‫
 از ره ‬

‫‪ ،‬از ‪9‬ر

‪1‬‬

‫ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ )رﺣﻤﻪ اﷲ(‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻲ ﺻﺎرﻣﻲ‬

‫ﺣﺴﺪ ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺣﺴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن رﻧﺠﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪن از ﺣﺎل ﻛﺴﻴﻜﻪ وﺿﻊاش‬
‫ﺧﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﺣﺴﺪ ﻳﻌﻨﻲ آرزوي زوال ﻧﻌﻤﺖ از دﻳﮕﺮان ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺣﺴﺪ ﻫﻤﺎن ﺑﻐﺾ و ﻛﻴﻨﻪ و‬
‫ﻛﺮاﻫﺖ و رﻧﺠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﺪن ﺧﻮﺑﻲ ﺣﺎل ﻣﺤﺴﻮد ﺑﻪ ﺣﺎﺳﺪ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﺪ ﺑﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‬

‫‪ .1‬ﻧﺎراﺣﺘﻲ و رﻧﺠﻮر ﺷﺪن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻌﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﻛﺴﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻣﻮم و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺼﻮرت ﺣﺎﺳﺪ از ﻣﺤﺴﻮد ﺑﺪش ﻣﻲ آﻳﺪ و ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ دﻳﺪن او دﭼﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و اذﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻴﻤﺎري در ﻗﻠﺒﺶ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻧﻌﻤﺖ از آن ﺷﺨﺺ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي او از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﺑﺮاي او ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻗﻠﺒﺶ ﺗﺸﻔﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﺪ و دﻳﮕﺮ اﺣﺴﺎس درد و رﻧﺞ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ درد و رﻧﺞ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻲرود ﺑﻠﻜﻪ او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ دردش ﺑﺎ ﻣﺪاوا ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺑﻐﺾ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دوﺑﺎره ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬و اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و زﻳﺎﻧﻜﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺎﺳﺪ ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺤﺴﻮد را ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﻲ داﻧﺪ و دوﺳﺖ دارد ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﭼﻴﺰي از ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺴﻮد‬
‫ﻛﻢ ﺷﻮد او ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺴﻮد ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺴﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻏﺒﻄﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﻪ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ رواﻳﺖ ﺷﺪه آن را ﺣﺴﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻻ ﺣﺴﺪ اﻻ ﻓﻲ اﺛﻨﺘﻴﻦ رﺟﻞ آﺗﺎه اﷲ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﻓﻬﻮ ﻳﻘﻀﻲ ﺑﻬﺎ و ﻳﻌﻠﻤﻬﺎ و رﺟﻞ آﺗﺎه اﷲ ﻣﺎﻻ‬
‫و ﺳﻠﻄﻪ ﻋﻠﻲ ﻫﻠﻜﺘﻪ ﻓﻲ اﻟﺤﻖ«‪.‬‬
‫)ﺣﺴﺪ ﺟﺰ در اﻳﻦ دو ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ . 1:‬ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻋﻠﻢ و ﺣﻜﻤﺘﻲ داده و ﺑﺎ آن ﻗﻀﺎوت‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﻲآﻣﻮزد‪ .2.‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوﺗﻲ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ و او را ﺑﺮ آن‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﺪه ﺗﺎ آﻧﺮا در راه ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ(‪.‬‬
‫و رواﻳﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻻ ﺣﺴﺪ اﻻ ﻓﻲ اﺛﻨﺘﻴﻦ رﺟﻞ آﺗﺎه اﷲ اﻟﻘﺮآن ﻓﻬﻮ ﻳﻘﻮم ﺑﻪ آﻧﺎ ء اﻟﻠﻴﻞ واﻟﻨﻬﺎر«‪.‬‬
‫)ﺣﺴﺪ ﺟﺰ در اﻳﻦ دو ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .1 :‬ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻗﺮآن داده و او ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن و ﻋﻤﻞ ﻛﺮدن ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪ .2 .‬ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوﺗﻲ داده و او ﻫﻢ ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪن ان در راه ﺣﻖ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺪ ﻛﻪ در آن‪ ،‬زوال ﻧﻌﻤﺘﻲ را از دﻳﮕﺮي آرزو ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﻴﺰ آرزو‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﺎري رﺣﻤﻪ اﷲ از اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ رواﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻻ ﺣﺴﺪ إﻻ ﻓﻲ اﺛﻨﻴﻦ‪ :‬رﺟﻞ آﺗﺎه اﷲ اﻟﻘﺮآن ﻓﻬﻮ ﻳﺘﻠﻮه اﻟﻠﻴﻞ واﻟﻨﻬﺎر ﻓﺴﻤﻌﻪ رﺟﻞ ﻓﻘﺎل‪:‬‬
‫ﻳﺎﻟﻴﺘﻨﻲ أوﺗﻴﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ آوﺗﻲ ﻫﺬا ﻓﻌﻤﻠﺖ ﻓﻴﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻳﻌﻤﻞ ﻫﺬا و رﺟﻞ آﺗﺎه اﷲ ﻣﺎﻻ ﻓﻬﻮ ﻳﻬﻠﻜﻪ‬
‫ﻓﻲ اﻟﺤﻖ ﻓﻘﺎل رﺟﻞ‪ :‬ﻳﺎﻟﻴﺘﻨﻲ أوﺗﻴﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ أوﺗﻲ ﻫﺬا ﻓﻌﻤﻠﺖ ﻓﻴﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻳﻌﻤﻞ ﻫﺬا«‪.‬‬
‫)ﺣﺴﻮدي در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ دو ﭼﻴﺰ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ درﺑﺎره ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻗﺮآن داده اﺳﺖ و‬
‫او ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻼوت آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن او را ﻣﻲﺷﻨﻮد و‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺪاﻳﺎ! ﻛﺎش ﻣﺜﻞ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻛﺮدهاي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﺮدي ﺗﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ او‬
‫ﺗﻼوت ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬و ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوﺗﻲ ﻋﻄﺎ ﻛﺮده و آﻧﺮا در راه ﺣﻖ ﺻﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺪاﻳﺎ! ﻛﺎش ﻣﺜﻞ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﻋﻄﺎ ﻛﺮدهاي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﺮدي ﺗﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ‬
‫او ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدم(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﭘﺲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺣﺴﺪ را ﻓﻘﻂ در اﻳﻦ دو ﻣﻮرد‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺪ را‬
‫ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﻏﺒﻄﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺟﻠﺐ ﻛﺮدن ﻧﻌﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي داده ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ آرزوي‬
‫زوال ﻧﻌﻤﺖ از آن ﺷﺨﺺ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ اﮔﺮ ﺳﻮال ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﻏﺒﻄﻪ‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ دارد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ او ﻧﻌﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺑﺪﻫﺪ؟ در ﺟﻮاب ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎزﻳﻦ اﻳﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻳﺪن اﺛﺮ آن ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ از دﻳﺪن آن اﺣﺴﺎس درد و رﻧﺞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ آن ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﻧﻤﻲدﻳﺪ‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آن ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس و اﻳﻦ آرزو ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺮاي آن‬
‫ﻧﺎﻣﻲ ﺟﺰ ﺣﺴﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ]ﺑﺪون دﻳﺪن آن ﻧﻌﻤﺖ در ﺷﺨﺼﻲ دﻳﮕﺮ[ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ درب رﺣﻤﺘﺶ را ﺑﺮ روي دﻳﮕﺮي ﺑﺒﻨﺪد و ﻧﻌﻤﺘﺶ را از او ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬اﻳﻦ را ﺣﺴﺪ ﻧﻤﻲﻧﺎﻣﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را از ﺧﺪاﻳﺶ در‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻮع دوم از ﺣﺴﺪ‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﻮع دوم ﺣﺴﺪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻧﻮع ﻛﺮﻳﻪ و زﺷﺖ ﻧﺨﺴﺖ را‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎدآوري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع را‬
‫ﻣﻨﺎﻓﺴﻪ )ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دادن در ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ( ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در آن دو ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و‬
‫ﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ دو‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﭘﻴﺮوزي دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺮب درﮔﺎه اﻟﻬﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و رﻗﺎﺑﺖ از راه ﺷﺮﻋﻲ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}إن اﻷﺑﺮار ﻟﻔﻲ ﻧﻌﻴﻢ )‪ (22‬ﻋﻠﻲ اﻷراﺋﻚ ﻳﻨﻈﺮون )‪ (23‬ﺗﻌﺮف ﻓﻲ‬
‫وﺟﻮﻫﻬﻢ ﻧﻀﺮة اﻟﻨﻌﻴﻢ )‪ (24‬ﻳﺴﻘﻮن ﻣﻦ رﺣﻴﻖ ﻣﺨﺘﻮم )‪ (25‬ﺧﺘﺎﻣﻪ ﻣﺴﻚ‬
‫]ﻣﻄﻔﻔﻴﻦ‪[26-22:‬‬ ‫و ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻓﻠﻴﺘﻨﺎﻓﺲ اﻟﻤﺘﻨﺎﻓﺴﻮن{‬
‫)ﺑﻲ ﮔﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻜﺎن در ﻣﻴﺎن اﻧﻮاع ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﻓﺮاوان ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺴﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺗﺨﺘﻬﺎي ﻣﺠﻠﻞ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ و ـ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر آﻧﺠﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ ـ‬
‫ﺧﻮﺷﻲ و ﺧﺮﻣﻲ و ﻧﺸﺎط ﻧﻌﻤﺖ را در ﭼﻬﺮهﻫﺎﻳﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻲ دﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن از ﺷﺮاب‬
‫زﻻل و ﺧﺎﻟﺼﻲ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده و ﺳﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮ و ﺳﺮﭘﻮش‬
‫آﻧﻬﺎ از ﻣﺸﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻳﻦ ـ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاب‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺸﺖ ـ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ و از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻲ‬

‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ(‪.‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و ﺷﺘﺎﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي‬
‫اﺑﺪي ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دﻫﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن دﻧﻴﺎي ﻓﺎﻧﻲ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫)ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن از ﺣﺴﺎدت ورزﻳﺪن ﻧﻬﻲ ﻛﺮده ﻣﮕﺮ در دو ﻣﻮرد‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮده و آن ﺷﺨﺺ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻢ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن را ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻳﺎد ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬دوم‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻋﻠﻤﻲ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻳﺎد ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ او داده ﺷﺪه‬
‫و آن را در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ارزش ﺣﺴﻮدي ﻧﺪارد و ﻧﺒﺎﻳﺪ آرزوي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ او را داﺷﺖ زﻳﺮا در‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ او‪ ،‬ﺧﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﺠﺰ ﻋﺬاب و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ وﻻﻳﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد و او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﺪل و ﻋﻠﻢ در اﻧﺠﺎم آن ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ و‬
‫اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﻪ اﻫﻠﺶ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و ﺣﻖ وﻻﻳﺖ را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ادا ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻛﺘﺎب )ﻗﺮآن( و ﺳﻨﺖ‬
‫)ﺣﺪﻳﺚ( ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از درﺟﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺜﺎل او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺎﻫﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎد ﺑﺰرﮔﻲ‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮي ﻃﻮري ﺧﻠﻖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺨﺘﻲ و رﻧﺞ زﻳﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎدت ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا ﻛﺮم ﺑﺤﺚ ﻣﺠﺎﻫﺪ در راه ﺧﺪا را در اﺣﺎدﻳﺚ ﺣﺴﺎدت‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎورده اﺳﺖ زﻳﺮا اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪ در ﭼﻨﺎن ﺳﺨﺘﻲ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ اي ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ داراي ﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﺶ را در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻋﻠﻢاش را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻳﺎد ﻣﻲ دﻫﺪ ﭼﻮن اﻳﻦ دو‬
‫دﺳﺘﻪ داراي دﺷﻤﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺎورد و دﭼﺎر ﺳﺨﺘﻲ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ در راه‬
‫اﺷﺎﻋﻪ ﻣﺎل و ﻋﻠﻢ داراي دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﻗﻄﻌﺎ ﺧﻴﺮ و ﺛﻮاب آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﺤﺚ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ ،‬روزه دار و ﺣﺞﻛﻨﻨﺪه را در اﺣﺎدﻳﺚ ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ذﻛﺮ ﻧﻜﺮد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻘﺪر اﻧﻔﺎق و ﻋﻠﻢآﻣﻮزي ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺪ ورزﻳﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و رﻳﺎﺳﺖ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك‬
‫و ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻲ و ﻏﻴﺮه‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺣﺴﺪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل و ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎﻳﺰ‬
‫داﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﺒﻄﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ دو ﺷﺨﺺ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬داراي ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ‬
‫زﻳﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻤﻮاره ﮔﺮوه اﻧﺒﻮﻫﻲ از ﻣﺮدم ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻋﻠﻤﺎء و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪4‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﻏﺬاي روح و روان ﻣﻲدﻫﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل‪ ،‬ﻣﺮدم را ﻏﺬاي ﺟﺴﻢ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻬﺮ ﺻﻮرت ﻣﺮدم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}ﺿﺮب اﷲ ﻣﺜﻼ ﻋﺒﺪا ﻣﻤﻠﻮﻛﺎ ﻻ ﻳﻘﺪر ﻋﻠﻲ ﺷﻲء و ﻣﻦ رزﻗﻨﺎه ﻣﻨﺎ رزﻗﺎ‬
‫ﺣﺴﻨﺎ ﻓﻬﻮ ﻳﻨﻔﻖ ﻣﻨﻪ ﺳﺮا و ﺟﻬﺮا ﻫﻞ ﻳﺴﺘﻮون اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺑﻞ اﻛﺜﺮﻫﻢ ﻻ‬
‫ﻳﻌﻠﻤﻮن )‪ (75‬و ﺿﺮب اﷲ ﻣﺜﻼ رﺟﻠﻴﻦ أﺣﺪﻫﻤﺎ أﺑﻜﻢ ﻻ ﻳﻘﺪر ﻋﻠﻲ ﺷﻲء و‬
‫ﻫﻮ ﻛﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﻮﻻه أﻳﻨﻤﺎ ﻳﻮﺟﻪ ﻻ ﻳﺄت ﺑﺨﻴﺮ ﻫﻞ ﻳﺴﺘﻮي ﻫﻮ و ﻣﻦ ﻳﺄﻣﺮ‬
‫]ﻧﺤﻞ‪[76-75:‬‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺪل و ﻫﻮ ﻋﻠﻲ ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ{‬
‫)ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮده ﻣﻤﻠﻮﻛﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ـ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻳﻤﺎﻧﻲ ـ را ﻣﺜﺎل ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ او روزي ﺣﻼل و‬
‫ﭘﺎﻛﻴﺰهاي ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و او ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و آﺷﻜﺎرا از آن‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬آﻳﺎ آﻧﺎن‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪا را ﺳﺰاﺳﺖ ـ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻨﺪه ﺧﻮد ﻛﺮد ﻧﻪ ﺑﻨﺪهي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ـ‬
‫و ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺎن ـ ﻓﺮق ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ را ـ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ دو ﻣﺮد را ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن ﻻل ﻣﺎدرزاد اﺳﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻛﺎري را ﻧﺪارد و‬
‫ﺳﺮﺑﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ او را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﻧﻔﻌﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬آﻳﺎ اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‪ -‬ﻛﺎر ﻛﻦ‪ ،‬ﻧﺎن آور و ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻴﺮ و ﺑﺮﻛﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺮﺗﺒﺎ دﻳﮕﺮان را‪ -‬ﺑﻪ ﻋﺪل و داد ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و در ﺟﺎده ﺻﺎف و درﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار‬
‫دارد(‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل اول‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ذات ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم در ﻋﺒﺎدت ﺑﺎ او‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﻳﻜﺎن و ﺑﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻳﺎ ﻛﻼم ﻣﻔﻴﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آﻳﺎ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮده ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺎدر ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﻋﻄﺎ‬
‫ﻛﺮده و او ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﻣﺎل و ﺛﺮوت در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ‬
‫رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﭼﻄﻮر ﺷﺒﻴﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﻋﺎﺟﺰ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪي را‬
‫ﻧﺪارد؟ ﭼﻄﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ را ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺮﻳﻚ ﻗﺮار داد؟ اﺻﻼ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻣﺤﺎل و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺼﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪5‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﻣﺜﺎل دوم‪ :‬ﺑﺎز ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ذات ﭘﺎك و ﻣﻘﺪﺳﺶ را ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم در ﻋﺒﺎدت ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻜﺎن و ﺑﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻻل‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ و ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻴﺴﺖ و وﺑﺎل ﮔﺮدن ﺻﺎﺣﺒﺶ اﺳﺖ و ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ او‬
‫را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺎري ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﻫﻴﭻ ﻧﻔﻌﻲ ﻧﺪارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ راه راﺳﺖ و ﻋﺪل دﻋﻮت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ ﺑﻪ راه راﺳﺖ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ؟ ﭘﺲ ﭼﻪ‬
‫رﺳﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﺪهاي را ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻋﺎدل‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﺮ اﻣﺮ و ﻧﻬﻲ و ﺑﺮﭘﺎ دارﻧﺪه راه راﺳﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺷﺮﻳﻚ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}ﺷﻬﺪ اﷲ أﻧﻪ ﻻ إﻟﻪ إﻻ ﻫﻮ و اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ و أوﻟﻮا اﻟﻌﻠﻢ ﻗﺎﺋﻤﺎ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ ﻻ إﻟﻪ‬
‫إﻻ ﻫﻮ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﺤﻜﻴﻢ{‬
‫]آل ﻋﻤﺮان‪[18 :‬‬
‫)ﺧﺪاوﻧﺪ ـ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﺑﮕﻮﻧﻪي ﻳﻚ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻼ ـ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﺒﻮدي ﺟﺰ او ﻧﻴﺴﺖ و او ـ در‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي آﻓﺮﻳﺪﮔﺎن ﺧﻮد ـ دادﮔﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺻﺎﺣﺒﺎن داﻧﺶ ﮔﻮاﻫﻲ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮدي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و او ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺎ ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫]ﻫﻮد‪[56 :‬‬ ‫}إن رﺑﻲ ﻋﻠﻲ ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ{‬

‫)ﺑﻴﮕﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﻦ ﺑﺮ راه راﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دارد(‪.‬‬

‫ﺧﻴﺮ ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺎ ﺑﺘﺎن و ﺷﺮﻳﻜﺎن ﭘﺴﺖ و ﺑﻲ ارزش ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ دو ﻧﻌﻤﺖ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﺒﺎس را ﺑﺰرگ و ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا در آن‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ ﻳﺎد ﻣﻲداد و ﺑﺮادر دﻳﮕﺮش‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻏﺬا ﻣﻲداد‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ آﻧﻬﺎ را ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻣﺮدم را ﻣﻲدﻳﺪ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم و ﻣﻨﺎﺳﻚ ﺣﺞ ﺧﻮﻳﺶ را از ﺻﺤﺎﺑﻲ ﺑﺰرﮔﻮار؛ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ؛ ﻣﻲﭘﺮﺳﻨﺪ و او ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪6‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺼﻴﺐ ﻋﺒﺪاﷲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ )رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ( در ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﻴﺮ و‬
‫ﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﻲداد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ از ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫» أﻣﺮﻧﺎ رﺳﻮل اﷲ أن ﻧﺘﺼﺪق‪ .‬ﻓﻮاﻓﻖ ذﻟﻚ ﻣﺎﻻ ﻋﻨﺪي‪ .‬ﻓﻘﻠﺖ‪ :‬اﻟﻴﻮم أﺳﺒﻖ أﺑﺎﺑﻜﺮ إن ﺳﺒﻘﺘﻪ‬
‫ﻳﻮم‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺠﺌﺖ ﺑﻨﺼﻒ ﻣﺎﻟﻲ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﻘﺎل ﻟﻲ رﺳﻮل اﷲ‪ :‬ﻣﺎ أﺑﻘﻴﺖ ﻷﻫﻠﻚ؟ ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻣﺜﻠﻪ‪ .‬وأﺗﻲ‬
‫أﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻜﻞ ﻣﺎ ﻋﻨﺪه‪ .‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ رﺳﻮل اﷲ‪ :‬ﻣﺎ أﺑﻘﻴﺖ ﻷﻫﻠﻚ؟ ﻗﺎل‪ :‬أﺑﻘﻴﺖ ﻟﻬﻢ اﷲ و‬
‫رﺳﻮﻟﻪ‪ .‬ﻓﻘﻠﺖ‪ :‬ﻻ أﺳﺎﺑﻘﻚ إﻟﻲ ﺷﻲء أﺑﺪا«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪) :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا ﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻣﺎ را اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا ﻣﺎل ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻫﻢ ﻣﺎﻟﻲ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ روزي از اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬اﻣﺮوز ﺳﺒﻘﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮم‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺼﻒ ﻣﺎﻟﻲ را ﻛﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺰد آن ﺣﻀﺮت ﺑﺮدم‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻴﺰي‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادهات ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪاي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﺼﻒ ﻣﺎﻟﻢ را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام‪ .‬در آن ﻟﺤﻈﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻟﺶ را آورد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻴﺰي ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادهات‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪاي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪام‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اي اﺑﻮﺑﻜﺮ! ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه در اﻧﺠﺎم‬
‫ﭼﻴﺰي از ﺗﻮ ﭘﻴﺸﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺟﺴﺖ(‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در اﻣﺮ ﺧﻴﺮ و ﻏﺒﻄﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﺑﺮﺗﺮي داﺷﺖ و او ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﻏﺒﻄﻪ ﻧﺪاﺷﺖ از اﻳﻨﺮو‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﺣﺎل و وﺿﻊ ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻧﻤﻲورزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؛ ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم؛ ﻧﻴﺰ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻌﺮاج ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﺎﺗﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ(‪ ،‬ﻏﺒﻄﻪ‬
‫ﺧﻮرد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫» ﺑﻜﻲ ﻟﻤﺎ ﺗﺠﺎوزه اﻟﻨﺒﻲ ﻓﻘﻴﻞ ﻟﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻳﺒﻜﻴﻚ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬اﺑﻜﻲ ﻻن ﻏﻼﻣﺎ ﺑﻌﺚ ﺑﻌﺪي ﻳﺪﺧﻞ‬
‫اﻟﺠﻨﺔ ﻣﻦ اﻣﺘﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﻤﻦ ﻳﺪﺧﻠﻬﺎ ﻣﻦ اﻣﺘﻲ«‪.‬‬
‫)زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( از ﻛﻨﺎر ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻣﺖ او وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮاﻧﺪ(‪) .‬ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪7‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫در ﻣﻴﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( اﺷﺨﺎص دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﭼﻮن اﺑﻮﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح‬
‫رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ و اﻣﺜﺎل او ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺪ ﻣﺒﺎح ﻳﻌﻨﻲ ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮردن‪ ،‬دوري ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫درﺟﻪ و ﻣﻘﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﻏﺒﻄﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه‬
‫رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺑﻮدن اﻣﺖ را از ﻃﺮف ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﺪﺳﺖ آورد و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( او را اﻣﻴﻦ اﻣﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﺨﺺ اﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﺧﻮد ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺮس و اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در اﻣﺎﻧﺎت ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬از ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ در ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻧﻘﺺ در اﻣﺎﻧﺘﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪم ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻛﻨﺎ ﻳﻮﻣﺎ ﺟﻠﻮﺳﺎ ﻋﻨﺪ رﺳﻮل اﷲ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﻄﻠﻊ ﻋﻠﻴﻜﻢ اﻵن ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻔﻠﺞ رﺟﻞ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻟﺠﻨﺔ‪.‬‬
‫ﻗﺎل ﻓﻄﻠﻊ رﺟﻞ ﻣﻦ اﻷﻧﺼﺎر ﻳﻨﻈﻒ ﻟﺤﻴﺘﻪ ﻣﻦ وﺿﻮء‪ ،‬ﻗﺪ ﻋﻠﻖ ﻧﻌﻠﻴﻪ ﻓﻲ ﻳﺪه اﻟﺸﻤﺎل ﻓﺴﻠﻢ‪ .‬ﻓﻠﻤﺎ‬
‫ﻛﺎن اﻟﻐﺪ ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‪ ،‬ﻓﻄﻠﻊ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻓﻠﻤﺎ ﻛﺎن اﻟﻴﻮم اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‪ ،‬ﻓﻄﻠﻊ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻟﻪ«‪.‬‬
‫)روزي ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻛﻨﻮن از اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺮدي از اﻧﺼﺎر آﻣﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺧﻮد را از وﺿﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺧﺸﻚ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻛﻔﺶﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﭗ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺟﻠﻮ آﻣﺪ و ﺳﻼم ﻛﺮد‪ .‬ﻓﺮداي آن روز‬
‫دوﺑﺎره ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺳﺨﻦ دﻳﺮوز را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﻤﺎن ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ روز‬
‫ﻗﺒﻞ‪ ،‬آﻣﺪ‪ .‬روز ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا ﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺳﺨﻦ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ اش را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد و ﺑﺎز ﻫﻤﺎن‬
‫ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﻲ آﻣﺪ(‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ دﻧﺒﺎل آن ﻣﺮد ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد و ﺑﻌﺪا ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ :‬ﻧﺰد آن ﻣﺮد رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺪرم دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﺷﺪه و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرده ام ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻪ روز‪ ،‬ﻧﺰدش ﻧﺮوم‪ .‬اﮔﺮ اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﻳﻢ‪ .‬آن ﻣﺮد اﺟﺎزه داد و ﺗﺎ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز در ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﻮدم‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ از‬
‫آن ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﺪﻳﺪم ﻓﻘﻂ او ﺷﺒﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﺎس در ﻣﻲ آورد و ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ ،‬ذﻛﺮ ﺧﺪا را ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‬
‫و ﺗﺎ ﻓﺮا رﺳﻴﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺟﺰ ﺷﻜﺮ و ﺳﭙﺎس ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻴﺰي‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام ﺑﺮﮔﺮدم ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﺑﻨﺪهي ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﺎ ﭘﺪرم ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪارم‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪8‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﺑﻠﻜﻪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا ﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ از ﻓﻼن راه‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ«‪ .‬و ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﻮ از آن راه آﻣﺪي‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭼﻨﺪ روزي ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭼﻪ ﻋﻤﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﺷﺪهاي ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﻮ را ﻧﺪﻳﺪم ﻛﻪ ﻋﻤﻞ زﻳﺎدي اﻧﺠﺎم دﻫﻲ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( در ﺣﻖ ﺗﻮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﺷﺪﻧﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﻴﻨﻪ و ﺑﻐﺾ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ را در‬
‫دل ﻧﺪارم و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺮي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻋﻄﺎ ﻛﺮده‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻧﻤﻲ ورزم‪ .‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻧﺪه و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺗﻮان آﻧﺮا ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو رﺿﻲاﷲﻋﻨﻬﻤﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﺮ ﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮا اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ وﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﺪان ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺼﺎر را ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و در ﻣﻮرد آﻧﺎن‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}وﻻ ﻳﺠﺪون ﻓﻲ ﺻﺪورﻫﻢ ﺣﺎﺟﺔ ﻣﻤﺎ أوﺗﻮا و ﻳﺆﺛﺮون ﻋﻠﻲ أﻧﻔﺴﻬﻢ وﻟﻮ‬
‫ﻛﺎن ﺑﻬﻢ ﺧﺼﺎﺻﺔ{‬
‫]ﺣﺸﺮ‪[9 :‬‬
‫)و در درون ﺧﻮد‪ ،‬اﺣﺴﺎس و رﻏﺒﺖ ﻧﻴﺎزي ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻧﺼﺎر در دﻟﻬﺎﻳﺸﺎن ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺣﺴﺎس ﺣﺴﺪ و ﻏﺒﻄﻪ اي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﻣﺎل‬
‫ﻓﻲء )ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ در ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻛﺎﻓﺮان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ( ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان داده ﻣﻲ ﺷﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﺎل و‬
‫ﺛﺮوت ﺧﻮدﺷﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اوس و ﺧﺰرج ﻛﻪ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺒﻄﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻏﺒﻄﻪ ﻣﻲ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در دﻳﻨﺪاري‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‬
‫و اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم داده ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮي او ﻧﺰد ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﻓﻮرا ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲورزﻳﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮي‪ ،‬ﺑﻲ ﺑﻬﺮه ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪاي ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن و ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻧﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻴﻨﻪ و ﺑﻐﺾ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﺣﺴﺎدت و ﻏﺒﻄﻪاي ﺑﻮد ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻛﻤﺎل و ﭘﻴﻤﻮدن ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻌﺎدت ﻧﻪ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺼﺐ‬
‫دﻧﻴﻮي‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻠﻮﺑﻲ و ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺻﺎﺣﺒﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻠﻮﺑﻲ زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪9‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫]ﻣﻄﻔﻔﻴﻦ‪[26:‬‬ ‫}و ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻓﻠﻴﺘﻨﺎﻓﺲ اﻟﻤﺘﻨﺎﻓﺴﻮن{‬

‫)ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻳﻦ ـ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاب و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺸﺖ ـ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ(‪.‬‬
‫اﻣﺎ آن ﺣﺴﺪي را ﻛﻪ ﻣﺬﻣﻮم و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮام ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺴﺎدت‬
‫ﻳﻬﻮد ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}ود‪ ‬ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﻟﻮ ﻳﺮدوﻧﻜﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ إﻳﻤﺎﻧﻜﻢ ﻛﻔﺎرا ﺣﺴﺪا ﻣﻦ‬
‫]ﺑﻘﺮه‪[109 :‬‬ ‫ﻋﻨﺪ أﻧﻔﺴﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ اﻟﺤﻖ{‬
‫)ﺑﺴﻴﺎري از اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﺴﺪي ﻛﻪ در دروﻧﺸﺎن رﻳﺸﻪ دواﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آرزو‬
‫دارﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺸﻮد ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش اﻳﻤﺎن ـ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﻔﺮ و ﺑﻪ ﺣﺎل ﺳﺎﺑﻘﻲ ﻛﻪ‬
‫داﺷﺘﻴﺪ ـ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن‪ ،‬روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪن و ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اﺳﻼم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از روي ﺣﺴﺪ و ﻛﻴﻨﻪاي ﻛﻪ داﺷﺘﻨﺪ آرزو ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا آﻧﻬﺎ از اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ و ﻓﻀﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺣﺴﺎس ﺑﻐﺾ و ﻛﻴﻨﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}أم ﻳﺤﺴﺪون اﻟﻨﺎس ﻋﻠﻲ ﻣﺎ آﺗﺎﻫﻢ اﷲ ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ ﻓﻘﺪ آﺗﻴﻨﺎ آل إﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫اﻟﻜﺘﺎب واﻟﺤﻜﻤﺔ وآﺗﻴﻨﺎﻫﻢ ﻣﻠﻜﺎ ﻋﻈﻴﻤﺎ )‪ (54‬ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ آﻣﻦ ﺑﻪ وﻣﻨﻬﻢ‬
‫]ﻧﺴﺎء‪[55،54 :‬‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪ ﻋﻨﻪ وﻛﻔﻲ ﺑﺠﻬﻨﻢ ﺳﻌﻴﺮا{‬
‫)آﻳﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﻴﺰي‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻣﻲورزﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از روي ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ـ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﻣﺤﻤﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﺮدم ـ ﻋﺮب ـ داده اﺳﺖ؛ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ آل اﺑﺮاﻫﻴﻢ ـ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‬
‫ﻛﻪ از اﺟﺪاد ﺷﻤﺎ و اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ـ ﻛﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﻲ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي و ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺑﺰرﮔﻲ‬
‫دادﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺟﻤﻌﻲ از آﻧﺎن ﻛﻪ ـ اﺑﺮاﻫﻴﻢ و آل اﺑﺮاﻫﻴﻢ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺟﻤﻌﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬از آن‪ ،‬روي ﮔﺮداﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ و دﻳﮕﺮان را ﻫﻢ ـ ﺑﺎزي دادﻧﺪ‪ .‬و آﺗﺶ ﻓﺮوزان ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮادي‪،‬‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪10‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫}ﻗﻞ أﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻔﻠﻖ ﻣﻦ ﺷﺮ ﻣﺎ ﺧﻠﻖ وﻣﻦ ﺷﺮ ﻏﺎﺳﻖ إذا وﻗﺐ وﻣﻦ ﺷﺮ‬
‫]ﻓﻠﻖ‪1:‬ـ‪[5‬‬ ‫اﻟﻨﻔﺎﺛﺎت ﻓﻲ اﻟﻌﻘﺪ وﻣﻦ ﺷﺮ ﺣﺎﺳﺪ إذا ﺣﺴﺪ{‬
‫) ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺳﭙﻴﺪه دم ﭘﻨﺎه ﻣﻲ ﺑﺮم‪ ،‬از ﺷﺮ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻓﺮﻳﺪه‬
‫اﺳﺖ و از ﺷﺮ ﺷﺐ ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻓﺮا ﻣﻲرﺳﺪ ـ و ﺟﻬﺎن را در زﻳﺮ ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ـ و از ﺷﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﮔﺮه ﻫﺎ ﻣﻲدﻣﻨﺪ‪ ،‬و از ﺷﺮ ﺣﺴﻮد ﺑﺪاﻧﮕﺎه ﻛﻪ‬
‫ﺣﺴﺪ ﻣﻲورزد(‪.‬‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﻮره ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﺴﺎدت ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﺳﺤﺮي ﻛﻪ ﻟﺒﻴﺪ ﺑﻦ اﻋﺼﻢ ﻳﻬﻮدي در ﺣﻖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻋﻈﻢ )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﺣﺴﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺴﺎدت ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮ و ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫ﺣﺴﺎدت‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮدارد و ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اذﻳﺖ و آزار ﺣﺴﻮد ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ و از ﺷﺮ او ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد ﺗﺎ اﻳﻤﺎﻧﺶ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}ود ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﻟﻮ ﻳﺮدوﻧﻜﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ إﻳﻤﺎﻧﻜﻢ ﻛﻔﺎرا ﺣﺴﺪا ﻣﻦ‬
‫ﻋﻨﺪ أﻧﻔﺴﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ اﻟﺤﻖ ﻓﺎﻋﻔﻮا واﺻﻔﺤﻮا ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻲ اﷲ‬
‫]ﺑﻘﺮه‪[109:‬‬ ‫ﺑﺄﻣﺮه{‬
‫)ﺑﺴﻴﺎري از اﻫﻞ ﻛﺘﺎب از روي ﺣﺴﺎدﺗﻲ ﻛﻪ در وﺟﻮدﺷﺎن‪ ،‬رﻳﺸﻪ دواﻧﺪه اﺳﺖ‬
‫آرزو دارﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺸﻮد ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ‬
‫اﺳﻼم ﻛﺎﻣﻼ ﺑﺮاﻳﺸﺎن روﺷﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ﭼﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻴﺪ(‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻮﺳﻒ را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣﺴﺎدت ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﻪ او ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار داد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮادراﻧﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫}ﻟﻴﻮﺳﻒ وأﺧﻮه أﺣﺐ إﻟﻲ أﺑﻴﻨﺎ ﻣﻨﺎ وﻧﺤﻦ ﻋﺼﺒﺔ إن أﺑﺎﻧﺎ ﻟﻔﻲ ﺿﻼل‬
‫]ﻳﻮﺳﻒ‪[8:‬‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ{‬
‫)ﻳﻮﺳﻒ و ﺑﺮادرش ـ ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻣﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ـ ﻧﺰد ﭘﺪرﻣﺎن از ﻣﺎ‬
‫ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﺮوه ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪي ﻫﺴﺘﻴﻢ ـ و از آن دو ﺑﺮادر ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺪرﻣﺎن ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻢ ـ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﭘﺪرﻣﺎن در ﮔﻤﺮاﻫﻲ و اﺷﺘﺒﺎه روﺷﻨﻲ ﺑﺴﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪11‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻮﺳﻒ و ﺑﺮادرش ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﻧﺰد ﭘﺪرﺷﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت ورزﻳﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫}ﻻ ﺗﻘﺼﺺ رؤﻳﺎك ﻋﻠﻲ إﺧﻮﺗﻚ ﻓﻴﻜﻴﺪوا ﻟﻚ ﻛﻴﺪا إن اﻟﺸﻴﻄﺎن ﻟﻺﻧﺴﺎن‬
‫ﻋﺪو ﻣﺒﻴﻦ{‬
‫]ﻳﻮﺳﻒ‪[5:‬‬
‫)ﺧﻮاب ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺑﺮادراﻧﺖ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻜﻦ ـ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺣﺴﺪ آﻧﺎن ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺷﻴﻄﺎن اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ آن ﻣﻲ دارد ـ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺑﺎزي و دﺳﻴﺴﻪ ﺳﺎزي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﮕﻤﺎن ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻦ آﺷﻜﺎر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻟﺬا آﻧﺎن ﺑﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن در ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ ﻳﻮﺳﻒ و اﻧﺪاﺧﺘﻦ او در ﭼﺎه و ﻓﺮوﺧﺘﻦ وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮده ﺑﻪ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻔﺮ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﺑﺮده ﻛﻔﺎر ﺷﻮد در ﺣﻖ ﻳﻮﺳﻒ‪ ،‬ﺳﺘﻢ روا داﺷﺘﻨﺪ‬
‫و او را ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬و در آﻧﺠﺎ ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زﻧﻲ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد دﻋﻮت ﻣﻲ ﻛﺮد ﻣﻮرد‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و او ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و زﻧﺪان را ﺑﺮ آزادي و ﻋﺬاب دﻧﻴﺎ را ﺑﺮ ﻋﺬاب آﺧﺮت‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻮﺳﻒ در اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺒﺖ آن زن‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮم و ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ واﻗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزش ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﻴﻨﻪاي ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻮﺳﻒ در دل داﺷﺘﻨﺪ او را در ﭼﺎه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﺮدهاي اﺳﻴﺮ و ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر او را ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﻳﻮﺳﻒ را ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺮداﻧﮕﻲ و آزادي ﺑﻮد ﺑﻪ ﻳﻮغ ﺑﺮدﮔﻲ‬
‫در آوردﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم او را ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻮﺳﻒ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺼﺎﺋﺐ و رﻧﺠﻬﺎ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬راه ﺻﺒﺮ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و ﺑﺎ ﺗﻘﻮاﻳﻲ ﻛﻪ داﺷﺖ ﻫﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻼف ﺻﺒﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ او روا داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا در آﻧﺠﺎ ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻴﺎري‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﺒﺮ از اﻧﺠﺎم ﻣﻌﺼﻴﺖ از ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻌﺼﻴﺖ‪ ،‬اﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫]ﻳﻮﺳﻒ‪[90:‬‬ ‫}إﻧﻪ ﻣﻦ ﻳﺘﻖ وﻳﺼﺒﺮ ﻓﺈن اﷲ ﻻ ﻳﻀﻴﻊ أﺟﺮ اﻟﻤﺤﺴﻨﻴﻦ{‬
‫)ﺑﻴﮕﻤﺎن ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ و ـ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎ و ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ ـ ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻲ و‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزد ـ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش او را ﺧﻮاﻫﺪ داد ـ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺮ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎران‬
‫را ﺿﺎﻳﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮداﻧﺪ(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪12‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﻳﻤﺎﻧﺶ ﺻﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ از دﻳﻨﺶ دﺳﺖ ﺑﺮدارد‬
‫و ﻛﺎﻓﺮ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ ﻳﺎ از ﺳﺮزﻣﻴﻨﺶ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﻳﻤﺎﻧﺶ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺑﻤﺎﻧﺪ و‬
‫راه دوم را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﻌﻨﻲ راه ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ را در ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮد‪ .‬و ﻫﺠﺮت را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺻﺪر اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ و آﻧﻬﺎ ﺗﺮك وﻃﻦ را ﺑﺮ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪن از دﻳﻨﺸﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻧﺪ و‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮرد اذﻳﺖ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرگ اﺳﻼم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻮرد اذﻳﺖ و آزار‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ وﻟﻲ‬
‫ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻴﺶ از ﻳﻮﺳﻒ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻣﻮرد اذﻳﺖ و آزار ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻳﺮا از ﻳﻮﺳﻒ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻳﺎ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮود وﻟﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ(‬
‫و اﺻﺤﺎﺑﺶ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﺟﻤﻌﻴﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ از دﻳﻨﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬راﺣﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻲ ﻫﺎﺷﻢ را‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻳﺎدي در ﺷﻌﺐ اﺑﻲ ﻃﺎﻟﺐ زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪،‬‬
‫داﻳﺮه ﻓﺸﺎرﺷﺎن ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﻨﮓﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﺑﻴﻌﺖ اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ( در ﻋﻘﺒﻪ اول و دوم ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ در ﺻﺪد ﺑﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ از ﻫﺠﺮت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﺣﺘﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ رﺳﻮل اﷲ )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻫﺠﺮت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﺠﺮت ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺿﻲاﷲﻋﻨﻪ و اﻓﺮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و دﻟﻴﺮي در ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن‪ ،‬ﻫﺠﺮت ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺠﺮت‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ در ﻣﻜﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺋﺐ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن روا داﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد‪ ،‬اﺳﻼم را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻤﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻣﻮرد اذﻳﺖ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺼﻴﺒﺖ زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﺷﺪن ﻳﻮﺳﻒ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻼي آﺳﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﻫﻴﭻ ﭼﺎره اي ﺟﺰ آن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫]ﻳﻮﺳﻒ‪[24:‬‬ ‫}و ﻟﻘﺪ ﻫﻤ‪‬ﺖ ﺑﻪ وﻫﻢ‪ ‬ﺑﻬﺎ ﻟﻮ ﻻ أن رأي ﺑﺮﻫﺎن رﺑ‪‬ﻪ{‬
‫)زن ـ زﻟﻴﺨﺎ ـ ﻗﺼﺪ ﻣﺮاوده ﺑﺎ ﻳﻮﺳﻒ را ﻛﺮد و ﻳﻮﺳﻒ ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺪ ﻣﺮاوده ﺑﺎ زﻟﻴﺨﺎ را‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﺮﻫﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﻤﻲدﻳﺪ(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪13‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﭘﺲ ﻳﻮﺳﻒ ﻫﻢ ﻗﺼﺪ زﻟﻴﺨﺎ را ﻛﺮد وﻟﻲ ﭼﻮن ﺑﺮﻫﺎن و ﺣﺠﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را دﻳﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﺻﺒﺮ ﻳﻮﺳﻒ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﺼﻴﺖ و ﻫﻢ ﺻﺒﺮش در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻇﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﺮ او‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي‪ ،‬اﺟﺒﺎري ﺑﻮد‪ .‬و اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﺷﺪن ﻧﺰد ﭘﺪر‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻮﺳﻒ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ در اﺛﺮ آن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺘﺨﺎب رﻧﺞ و ﻣﺼﻴﺒﺖ در‬
‫راه اﺳﻼم و ﻋﻘﻴﺪه و ﻣﺒﺎرزه در راه ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اوج اﻳﻤﺎن و ﻗﻠﻪ ﻋﺒﻮدﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻤﺎري و از دﺳﺖ دادن ﻋﺰﻳﺰاﻧﺶ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻟﺶ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﭘﺎداش ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در راه اﻳﻤﺎن و ﻋﻘﻴﺪهاش‪ ،‬رﻧﺠﻬﺎ را ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل‪ ،‬ﺑﺨﺮد ﭼﻘﺪر و ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟!‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}ذﻟﻚ ﺑﺎﻧّﻬﻢ ﻻ ﻳﺼﻴﺒﻬﻢ ﻇﻤﺄ وﻻ ﻧﺼﺐ‪ ‬وﻻ ﻣﺨﻤﺼﺔٌ ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﷲ وﻻ‬
‫ﻳﻄﺌﻮن ﻣﻮﻃﺌﺎً ﻳﻐﻴﻆ اﻟﻜﻔّﺎر وﻻ ﻳﻨﺎﻟﻮن ﻣﻦ ﻋﺪو‪ ‬ﻧﻴﻼً إﻻّ ﻛﺘﺐ ﻟﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫]ﺗﻮﺑﻪ‪[120:‬‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ إن اﷲ ﻻ ﻳﻀﻴﻊ أﺟﺮ اﻟﻤﺤﺴﻨﻴﻦ{‬
‫)ﭼﺮا ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺗﺸﻨﮕﻲ و ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ در راه ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﮔﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻧﻤﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺸﻢ ﻛﺎﻓﺮان ﺷﻮد و ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن دﺳﺘﺒﺮدي ﻧﻤﻲزﻧﻨﺪ ـ‬
‫و ﺿﺮب و ﺟﺮح و ﻗﺘﻠﻲ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﻧﻤﻲﭼﺸﺎﻧﻨﺪ و اﺳﻴﺮ و ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ از آﻧﺎن‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ـ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل‪ ،‬ﻛﺎر ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻴﮕﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻧﻴﻜﻮﻛﺎران را ﺿﺎﻳﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮداﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﻗﻠﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺿﻲ ﻋﺎم و ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﻛﻲ از ﻣﺮدم ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ از ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺑﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮق ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﺣﺮﻳﺺ و‬
‫آزﻣﻨﺪ‪ ،‬آن را آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺷﺨﺺ ﻛﺮﻳﻢ و ﻣﺤﺘﺮم آن را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮي رﺣﻤﻪاﷲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫آﻳﺎ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﻣﻲورزد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ داﺳﺘﺎن ﻳﻮﺳﻒ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم و ﺑﺮادراﻧﺶ را از ﻳﺎد ﺑﺮدهاﻳﺪ؟ ﺣﺴﺪ در دل‬
‫اﻧﺴﺎن رﺧﻨﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻞ در ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در‬
‫دﻟﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺣﺴﺪ ورزد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﺻﺒﺮ و ﺗﻘﻮي‪ ،‬اﺛﺮ آن را از دل ﺑﺰداﻳﺪ و آن را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬زﺷﺖ ﭘﻨﺪارد‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪14‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺣﺴﺪ و ﺑﻐﺾ را ﺑﺨﺸﻜﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﺴﺪ‬
‫ﻣﻲورزد ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺴﻲ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﺣﺴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا او ﻣﻈﻠﻮم واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ او اﺣﺴﺎس ﻫﻤﺪردي ﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﺣﻖ اﺧﻮت اﺳﻼﻣﻲ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﺴﺎدت در ﺑﻴﻦ زﻧﺎن از ﻣﺮدان ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻴﺎن زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺷﺮﻳﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮﻫﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﺸﺘﺮك دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺴﺖ و ﻣﻨﺼﺐ و ﻣﺎل و دوﻟﺖ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت روي‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻫﺮ ﻛﺪام از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺎن ﺳﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ از ﺳﻬﻢ دﻳﮕﺮان ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﺣﺘﺮام ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﺎدت ﺑﺮادران ﻳﻮﺳﻒ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وي و ﺣﺴﺎدت ﻗﺎﺑﻴﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻫﺎﺑﻴﻞ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻫﺎﺑﻴﻞ را ﻗﺒﻮل ﻛﺮد وﻟﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻴﻞ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻗﺎﺑﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻤﺎن و ﺗﻘﻮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺼﻴﺐ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ او ﺣﺴﺎدت ﻣﻲ‬
‫ورزﻳﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺴﺎدت ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺧﺪا از ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺷﺮوع ﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬آزﻣﻨﺪي‪ ،‬ﺗﻜﺒﺮ و ﺣﺴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آزﻣﻨﺪي آدم ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬
‫و ﻛﺒﺮ ﺷﻴﻄﺎن و ﺣﺴﺪ ﻗﺎﺑﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﺛﻼث ﻻ ﻳﻨﺠﻮ ﻣﻨﻬﻦ أﺣﺪ‪ :‬اﻟﺤﺴﺪ‪ ،‬اﻟﻈﻦ واﻟﻄﻴﺮة وﺳﺄﺣﺪﺛﻜﻢ ﺑﻤﺎ ﻳﺨﺮج ﻣﻦ ذﻟﻚ‪ ،‬إذا‬
‫ﺣﺴﺪت ﻓﻼ ﺗﺒﻐﺾ و إذا ﻇﻨﻨﺖ ﻓﻼ ﺗﺤﻘﻖ و إذا ﺗﻄﻴﺮت ﻓﺎﻣﺾ«‪.‬‬
‫)ﻫﻴﭻ ﻛﺲ از ﺳﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ـ و ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ در ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ وﺟﻮد دارد ـ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﺑﺪ‪ ،‬ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ .‬و اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ راه ﻫﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﺴﺪ‬
‫ورزﻳﺪي‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ ﻣﻜﻦ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﮔﻤﺎن ﺑﺪ ﻛﺮدي‪ ،‬آﻧﺮا ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻜﻦ‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﻮرد ﻛﺎري‪ ،‬ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﺮﻓﺘﻲ‪،‬‬
‫آن را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎن‪ (.‬اﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را از اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻛﺘﺐ ﺳﻨﻦ )اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﻧﺴﺎﺋﻲ و اﺑﻮداوود( از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻟﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»دب إﻟﻴﻜﻢ داء اﻷﻣﻢ ﻗﺒﻠﻜﻢ اﻟﺤﺴﺪ واﻟﺒﻐﺾ وﻫﻲ اﻟﺤﺎﻟﻘﺔ ﻻ اﻗﻮل ﺗﺤﻠﻖ اﻟﺸﻌﺮ وﻟﻜﻦ ﺗﺤﻠﻖ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ« )ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي اﻣﺘﻬﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﺴﺪ و ﺑﻐﺾ‪ .‬و اﻳﻨﻬﺎ‪،‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪15‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﺗﺮاﺷﻨﺪه و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﺮاﺷﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻨﻬﺎ دﻳﻦ اﻧﺴﺎن را ﻣﻲ ﺗﺮاﺷﻨﺪ و از ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا ﻛﺮم ﺣﺴﺪ و ﺑﻐﺾ را ﺑﻴﻤﺎري ﻧﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺨﻴﻠﻲ را ﺑﻴﻤﺎري ﻧﺎم ﻧﻬﺎده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»و أي داء أﻛﺒﺮ ﻣﻦ اﻟﺒﺨﻞ«‪) .‬و ﭼﻪ ﺑﻴﻤﺎري اي از ﺑﺨﻞ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ؟(‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﻬﺎ را درد و ﺑﻴﻤﺎري داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬أﻋﻮذ ﺑﻚ ﻣﻦ ﻣﻨﻜﺮات اﻷﺧﻼق و اﻷﻫﻮاء و اﻷدواء«‪.‬‬
‫)ﭘﺮوردﮔﺎرا! از اﺧﻼق و ﻫﻮاﻫﺎ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي زﺷﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد رﺳﻮل اﷲ‬
‫)ﺻﻠﻲاﷲﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫]ﻗﻠﻢ‪[4:‬‬ ‫}و إﻧّﻚ ﻟﻌﻠﻲ ﺧﻠﻖ ﻋﻈﻴﻢ{‬
‫)اي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ! ﺗﻮ داراي اﺧﻼق ﺑﺲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه و ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻲ(‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ و اﺑﻦﻋﻴﻴﻨﻪ و اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ‪} :‬ﺧﻠﻖ ﻋﻈﻴﻢ{ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﻦ‬

‫ﻋﻈﻴﻢ و ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬در رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ آﻣﺪه ﻛﻪ‪} :‬ﺧﻠﻖ ﻋﻈﻴﻢ{ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﻦ‬
‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﺧﻼق ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻗﺮآن ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﺧﻼق و آداب ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺧﻠﻖ ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻮس‪ ،‬ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻋﺎرﺿﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻠﺐ را ﺑﺪرد ﻣﻲ آورد و ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺴﺎد آن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺪ در ﻛﻨﺎر ﺑﺨﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺷﺨﺺ ﺣﺴﻮد دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻓﻀﻞ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﺧﻮدش‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺸﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﺣﺴﻮدﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﻐﺾ و ﻛﻴﻨﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬او‬
‫دوﺳﺖ دارد ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا از ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺴﻮد زاﻳﻞ ﺷﻮد وﻟﻲ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺣﺴﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ او )ﻣﺤﺴﻮد( ﺿﺮر و زﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮآن در‬
‫ﻣﻮرد اﻣﺖ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫]ﺟﺎﺛﻴﻪ‪[17:‬‬ ‫}ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺟﺎءﻫﻢ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻐﻴﺎ ﺑﻴﻨﻬﻢ{‬
‫) ﺑﻌﺪ از آﻧﻜﻪ ﻋﻠﻢ و آﮔﺎﻫﻲ ـ از ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻳﻦ و اﺣﻜﺎم آن ـ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ در اﻳﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﺗﺮي ﺟﻮﻳﻲ و ﻋﺪاوت و ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪16‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﻋﻠﻢ و ﺟﻬﻠﺸﺎن ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻖ را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﺠﺎوز و ﺑﻐﺎوت ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺒﻲ اﻛﺮم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ ﺗﺤﺎﺳﺪوا وﻻ ﺗﺒﺎﻏﻀﻮا وﻻ ﺗﺪاﺑﺮوا‬
‫وﻻ ﺗﻘﺎﻃﻌﻮا وﻛﻮﻧﻮا ﻋﺒﺎد اﷲ اﺧﻮاﻧﺎ‪ .‬وﻻ ﻳﺤﻞ ﻟﻤﺴﻠﻢ أن ﻳﻬﺠﺮ أﺧﺎه ﻓﻮق ﺛﻼث ﻟﻴﺎل‪ ،‬ﻳﻠﺘﻘﻴﺎن‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﻫﺬا وﻳﺼﺪ ﻫﺬا وﺧﻴﺮﻫﻤﺎ اﻟﺬي ﻳﺒﺪأ ﺑﺎﻟﺴﻼم«‪) .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺣﺴﺎدت ﻧﻮرزﻳﺪ و ﺑﻐﺾ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ دﺷﻤﻨﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﺸﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮادروار زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ روز ﺑﺎ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ‬
‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ روﺑﺮو ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ آن دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ اﺑﺪا ﺳﻼم ﻛﻨﺪ(‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺜﻲ دﻳﮕﺮ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و اﻟﺬي ﻧﻔﺴﻲ ﺑﻴﺪه ﻻ‬
‫ﻳﺆﻣﻦ اﺣﺪﻛﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺤﺐ ﻻﺧﻴﻪ ﻣﺎ ﻳﺤﺐ ﻟﻨﻔﺴﻪ«‪.‬‬
‫)ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺷﻤﺎ ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲ رود ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد دوﺳﺖ دارد دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫}و إنّ ﻣﻨﻜﻢ ﻟﻤﻦ ﻟﻴﺒﻄﱢﺌﻦﱠ ﻓﺈن أﺻﺎﺑﺘﻜﻢ ﻣﺼﻴﺒﺔٌ ﻗﺎل ﻗﺪ أﻧﻌﻢ اﷲ ﻋﻠﻲ‪ ‬إذ ﻟﻢ‬
‫أﻛﻦ ﻣﻌﻬﻢ ﺷﻬﻴﺪا و ﻟﺌﻦ أﺻﺎﺑﻜﻢ ﻓﻀﻞٌ ﻣﻦ اﷲ ﻟﻴﻘﻮﻟﻦّ ﻛﺄن ﻟﻢ ﺗﻜﻦ ﺑﻴﻨﻜﻢ‬
‫]ﻧﺴﺎء‪[73،72:‬‬ ‫و ﺑﻴﻨﻪ ﻣﻮدةٌ ﻳﺎﻟﻴﺘﻨﻲ ﻛﻨﺖ ﻣﻌﻬﻢ ﻓﺄﻓﻮز ﻓﻮؤا ﻋﻈﻴﻤﺎ{‬
‫)در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ـ ﻣﻨﺎﻓﻘﻨﺪ و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺟﺰو ﺷﻤﺎ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻧﻤﻲ روﻧﺪ و ـ ﺳﺴﺘﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و دﻳﮕﺮان را ﻧﻴﺰ ﺳﺴﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‬
‫و از ﺟﻨﮓ ﺑﺎز ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺘﻲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻟﻄﻒ ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﺟﺰو آﻧﺎن ﻧﺒﻮدﻳﻢ و ـ در ﺟﻨﮓ ـ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬و‬
‫اﮔﺮ رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻟﺘﺎن ﺷﺪ ـ و ﭘﻴﺮوزي و ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺳﺖ داد ـ درﺳﺖ‬
‫ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ و اﻳﺸﺎن ﻣﻮدت و دوﺳﺘﻲ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اي ﻛﺎش ﻣﺎ‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪17‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻮدﻳﻢ و ـ از اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي و دﺳﺘﺎورد ﻓﺮاوان ﻏﻨﻴﻤﺖ ـ ﺑﺴﻲ ﺑﻬﺮه‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮدﻳﻢ(‪.‬‬
‫اﻳﻦ درﻧﮓ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﭘﺸﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻲ آﻣﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﻧﻌﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن دﺳﺖ ﻣﻲداد‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬زﻳﺮا‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻓﻘﻂ آرزوي ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي دﻧﻴﻮي را ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻏﺮق دﻧﻴﺎ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻇﻮاﻫﺮ آن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫آﻧﻬﺎ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش و روز ﻗﻴﺎﻣﺖ را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و‬
‫روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮادران ﻣﻮﻣﻦ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و از ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل و از ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻤﺎن داران ﻣﻲ رﺳﺪ ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ را ﻛﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﻜﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻜﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن را ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﺷﻌﺒﻲ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ در ﺣﺎل اﻳﺮاد ﺧﻄﺒﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺳﻤﻌﺖ رﺳﻮل اﷲ ﻳﻘﻮل‪ :‬ﻣﺜﻞ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻓﻲ ﺗﻮادﻫﻢ و ﺗﺮاﺣﻤﻬﻢ و ﺗﻌﺎﻃﻔﻬﻢ ﻛﻤﺜﻞ اﻟﺠﺴﺪ إذا‬
‫اﺷﺘﻜﻲ ﻣﻨﻪ ﺷﻲء ﺗﺪاﻋﻲ ﻟﻪ ﺳﺎﺋﺮ اﻟﺠﺴﺪ ﺑﺎﻟﺤﻤﻲ و اﻟﺴﻬﺮ«‪.‬‬
‫)ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻮﻣﻨﺎن در دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ‪ ،‬رﺣﻢ‪ ،‬ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺟﺴﺪ واﺣﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻋﻀﻮي از آن ﺑﺪرد آﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎي ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﭘﺮﺳﺘﺎري از آن ﻋﻀﻮ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ اﺷﻌﺮي رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺘﻬﺎﻳﺶ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»اﻟﻤﺆﻣﻦ ﻟﻠﻤﺆﻣﻦ ﻛﺎﻟﺒﻨﻴﺎن ﻳﺸﺪ ﺑﻌﻀﻪ ﺑﻌﻀﺎ«‪.‬‬
‫)ﻣﻮﻣﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮادر ﻣﻮﻣﻨﺶ ﻣﺜﻞ ﭘﻴﻜﺮه ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آن ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ را ﻣﺤﻜﻢ ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻲدارد(‪.‬‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪18‬‬
 ‫
 از ره ‬

‫ﻡ‪:‬‬
‫ ه ر و ﻡاوا ﻥ‬
‫ﻝ‪ #$ :‬ا"ﺱ م ا   )ر
 ا&(‬
‫)(‪+ *, :‬رﻡ*‬
‫اﻥ‪./‬رات
)ﻡ‬

‫‪www.Bidary.com‬‬ ‫‪19‬‬