Nhaän xeùt:

p
Theo phöông r (höôùng töø taâm quay ra): r caøng lôùn, z caøng lôùn


aùp suaát phaân boá treân maët caét öôùt theo

p quy luaät thuûy tónh (khi aáy caùc ñöôøng
Khi r; z  const doøng song song vaø thaúng, m/c öôùt laø maët

phaúng) - ñaây laø tröôøng hôïp chaát loûng
chuyeån ñoäng ñeàu hoaëc bieán ñoåi daàn

YÙ nghóa naêng löôïng cuûa phöông trình Bernoulli:

p : laø theá naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng löu chaát
z
 (bao goàm vò naêng ñôn vò z vaø aùp naêng ñôn vò p/).

u2 : laø ñoäng naêng cuûa moät ñôn vò troïng löôïng löu chaát.
2g
Bình luaän: Doøng chaûy vôùi caùc ñöôøng doøng nhö hình veõ, ta coù:

pA p A
a) zA   zD  D
γ γ
B
pC pD C
b) zC   zD  D
γ γ

pC p
c) zC   zB  B
γ γ

pA pB
d) zA   zB 
γ γ

Caâu naøo ñuùng?

 Neáu xeùt cho moät ñoaïn doøng chaûy vaøo maët caét 1-1 vaø ra taïi m/c 2-2 (=const)
 1 2 1 2 
gh f Q    ( u  gZ)u 2n dA   ( u  gZ)u1n dA 

 2 2 
 A2 A1 
Ta tính rieâng caùc tích phaân:
Neáu treân m/c öôùt A, aùp suaát
p
phaân boá theo quy luaät thuûy
tónh.
 (gZ)dQ  gZQ  (gz   )Q
A

Tích phaân thaønh phaàn 1 2 1 2

ñoäng naêng:.
 2 u u n dA  ÑN thaät 
2
V Q  ÑN V
A

Ñöa vaøo heä soá hieäu chænh ñoäng naêng : 1 2 1

 2 u u dA  ÑN  V Q  ÑN V
2
n thaät
A
2
vôùi taàng =2; roái=1,05 - 1,1
1 1
ρgh f Q  ( α1V1  gZ 1 )ρQ  ( α 2 V2  gZ 2 )ρQ
2 2
Nhö vaäy:
2 2
p1 1 V1 2 p 2  2 V2 2
hay: z1    z2    h f1 2
 2g  2g
Ñaây chính laø ph.tr. naêng löôïng cho toaøn doøng chaûy oån ñònh chaát loûng thöïc khoâng
neùn ñöôïc naèm trong tröôøng troïng löïc töø m/c/1 tôùi m/c 2 (khoâng coù nhaäp hoaëc taùch
löu)
Neáu doøng chaûy coù nhaäp hoaëc taùch löu (=const)

1 1
 (  i Vi  gZ i )Q i   (  jVj  gZ j )Q j   H f
2
2
2
2

ivaøo jra

Hf laø toång naêng löôïng doøng chaûy bò maát ñi khi chaûy töø caùc m/c vaøo ñeán caùc m/c ra
(trong 1 ñ.vò thôøi gian).

2. Trong tröôøng hôïp doøng chaûy coù söï trao ñoåi naêng löôïng vôùi beân ngoaøi (ñöôïc
bôm cung caáp naêng löôïng Hb ; hay doøng chaûy cung caáp naêng löôïng Ht cho
turbine), thì ph. tr treân coù daïng toång quaùt hôn:

p1 1V12 p2  2 V2 2
H B  z1    HT  z2    h f1 2
 2g  2g
Hb laø naêng löôïng do bôm cung caáp cho moät ñôn vò troïng löôïng doøng chaûy khi
doøng chaûy qua bôm - Ta goïi laø coät aùp bôm .
Ht laø naêng löôïng maø moät ñôn vò troïng löôïng doøng chaûy cung caáp cho turbine khi
qua turbine.
 V. AÙP DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH NAÊNG LÖÔÏNG A B

Ví duï 1: Ño löu toác ñieåm cuûa doøng khí baèng oáng Pito voøng
A’
h
AÙp duïng ph.tr Bernoulli treân ñöôøng doøng töø A tôùi B
(boû qua maát naêng): pA u2A pB u2B B’
zA    zB  
k 2g k 2g
u 2
 p   p 
vôùi uB=0, suy ra: A   z B  B    z A  A 
2g   k    k 
AÙp duïng phöông trình thuyû tónh laàn löôït cho caùc caëp ñieåm AA’ (trong moâi tröôøng
khí), A’B’ (trong moâi tröôøng loûng); BB’ (trong moâi tröôøng khí) ta coù:

 pA'   p A   pB   pA  p B'  p A'

 z A '     z A    z B     z A    (z B'  z A' ) 
 k    k   k   k  k
 Suy ra
 p B'   pB   h  
 z B'     z B     h  l  h l  1
 k    k   k  k 
Thực tế do mất năng neân vaän toác
 l 
Nhö vaäy: u A  2gh  1 thöïc taïi ñieåm A lôùn vaän toác tính
 k  töø coâng thöùc beân.
 Ví duï 2: Ño Löu löôïng qua oáng Ventury 1
AÙp duïng p. tr naêng löôïng cho doøng chaûy D 2
töø m/c 1-1 ñeán 2-2 (boû qua maát naêng): d
1 2
d
p1 1V12 p2  2V22
z1    z2  
n 2g n 2g n
A
h
(1,2=1): Suy ra: B

Q2  1 1   p1   p2 
 
 2    z1     z 2  
  

2g  A 2 A1  
2
n   n 

Hay:
 A 22 A12   d 

Q  2  2gh1  
2
 A1  A 2   n 
Löu löôïng Q ôû treân tính ñöôïc khoâng keå tôùi toån thaát naêng löôïng,
Thöïc teá löu löôïng Qthöïc nhoû hôn, neân caàn hieäu chænh laïi löu löôïng sau khi
tính Qtính Hieäu chænh baèng coâng thöùc treân nhö sau: Qthöïc = CQtính
vôùi C<1 laø heä soá hieäu chænh Ventury (do maát naêng sinh ra).
 Ví duï 3: Doøng chaûy oån ñònh qua loã thaønh moûng:
0 0
p0  0 V02 pc  c Vc2
z0    zc    hf
 2g  2g H
Naêng löôïng cuûa doøng chaûy töø bình ra ngoaøi chuû c
yeáu bò maát ñi laø do co heïp khi qua loã, ñaây laø loaïi A
c
maát naêng cuïc boä, noù tyû leä vôùi Vc2 taïi maët caét co
heïp c-c (hoïc trong chöông ñöôøng oáng). Ta coù theå
vieát laïi: p  V2 p  V2 Vc2
c c c
z0  0
 0 0
 zc   
 2g  2g 2g
 1 
V0 =0, p0=0; Suy ra: Vc    2gH  CV 2gH
  
 
vôùi CV < 1 goïi laø heä soá löu toác.

 1 
Löu löôïng: Q  A c Vc  A c   2gH  A cCV 2gH  CV A 2gH  Cd A 2gH
  

Vôùi A laø dieän tích loã thaùo,  laø heä soá co heïp,
Cd (<CV) laø heä soá löu löôïng
Ví duï 4: Doøng chaûy oån ñònh qua ñaäp traøn thaønh moûng:
h
B
Xem doøng chaûy laø taäp hoïp cuûa nhöõng
doøng chaûy qua loã thaønh moûng coù beà roäng H
dh h
B, cao dh naèm ôû toaï ñoä h treân truïc toaï ñoä
Oh nhö hình veõ.  0

Löu löôïng qua loã thaùo:


dQ  C d Bdh 2g(H  h)  C d 2tg (h) 2g(H  h)dh
 2
H

Q   C d 2tg (h) 2g(H  h)dh
0 2

Ñeå laáy tích phaân treân ta ñaët: u  h ; dv  (H  h)dh

8  2
Keát quaû cho: Q  Cd tg H 2gH
15  2 
Ví duï 5: Doøng chaûy qua voøi laép ngoaøi: 0 0

pc  c Vc2 p1 1V12 pcck

zc    z1   H
 2g  2g
c 1
suy ra: A
pc 1V12  c Vc2
  0 c
 2g 2g 1

Giaû söû voøi coù ñöôøng kính d baèng loã thaønh moûng, vaø heä soá co heïp caû hai tröôøng
hôïp nhö nhau. Ta chöùng minh ñöôïc vaän toác Vc qua voøi lôùn hôn qua loã, vì taïi
m/c c-c trong voøi aùp suaát laø aùp suaát chaân khoâng, neân:

 1   p   p 
Vcvoøi    2g H  c   C V 2g H  c   Vcloã
 c         

Nhö vaäy, löu löôïng qua voøi lôùn hôn löu löôïng qua loã thaønh moûng vaø baèng:
(vieát phöông trình naêng löôïng cho doøng chaûy töø m/c 0-0 ñeán 1-1 ñeå tìm ra
vaän toác 1 taïi maët caét ra 1-1).trong tröôøng hôïp naøy :Cd = CV:

Q  CV A 2gH  Cd A 2gH
Ví duï 6: Doøng chaûy khoâng oån ñònh ra ngoaøi bình:

A
Q  Cd a 2gh dh

trong ñoù h giaûm theo thôøi gian

H h
Sau thôøi gian dt, theå tích trong bình giaûm:

dW  Adh  Qdt  Cd a 2ghdt a

A
dt   dh
Cd a 2gh

Vaäy thôøi gian ñeå nöôùc chaûy heát bình laø:

0
A A A
0
T   dh   2 h  2 H
H Cd a 2gh Cd a 2g H
Cd a 2g
Ví duï 7a: Doøng chaûy qua maùy thuûy löïc: 2 2

p0  0 V02 p1 1V12
z0    z1    h f 0 1
 2g  2g 1
p0=0; V0=0; z0=0 B
H
1
Suy ra taïi maët caét 1-1 tröôùc bôm 0 0 chuaån
coù aùp suaát chaân khoâng:
p1 1V12
 (z1   hf )  0
 2g
p0  0 V02 p 2  2 V22
z0    HB  z2    hf 02
 2g  2g

Suy ra: HB  H  hf 0 2

Coâng suaát höõu ích cuûa bôm: N  QHB

QHB
Hieäu suaát bôm: 
N truc
Ví duï 7b Bôm huùt nöôùc töø gieáng leân nhö hình veõ.Bieát löu löôïng Q=30
lít/s, ñöôøng kính oáng huùt D=0,12m.Taïi choã uoáng con coù heä soá toån
thaát laø =0,5. Chieàu daøi ñöôøng oáng huùt L = 5m. OÁng coù heä soá ma saùt
ñöôøng daøi laø =0,02. Neáu nöôùc coù nhieät ñoä laø 200C vaø boû qua toån
thaát cuïc boä vaøo mieäng oáng. Tìm chieàu cao ñaët bôm zB toái ña

Giaûi: ÔÛ 200C, aùp suaát hôi baõo hoaø cuûa nöôùc 1

B
laø 0,25 m nöôùc. Vaäy aùp suaát chaân khoâng taïi 1 zB
maët caét tröôùc bôm cho pheùp toái ña laø 9,75 m
nöôùc. 0 0
Q gieáng
Ta coù: V  2.653m/s
A

p1 α1V12  L 
zB    1  λ  ξ ) 
γ 2g  D 
α1 2.6532  5 
z B  9,75  1  0.02  0.5) 
2 * 9.81  0.12 

z B  8.91m
Caáu taïo boä phaän caûi tieán cuûa bôm
 Q

Q
2
Q
1
 1

1
Q
Q 1

hbom Q
2

2 2
Ví duï 8:Ñoä cheânh möïc thuyû ngaân trong oáng chöõ U noái hai ñaàu vôùi cuoái oáng huùt vaø
ñaàu oáng ñaåy laø. Ñöôøng kính oáng huùt laø D1=8 cm. Döôøng kính oáng ñaåy laø D2=6 cm.
Q=17 lít/s. Coâng suaát höõu ích cuûa bôm laø 1261 W.
1. Boû qua maát naêng, xaùc ñònh ñoâ cheânh aùp suaát tröôùc vaø sau bôm.
2. Xaùc ñònh h trong oáng chuõ U 1 2
D2
Q Q.4 17 *10 * 4 3
D1 B
V1     3.38 m/s
A1 D12  * (0.08) 2 1 2
3
V2 
Q Q.4 17 *10 * 4
   6.01 m/s B nöôùc
A1 D22  * (0.06) 2 h
p1 1V12 p 2  2 V22 A
z1    HB  z 2  
 2g  2g Hg
Töø : N  QHB Suy ra: HB 
N

1261
 7.56m
Q 9.81*103 *17 *103
 p2   p1   1V12  2 V22 
Vaäy cheânh leäch aùp suaát:  z 2     z1    H B      6.30m
       2g 2g 
 p   p   p   p  p p  p   p 
 z 2  2    z A  A   z 2  2    z1  1   (z A  z B )  A B  z 2  2    z1  1 
 n    n   n   n  n n   n 
 h 
 p   p   Hg h   Hg    Hg 
 z1  1    z B  B    h  
 h 
 1   1
 n    n   n  n   n 
Tính ñöôïc: h=0.50 m
Ví duï 9: Nöôùc chaûy töø beå chöùa qua turbin. Hieäu suaát caû heä thoáng laø
80%. Cho H=60m, V=4,24m/s.
1. Xaùc ñònh löu löôïng Q chaûy qua turbine
2. Tính coâng suaát ñieän phaùt ra, boû qua maát naêng

D 2 4.24 *  * 32
Q  VA  V   29.97 m3 /s
4 4
p1 1V12 p 2  2 V22
z1    z2    HT
 2g  2g
1 1
d=3m H
2 2
 HT  H T

 NT  QHT * 80%  9.81*103 * 29.97 * 60 * 0.8  14.11*106 W

 Ví duï10: Xaùc ñònh löu löôïng Q vaø toån thaát naêng löôïng khi doøng chaûy ra
ngoaøi khoâng khí. Boû qua co heïp

p1 1V12 p 2  2 V22 1 1
z1    z2    hf
 2g  2g
H=6m h=5.75m
V1  0; p1  0; p 2  0 2
 2 V22 2
H  hf d=0.08
2g m
Maët khaùc tia nöôùc baén ra vôùi ñoäng naêng  2V 2
ñaä2p vaøo oáng nghieäm,
2g
döøng laïi, vaäy toaøn boä ñoäng naêng naøy chuyeån hoaù thaønh aùp naêng ñaåy coät
nöôùc trong oáng nghieäm leân moät ñoä cao h=5,75m.

Vaäy:  2 V22
h  V2  2gh  10.62m/s
2g
d 2  * 0.082
 Q  AV  V *10.62  0.0534m3 /s
4 4
Vaø: h f  6  5.75  0.25m nöôùùc
Ví duï10b: Beân hoâng moät bình chöùa nöôùc coù hai loã thaùo nöôùc A vaø B nhö hình veõ.
Loã A naèm döôùi maët thoaùng nöôùc moät ñoä saâu HA; loã B naèm döôùi maët thoaùng nöôùc
moät ñoä saâu HB. Tia nöôøc baén ra töø hai loã giao nhau taïi O. Giaû söû heä soá löu toác cuûa
hai loã laø nhö nhau vaø baèng CV. Tìm khoaûng caùch x töø O ñeán thaønh bình

Giaûi: phöông trình ñöôøng quyõ ñaïo cuûa tia nöôùc Pa

baén ngang ra khoûi loã vôùi vaän toác V cho döôùi HA
daïng: x2=2V2y/g; vôùi goác toïa ñoä taïi loã, x höôùng A
HB
ngang vaø y höôùng xuoáng, g laø gia toác troïng B yA
tröôøng. Suy ra:
2 2 yB
2VA y A 2VB y B O
x 
2
 x
g g
4C 2V gH A y A 4C 2V gH B y B
x  2

g g
 HA yA  HB yB
Maët khaùc ta coù: HA+yA=HB+yB
Giaûi ra ñöôïc: HA=yB ;
HB=yA
Suy ra: x  2CV H A H B