Aralin 1: Mga Batayan ng Intelektuwalisasyon ng Wikang Pambansa

INTELEKTUWALISASYON

• Ayon kay Mathesius na sinipi ni Gonzalez, ang “intelektuwalisasyon” ang siyáng pinakaangkop na terminong maglalarawan
sa penomenang ikakapit sa paggamit ng Filipino sa lalong mataas na edukasyon (Philippine Journal of Linguistics, vol.19.No.
2, 1988).
• Ito ay isang proseso upang ang isang wikang hindi pa intelektuwalisado ay maitaas at mailagay sa antas na intelektwalisado
nang sa gayo'y mabisang magamit sa mga sopistikadong lawak ng karunungan (Santiago, 1990).
• A language is considered intellectualized if it is used as medium of instruction in all levels of education, from the basic to
tertiary. From here, language is used in generating or expressing knowledge and technology in different fields like science,
mathematics, engineering, philosophy, politics and others.

FILIPINO

• katutubong wika, pasalita at pasulat sa Metro Manila, ang pambansang punong-rehiyon, at sa iba pang sentrong urban sa
arkipelago, na ginagamit bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo

Filipino bilang Lingua Franca

• Lingua franca - wikang pantulong sa komunikasyon ng taong may sari-sariling wikang katutubo

3 Batayan ng Intelektuwalisasyon ng Wikang Pambansa:

• Legal - Mga BATAS na nagtatakda ng pagpapaunlad sa wikang pambansa

• Akademiko - Pangangailangang magamit ang Filipino sa tiyak na mga larang para mas maunawaan ng taumbayan
• Sentimental - Pagtataas sa Filipino sa mga pambansang wika sa daigdig na nagagawa naming magtaglay ng karunungan gaya
ng Ingles, Pranses, Aleman, Tsino,Nihonggo, Hangul etc.

ANG WIKA AT ANG DIYALEKTO at iba pang varyasyon ng wikåa

• Wika- Sistema ng mga arbitraryong vokal-simbol na ginagamit ng mga miyembro ng isang komunidad sa kanilang
komunikasyon at pakikipag-ugnayan sa isa't isa
o Arbitraryong Vokal-Simbol: ay napagkasunduan na mga tunog, pamamaraan ng pagbigkas, titik, alpabeto

Varyasyon ng Wika Dalawang (2) Dimensyon

1. Dimensyong Heograpiko
- Lugar/lokasyon
§ Diyalekto- pagkakaiba ng wika ayon sa lugar o lokasyon ito nanggaling
Halimbawa: Tagalog Maynila, British English, Australian English
2. Dimesyong Sosyal
- Ginagamit ng grupo ng mga indibidwal:
> Kasarian (Hal. Bekimon, Jejemon)
> Edad
> Propesyon (Hal. Teknikal na Salita)
> Interes
 - Sosyolek

Gampanin ng Wika sa Lipunan

• Wikang Pambansa
- Wikang napagkaisahang gamitin ng isang pangkat ng tao
- Ginagamit sa pang araw-araw na pamumuhay ng particular na pangkat sa isang bansa
- Kailangang sinasalita araw-araw
• Wikang Opisyal
- Wikang itinadhana ng batas na gagamitin sa sentro ng pamahalaan at kalakalan
- Ginagamit sa opisyal na transaksyon ng pamahalaan
- Filipino at Ingles
• Wikang Panturo
- Wikang ginagamit bilang midyum ng istruksyon (pagtuturo-pagkatuto) sa anumang antas ng paaralan

BASIKONG KONSEPTO NG INTELEKTUWALISASYON

• Sibayan: an intellectualized language : language that can be used for giving and obtaining a complete education in any field of
knowledge from kindergarten to the university and beyond
- Nagagamit sa pagbibigay kaalaman sa kahit anong uri ng ng field o antas
• Santiago: proseso upang ang isang wikang di pa intelektwalisado ay maitaas at mailagay sa antas naintelektwalisado nang sa
gayo'y mabisang magamit sa mga sopistikadong lawak ng karunungan
o Ang isang intelektwalisadong wika ay maaaring makipag-ugnayan sa mga intelektwalisadong wika
o Pagsasalin ng wika (translation)
BATAYANG LEGAL NG INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO
• Saligang Batas 1935, Art. XIV, Seksyon 3 (Quezon)
- "…ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagkakaroon ng isang wikang pambansa na ibabatay sa isa
sa umiiral na katutubong wika…"
• Batas Komonwelt Blg. 184 (1936)
- Surian ng Wikang Pambansa
- Ang SWP ay binuo ng mga kinatawan mula sa mga pangunahing wika sa Pilipinas.
- Naging pangulo nito si Jaime C. De Veyra (Bisaya-Samar-Leyte) samantalang ang mga orihinal na kasapi ay sina
Santiago A. Fonacier (Ilokano), Cecilio Lopez (Tagalog), Casimiro F. Perfecto (Bikol), Filemon Sotto (Bisaya-
Cebu), Felix S. Salas Rodriguez (Bisaya-Panay), at Hadji Butu (Muslim).
- Pagkaraan ng mahigit isang taon ng masusing pag-aaral, inirekomenda ng SWP ang Tagalog bilang batayan ng
wikang pambansa.
- Nagkabisa ito salig sa Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134, s. 1937 na pinamagatang “Proclaiming the National
Language of the Philippines Based on the Tagalog Language” na nilagdaan ni Pangulong Quezon noong ika-30 ng
Disyembre 1937.
- Manuel Quezon
- Jaime C. De Vera (pinakapinuno)
- batayan
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 (1937)
 - Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 (1940)
- kaunaunahang vokabularyo o diksyonaryo (Ingles at Tagalog)
- ituro ang Tagalog bilang isang asignatura
- Ayon sa atas, pinahihintulutan ng pangulo ang paglilimbag ng dalawang publikasyon na nagsisilbing kodipikasyon
ng wikang pambansa—ang A Tagalog-English Vocabulary at Ang Balarila ng Wikang Pambansa.
• Proklamasyon Blg. 12 (1954)
- Linggo ng Wika (Marso 29-Abril 4)
- pagbigay kilala sa kaarawan ng ama ng balagtasang Filipino : Francisco Balagtas
• Proklamasyon Blg. 186 (1955)
- Linggo ng Wika (Agosto 13-19)
- kaarawan ni Manuel Quezon (ama ng wikang Pambansa)
• Kautusang Pangkagawaran (ng Edukasyon) Blg. 7 (1959)
- Pilipino bilang wikang Pambansa na nakasalig sa KT134
• Saligang Batas 1972, Art. XV, Sek. 3 (Marcos)
- Nag-atas sa Surian ng Wikang Pambansa na isalin ang teksto ng Saligang Batas sa wikang sinasalita ng 50,000 na
mamamayan
- Patuloy na payayabungin ang pag-aaral ng wikang Pambansa sa tulong ng mga umiiral na wika sa Pilipinas gaya ng
mga wikang katutubo
- Tatawagin itong "Filipino"
• Saligang Batas 1987, Art. XIV, Seksyon 6-9 (Aquino)
o Sek. 6: ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat na payamanin at payabungin
pa salig sa umiiral na katutubong wika at iba pang wika.

ü Taglish = varyasyong ng wika

ü Dapat magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng
Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo ng sistemang pang-edukasyon
o Sek. 7: Wikang Opisyal = Filipino at Ingles
o Sek. 8: Konstitusyon- dapat nakasulat sa Filipino, Ingles, Espanyol, Arabic, at iba pang salitang pangrehiyon
o Sek.9: Komisyon sa Wikang Filipino
o K.T. 335, s. 1988
- Kautusan tungo sa mahusay at de kalidad na paggamit ng Wikang Filipino sa lahat ng mga kagawaran, kawanihan,
opisina, ahensiya, at instrumentaliti ng pamahalaan (transaksyon, komunikasyon, at korespondensya)
• Proklamasyon Blg. 1041 (1997) (Ramos)
- Buwan ng Wikang Pambansa tuwing Agosto
• Patakarang Edukasyong Bilinggwal sa Pilipinas
o DECS Memo #25, s, 1974: pagpapatupad ng patakarang bilinggwal; PILIPINO/INGLES
• DECS Memo #52, s, 1987 : paggamit ng 2 opisyal na lengguwahe sa pagtuturo; revised (Filipino/Ingles)

Sa pagpapatupad ng patakarang bilinggwal sa bansa, malinaw na malinaw na mababakas pa rin ang mga pinaniniwalaang
doktrina ng gobyerno at magulang hinggil sa pagkatuto ng wika:
 UNA: pinakamabisang paraan sa pagkatuto ng wika = paggamit dito bilang wikang panturo
IKALAWA: upang matuto nang pangalawang wika = matutunan ito sa murang edad pa lamang
IKATLO: wika sa tahanan = nakakasagabal sa pagkatuto ng ikalawang wika

BATAYANG AKADEMIKO NG INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO

ü Wika ng Pagkatuto = language of learning
ü Pagkatuto ng Wika = language acquisition

• Cummins: hindi bababa sa limang taon nang pag-aaral nang pangalawang wika upang epektibong magamit ito bilang wikang
panturo
• Cenoz: mas maagang mag-aral ng pangalawang wika = mas madali ang pagkatuto; pagkatutong ito ay nangyayari kung mag-aaral
ng wika ay nasa "natural language environment"
• Ingles- banyagang wika sa Pilipinas dahil walang komunidad ng Ingles sa bansa
o Artispisyal ang paggamit ng Ingles dahil walang komunidad ng Ingles sa Pilipinas
o Nag-aaral ang mga batang Pilipino ng mga bagay na di nila alam sa wikang di rin nila alam (Ingles)
o Sapagkat mahirap matutuhan ang Ingles, kailangang pag-ukulan ito ng pansin dahil dito, nasasakripisyo ang ibang mga
sabjek

SITWASYONG PANGWIKA NG PILIPINAS

• Wikang Pambansa
® Filipino: de facto (realidad), de jure (batas)
• Wikang Opisyal
® Filipino at Ingles
• Wikang Panturo
® Patakarang Edukasyong Bilingwal
® MTB-MLE (mother tongue based multilingual education)- kinder hanggang G3 inaaral at itinuturo na mother
tongue ang gamit sa mga subjects

BATAYANG SENTIMENTAL NG INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO

ü Sentimental na gamit ng wika
ü Instrumental (utilitaryo) na gamit ng wika
Sentimental Na Gamit Ng Wika
§ Ekspresyon ng pambansang kaluluwa
§ Simbolo ng identidad/kabuhayan
§ Simbolo ng Kalayaan at pagkakaisa
§ Simbolo ng pagkabansa
Utilitaryong Gamit Ng Wika
§ Daluyang wika ng pambansang kultura at sibilisasyon (tradisyon, paniniwalam pagpapahalaga, at aspirasyon)
§ Gamit sa pakikipagkomunikasyon ng mga ideya, pamanang lahi (heritage), at karanasan sa kalahi
§ Kasangkapan sa pag-aaral at pagkatuto ng iba't ibang konsepto
 § Kasangkapan sa pagtatamo at/o pagpapalawak ng kaalaman o impormasyon tungkol sa iba't ibang larangang pang-
akademiko
WIKA
® Pagpapahalaga ng Pilipinas vs Pagpapahalaga ng Ilang Bansa
® Sa paggamit ng wikang ingles (elem-hs), dapat hindi pinipilit yung pag-aaral ng pangalawang wika. Pahalagahan muna ang
sariling wika para mas makuha ang karunungan at mas mataas na antas ng kaalaman.

Ilang Usaping Nakakaapekto sa Wikang Pambansa:

• E.O. No. 210, s. 2003 : Ingles sa pagtuturo sa sistemang edukasyon; Gloria Arroyo
• C.M.O. No. 20, s. 2013 : pagtatanggal sa Filipino sa bagong curriculum sa kolehiyo
• Pananaw sa Antas ng Kaalaman at Kaunlaran (Ingles vs Filipino)
• Humihina ang pagpapahalaga ng mga mamamayan sa Wikang Pambansa
• Sapagkat magkaugnay ang wika at lipunan, nagiging daan din sa mahinang pagsusuri sa lipunan. (hindi pagpapahalaga sa
Wikang Pambansa)
Aralin 2: Mga Hakbang Tungo sa Intelektuwalisasyon ng Wikang Pambansa
Mga Hakbang Tungo sa Intelektuwalisasyon ng Wikang Pambansa
• Pagpaplanong Pangwika
- Organisadong pagdedesisyon tungkol sa wika
- Maaaring solusyon ito sa problema o kaya'y pagbabago sa estruktura at elemento nito,
- Upang magabayan ang debelopment sa konsteksto ng pagbabagong panlipunan, pangkultura, at panteknolohiya
- Sentro ng pag-aaral ng PP = konsyus na paggamit ng isang wika sa isang lipunan
o Datos/impormasyon -> bumuo ng desisyon = anong wika ang pinakaangkop na gagamitin sa isang lipunan

Mga Dimensyon/Hakbang ng Pagpaplanong Pangwika (Haugen, 1968)

1. SELEKSIYON
- Proseso ng pamimili ng norm o wika o anyo/barayti nito para sa partikular na paggamitang lugar o konteksto
Note: ang wika na pipiliin ay dapat umiiral nang likas
2. ESTANDARDISASYON o Kodipikasyon
- Proseso upang matamo ang unipormidad, konsistensi, at pagtanggap sa kumbensiyon ng mga anyong pasalita na
inililipat sa mga anyong pasulat sa pamamagitan ng mga gramatika, manwal na retorika, tuntunin sa pagbabaybay at
literatura
3. PROPAGASYON/IMPLEMENTASYON
- Pagpapalaganap ng wika sa iba't ibang uri o anyo ng paggagamitan gaya ng midya (pahayagan, radyo, TV), at
akademya (jornal, tesis, disertasyon, libro, atbp.)
4. ELABORASYON/KULTIBASYON
- Ang pagpapalawak ng gamit ng norm sa lipunan
- Ilang aspekto nito ang modernisasyon at intelektuwalisasyon
o Modernisasyon
- Isang kakayahan ng wika na maisalin o maging behikulo ng pagsasalin mula at tungo sa ibang wika sa daigdig
(intertranslatability)
 - paglago ng popular na pagkakakilanlan ng isang estandardisadong pambansang wika mula sa mga gumagamit
nito
o Intelektuwalisasyon
- Pagpaparami ng mas depinido, tiyak, at angkop na mga terminolohiya, kasama ang mga abstrakto at henerikong
termino
- Ipinapakita dito ang lawak ng diskurso mula sa pang-araw-araw na gawain tungo sa diskursong akademiko
- Naipapakita ang lawak nito sa pamamagitan ng mayamang korpus ng literatura, publikasyon sa nasabing wika
§ Korpus: parang diksyonaryo

DALAWANG URI NG MODERNISADONG MGA WIKA

• Popularly Modernized Language (PML)
- Ang wika ay maaaring maging modernisado o modernisado sa ilang larangan subalit hindi intelektuwalisado
Hal.mga wikang ginagamit sa libangan, normal na pang-araw-araw na pamumuhay, publikasyon: tabloid
• Intellectually Modernized Language (IML)
- Ang mga teksto na para sa mataas na karunugan ay isinusulat sa Filipino
- Intelektuwalisadong wika
Hal.: medisina, accountancy, agham, teknolohiya, ekonomiya, atbp.
o 1964: Peralejo: Civil Code of the Philippines -> Pilipino

INTELEKTUWALISADONG FILIPINO
- Barayti ng Filipino na magagamit sa pagtuturo sa mga Pilipino sa lahat halos ng larangan ng karunungan mula sa
antas primarya hanggang sa pinakamataas na antas ng pag-aaral kasama na ang paaralang gradwado
- Ito ay pangunahing wika na gawain sa mga pinaiiral na larangan ng wika

ANG GAMPANIN NG IBA'T IBANG WIKA SA INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO

• Katutubong Wika Sa Pilipinas
- Ang lahat ng mga Pilipino at mga wika sa Pilipinas ay kailangan mag-ambag sa ikauunlad ng Filipino sa ano mang
paraan
- Adapsiyon ng mga salita mula sa ibang wika ng Pilipinas
- Isang pinakamahalagang "ambag" ng mga wika sa Pilipinas sa Filipino sa hinaharap ay sa ponolohiya : pagtanggap sa
pagbigkas, intonasyon, ritmo, at iba pang katangiang ponolohiko ng iba't ibang katutubong wika sa pasalitang Filipino
• INGLES at iba pang intelektuwal at modernisadong wika
- Pangunahing wikang aasahan para sa intelektuwalisasyon ng Filipino ay Ingles
Sa katunayan:
1. Halos lahat ng nakasulat na bersiyon ng makabagong Filipino kabilang na 'yong sa mga paaralan ay puno ng mga hiram mula
sa Ingles, may mga binaybay na tulad ng sa orihinal at karamihan naman ay sa Filipino ang baybay
2. Ipinapakita sa mga pag-aaral na kayang talakayin ng mga mag-aaral ang kanilang mga takdang-aralin sa matematika,
biyolohiya, atbp., sa pamamagitan ng maramihang panghihiram sa Ingles
3. Halos lahat ng alinmang tekstong pang-intelektuwal na nakasulat sa Filipino sa ngayon ay punong-puno ng mga panghihiram sa
Ingles o Kastila o iba pang wika
 Samakatwid:
o Malaki ang gampanin ng sistemang pang-edukasyon sa intelektwalisasyon
o Magamit sa pagtuturo sa mga mamamayan sa halos, kundi man lahat, na disiplina at antas ng pag-aaral
o Manunulat sa kurikulum at mga teksbuk at isang idyomang pedagojikal sa Filipino (Sibayan, 1999)

Cont. ng gampanin ng ingles atbp. Mga wika

- Ang mga Pilipinong magsasagawa ng intelektuwalisasyon sa wikang Filipino ay kailangan may higit na kaalamang
bilingguwal sa Ingles at iba pang mga intelektuwalisadong wika at sa Filipino
- Samantala, 'yong marunong lamang sa Filipino ay hindi magagawang intelektuwalisado ang Filipino

MGA LARANGANG PANGWIKA AT ANG INTELEKTUWALISASYON NG FILIPINO

- Controlling, Semi-controlling, and Non-controlling domains of language

ANG MGA LARANGANG WIKA NA NAKOKONTROL (controlling)

- Paggamit ng Filipino sa dalawang moda/istilo/rehistro
- Ang wikang ginagamit dito ay pasulat at pasalita
- Matatawag na intelektuwalisado ang wika kung nagagamit ito lalo na sa pasulat
Katangian:
1. "Nagdidikta" ng wika at ng rehistrong gagamitin sa larangan
2. Nangangailangan ng pagbabasa at pagsusulat
3. Nangangailangan ng paggamit ng wikang natutuhan sa paaralan lalo sa mas mataas na institusyon ng pag-aaral
Kabilang dito ang:
1. Pangasiwaang pampamahalaan (Hal: SONA)
2. Agham, teknolohiya, industriya
3. Edukasyon (elementarya, post-secondary na bokasyonal at teknikal, tersiyarya, gradwado)
4. Mga propesyon
Higit na kaalaman:
o Ang mga wika sa mga larangang nagkokontrol ay ang wikang kadalasang higit na gusto ng mga tao dahil ito ang
pangunahing wika sa mga Gawain
o Ito ang wika para sa hangarin ng pagsulong na sosyo-ekonomiko at pangkarunungan
o Sa Pilipinas, ang wikang iyon ay Ingles
o Layunin na palitan ng Filipino ang Ingles sa mga nagkokontrol na larangang pangwika

ANG NAGKOKONTROL NANG BAHAGYA SA MGA LARANGANG PANGWIKA (semi-controlling)

Katangian:
1. Nangangailangan ng paggamit ng isang partikular na wika subalit hindi sa paraang kasinghigpit ng mga nagkokontrol ng
larangan pangwika
2. Ipinapahintulot nito ang pakikibahagi ng isang tao sa mga gawain ng larangan nang hindi kailangan nagpapakadalubhasa sa
pagsulat
Note: Ang wika at mga barayti na ginagamit dito ay pasulat, subalit tanging tagapakinig lamang ang mga gumagamit nito
 Mga halimbawa ng larangang pangwikang ito:
1. Relihiyon
2. Komunikasyong pangmasa

ANG DI-NAGKOKONTROL NA MGA LARANGANG PANGWIKA

Katangian:
1. Maaaring gamitin ang anumang wika o barayti ng wika
2. Hindi kailangan ang mga kasanayan sa pagbabasa at pagsusulat o minimal lamang
Halimbawa:
1. Tahanan
2. Lingua franca = common language
• Ang salitang intelektuwalisasyon ay nagdudulot pa rin ng pagkalito mula sa iba't ibang taong sangkot sa paggamit
ng wika
• Hindi sapat ang pasalitang paraan para masabing intelektuwalisado ang isang wika
• Kinakailangang ang wika ay nakapagpapalimbag ng iba't ibang balon ng karunungan (libro, ensayklopdya, atpb.)
na magagamit ng tao tungo sa paglago ng kanyang kaalaman (Sibayan, 1999)
Ø Para rin sa kanya… "Controlling Domains of Language"
[sana makapasok ang Filipino sa larangan na ito para masabi siyang intelektuwalisadong wika]

WIKANG PAMBANSA (Acuna, 1994)

[3 uri na dumadaan sa proseso ng intelektuwalisasyon]
1. Intellectualized Languages of Wider Communication
- Wikang pambansa na ginagamit sa iba pang mga bansa sa iba't ibang mga transaksyon
Hal. Ingles, Kastila, Pranses, Alemanya
2. Confined, Independent, and Intellectualized National languages
- Nagpokus sa sariling wika
Hal. Mandarin, Hangul, Nihongo
3. Developing National Languages
- Wikang pambansa na nasa proseso pa lamang ng intelektuwalisasyon
Hal. Malay(-sian), Bahasa Indonesia*, Filipino

PAGPAPAUNLAD NG WIKA
• Leksikal
- Nagaganap sa pamamagitan ng paglikha ng mga bagong termino
Hal. gigabyte, internet, sipnayan, haynayan, salumpuwit
• Semantikal
- Nagkakaroon ng bagong kahulugan ang mga dati nang salita
Hal. Computer: dati tumutukoy ito sa tao, ngayon sa makina na

PAGPAPAUNLAD NG WIKANG FILIPINO

Batay sa mga pananaliksik at pag-aaral ang mga sumusunod ang kinikilingang paraan ng pagpapaunlad ng Filipino:
 • Paggamit ng katutubong konsepto
• Panghihiram ng salita

Magiging katangian kapag naging intelektuwalisado na ang wikang Filipino:

o Saklaw ng gumagamit partikular na ang pasulat na anyo kaysa pasalita
o Estandardisado
o Kakayahan na maisalin sa iba pang intelektuwalisadong wika
o Kaunlaran at katanggapan sa iba't ibang rejister (larangan at/o estilo)

Aralin 3: Mga Batayang Konsepto ng Maka-Filipinong Saliksik-wika

PANANALIKSIN
• Ang pananaliksik ay isang napakahalagang gawain sa pagtuklas ng bagong kaalaman,
• pagbubuwag ng luma o maling kaalaman, paglikha ng ugnayan sa pagitan ng mga kaalaman, at pagpapasya sa mga kaalamang
salu-salungat.
• Pananaliksik ang paraan ng tao upang makahanap ng solusyon sa kaniyang mga problema; maunawaan ang mga penomenong
nangyayari sa kaniyang paligid; at magkaroon ng maaasahang batayan sa kaniyang mga pagpapasya.
• Sa madaling sabi, pananaliksik ang tumitiyak ng patúloy na pag-unlad ng ating búhay.

Ang Maka-Pilipinong Mananaliksik

• isang uri ng pananaliksik na kumikiling sa konteksto ng kulturang Filipino.
• Bunga ito ng pagkilala sa pag-iral ng mahabang panahon ng kolonyal na edukasyon na naging dahilan ng paghahati sa
pagitan ng mga nakapag-aral na Filipino sa pangkaraniwang mamamayan. Nagdulot ito ng mga metodong “angat- patong” o
paggamit ng mga instrumento ng pananaliksik na kinopya mula sa mga dayuhan at inilalapat sa mga Filipino nang hindi
binibigyang-pansin ang natatanging kultura ng mga Filipino.
• Maka-Pilipino ang isang pananaliksik kung ito ay may pagkiling sa mga Pilipino – Angkop sa gawain ng mga Pilipino, batay
sa kanilang interes ang pananaliksik.
• Hindi lang ang metodo kundi ang paksa, makabuluhan ba ito sa komunidad
• May pagpapahalaga sa mga Pilipino – isinusulong ang kapakanan ng mga kalahok. Kung ito ay makakasama dapat ba itong
ituloy o itigil?
• May katuturan sa mga Pilipino – may mapapala ang mga Pilipino sa kanilang paglahok. Ito ba ay makabubuti sa kanilang
buhay,
• Ang mga impormasyon sa pananaliksik ay may bentahe o kalakasan sa mga Pilipino.
• May pagpapahalaga sa konteksto, may pagpapahalaga sa kultura, gawi,
• Pangunahin itong naglalayon bumuo ng karunungan tungkol sa Pilipinas at sa mga Pilipino mula sa loob at hindi sa labas.

SALIKSIK-WIKA
• Isang uri ng pananaliksik na naktuon sa iba't ibang konsepto sa larang ng wika
• Sakop ito ng araling pangwika o language studies
• Isang praktikal na gawain sa pagsusuri ng iba't ibang aspekto ng pag-unawa sa mga katangian at kabuluhan ng wika or mga
wika ng isang lipunan
 Elaborasyon
• Kapag nililinang ang wika sa pamamagitan ng pagpapalawak ng mga kahulugan batay sa paggamit sa mas malawak na
mga larang at dominyo na kinakatawan ng mayamang bokabularyo

! Mahalagang gawain sa ilalim ng saliksik-wika ang pagtukoy sa iba't ibang kahulugan ng isang termino dahil ito ang
magiging batayan kung gaano kayaman ang kabuluhan ng isang salita, paano ito naiuugnay sa iba pang kauring salita o
paano ito naiiba sa mga kasalungat at kabaligtarang termino.

Pagdalumat-salita (Nuncio, R.)

• Ang pagtatangkang teoretikal, alinsunod sa paglikha ng bagong salita at katuturan nito.
• Paggamit ng wika sa mataas na antas ng pagteteorya batay sa masusi,masinop, kritika at analitikal na paggamit ng mga
salitang kumakatawan ng mga ideya at kaalamang nagiging konsepto sa malalimang pag-uuri't paggamit nito (Dalumat-
salita).
• Ugnayan ng salitang ugat at ang varyasyon ng mga pagbabanghay ng salita na nagluluwal ng sanga-sangang
kahulugan.

Ilang paraan ng Pagdalumat-salita:

1. Pag-imbento/pagkatha ng mga bagong salita/konsepto
2. Pagsasalin at pagdagdag ng kahulugan
3. Pag-aangkop/rekontekstuwalisasyon

KOMUNIDAD PANGWIKA (Language Community)

• Isang grupo ng mga tao na aktibong bahagi ng mga diskursong lumilikha ng partikular na wika
• Mayroon silang iisang set ng pagpapakahulugan sa mga salita at simbolong ginagamit nila sa kanilang pagpapahayag at mula
dito ay nakalilikha pa sila ng mga salita at simbolo kaya mas nagiging tiyak ang mga kahulugan sa kanilang komunidad.
Ø Bansa
Ø Lokal (rehiyon, lalawigan, bayan)
Ø Interes, gawain, propesyon, atbp.
Saliksik-wika sa Piling Larang
• Tatanawin ang larang na kinabibilangan bilang komunidad pangwika
• Sa intelektuwalisasyon ng wikang Filipino, priyoridad ang aktibo at epektibong paggamit ng wikang pambansa sa mga
komunidad pangwika ng iba't ibang mga propesyon dahil nakatutulong ito upang madevelop ang paggamit ng wika sa mataas
na antas ng karunungan na kalimitan ding nagkokontrol sa ugnayang panlipunan
• Marami pang mga larang na limitado ang gamit ng Filipino
o Parang lamang sa pasalita at impormal na komunikasyon.

Dalawang Lapit ng Saliksik-wika:

1. Diyakroniko
• Pag-unawa sa mga kahulugan ng salita ayon sa kasaysayan
• Historical
• Hal.: Etimolohiya
 2. Sinkroniko/Singkroniko
• Pagsusuri sa katangian ng salita batay sa isang partikular na sitwasyon at diskurso sa kasalukuyan

Pagpopook ng Komunidad Pangwika

• Pook = Kultura (Pantayong Pananaw)
• Pagpopook = Pagmamapang pangkaisipan
o Pagsusuri sa identidad ng isang kultura para makita ang panloob at panlabas na katangian ng isang bayan

MAKA-FILIPINONG ORYENTASYON SA PANANALIKSIK

Mga Batayan
1. Paksa
• Higit na magiging kabuluhan ang paksa kung ito’y maiuugnay sa tiyak na suliranin ng bayan.
• Tungkulin ng bawat Filipinong iskolar na pagyamanin ang kaalamang Filipino upang matugunan ang mga suliranin ng bansa at
makapag-ambag sa mundo ng kaalaman. Kaya, mahalagang paksain ang mga konsepto na magbubunga ng ambag sa mas
malalim na pag-unawa sa kalagayan at patutunguhan ng mga Filipino.
2. Pamamaraan
• Mayroong natatanging paraan ng pananaliksik ang mga Filipino na nakabatay sa ating kultura at kasaysayan.
• Ayon sa Sikolohiyang Pilipino, mahalagang tingnan ang konsepto ng “kapwa” sa pangangalap at pagtitimbang ng mga datos.
Kung kaya maaaring magtanong-tanong, mangapa, makipagkuwentuhan at makipamuhay bilang halimbawa ng mga katutubong
paraan ng pananaliksik.
• Malaking konsiderasyon dito ang pagkilala at paggalang sa paraan ng komunikasyon ng mga Filipino upang matiyak ang
palagayang-loob sa pagitan ng mananaliksik at kalahok.
• Etikal ang pananaliksik kung ang proseso at resulta ay nagpapahalaga sa maka-kapwang ugnayan. Kaya, hindi basta-basta
umaangkat ng mga metodo mula sa mga dayuhan. Sa halip, sinusuri kung ang mga metodo ay angkop sa kilos at gawi ng mga
Filipino.
3. Pananaw
• Bukod sa siyentipikong batayan ng panunuri, kailangang isaalang-alang din ang kultura ng bayan at ang kanyang kasaysayan sa
pagsusuri ng mga impormasyon at sa pagbibigay ng rekomendasyon.
• Maka-Filipino ito kung ang pananaliksik ay may matalas na pag-unawa sa kulturang Filipino.
• Halimbawa, sa pantayong pananaw, binigyang diin na kailangang gamitin ang wikang nauunawaan ng mas nakararaming
Filipino sa pagsulat ng kasaysayan at bigyang -pansin din ang mga bagay na hindi nasusulat bilang batayan ng kasaysayan dahil
makikita rin dito ang kasaysayan ng bansa.
• Sa pag-aaral naman ng sikolohiya, tinatanaw ng SP o Sikolohiyang Pilipino na ibang kumilos at mag-isip ang mga Filipino kung
ihahambing sa ibang lahi kaya hindi dapat agad-agad ginagamit ang mga psychological test at mga eksperimento mula sa ibang
bansa sa halip, suriing mabuti ang paraan ng pagpapakahulugan at pagpapahayag ng mga Filipino.
4. Mananaliksik
• Ang pananaliksik ay natatanging pagkakataon upang makapag-ambag ng kaalaman ang tao. Sa pamamagitan nito, naibabahagi
ang mga natatanging ideya at panunuri na maaaring pagbatayan pa ng mga susunod na henerasyon.
• Anuman ang larang na kinabibilangan, tungkulin ng isang Filipino na manaliksik para makapag-ambag sa pagtugon sa mga
suliranin ng kapwa Filipino. Kailangan niyang pag-aralang mabuti ang kasaysayan, kultura at wikang Filipino upang matiyak na
may katuturan ang kaniyang pag-aaral para sa ikabubuti ng mga Filipino.
5. Tagatanggap ng pananaliksik
• Upang maging tunay na makabuluhan ang pananaliksik nararapat itong tumugon sa mga pangangailangan ng bayan.
• Sa pamamagitan lamang nito, maaaring tunay na mapaunlad ang bansa na siya rin naming tunguhin ng pananaliksik na maka-
Filipino. Kaya, kailangang maunawaan ng mananaliksik ang mga kalagayan ng higit na nakararaming mamamayan upang
matiyak na sila ang makikinabang sa kaniyang pag-aaral.
6. Wika ng pananaliksik
• Ang wika ay nagdadala ng kultura at ang kultura ay ipinahahayag ng wika. Sa paggamit ng sariling wika napapalakas ang
pagtangkilik sa kulturang Filipino at higit na maaaring maunawaan ng bayan ang pananaliksik na nasa wika rin ng kanilang
buhay. Tulad ng tinalakay sa pantayong pananaw, ang wikang Filipino ang wikang higit na nauunawaan ng nakararami kaya
mahalagang gamitin ito sa pagsulat ng pananaliksik tungkol sa karanasang Filipino.
• Natatangi ang maka-Filipinong pananaliksik dahil pinakamahalaga dito ang pagsusuri, paglikha at pagpapalawig ng kaalaman na
angkop sa karanasan at pangangailangan ng mga Filipino. Saklaw nito ang lahat ng usapin na nakapaloob sa nasabing layunin. Sa
akademya, isa itong kilusang pangkaisipan na may tiyak na kasaysayan

Pagsasakatutubo
• Sikolohiyang Pilipino sa Sikolohiya (Enriquez)
• Pilipinolohiya sa Antropolohiya (Covar at Salazar)
• Pantayong Pananaw sa Kasaysayan (Salazar*)
• Pagdalumat-salita at PiliFilipino (Nuncio)

SIKOLOHIYANG PILIPINO (f. 1975)

• Virgilio Enriquez
• New(ly reclaimed) cultural ideology
• New set of values, priorities, goals, and behavior
Sa akademya
• Pagkiling sa nasyonalistang oryentasyon (kontra liberal, universalista, o kolonyal/Kanluranin)
• Paggamit sa Filipino bilang midyum ng komunikatibo, instruktibo, at iskolarling gawain
• Adapsyon sa mga makakatutubong lapit sa pananaliksik
• Pagsentro sa (nirekonstrak na) pangkalahatang pananaw ng mga Filipino sa mga pag-aaral

Implikasyon:
• Pag-shift ng paraang pang-adbertisment
• Konotasyon sa OPM

Pagsipat sa Kanluraning Kombensyon sa "Kaugalian" ng mga Filipino:

A. Utang na Loob
B. Pakikisama
C. Hiya

Kaakibat ng mga kaugaliang ito ang mga negatibong "kaugalian" diumano ng mga Filipino:
A. Mañana : Pilipino -> mamaya nalang
B. Ningas kugon : sa una lang magaling
C. Bahala na : inaasa nalang sa destiny, paganism
D. Utak-talangka : panghihila pababa ng kapwa

Rekonseptuwalisasyon:
Bahala na
• Determinasyon at pagharap sa anumang posibilidad
Utak-talangka
• Pagkakaroon ng utang na loob
• Kumilos para sa ikabubuti ng kabuuang komunidad at hindi ng sarili lamang

! Hindi masyado nagtagumpay ang rekonseptuwalisasyon na ito

! Kaya nagkaroon ng bagong estratehiya:

Pagbuo ng Panibagong Konsepto (Transkultural):

Kapwa bilang ubod ng halagahang Filipino
*konsepto ng pangkatan at hindi indibidwalismo = pakikipagkapwa-tao
1. Karangalan = dignity
2. Katarungan = justice
3. Kalayaan = freedom

PILIPINOHIYA
• Prospero Covar at Zeus Salazar
• Pag-aralan ang Filipinas batay sa pambansang konteksto sa kagustuhang maipaunawa sa mga Filipino ang kanilang sarili,
lipunan, at ang kanilang kultura
• Kung walang umiiral na kabatiran at aktuwal na paggamit sa (mga) wika ng partikular na kultura, walang lalim o hindi ubos na
mauunawaan ang konteksto ng lipunan
• Nilalayon niyong maging matatag na makakatutubong disiplina na buhat din sa konteksto nito
• Tinatangka nitong makadebelop ng bagong tradisyong pangkaisipan na makalilikha ng kaalaman sa Filipinas at Filipino
"mula sa loob" na kabaliktaran ng tradisyonal na "mula sa labas"

PANTAYONG PANANAW
• Zeus Salazar
• Inobasyon sa pagteteorya na nakaangkla sa komunikasyong panlipunan
• Sinuri sa lente ng histograpiyang Filipino.
• Nilalayang makapag-ambag sa pag-unlad ng talastasang bayan o national discourse ng bansa

• Talastasan/Discourse
o Collective endeavor to know, fathom, realize, be sharpened in one's understanding of an idea/thought w/ the hope of further
refining it and making it better

• Pantayo
o For-US-Perspective
o Guillermo: From-Us-For-Us-Perspective

Mga Posibleng Batayan

• Sikolohiyang Pilipino (pansikhayan na batayan)

• Akulturasyong Euro-Amerikano sa bansa (kultural na batayan)

ü Liberal na ideolohiya sa europa sa halip na pilosopikal at rebolusyonaryong pag-iisip ng mga Pilipino
ü Dependensiya at neokolonyalismo
ü Dibisyon sa pagitan ng mga mayayaman (sosyo-ekonomikong uri at politikal na pananaw)

*akulturasyon = modipikasyon sa kultura dahil sa pagpasok ng ibang kultura

*neokolonyalismo = kolonyalismo sa ekonomiya atbp.

Parametro sa pag-abot sa layunin ng Pantayong pananaw

 • Paggamit ng Filipino sa talastasang bayan (gaya ng kasaysayan)

Bagong Kasaysayan
• Awtput ng Pantayong Pananaw
• Nagpapahiwatig na ang kasaysayan ay kuwento ng ikinuwento ng mga Filipino gamit ang sariling kaparaaanan ng
pagkukuwento at pagpapakahulugan, para sa mga kapwa Filipino para sa kapakinabangan ng mga Filipino.

PAGDALUMAT-SALITA
• Rhoderick Nuncio
• Sanghiyang = pagbubuo ng isang pamayanang virtual
• Isang ritwal

Mga argumentong sinusuportahan ng mga konseptong pagteteorya (pagdadalumat) at pangwika ni Isagani R. Cruz

Unang argumento
• Naniniwala ako na may kakayahan ang wikang Filipino na magamit ito sa pagdadalumat upang higit na mapayabong
ang karunungang Filipino at Araling Filipino
• Kakayahang Magdalumat

Ikalawang argumento
• Hindi na bansot ang ating wika, hindi na kulang-kulang ang ating bokabularyo para sa talastasang teoretikal
• Wika ng Teorya; Ideolohiya; Balanang Pananaw

Ikatlong argumento
• Nasa atin mismong kalinangan o kultura, sa balanang pananaw, at makaFilipinong diskurso sa tulong ng ating wika
ang pagbubukulan ng wika ng dalumat/teorya natin
• Batis ng dalumat-wika

• Kultural (kontekstuwalisasyon at konseptuwalisasyon)

• Dekontekstuwalisasyon
• Rekontekstuwalisasyon at Rekonseptuwalisasyon

PILIFILIPINO
• Pagpapabalik sa wika sa kaibaturan ng kamalayan ng mga Filipino at hindi sa sanga-sangang dila ng gahum.
• Ang istruktura ng Wikang Filipino ay dapat nakaangkla sa lalim at ubod ng wika o sa gramatika at pre-grammar
ng isang tao.
• Ang paimbabaw na wika'y 'di maglalaon ang magiging natural na wika (descriptive) na gagamitin ng mamamayan.
• Ang PiliFilipino ay kritikal at estratehikong pagpili ng taong malay sa ubod at lalim ng kanyang wika upang
maging kanyang wika sa pakikipagtalastasan, pamimilosopiya, paghahanapbuhau, pagkrikritika, at iba't ibang
komunikatibong sitwasyon at pagkilos
 Tatlong susing konsepto:
Chomsky
1. Paimbabaw na Wika (Surface structure)
• Dominante sa tatlo (direksyon, ideolohiya, adbokasi)
• WF na nakasalig sa Ingles

2. Ubod ng Wika (Deep structure)

• Nilalaman ng kamalayan
! Kapag hindi nabigyan ng halaga ito ay baka maging natural na wika na natin ang paimbabaw na wika

Nuncio
3. Lalim ng Wika (Middle structure)
• Pumapagitna sa dalawang nauna
• Gramatikang nakaugat sa internal na himpilan ng kamalayan
Filipino - national language and/or the people

Pilipino - local term of Filipino people

Tagalog - regional language like Ilocano, Hiligaynon, Waray, Bisaya, and etc.

C, F, J, ENYE, Q, V, X, Z – nadagdag na letra sa abakada