananaliksik at antayin ang feedback.
PRESENTASYON NG PANANALIKSIK
o isang paraan ng pagbabahagi ng ginawang pananaliksik sa mga lokal,
pambansa, at pandaigdigang kumperensiya
o nalilinang nito ang kagustuhan ng mga miyembro ng akademya na
maghanap ng mas mataas na antas ng kaalaman at uri ng pag-iisip
o nagiging makabuluhan at napapanahon ang kaalaman ng mga guro at
mag-aaral at nadadala sa loob ng silid-aralan
o nailulugar ang papel ng akademya sa lipunan
MGA GABAY SA REBISYON
o pinakahuling proseso sa proseso ng pananaliksik
o natutuklasan ng mananaliksik ang kahinaan ng ginawang pananaliksik,
pagkakamali sa padron ng gramatika at sistematisasyon ng ideya
o nahahasa ng mananaliksik ang analitikal na kakayahan sa
paraphrasing sa pagwawasto ng ideya, napapalakas at napapalalim
ang argumentong nabuo sa pananaliksik
Mga Gabay sa Pagrebisa ng Sulating Pananaliksik (De Laza, n.d.)
1. Tukuyin ang pangunahing punto ng papel pananaliksik.
2. Tukuyin kung sino ang mga magbabasa ng pananaliksik at kung ano
ang mga layunin nito.
3. Tasahin ang iyong mga ebidensiya.
4. Panatilihin lamang ang mahahalagang punto ng pananaliksik.
5. Pakinisin ang gamit na wika sa kabuuan ng papel-pananaliksik.