‫مش‬

‫معانی هور ابواب ثالثی مزید‬

‫مثال ‪2‬‬ ‫مثال ‪1‬‬ ‫مشهورترین معنا‬ ‫باب‬
‫جَلَس بکر (بکر نشست) ←‬ ‫ضَحِکَ سعید (سعید خندید) ←‬ ‫تعدیه‬ ‫اِفعال‬
‫اجلس بکر زیداً (بکر‪ ،‬زید را‬ ‫ضاحَک سعید عمرواً (سعید‪ ،‬عمرو را‬
‫نشاند)‬ ‫خنداند)‬
‫هَدَمَ البناءَ (ساختمان را ویران کرد) ← لَطَمَه (به صورت او سیلی زد)‬ ‫تکثیر‬ ‫تفعیل‬
‫←‬ ‫هَدَمَ البناءَ (ساختمان را بسیار ویران‬
‫لطَمَه (به صورت او بسیار سیلی‬ ‫کرد)‬
‫زد)‬
‫غَضِبَ علیه (بر او خشم‬ ‫ضَرَبَ سعید علیاً (سعید‪ ،‬علی را زد)‬ ‫مشارکت‪1‬‬ ‫مفاعله‬
‫گرفت) ←‬ ‫←‬
‫غاضبه (همدیگر را خشمگین‬ ‫ضاربَ سعید علیاً (سعید و علی‬
‫کردند)‬ ‫یکدیگر را زدند)‬

‫حسد زید (زید حسد ورزید)‬ ‫کتب زید الرسالةَ (زید نامه را نوشت)‬ ‫مشارکت‬ ‫تفاعل‪3‬‬
‫←‬ ‫←‬
‫تحاسدَ زید و بکر او‬ ‫تکاتبَ زید و بکر (زید و بکر با هم‬
‫تحاسدا‬ ‫مکاتبه کردند)‬
‫(زید و بکر بر یکدیگر حسد‬
‫ورزیدند)‬
‫حَزَنته فاحتَزَ َ‬
‫ن‬ ‫نقلت الشیءَ فانتَقَلَ‬ ‫مطاوعه‪2‬‬
‫افتعال‬
‫(شیء را جابجا کردم پس آن شیء جابجا (او را ناراحت کردم پس او‬
‫ناراحت شد)‬ ‫شد)‬
‫کشفته فانکشفَ‬ ‫خَرَقت الثوبَ فانخرقَ‬ ‫مطاوعه‪5‬‬ ‫انفعال‪4‬‬
‫(آن را آشکار کردم پس آشکار‬ ‫(لباس را پاره کردم پس پاره شد)‬
‫شد)‬
‫قَلَعته فتقَلَعَ‬ ‫طهَرت الثوبَ فتطهَرَ‬ ‫مطاوعه‬ ‫‪6‬‬
‫تَفَعل‬
‫(آن را از بیخ کندم پس آن کنده‬ ‫(لباس را پاکیزه کردم پس پاکیزه شد)‬
‫شد)‬
‫استظهرَ (یاری خواست)‬ ‫استرزقَ (روزی طلبید)‬ ‫طلب‬ ‫استفعال‬

‫گروه «طلبگی تا اجتهاد»‬

‫‪www.tt-ej.ir‬‬
 ‫مش‬
‫معانی هور ابواب ثالثی مزید‬
‫نکات‪:‬‬
‫‪ .1‬سه باب مفاعله‪ ،‬تفاعل و افتعال دارای معنای مشارکت هستند که با یکدیگر تفاوت هایی دارند و این‬
‫تفاوت ها را از اینجا مشاهده کنید‪.‬‬
‫صرف ساده صفحه ‪171‬‬
‫تفاوت مشارکت ابواب مفاعله‪ ،‬تفاعل و افتعال‬
‫مثال‬ ‫تفاوت معنوی‬ ‫تفاوت لفظی‬ ‫مشارکت‬

‫بیان صریح فاعل بودن زید ضاربَ زید بکر ًا‬ ‫بعدش‪:‬‬
‫مفاعله‬
‫دو اسمِ فاعل و مفعول‬
‫و مفعول بودن بکر‬
‫بیان ضمنی فاعل بودن بکر‬
‫و مفعول بودن زید‬

‫اختصمَ القوم (آن قوم‬ ‫‪‬‬ ‫بیان فاعل و مفعول بودن زید و‬ ‫بعدش دو حالت دارد‪:‬‬
‫افتعال‬
‫بایکدیگر ستیزه کردند)‬ ‫بکر‬ ‫‪ ‬یک اسم دارای افراد‬
‫اختصمَ زید و بکر‬ ‫‪‬‬
‫و برعکس آن‬ ‫‪ ‬دو اسم مرفوع به‬
‫به طور همزمان‬ ‫عنوان فاعل‬

‫تضاربَ الرجلانِ او تضاربا‬ ‫‪‬‬ ‫بیان فاعل و مفعول بودن زید و‬ ‫بعدش دو حالت دارد‪:‬‬
‫تفاعل‬
‫(آن دو مرد بایکدیگر زد و خورد‬ ‫بکر‬ ‫‪ ‬یک اسم دارای افراد‬
‫کردند)‬ ‫و برعکس آن‬ ‫‪ ‬دو اسم مرفوع به‬
‫تضاربَ زید و بکر‬ ‫‪‬‬ ‫به طور همزمان‬ ‫عنوان فاعل‬

‫‪ .2‬تعریف مطاوعه(اثرپذیری)‪ :‬مطاوعه عبارت است از رابطه ای میان دو فعل‪ ،‬به شکلی که فاعلِ فعل اول‪ ،‬اثری را بر روی‬
‫مفعول خود ایجاد میکند و سپس این مفعول‪ ،‬فاعل فعلِ دوم شده و این اثر را میپذیرد‪.‬‬
‫‪ .3‬هنگام صرف «مضارع معلوم» این باب (تفاعل)‪ ،‬در صیغه هایی که دو تاء جمع میشود‪ ،‬جایز است یک تاء را‬
‫حذف کنیم‪.‬‬
‫مانند‪ :‬تتکاثرَ ← تکاثرَ‬
‫‪ .4‬دو نکته‪:‬‬
‫‪ .1‬افعالی که دارای «اثر محسوس» و «قابل مشاهده خارجی» هستند به این باب میروند و افعالی مانند «افعال‬
‫قلوب»(ظنّ‪ ،‬عَلِمَ‪ ،‬حسِبَ‪ ،‬خال ‪ )...‬و فکر و ‪ ...‬در این باب وارد نمیشوند‪.‬‬
‫لازم است‪.‬‬ ‫این باب همواره‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ .5‬تنها معنای این باب مطاوعه است‪.‬‬
‫‪ .6‬د ر این باب هم مانند باب تفاعل‪ ،‬وقتی دو تاء کنار یکدیگر جمع میشوند‪ ،‬جایز است یکی از دو تاء حذف شود‪.‬‬
‫مانند‪ :‬تتشرّفُ ← تشرَّفُ‬

‫گروه «طلبگی تا اجتهاد»‬

‫‪www.tt-ej.ir‬‬