Chương 2

BỘ TRUYỀN ĐAI

Bm. Thieát keá maùy PGS.TS. Buøi Troïng Hieáu

 NỘI DUNG

2.1. KHAÙI NIỆM CHUNG

2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI

2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI

2.4. VAÄN TOÁC VAØ TÆ SOÁ TRUYEÀN

2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

2.6. ÖÙNG SUAÁT TRONG DAÂY ÑAI

2
 NỘI DUNG

2.7. HIEÄN TÖÔÏNG TRÖÔÏT – HIEÄU SUAÁT BOÄ

TRUYEÀN ÑAI

2.8. CAÙC DAÏNG HOÛNG VAØ CHÆ TIEÂU TÍNH

2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

2.10. TRÌNH TÖÏ TÍNH THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI

3
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG

2.1.1. Nguyeân lyù laøm vieäc

2.1.2. Phaân loaïi
2.1.3. Öu, nhöôïc ñieåm vaø phaïm vi söû duïng
2.1.4. Caùc phöông phaùp caêng ñai

4
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG

a. Nguyeân lyù laøm vieäc: theo nguyeân lyù ma saùt.

3 2
1

n2
n1
d1 O1 d2 O2

5
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
b. Phaân loaïi:
Theo hình daïng tieát dieän ngang: ñai deït, ñai
thang, ñai hình löôïc, ñai troøn.

6
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
b. Phaân loaïi:
Theo hình daïng tieát dieän ngang: ñai deït, ñai
thang, ñai hình löôïc, ñai troøn.

7
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
b. Phaân loaïi:
Theo kieåu truyeàn ñoäng:
Ø Boä truyeàn ñai deït, ñai troøn.

8
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
b. Phaân loaïi:
Theo kieåu truyeàn ñoäng:
Ø Boä truyeàn ñai deït, ñai troøn.
Ø Boä truyeàn ñai thang, ñai hình löôïc.

9
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
c. Öu, nhöôïc ñieåm vaø phaïm vi söû duïng:
Öu ñieåm:

10
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
c. Öu, nhöôïc ñieåm vaø phaïm vi söû duïng:
Nhöôïc ñieåm:

11
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
c. Öu, nhöôïc ñieåm vaø phaïm vi söû duïng:
Phaïm vi söû duïng:

12
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
d. Caùc phöông phaùp caêng ñai:
Ñònh kyø ñieàu chænh löïc caêng.

13
2.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG
d. Caùc phöông phaùp caêng ñai:
Töï ñoäng ñieàu chænh löïc caêng.
2 1

Ñieàu chænh löïc caêng theo taûi troïng. 14

2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI
a. Vaät lieäu ñai: phaûi thoûa maõn ñoä beàn moûi, laâu moøn,
heä soá ma saùt lôùn, tính ñaøn hoài cao.

VAÄT LIEÄU ÑAI DEÏT

Ñai da Ñai vaûi cao su Ñai sôïi boâng Ñai sôïi len

15
2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI
a. Vaät lieäu ñai: phaûi thoûa maõn ñoä beàn moûi, laâu moøn,
heä soá ma saùt lôùn, tính ñaøn hoài cao.

ÑAI THANG

Ñai sôïi xeáp Ñai sôïi beän

16
2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI
a. Vaät lieäu ñai: phaûi thoûa maõn ñoä beàn moûi, laâu moøn,
heä soá ma saùt lôùn, tính ñaøn hoài cao.
Ñai thang: taêng khaû naêng taûi nhôø taêng f .

f . dR
dFs = f . dFn = = f '.dR
g
sin
2

f
f '=
g
sin
2

f '= 3 f
17
2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI
a. Vaät lieäu ñai: phaûi thoûa maõn ñoä beàn moûi, laâu moøn,
heä soá ma saùt lôùn, tính ñaøn hoài cao.

Ñai thang ñöôïc cheá taïo thaønh voøng kín vaø ñöôïc
tieâu chuaån hoaù kích thöôùc cuõng nhö chieàu daøi ñai.

18
2.2. VAÄT LIEÄU ÑAI – KEÁT CAÁU BAÙNH ÑAI
b. Keát caáu baùnh ñai: phaûi thoûa maõn ñoä beàn moûi, laâu
moøn, heä soá ma saùt lôùn, tính ñaøn hoài cao.

19
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b 2
C
b 2
D

d1 a1 b 2 a2
O1 O2
d 2 - d1
A
a B

20
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b 2
C
b 2
D

d1 a1 b 2 a2
O1 O2
d 2 - d1
A
a B
Goùc oâm baùnh ñai nhoû:
b bd 2 - d1
a1 = p - 2. = p - b sin =
2 2 2a
b beù neân b b d 2 - d1
Vì » sin =
2 2 2 2a 21
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI

Goùc oâm caùc baùnh ñai:

d 2 - d1
a1 = p - (rad )
a
d 2 - d1
a2 = p + (rad )
a
Hay:

d 2 - d1
a1 = 180 - 57.
0
(do)
a
d 2 - d1
a 2 = 180 + 57.
0
(do)
a
22
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI

b 2
C
b 2
D

a1 b 2 a2

d2
O1 O2
d 2 - d1
d1 A
a B

Chieàu daøi ñai L (mm):

p (d 2 - d1 ) 2
L = 2a + (d 2 + d1 ) +
2 4a 23
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI

p (d 2 - d1 ) 2
L = 2a + (d 2 + d1 ) +
2 4a

Ñoái vôùi ñai deït, L khoâng caàn choïn theo tieâu chuaån.
Ñoái vôùi ñai thang, L phaûi choïn laïi theo tieâu
chuaån ( L
tc > Ltinh ) , sau ñoù tính laïi khoaûng caùch truïc
a theo chieàu daøi tieâu chuaån.

24
2.3. THOÂNG SOÁ HÌNH HOÏC BOÄ TRUYEÀN ÑAI

p (d 2 - d1 ) 2
L = 2a + (d 2 + d1 ) +
2 4a

4aL = 8a + 2p (d 2 + d1 ) a + (d 2 - d1 )
2 2

8a 2 - [4 L - 2p (d 2 + d1 )]a + (d 2 - d1 ) 2 = 0
2
é p ù æ (d 2 - d1 ) ö
2a - ê L - (d 2 + d1 )ú a + ç
2
÷ =0
ë 2 û è 2 ø
2a 2 - k a + D2 = 0

Khoaûng caùch truïc a : k + k 2 - 8D2

a=
4 25
2.4. VAÄN TOÁC VAØ TÆ SOÁ TRUYEÀN
a. Vaän toác:
! !
v1 vd
n2
n1
d1 O1 O2
d2 !
v2

pd1n1 pd 2 n2
v1 = v2 =
60000 60000 26
2.4. VAÄN TOÁC VAØ TÆ SOÁ TRUYEÀN
a. Vaän toác:
! !
v1 vd
n2
n1
d1 O1 d2 O2 !
v2

Vaän toác toát nhaát: 20÷25 m/s.

Vaän toác >30m/s : xaûy ra hieän töôïng dao ñoäng xoaén,
taêng löïc ly taâm, noùng daây ñai, giaûm tuoåi thoï vaø hieäu suaát.
Vaän toác < 5m/s : khoâng neân söû duïng boä truyeàn ñai. 27
2.4. VAÄN TOÁC VAØ TÆ SOÁ TRUYEÀN
b. Tæ soá truyeàn:
! !
v1 vd
n2
n1
d1 O1 d2 O2 !
v2

Neáu ñai bò khoâng tröôït (tröôøng hôïp lyù töôûng):

v1 = vd n1 d 2
v1 = v2 d1n1 = d 2 n2 u= =
v2 = vd n2 d1
28
2.4. VAÄN TOÁC VAØ TÆ SOÁ TRUYEÀN
b. Tæ soá truyeàn:
! !
v1 vd
n2
n1
d1 O1 d2 O2 !
v2

Neáu ñai bò tröôït (tröôøng hôïp thöïc teá):

v1 > vd n1 d2
v1 > v2 v2 = (1 - x )v1 u= =
n2 (1 - x )d1
vd > v2
d 2 n2 = (1 - x )d1n1 29
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

!
F0

O1 O2
!
F0

Khi caêng ñai, xuaát hieän löïc caêng ban ñaàu :

F0 = s 0 × A

Ñai deït: s 0 = 1,8 MPa Ñai thang: s 0 = 1,5 MPa 30

2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:
!
F2

T1
O1 O2
!
F1
Khi boä truyeàn laøm vieäc:

31
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

Treân daây ñai coøn coù löïc quaùn tính ly taâm:

Fv = qm × v 2
32
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

Do chieàu daøi L khoâng thay ñoåi khi chòu taûi troïng neân
ñoä co vaø giaõn DF treân hai nhaùnh ñai baèng nhau:
F1 = F0 + DF
F1 + F2 = 2F0
F2 = F0 - DF

Ñieàu kieän caân baèng moment xoaén treân truïc 1:

d1 d1
å T = -T1 + F1 × 2 - F2 × 2 = 0 F1 - F2 = Ft
33
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

F1 + F2 = 2F0 Ft
F1 = F0 +
2
Ft
F1 - F2 = Ft F2 = F0 -
2

Coâng thöùc Euler khi khoâng tính löïc quaùn tính ly taâm:

fa
F1 = F2 .e
34
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

Ft
F1 = F0 + fa
Ft (e + 1)
2 F0 =
Ft 2 (e fa - 1)
F2 = F0 - fa
2 Ft e
F1 = fa
e -1
Ft
F1 = F2 .e fa F2 = fa
e -1

35
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

Coâng thöùc Euler khi tính ñeán löïc quaùn tính ly taâm:

F1 - Fv fa
=e
F2 - Fv

Ñoái vôùi ñai thang, thay:

f
f '= »3f (g = 360 ÷ 400 )
g
sin
2
36
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Löïc taùc duïng leân daây ñai:

F1 - F2 = Ft
Ft e fa + 1
Ft F0 = fa
+ Fv
F1 = F0 + 2 e -1
2 Ft e fa

Ft F1 = fa + Fv
F2 = F0 - e -1
2 Ft
F2 = fa + Fv
e -1
F1 - Fv fa
=e
F2 - Fv
37
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Löïc taùc duïng leân truïc vaø oå:

b b
Fr = F1 cos( - u ) + F2 cos( +u)
2 2
38
2.5. LÖÏC TAÙC DUÏNG LEÂN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Löïc taùc duïng leân truïc vaø oå:

b b
Fr = F1 cos( - u ) + F2 cos( +u)
2 2
Vì u raát nhoû neân:

b b
Fr » ( F1 + F2 ) cos = 2 F0 sin
2 2

a1 a1
Fr » 2 F0 sin Fr » 3F0 sin
2 2

Ñoái vôùi caùc boä truyeàn khoâng coù boä phaän caêng ñai39
2.6. ÖÙNG SUAÁT TRONG DAÂY ÑAI

F0
ÖÙng suaát caêng ban ñaàu: s0 =
A
Ft
ÖÙng suaát treân nhaùnh caêng: F +
F1 0
2 st
s1 = = = s0 +
A A 2

Ft
ÖÙng suaát treân nhaùnh chuøng:
F -
F2 0
2 st
s2 = = = s0 -
A A 2

Fv
ÖÙng suaát ly taâm (khi v>30m/s): sv =
A 40
2.6. ÖÙNG SUAÁT TRONG DAÂY ÑAI

ÖÙng suaát uoán: (sinh ra trong

ñoaïn daây ñai bò uoán cong)
s F = e.E

d
sF = .E
d
Khi taêng d hoaëc giaûm d thì öùng suaát uoán seõ taêng
leân, laøm giaûm tuoåi thoï cuûa ñai. 41
 2.6. ÖÙNG SUAÁT TRONG DAÂY ÑAI

Khi daây ñai quay 1 voøng thì öùng suaát uoán sinh ra trong ñai
thay ñoåi 2 chu kyø. ÖÙng suaát trong daây ñai thay ñoåi theo
thôøi gian. ÖÙng suaát lôùn nhaát ôû treân nhaùnh caêng, taïi ñieåm
daây ñai baét ñaàu tieáp xuùc vôùi baùnh ñai nhoû (ñieåm A):

s max = s 1 + s F + s v
1

s min = s 2 + s v 42
2.7. HIEÄN TÖÔÏNG TRÖÔÏT – HIEÄU SUAÁT BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Hieän töôïng tröôït:

HIEÄN TÖÔÏNG TRÖÔÏT

Tröôït hình hoïc Tröôït ñaøn hoài Tröôït trôn

43
2.7. HIEÄN TÖÔÏNG TRÖÔÏT – HIEÄU SUAÁT BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Hieän töôïng tröôït:

44
2.7. HIEÄN TÖÔÏNG TRÖÔÏT – HIEÄU SUAÁT BOÄ TRUYEÀN ÑAI

b. Ñöôøng cong tröôït vaø hieäu suaát boä truyeàn ñai:

45
2.8. CAÙC DAÏNG HOÛNG VAØ CHÆ TIEÂU TÍNH

a. Caùc daïng hoûng:

Ñöùt ñai do moûi: khi ñai quay 1 voøng, öùng suaát keùo
thay ñoåi 1 chu kyø, öùng suaát uoán trong ñai thay ñoåi
theo 2 chu kyø. ÖÙng suaát thay ñoåi theo chu kyø laø
nguyeân nhaân gaây neân hoûng ñai do moûi.

46
2.8. CAÙC DAÏNG HOÛNG VAØ CHÆ TIEÂU TÍNH

a. Caùc daïng hoûng:

Noùng do ma saùt: do ma saùt giöõa daây ñai vaø

baùnh ñai, ma saùt trong daây ñai neân khi laøm vieäc
daây ñai bò noùng leân.

Hieän töôïng tröôït trôn: khi goùc tröôït baèng goùc oâm
thì baét ñaàu xaûy ra hieän töôïng tröôït trôn (do quaù
taûi).

47
2.8. CAÙC DAÏNG HOÛNG VAØ CHÆ TIEÂU TÍNH

b. Khaû naêng laøm vieäc vaø chæ tieâu tính:

Caùc tieâu chuaån veà khaû naêng laøm vieäc:

Ø Khaû naêng keùo: xaùc ñònh bôûi löïc ma saùt giöõa
ñai vaø baùnh ñai ñeå traùnh hieän töôïng tröôït trôn.
Ø Tuoåi thoï ñai: trong ñieàu kieän laøm vieäc bình
thöôøng, haïn cheá söï hoûng ñai do moûi.

Chæ tieâu tính:

Ø Tính theo khaû naêng keùo: ñeå traùnh hieän töôïng
tröôït trôn.
Ø Tính theo tuoåi thoï: ñeå traùnh ñöùt ñai.
48
2.8. CAÙC DAÏNG HOÛNG VAØ CHÆ TIEÂU TÍNH

b. Khaû naêng laøm vieäc vaø chæ tieâu tính:

49
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Ñieàu kieän beàn: j £ j0

Ft
£ j0
2 F0
Ft £ 2 F0 j 0
Ft F0
£ 2 j0
A A
s t £ 2s 0 j 0
s t £ [s t ] [s t ] = 2s 0 j0 50
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Xeùt ñeán söï khaùc bieät giöõa ñieàu kieän thöïc vaø
ñieàu kieän thí nghieäm:

[s t ] = [s t ]0 .C

51
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai deït:

52
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai deït:

53
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai deït:

54
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai thang:

55
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai thang:

56
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI

a. Tính theo khaû naêng keùo:

Tính toaùn ñai thang:

57
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Tính theo tuoåi thoï:
Moái quan heä giöõa soá chu kyø laøm vieäc töông
ñöông vaø tuoåi thoï:

N E = 2.3600 Lh i

Coâng thöùc tuoåi thoï cuûa ñai:

m
æ sr ö
çç ÷÷ .107
è s max ø
Lh =
2.3600. i
58
2.9. TÍNH TOAÙN BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Tính theo tuoåi thoï:

Coâng thöùc tuoåi thoï cuûa ñai:

m
æ sr ö
çç ÷÷ .107
è s max ø
Lh =
2.3600. i

59
2.10. TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Trình töï thieát keá boä truyeàn ñai deït:

60
2.10. TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Trình töï thieát keá boä truyeàn ñai deït:

61
2.10. TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI
a. Trình töï thieát keá boä truyeàn ñai deït:

62
2.10. TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Trình töï thieát keá boä truyeàn ñai thang:

63
2.10. TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ BOÄ TRUYEÀN ÑAI
b. Trình töï thieát keá boä truyeàn ñai thang:

64