Qsi = ai0 + ai1P1 + ai2P2 + ...

+ ainPn

MOÄT SOÁ MOÂ HÌNH TUYEÁN TÍNH TRONG PHAÂN TÍCH Qdi = bi0 + bi1P1 + bi2P2 + ... + binPn ; i = 1, 2, ..., n
KINH TEÁ Trong ñoù Qsi, Qdi vaø Pi töông öùng laø: löôïng cung, löôïng caàu,
giaù haøng hoùa i.
1. Moâ hình caân baèng thò tröôøng
Moâ hình caân baèng thò tröôøng n haøng hoùa ñöôïc bieåu dieãn döôùi
a) Thò tröôøng moät loaïi haøng hoaù
daïng heä phöông trình tuyeán tính:
Trong phaân tích kinh teá ngöôøi ta söû duïng haøm cung Qs vaø Qsi = Qdi ; i = 1, 2, ..., n
haøm caàu Qd ñeå bieåu thò söï phuï thuoäc löôïng cung (laø löôïng haøng
Chuyeån veá vaø ñaët cik = aik  bik ta ñöôïc heä:
hoaù maø ngöôøi baùn baèng haøng hoaù), löôïng caàu (laø löôïng haøng hoaù
maø ngöôøi mua baèng haøng mua) vaøo giaù haøng hoaù P. Vôùi giaû thieát c11P1  c12 P2  c1n Pn  c10

caùc yeáu toá khaùc khoâng thay ñoåi. c21P1  c22 P2   c2n Pn  c20
 (2)
Giaû söû Qs vaø Qd coù daïng tuyeán tính 
c P  c P   cnn Pn  cn0
 n1 1 n2 2
Qs = a + bp ; Qd = c  dp (caùc haèng soá a, b, c, d döông)

Moâ hình caân baèng thò tröôøng laø: Giaûi heä (2) ta tính ñöôïc giaù caân baèng cuûa n haøng hoùa, töø ñoù
tính ñöôïc haøm cung vaø haøm caàu, xaùc ñònh ñöôïc löôïng caân baèng.
Qs  a  bp Qs  a  bp
  Ví duï: Giaû söû thò tröôøng goàm hai loaïi haøng hoaù coù haøm cung
Qd  c  dp  Qd  c  dp (1) vaø haøm caàu xaùc ñònh nhö sau:
 
Qs  Qd a  bp  c  dp Haøng hoaù 1: Qs1 = 1 + 3P1 ; Qd1 = 6  2P1 + P2
Giaûi phöông trình cuoái cuûa heä (1) ta tìm ñöôïc: Haøng hoaù 2: Qs2 = 2 + 5P2 ; Qd2 = 3 + P1  4P2
ac Tìm caân baèng cho hai loaïi haøng hoaù treân.
Giaù caân baèng: p 
bd Giaûi: heä phöông trình xaùc ñònh giaù caân baèng
cd  ad
Töø ñoù tìm ñöôïc caân baèng Qs  Qd   1  3P1  6  2P1  P2
  5P1  P2  7
bd   
2  5P2  3  P1  4P2
 P1  9P2  5
b) Thò tröôøng nhieàu haøng hoaù lieân quan
Giaûi heä naøy ta tìm ñöôïc giaù caân baèng cho moãi loaïi haøng hoaù
Trong thò tröôøng nhieàu haøng hoùa, giaù trò cuûa maët haøng naøy coù
17 8
theå aûnh höôûng tôùi löôïng cung vaø löôïng caàu cuûa caùc maët haøng khaùc. P1  ; P2 
11 11
Haøm cung vaø haøm caàu tuyeán tính cuûa thò tröôøng n haøng hoùa
coù daïng: Thay vaøo caùc bieåu thöùc haøm cung ta ñöôïc caùc löôïng caân baèng:

63 64
 40 18 Khi coù maët thò tröôøng tieàn teä, möùc ñaàu tö I phuï thuoäc vaøo laõi
Qs1  ; Qs2 
11 11 suaát r. Giaû söû I = a1  b1r (a1, b1 > 0)
2. Moâ hình caân baèng kinh teá vó moâ Xeùt moâ hình caân baèng thu nhaäp vaø tieâu duøng daïng:
Trong kinh teá vó moâ xeùt moâ hình caân baèng cho trong daïng:  Y  c  I  G0 (1)


 Y  c  I0  G 0
(a  0, 0  b  1)
I  a1  b1 r a 1
 b1  0  (2)
 
c  a  b(Y  T)
(d  0, 0  b  1)
(1)
c  a  bY
  a  0, 0  b  1 (3)
T  d  tY
 Theá (2), (3) vaøo (1) ta ñöôïc: Y = a + bY + a1  b1r + G0
Vôùi Y: Toång thu nhaäp quoác daân  b1r = a + a1 + G0  (1b)Y (4)
c: Tieâu duøng cuûa daân cö
T: Thueá Phöông trình (4) bieåu dieãn quan heä giöõa laõi suaát vaø thu nhaäp
khi thò tröôøng haøng hoaù caân baèng, ñöôïc goïi laø phöông trình IS.
I0: Möùc ñaàu tö coá ñònh theo keá hoaïch
G0: Muùc chi tieâu coá ñònh cuûa chính phuû. Trong thò tröôøng tieàn teä löôïng caàu tieàn L phuï thuoäc vaøo thu
nhaäp Y vaø laõi suaát r.
Bieán ñoåi (1) ta coù heä ba phöông trình ba aån:
Giaû söû L = a2Y  b2r (a2, b2 > 0)
 Y  c  I0  G 0
 Giaû söû löôïng cung tieàn coá ñònh laø M0.
 bY  c  bT  a (2)
tY  T  d Ñieàu kieän caân baèng thò tröôøng tieàn teä laø: M0 = a2Y  b2r

 b2r = a2Y  M0 (5)
Giaûi heä (2) ta coù möùc thu nhaäp quoác daân, möùc tieâu duøng vaø Phöông trình (5) bieåu dieãn ñieàu kieän caân baèng cuûa thò tröôøng
möùc thueá caân baèng laø: tieàn teä ñöôïc goïi laø phöông trình LM.
Y  a  bd  I0  G0  1  b 1  t  Moâ hình IS-LM goäp hai moâ hình IS vaø LM thaønh moät heä
thoáng baèng caùch xeùt heä phöông trình:
   
c  d 1  b  t a  I0  G0  1  b 1  t   IS

LM
 
T  d 1  b  t a  I0  G0  1  b 1  t 
 
Töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc möùc thu nhaäp Y vaø laõi suaát r ñaûm baûo
3. Moâ hình IS-LM caân baèng trong caû hai thò tröôøng haøng hoaù vaø tieàn teä. Chaúng haïn
Moâ hình IS-LM ñöôïc duøng ñeå phaân tích traïng thaùi caân baèng giaûi heä:
cuûa neàn kinh teá trong caû hai thò tröôøng: thò tröôøng haøng hoaù vaø  b1 r  a  a1  G 0  1  b  Y


thò tröôøng tieàn teä.
 b2 r  a 2 Y  M 0

Moâ hình naøy ñöôïc moâ taû nhö sau: Ta tìm ñöôïc:

65 66
 Y
a  a 1 
 G 0 b2  b1 M0
; r
 a  a  G  a  1  b M
1 0 2 0
xik laø giaù trò haøng hoùa cuûa ngaønh i maø ngaønh k
caàn söû duïng cho vieäc saûn xuaát (caàu trung gian);
b1a 2  1  b  b2  b a  1  b  b 
1 2 2
bi laø giaù trò haøng hoùa cuûa ngaønh i caàn tieâu duøng vaø
4. Moâ hình Input – output Leontief xuaát khaåu (caàu cuoái cuøng)
Moâ hình naøy coøn ñöôïc goïi laø moâ hình I/O hay moâ hình caân Bieán ñoåi (1):
x x x
ñoái lieân ngaønh. Noù ñeà caäp ñeán vieäc xaùc ñònh möùc toång caàu ñoái vôùi xi = i1 x1  i2 x2   in xn  bi ; i = 1, 2, ..., n
saûn phaåm cuûa moãi ngaønh saûn xuaát trong toång theå neàn kinh teá. x1 x2 xn
Trong khuoân khoå cuûa moâ hình, khaùi nieäm ngaønh ñöôïc xem xeùt x ik
theo nghóa thuaàn tuùy saûn xuaát. Caùc giaû thieát sau ñöôïc ñaët ra. Ñaët aik = (i, k = 1, 2, ..., n) (2)
xk
1. Moãi ngaønh saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm haøng hoùa thuaàn
Ta ñöôïc heä phöông trình (moâ hình Input-Output Liontief hay
nhaát hoaëc saûn xuaát moät soá haøng hoùa phoái hôïp theo moät tæ leä nhaát
phöông trình saûn xuaát):
ñònh. Trong tröôøng hôïp thöù hai ta coi moãi toå hôïp haøng hoùa theo tæ
leä coá ñònh ñoù laø moät maët haøng.  x1  a11 x1  a12 x2   a1n x n  b1
x  a x  a x   a 2n xn  b2
2. Caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát trong phaïm vi moät ngaønh  2 21 1 22 2

ñöôïc söû duïng theo moät tæ leä coá ñònh. 
x  a x  a x   a nn x n  bn
 n n1 1 n2 2
Toång caàu ñoái vôùi saûn phaåm cuûa moãi ngaønh bao goàm:
 Caàu trung gian töø phía caùc nhaø saûn xuaát söû duïng loaïi saûn

 
 1a x a x  a x  b
11 1 12 2 1n n 1

phaåm ñoù cho quaù trình saûn xuaát.

 
21 1  21 2
a x  1  a x   a x  b
2n n 2
(3)
 Caàu cuoái cuøng töø phía ngöôøi söû duïng loaïi saûn phaåm ñeå tieâu 
duøng hoaëc xuaát khaåu, bao goàm caùc hoä gia ñình, nhaø nöôùc, caùc haõng 
xuaát khaåu.

a n1 x1  a n2 x2   1  a nn xn  bn 
Giaû söû moät neàn kinh teá ngaønh goàm n ngaønh: ngaønh 1, ngaønh Daïng ma traän cuûa chuùng laø X = AX + B hay (I  A)X = B (3)
2, ..., ngaønh n vaø ngoaøi ra coøn coù moät phaàn khaùc cuûa neàn kinh teá
 a11 a12 a1n   x1   b1 
(goïi laø ngaønh kinh teá môû), noù khoâng saûn xuaát haøng hoaù nhö n a    b 
a 22 a 2n  x2 
ngaønh treân maø chæ tieâu duøng saûn phaåm cuûa n ngaønh kinh teá naøy . ÔÛ ñaây: A =  21 ; X=  ; B =  2
     
Ñeå thuaän tieän cho vieäc tính chi phí cho caùc yeáu toá saûn xuaát, ta      
bieåu dieãn löôïng caàu cuûa taát caû caùc loaïi haøng hoùa ôû daïng giaù trò, töùc a n1 a n2 a nn   x n   bn 
laø ño baèng tieàn (vôùi giaû thieát thò tröôøng oån ñònh). Toång caàu veà saûn
E laø ma traän ñôn vò caáp n.
phaåm haøng hoùa cuûa ngaønh i ñöôïc tính theo coâng thöùc
xi = xi1 + xi2 + ... + xin + bi ; i = 1, 2, ..., n Ma traän A ñöôïc goïi laø ma traän heä soá ñaàu vaøo, hay ma traän heä
Trong ñoù: soá kó thuaät; ma traän X laø ma traän toång caàu (hay vectô saûn xuaát),
xi laø toång caàu haøng hoùa cuûa ngaønh i coøn B laø ma traän cuoái cuøng.

67 68
 Töø coâng thöùc (2), phaàn töû aik cuûa ma traän kó thuaät A laø tæ Ma traän I  A ñöôïc goïi laø ma traän Leontief hay ma traän heä soá
phaàn chi phí cuûa ngaønh k traû cho vieäc mua haøng hoùa cuûa ngaønh i coâng ngheä. Ma traän nghòch ñaûo (I  A)1 coù theå tính xaáp xæ theo
tính treân moät ñôn vò giaù trò haøng hoùa cuûa ngaønh k (chi phí yeáu toá coâng thöùc:
ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát). Chaúng haïn aik = 0,2 nghóa laø ñeå saûn xuaát ra (I  A)1 = I + A + A2 + ... + Am. (vôùi m ñuû lôùn)
$1 giaù trò haøng hoùa cuûa mình (tính bình quaân), ngaønh k phaûi mua Ví duï 1: Xeùt moâ hình kinh teá coù caùc thaønh phaàn vôùi caùc quan
$0,2 haøng hoùa cuûa ngaønh i. Theo giaû thieát 2 suy ra a ik laø khoâng heä trao ñoåi saûn phaåm giöõa chuùng vaø caàu haøng hoaù cho trong baûng
ñoåi. Ta goïi aik laø heä soá chi phí cho yeáu toá saûn xuaát hay heä soá kó (ñôn vò: 100 trieäu USD)
thuaät do ñoù: 0  aik < 1.
Ngaønh cung Ngaønh söû duïng saûn phaåm Caàu cuoái cuøng
Trong ma traän A, caùc phaàn töû cuûa doøng i laø heä soá giaù trò haøng öùng saûn phaåm (Input)
hoùa cuûa ngaønh i baùn cho taát caû caùc ngaønh laøm haøng hoùa trung (output) Noâng nghieäp Coâng nghieäp
gian (keå caû ngaønh i), coøn coät k laø heä soá giaù trò haøng hoùa cuûa ngaønh
k mua cuûa caùc ngaønh ñeå söû duïng cho mình saûn xuaát haøng hoùa cuûa Noâng nghieäp 25 12 13
mình (keå caû ngaønh k). Toång taát caû caùc phaàn töû cuûa coät k laø möùc Coâng nghieäp 14 6 10
chi phí cuûa ngaønh k phaûi traû cho vieäc mua caùc yeáu toá saûn xuaát treân
$1 giaù trò haøng hoùa cuûa mình vaø ngoaøi ra ngaønh coøn söû duïng giaù Tìm toång caàu ñoái vôùi saûn phaåm cuûa moãi ngaønh vaø laäp ma traän
trò haøng hoaù ñeå tieâu duøng, do ñoù: heä soá kó thuaät.

a1k + a2k + ... + ank < 1 ; k = 1, 2, ..., n Giaûi: Toång caàu ñoái vôùi

Phöông trình (3’) cho pheùp ta xaùc ñònh ñöôïc toång caàu ñoái vôùi Saûn phaåm cuûa ngaønh noâng nghieäp x1 = 25 + 12 + 13 = 50
haøng hoùa cuûa taát caû caùc ngaønh saûn xuaát, ñieàu naøy coù yù nghóa quan
Saûn phaåm cuûa ngaønh coâng nghieäp: x2 = 14 + 6 + 10 = 30
troïng ñoái vôùi vieäc laäp keá hoaïch saûn xuaát ñaûm baûo cho neàn kinh teá
x ij
vaän haønh troâi chaûy, traùnh dö thöøa hoaëc thieáu haøng hoùa. Ma traän heä soá kó thuaät: aij =
xj
Ta coù keát quaû sau:
Ñònh lí: Giaû söû A laø ma traän heä soá ñaàu vaøo cuûa moät neàn kinh  25 12 
 50 30   0, 5 0, 4 
teá vaø B laø caàu cuoái cuøng. Neáu caùc phaàn töû cuûa A vaø B khoâng aâm vaø A=   
toång caùc phaàn töû treân moãi coät cuûa A nhoû hôn 1 thì (I  A)1 toàn taïi  14 6  0, 25 0, 2 
 50 30 
vaø ma traän toång caàu ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
X = (I  A)1B. Ví duï 2: Giaû söû trong moät neàn kinh teá coù 3 ngaønh saûn xuaát:
ngaønh 1, ngaønh 2, ngaønh 3. Cho ma traän heä soá kó thuaät:
Ma traän X coù caùc thaønh phaàn khoâng aâm vaø noù laø nghieäm duy
nhaát cuûa heä phöông trình: 0, 2 0, 2 0 
X = AX + B. A = 0, 3 0,1 0, 3
Ma traän toång caàu ñöôïc xaùc ñònh: 0,1 0 0, 2
X = (I  A)1B

69 70
 Vaø möùc caàu cuoái cuøng ñoái vôùi haøng hoaù cuûa ngaønh 1, 2, 3  mx  y  z  1  (1  m)x  y  z  1
 
töông öùng laø 40, 60, 80 trieäu dollar. Xaùc ñònh möùc toång caàu cuûa a)  x  my  z  1 ; b)  x  (1  m)y  z  m ;
moãi ngaønh.  x  y  mz  1  x  y  (m  1)z  m2
 
 0, 8 0, 2 0 xyz m
Giaûi I  A =  0, 3 0, 9 0, 3  x  y  mz  1  x  2y  z  4t  2
 
 0,1 0 0, 8 c)  ; d) 2x  y  z  t  1 ;
 x  my  z  1  x  7y  4z  11t  m
 mx  y  z  1 
 0,72 0,16 0, 06
1 
(IA)1
= 0, 27 0, 64 0, 24 2x  y  z  t  1
0, 522   x  2y  z  2t  m  x  2y  z  4t  2
 0, 09 0, 02 0, 66  
e)  x  y  z  t  2m  1 ; g)  .
 x  7y  5z  t  m  x  7y  4z  11t  m
Ma traän toång caàu laø:  4x  8y  4z  16t  m  1
 0,72 0,16 0, 06 40  82,76
1  3. Giaûi caùc heä phöông trình:
X = (IA) B =
1
0, 27 0, 64 0, 24  60  131, 04 
0, 522   x1  2x 2  x 3  x 4  1  x1  2x2  x 3  3x4  1
 0, 09 0, 02 0, 66 80 110, 34 
 
a)  x1  2x 2  x 3  x 4  1 ; b)  x1  x2  x3  x4  2 ;
BÀI TẬP CHƯƠNG 3 – HỆ PHƯƠNG TRÌNH TUYẾN TÍNH  
 x1  2x 2  5x 3  x 4  5 2x1  x 2  2x 4  4
1. Giaûi caùc heä phöông trình sau baèng quy taéc Cramer vaø
phöông phaùp Gauss.  2x1  x2  2x 3  10  2x1  5x2  3x3  4x4  2x5  4
 
 x1  x 2  x 3  6  2x1  x2  x 3  4 c)  3x1  2x 2  2x 3  1 ; d)  3x1  7x2  2x 3  5x4  4x5  9 ;
   
a) 2x1  x 2  x 3  3 ; b) 3x1  4x 2  2x 3  11 ; 5x1  4x2  3x3  4 5x1  10x2  5x3  4x4  7x5  22
 
 x1  x2  2x 3  5 3x1  2x 2  4x 3  11  2x1  7x2  3x 3  x 4  6  2x1  3x 2  x 3  2x 4  3
 
e) 3x1  5x 2  2x 3  2x 4  4 ; g) 3x1  5x 2  9x 3  4x 4  8 .
 x1  2x2  3x3  2x 4 6  x1  x 2  x 3  x 4  2  
   9x1  4x 2  x 3  7x 4  2  4x1  3x 2  5x 3  7x 4  14
2x1  x 2  2x 3  3x 4 8  x1  x 3  2x 4  0
c)  ; d)  .
3x1  2x2  x3  2x 4 4  x1  2x 2  2x 3  7x 4  7 4. Tìm nghieäm toång quaùt cuûa caùc heä phöông trình sau:
2x  3x  2x  x  8 2x  x  x  3
 1 2 3 4  1 2 3  x1  x 2  5x 3  x 4  0
 x1  x 2  x 3  x 4  0 
2. Giaûi vaø bieän luaän caùc heä phöông trình   x1  x 2  2x 3  3x 4  0
a)  x1  2x 3  x 4  0 ; b)  ;
  3x1  x 2  8x 3  x 4  0
 x1  x2  3x 3  x 4  0  x  2x  9x  7x  0
 1 2 3 4

71 72
  x1  2x2  x3  x4  x5  0 Qs1 = 1 + 3P1 Qd1 = 10  2P1 + 2P2

 2x  x 2  x 3  2x 4  3x5  0 Qs2 = 3 + 5P2 Qd2 = 15 + P1  3P2
c)  1 ;
 3x1  2x 2  x 3  x 4  2x5  0 Tìm ñieåm caân baèng cuûa thò tröôøng.
2x  5x  x  2x  2x  0
 1 2 3 4 5 9. Xeùt thò tröôøng coù ba loaïi haøng hoaù. Bieát haøm cung vaø haø m
 2x1  4x 2  5x 3  3x 4  0 caàu cuûa ba loaïi haøng hoaù laø:

d)  3x1  6x 2  4x 3  2x 4  0 . Qs1 = 15 + 8P1  P2  P3 ; Qd1 = 20  4P1 + 3P2

4x1  8x 2  17x 3  11x 4  0 Qs2 = 10  P1 + 12P2  P3 ; Qd2 = 40 + 2P1  6P2 + P3
5. Tìm m ñeå heä sau coù nghieäm khoâng taàm thöôøng: Qs3 = 6  P1  P2 + 10P3 ; Qd3 = 30 + 2P2  6P3
mx  3y  z  0 m x  3y  2z  0
2
Tìm ñieåm caân baèng cuûa thò tröôøng.
 
a) 2x  y  z  0 . b) mx  y  z  0 . 10. Trong moâ hình Input-Output (I/O) cho bieát ma traän heä soá
3x  2y  2z  0 8x  y  4z  0
  kó thuaät laø:

6. Cho phöông trình ma traän:  0, 2 0, 3 0, 2

A = 0, 4 0,1 0, 2
1 2    1
2 7 2  1 X   2  0,1 0, 3 0, 2
   
 3 9 4   1 Vaø möùc caàu cuoái cuøng laø 10, 5, 6 trieäu dollar. Haõy xaùc ñònh
möùc toång caàu cuûa moãi ngaønh.
a) Giaûi phöông trình khi  = 0.
11. Giaû söû moät neàn kinh teá coù ba ngaønh: coâng nghieäp, noâng
b) Tìm  ñeå phöông trình coù voâ soá nghieäm. nghieäp, dòch vuï. Bieát raèng cöù moät ñôn vò giaù trò saûn xuaát ra ngaønh
7. Cho heä phöông trình: coâng nghieäp caàn söû duïng 10% giaù trò cuûa ngaønh vaø 30% giaù trò cuûa
noâng nghieäp, 30% giaù trò cuûa dòch vuï. Töông töï moãi ñôn vò giaù trò
 x  2y  az  3
 saûn xuaát ra, ngaønh noâng nghieäp caàn söû duïng 20% giaù trò cuûa chính
 3x  y  az  2 ngaønh naøy vaø 60% giaù trò cuûa coâng nghieäp, 10% giaù trò cuûa dòch
2x  y  3z  b
 vuï. Moãi ñôn vò giaù trò saûn xuaát ra ngaønh dòch vuï caàn söû duïng 10%
a) Tìm a, b ñeå heä coù nghieäm duy nhaát. cuûa dòch vuï vaø 60% giaù trò cuûa coâng nghieäp vaø khoân g söû duïng cuûa
noâng nghieäp.
b) Tìm a, b ñeå heä coù voâ soá nghieäm.
c) Tìm a, b ñeå heä voâ nghieäm. a) Laäp ma traän heä soá ñaàu vaøo cho neàn kinh teá naøy.

8. Xeùt thò tröôøng coù hai loaïi haøng hoaù. Bieát haøm cung vaø haøm b) Xaùc laäp möùc saûn xuaát cuûa moãi ngaønh ñeå thoaû maõn caàu cuoái
caàu cuûa hai loaïi haøng hoaù laø: cuøng laø 10, 8, 4.

73 74