1

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ

1η ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΝΟx

ΑΠΑΕΡΙΩΝ ΛΕΒΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ, 6725

ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΗΣ, 6748
ΜΟΛΛΑ-ΟΓΛΟΥ ΜΟΥΖΕΓΙΕΝ, 6537

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΝΤΖΙΑΧΡΗΣΤΟΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

 2

Περιεχόμενα

1. Θεωρητικό υπόβαθρο.…………………………………………………………………….....3
1.1. Κατάλυση.…………………………………………………………………………….4
1.2. Προσρόφηση…………………………………………………………………………5
1.2.1. Περιγραφή τεχνολογίας…………………………………………………..…5
1.2.2. Ενεργός άνθρακας…………………………………………………………..6
1.2.3. Αναγέννηση προσροφητή………………………………………………….7
1.3. Απορρόφηση…………………………………………………………………………9
1.3.1. Περιγραφή τεχνολογίας……………………………………………………..9
1.3.2. Εξοπλισμός απορρόφησης αερίου ………………………………………
11

2. Μεθοδολογία..……………….……………………………………………………………....12
2.1. Υπολογισμός καυσαερίων…………………………..
……………………………..12
2.2. Μεθοδολογίας κατάλυσης.…………………………………………..…………….14
2.3. Μεθοδολογίας προσρόφησης……………………………………………………..13
2.4. Απορρόφηση………………………………………………………………………..18

3. Αποτελέσματα…………………………………….…………………………………….…...22

4. Συμπεράσματα………………………………………………………………………......….25

5. Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………28
 3

1. Θεωρητικό υπόβαθρο

1.1. Κατάλυση

Η κατάλυση, ως χημική διεργασία, αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό που επιτρέπει την
επιτάχυνση των χημικών αντιδράσεων. Αυτό σημαίνει ότι μια αντίδραση που θα απαιτούσε
ώρες για να ολοκληρωθεί χωρίς την παρουσία καταλύτη, μπορεί να ολοκληρωθεί σε λίγα
δευτερόλεπτα με τη χρήση ενός κατάλληλου καταλύτη. Η κατάλυση αποτελεί μια από τις
πλέον διαδεδομένες χημικές διεργασίες, χρησιμοποιούμενη όχι μόνο για τη μείωση των
ρύπων αλλά και για τη σύνθεση και τη διάσπαση χημικών ενώσεων. Οι ακριβείς μηχανισμοί
που επιτρέπουν στον καταλύτη να επιταχύνει τις χημικές αντιδράσεις είναι πολύπλοκοι και
εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος του καταλύτη, τα αντιδρώντα και το
είδος της αντίδρασης. Για παράδειγμα, στην αντιμετώπιση των NOx, χρησιμοποιούνται
βιομηχανικοί καταλυτικοί μετατροπείς που μπορούν να αναγάγουν τα NOx σε N2, ή να
οξειδώσουν οργανική ύλη προς CO2 και H2O.

Γενικά, ο καταλύτης μπορεί να μειώσει την ενέργεια ενεργοποίησης μιας αντίδρασης,

επιτρέποντάς της να εκτελεστεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι χωρίς την παρουσία του. Η πιο
ευρέως διαδεδομένη καταλυτική διεργασία αντιρρύπανσης στη βιομηχανία είναι η αναγωγή
των οξειδίων του αζώτου με τη χρήση αμμωνίας, που οδηγεί στη μετατροπή τους σε άζωτο
και νερό. Αυτή η διεργασία γνωστή ως επιλεκτική καταλυτική αναγωγή (SCR) χρησιμοποιεί
επιλεκτικούς καταλύτες που επιτρέπουν την ανάγωγη μόνο των οξειδίων αζώτου (Εικόνα 1).
Η χημική αντίδραση που γίνεται σε αυτή την διεργασία είναι η εξής:

2NO2 + 4NH3 + O2 → 3N2 + 6H2O

 4

Εικόνα 1. Σχηματικό διάγραμμα ροής για κατάλυση NO2

Η διεργασία της επιλεκτικής καταλυτικής αναγωγής αποδεικνύεται ιδιαίτερα

αποτελεσματική σε υψηλές θερμοκρασίες, πάνω από 200-250°C, επιτρέποντας έναν υψηλό
βαθμό μετατροπής που μπορεί να φτάσει το 80-85%. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά,
απαιτείται παροχή, σε σωστή αναλογία, αμμωνίας εξωτερικά στη ροή του απαερίου. Οι
καταλυτικοί μετατροπείς που χρησιμοποιούνται συνήθως αποτελούνται από κεραμικό ή
μεταλλικό υπόστρωμα, στην επιφάνεια του οποίου είναι διεσπαρμένοι κόκκοι του καταλύτη.
Ως καταλύτης, συνήθως χρησιμοποιείται βανάδιο ή ζεόλιθοι. Στην εικόνα 2 παρατηρείται η
σχηματική αναπαράσταση ενός τυπικού καταλύτη.
 5

Εικόνα 2. Όψη σε τομή ενός τυπικού καταλύτη

Η επιλεκτική καταλυτική αναγωγή έχει εφαρμογή σε πληθώρα βιομηχανικών

εγκαταστάσεων, όπως μεγάλοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας με χρήση στερεών καυσίμων
ή φυσικού αερίου, μεγάλοι βιομηχανικοί καυστήρες και αποτεφρωτήρες απορριμμάτων.
Επίσης, έχει βρει εφαρμογή σε κινητήρες ντίζελ πλοίων και τραίνων. Από το 2008 και έπειτα,
στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει ξεκινήσει η εφαρμογή συστημάτων SCR και για την
αντιρρύπανση κινητήρων φορτηγών. Η βασική αρχή λειτουργίας παραμένει ίδια με τη
βιομηχανική εφαρμογή της διεργασίας.

1.2. Προσρόφηση

1.2.1. Περιγραφή τεχνολογίας

Η απομάκρυνση χαμηλών συγκεντρώσεων αερίων και ατμών από ρεύμα εξόδου με

προσκόλληση αυτών των ουσιών στην επιφάνεια πορωδών στερεών είναι παράδειγμα μιας
πρακτικής εφαρμογής προσρόφησης. Με κατάλληλη εκλογή του προσροφητικού στερεού
(προσροφητής) και του χρόνου επαφής μεταξύ του στερεού και των ατμών ενός ρεύματος
 6

εξόδου, είναι εφικτές πολύ υψηλές αποδόσεις απομάκρυνσης. Επιπρόσθετα, η διεργασία

μπορεί να σχεδιαστεί για να παρέχει οικονομική ανάκτηση του προσροφούμενου ατμού
(προσροφημένη ουσία). Η προσρόφηση αερίων χρησιμοποιείται σε βιομηχανικές εφαρμογές
όπως ο έλεγχος οσμών, η ανάκτηση πτητικών διαλυτών όπως το βενζόλιο, η αιθανόλη, το
τριχλωροαιθυλένιο, το φρέον κ.ο.κ., και στις διεργασίες ξήρανσης αέριων ρευμάτων. Κυρίως
όμως, χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs) σε
συστήματα σταθεροποιημένης και ρευστοποιημένης κλίνης.

Εικόνα 2. Προσροφητήρας ενεργού άνθρακα σε βιομηχανική εγκατάσταση.

Αρχικά περιγράφονται τα στοιχεία και η λειτουργία μιας τυπικής σταθεροποιημένης κλίνης

άνθρακα. Το σύστημα χρησιμοποιεί δυο οριζόντια κυλινδρικά δοχεία στα οποία η κλίνη
κοκκώδους ενεργού άνθρακα στηρίζεται πάνω σε βαριά σχάρα. Η τοποθέτηση βαλβίδας
επιτρέπει σε κάθε κλίνη να απομονωθεί. Το μίγμα αέρα – ρύπου από μια βιομηχανική
διεργασία εισέρχεται στον κύριο ανεμιστήρα και διέρχεται μέσα από έναν ψύκτη. Ο λόγος της
ψύξης είναι ότι η ποσότητα των ρύπων που μπορούν να προσροφηθούν ανά μονάδα μάζας
άνθρακα αυξάνει καθώς η θερμοκρασία μειώνεται. Το ψυχόμενο αέριο ρεύμα στη συνέχεια
περνά μέσα από την προσροφητική κλίνη με φορά από κάτω προς τα πάνω, όπου ο ρύπος
απομακρύνεται και ο αέρας που παραμένει είτε απελευθερώνεται είτε επιστρέφει στην κύρια
διεργασία. Μια συσκευή ελέγχου ατμών στην έξοδο ανιχνεύει τον κορεσμό της κλίνης μέσω
του ελέγχου της συγκέντρωσης του ρύπου στα απαέρια. Όταν η συσκευή ελέγχου ανιχνεύσει
ότι μια προκαθορισμένη μέγιστη τιμή συγκέντρωσης του ρύπου έχει ξεπεραστεί (υπέρβαση),
το ρεύμα αέρα – ατμού αυτόματα εκτρέπεται στην ανενεργό κλίνη, η οποία έχει αναγεννηθεί
και ψυχθεί.

Στη συνέχεια, η κορεσμένη (εξαντλημένη) κλίνη αναγεννάται με άμεση επαφή με υδρατμό

χαμηλής πίεσης, ο οποίος εισάγεται από την κορυφή της κλίνης. Ο προσροφημένος ρύπος
 7

εκτοπίζεται από τον άνθρακα και το μίγμα υδρατμού και ρύπου συμπυκνώνεται και
συλλέγεται σε συσκευή διαχωρισμού (decanter) για ένα αρχικό διαχωρισμό. Εάν ο
συμπυκνωμένος ρύπος είναι αδιάλυτος στο νερό σε ικανοποιητικό βαθμό, ο διαχωρισμός
είναι επαρκής. Διαφορετικά, μπορεί να απαιτηθεί πρόσθετος διαχωρισμός (για παράδειγμα,
με απόσταξη).

Εικόνα 3. Σχηματική διάταξη ζεύγους προσροφητήρων σε παράλληλη σύνδεση

1.2.2. Ενεργός άνθρακας

Ο όρος ενεργός όταν χρησιμοποιείται στα προσροφητικά υλικά αναφέρεται στην αυξημένη
εσωτερική και εξωτερική επιφάνεια η οποία προέκυψε μετά από ειδική επεξεργασία. Κάθε
ανθρακούχο υλικό μπορεί να μετατραπεί σε ενεργό άνθρακα. Τσόφλι καρύδας, οστά, ξύλο,
κάρβουνο, πετρελαϊκός οπτάνθρακας, λιγνίνη και λιγνίτης όλα αυτά χρησιμεύουν ως πρώτες
ύλες για ενεργό άνθρακα. Εντούτοις, στην πλειοψηφία του ο βιομηχανικός άνθρακας
παράγεται από ασφαλτούχο άνθρακα.

Ο ενεργός άνθρακας παράγεται αρχικά από την αφυδάτωση και απανθράκωση των
ανθρακούχων πρώτων υλών. Η ενεργοποίηση ολοκληρώνεται κατά τη διάρκεια ελεγχόμενη ς
οξείδωσης στην οποία το ανθρακούχο υλικό θερμαίνεται παρουσία ενός οξειδωτικού αερίου.
Για συγκεκριμένους άνθρακες, η αφυδάτωση μπορεί να γίνει με τη χρήση χημικών ουσιών. Η
ιδανική πρώτη ύλη έχει δομή πόρων πού εξασφαλίζει ομοιόμορφη κατανομή πόρων και
υψηλή ικανότητα προσρόφησης όταν ενεργοποιηθεί. Ο ενεργός άνθρακας φτιάχνεται για
ειδική τελική χρήση μέσω επιλογής τη πρώτης ύλης και ελέγχου της διεργασίας
ενεργοποίησης. Άνθρακες για εφαρμογή στην αέρια φάση έχουν (ειδική) επιφάνεια που
2
m
κυμαίνεται μεταξύ: 800 έως 1200 . Ο όγκος πόρων κατά το μεγαλύτερο μέρος βρίσκεται
g
 8

κατανεμημένος σε μια στενή περιοχή Διαμέτρων Πόρων και συνήθως αυτή κυμαίνεται από: 4
έως 30 angstroms (1 Ǻ = 0,0001 μm).

Εικόνα 4. Μηχανισμός προσρόφησης του ενεργού άνθρακα

Τα ανθρακούχα ποριακά «κόσκινα» προβάλλονται ως μια σημαντικά υποσχόμενη

πρόσθετη τεχνολογία στο σχεδιασμό των συστημάτων προσρόφησης. Τα μοριακά κόσκινα
διαφέρουν από τον ενεργό άνθρακα στο ότι η πρώτη ύλη είναι συνήθως ένα πολυμερές υλικό
το οποίο παράγει ομοιόμορφου μεγέθους πόρους περίπου: 5 angstroms. Τα Ανθρακούχα
Κόσκινα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο διαχωρισμό υγρών με χαμηλά σημεία βρασμού.

Για τη μείωση της πτώσης πίεσης σε σταθεροποιημένες κλίνες, χρησιμοποιείται άνθρακας

σε κοκκώδη μορφή ή σε μορφή παλέτας. Τυπικά, το μέγεθος των σωματιδίων του κοκκώδη
άνθρακα είναι περίπου: 0,05 in, το οποίο αντιστοιχεί σε μέγεθος κόσκινου μεταξύ: 10 και 20
mesh στην κλίμακα κόσκινων των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο ενεργός άνθρακας πρέπει να
είναι αρκετά σκληρός για την ελαχιστοποίηση της φθοράς στην κλίνη και τη δημιουργία πολύ
μικρών σωματιδίων (μικρά σωματίδια άνθρακα μπορούν να περιορίσουν τη ροή του αερίου
μέσα στην κλίνη). Για να καθοριστεί η σκληρότητα του άνθρακα, ο άνθρακας δονείται σε
κόσκινο 14 mesh με χαλύβδινες μπάλες για 30 λεπτά. Η σκληρότητα είναι το ποσοστό
βάρους που παραμένει στο κόσκινο, τα οποίο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 % για
ικανοποιητική συντήρηση σε σταθεροποιημένες κλίνες.

1.2.3. Αναγέννηση προσροφητή

Ουσίες που προσροφώνται αντιστρεπτά σε ενεργό άνθρακα ή άλλους προσροφητήρες

μπορούν να απομακρυνθούν με:
 9

 Επαφή με θερμό αδρανές αέριο (μπορεί να χρησιμοποιηθεί αέρας εάν η

προσροφημένη ουσία δεν είναι εύφλεκτη)
 Επαφή με ατμό σε χαμηλή πίεση
 Μείωση της πίεσης πάνω από την κλίνη (επίσης αναφέρεται και ως προσρόφηση με
ταλαντευόμενη πίεση (pressure swing adsorptίon ή ΡSΑ)

Οι μέθοδοι 1 και 2 ουσιαστικά είναι ίδιες. Εντούτοις, για τους περισσότερους διαλύτες, η
αναγέννηση με ατμό είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματική απ' ότι η αναγέννηση με
αδρανές αέριο, η οποία χρησιμοποιείται μόνον σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου το νερό θα
ρύπαινε τον ανακτώμενο διαλύτη είτε με χημική αντίδραση είτε με το σχηματισμό μίγματος
που ο διαχωρισμός του είναι δύσκολος. Η αναγέννηση με μείωση της πίεσης συχνά δεν είναι
οικονομική σε συστήματα ανάκτησης ή ελέγχου αέριας ρύπανσης με προσρόφηση, αλλά έχει
χρησιμοποιηθεί στην ανάκτηση ατμών βενζίνης από δραστηριότητες φόρτο-εκφόρτωσης
βυτίων σε δεξαμενές.

Οι περισσότερες σταθεροποιημένες κλίνες άνθρακα σχεδιάζονται για αναγέννηση με ατμό.

Η ποσότητα ατμού που απαιτείται για την αναγέννηση είναι συνάρτηση της φόρτισης του
άνθρακα, της ευκολίας απομάκρυνσης της προσροφημένης ουσίας και της γεωμετρίας της
κλίνης. Η παροχή του ατμού κατά την αναγέννηση μπορεί να προσδιοριστεί σε kg ατμού ανά
kg ανακτημένου διαλύτη ή σε kg ατμού ανά kg άνθρακα. Ένα κατάλληλα σχεδιασμένο
σύστημα δεν απαιτεί περισσότερο από 1 – 4 kg Ατμού ανά kg ανακτημένου διαλύτη ή 0,2 –
0,4 kg ατμού ανά kg άνθρακα. Εάν η τελευταία ποσότητα είναι η μεγαλύτερη (η οποία
συνήθως είναι για την περίπτωση χαμηλής φόρτισης άνθρακα) τότε η ποσότητα αυτή θα
πρέπει να καθοριστεί.

Ο χαμηλής πίεσης κορεσμένος ατμός επιφέρει γρήγορη θέρμανση του δοχείου

προσρόφησης και της κλίνης του άνθρακα. Λιγότερο από 10% της συνολικής εισερχόμενης
Θερμότητας χρησιμοποιείται στη διεργασία της εκρόφησης. Περίπου το 70% της θερμότητας
εξέρχεται ως ατμός και περίπου το 20% θερμαίνει το δοχείο και τον άνθρακα. Η
αποτελεσματική χρήση του ατμού αναγέννησης έχει ως πρόσθετο όφελος, την
ελαχιστοποίηση του μεγέθους του συμπυκνωτή.

Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την επαφή της κλίνης άνθρακα με τον ατμό είναι ένα
σημαντικό ζήτημα κατά το σχεδιασμό. Η γρήγορη θέρμανση της κλίνης είναι επιθυμητή, αλλά
θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να μην «υπερθερμανθούν» οι ρύποι στην κλίνη (η
υπερθέρμανση μειώνει συνεχώς την ικανότητα του προσροφητή). Ένα από τα αποτελέσματα
της υπερθέρμανσης είναι ο σχηματισμός πολυμερών χαμηλής πτητικότητας. Η ροή του
 10

ατμού στην κλίνη συνήθως είναι από την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που εισέρχεται το
αέριο, έτσι οι ρύποι δεν οδηγούνται ακόμα πιο μέσα στην κλίνη.

1.3. Απορρόφηση

1.3.1. Περιγραφή τεχνολογίας

Στον έλεγχο της αέριας ρύπανσης, η απορρόφηση αναφέρεται ως η επιλεκτική μεταφορά

μιας ουσίας από ένα αέριο σε ένα υγρό με το οποίο βρίσκεται σε επαφή. Η αρχή του
διαχωρισμού είναι η κατά προτίμηση διαλυτότητα ενός συστατικού του αερίου στο υγρό. Η
κινητήρια δύναμη για τη μεταφορά αυτή είναι η διαφορά συγκέντρωσης του συγκεκριμένου
αέριου μεταξύ του αερίου μίγματος (υψηλή συγκέντρωση) και του υγρού μίγματος (χαμηλή
συγκέντρωση). Προϋπόθεση είναι το αέριο να είναι διαλυτό στο απορροφητικό υγρό. Επίσης,
το απορροφητικό υγρό πρέπει να είναι αυστηρά εκλεκτικό, ώστε να απορροφάται μόνο το
επιθυμητό συστατικό. Ο ρυθμός απορρόφησης, άρα και η αποτελεσματικότητα της
διεργασίας, ευνοείται σε υψηλή πίεση και χαμηλή θερμοκρασία. Ο έλεγχος αυτών των δύο
παραμέτρων είναι σημαντικός, διαφορετικά μπορεί να συμβεί εκρόφηση από το υγρό προς
την αέρια φάση, με αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης ρύπων στην αέρια φάση.

Στην πλειοψηφία των εφαρμογών στον έλεγχο της ρύπανσης, το υγρό επαφής είναι το
νερό και η διεργασία μερικές φορές αναφέρεται ως καθαρισμός αερίου (scrubbing) ή πλύση
(washing). Συχνά παραδείγματα εφαρμογής Απορρόφησης αερίων στον έλεγχο της
ρύπανσης είναι:

 Της απομάκρυνσης και ανάκτησης αμμωνίας στη βιομηχανία λιπασμάτων

 Της απομάκρυνσης υδροφθορίου από τα απαέρια φούρνου γυαλιού
 Του ελέγχου του διοξειδίου του θείου από πηγές καύσης
 Της ανάκτησης υδατοδιαλυτών ουσιών (διαλύτες) όπως η ακετόνη και η μεθυλική
αλκοόλη
 Του ελέγχου οσμηρών αερίων από εργοστάσια διεργασιών τήξης

Η απορρόφηση αερίου περιλαμβάνει τη διάχυση της ουσίας από ένα αέριο διαμέσου της
διεπιφάνειας αερίου – υγρού με τελική κατάληξη τη διασπορά της στο υγρό. Η διασπορά ή η
διάλυση της απορροφούμενης ουσίας στα υγρό μπορεί να συνοδεύεται και από χημική
αντίδραση.

Τόσο η μοριακή όσο και η τυρβώδης (με δίνη) μεταφορά μάζας είναι παρούσες στη
διεργασία της απορρόφησης. Η διάχυση με δίνη είναι κατά πολύ γρηγορότερη απ' ότι ο
μοριακός μηχανισμός και μεγιστοποιείται όταν από το σχεδιασμό του εξοπλισμού
 11

απορρόφησης προβλέπεται αυτός να λειτουργεί σε υψηλά επίπεδα στροβιλισμού. Ακόμα και

στην περίπτωση αυτή, η κύρια αντίσταση στη μεταφορά μάζας μεταξύ υγρού και αερίου
οφείλεται στις στρωτές στοιβάδες (laminar layers) στα όρια των φάσεων.

1.3.2. Εξοπλισμός απορρόφησης αερίου

Η απορρόφηση αερίου συνήθως πραγματοποιείται σε πύργους με πληρωτικό υλικό. Το

ρεύμα αερίου εισέρχεται από τον πυθμένα της στήλης και οδεύει προς τα πάνω διαμέσου
υγρής κλίνης με πληρωτικό υλικό. Το υγρό εισέρχεται από την κορυφή της στήλης και
κατανέμεται ομοιόμορφα πάνω στο πληρωτικό υλικό της στήλης. Το απαέριο ωθείται
διαμέσου της στήλης και σταδιακά οι απορροφόμενοι ρύποι απομακρύνονται από το υγρό.
Το κορεσμένο υγρό στη συνέχεια αποστραγγίζεται στη βάση της στήλης και απομακρύνεται.

Εικόνα 5. Σχηματικό διάγραμμα ροής τυπικού απορροφητήρα

Το πληρωτικό υλικό μπορεί να έχει οποιαδήποτε γεωμετρική μορφή από αυτές που είναι
διαθέσιμες στο εμπόριο και είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να επιτυγχάνεται μέγιστη επαφή
αερίου – υγρού και χαμηλή πτώση πίεσης στην αέρια φάση. Οι απαιτήσεις για ικανοποιητική
πλήρωση της στήλης είναι:

 Μεγάλη επιφάνεια διαβροχής ανά μονάδα όγκου

 Ελαχιστοποίηση του βάρους
 Ικανοποιητική χημική αντίσταση
 Χαμηλή παρακώλυση της ροής τον υγρού
 12

 Χαμηλή πτώση πίεσης

 Χαμηλό κόστος

Το πληρωτικό υλικό είναι διαθέσιμο για έναν αριθμό υλικών συμπεριλαμβανομένων των
κεραμικών, του γυαλιού, του μετάλλου και διαφόρων πλαστικών.

Η στήλη με πληρωτικό μέσο έχει το πλεονέκτημα της πολύ καλής διεπαφής μεταξύ υγρού
και αερίου, που εξασφαλίζει πολύ καλούς βαθμούς απόδοσης. Από την άλλη μεριά,
εισαγάγει ιδιαίτερα μεγάλες απώλειες πίεσης, που πρέπει να αντισταθμίζονται με την
κατανάλωση ενέργειας για τη ροή του απαερίου. Επίσης, η στήλη είναι κατάλληλη μόνο για
απαέρια χωρίς σωματιδιακό φορτίο, καθώς τα σωματίδια ρυπαίνουν το πληρωτικό μέσο και
μειώνουν την αποτελεσματικότητα της διεργασίας.

Εικόνα 6. Απορροφητήρας με πληρωτικό μέσο σε βιομηχανική εγκατάσταση

2. Μεθοδολογία

2.1. Υπολογισμός καυσαερίων

Παρακάτω αναλύεται η μεθοδολογία για τον υπολογισμό της παροχής όγκου του
καυσαερίου.
 13

Η καταναλισκόμενη ισχύς Pin [ΜW] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pn
P¿ =
η

όπου, Pn [ΜW] : ισχύς λέβητα

η : ο βαθμός απόδοσης της εγκατάστασης, όπου υπολογίζεται με τον τρόπο που φαίνεται
στο σχήμα 2.1:

Σχήμα 1. Υπολογισμός απόδοσης εγκατάστασης

Η παροχή μάζας του φυσικού αερίου ṁ CH 4 [kg/s] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

P¿
ṁCH 4 =
LHV

όπου, LHV [MJ/kg] : Κατώτερη θερμογόνος δύναμη του φυσικού αερίου

Για τον υπολογισμό της παροχής μάζας του καυσαερίου ṁ κ [kg/s] γίνεται χρήση των
συντελεστών της εξίσωσης καύσης του φυσικού αερίου. Θεωρείται ότι το φυσικό αέριο
αποτελείται από 100% μεθάνιο (CH4). Παρακάτω παρουσιάζεται η καύση του μεθανίου με
λ=1,1:

CH4 + 2,2(O2 + 3,76N2) → CO2 + 2H2O + 0,2O2 + 8,27N2

Οι εξισώσεις που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό γραμμομοριακών μαζών και της
σύστασης του καυσαερίου:
m=n· Mr
ni
x i=
n
 14

Η παροχή μάζας του καυσαερίου ṁ ex h [kg/s] υπολογίζεται από τη σχέση:

ṁe xh =9,472· n ̇ CH 4

Η παροχή όγκου του καυσαερίου Q̇ exh [m3/s] υπολογίζεται από τη σχέση:

ṁe xh
Q̇exh =
ρe xh

όπου, ρe xh [kg/m3] η πυκνότητα καυσαερίου που υπολογίζεται ως εξής

ρe xh =∑ x i · ρi

2.2. Μεθοδολογία κατάλυσης

Όπως, αναφέρθηκε και στο θεωρητικό υπόβαθρο, Η κατάλυση πραγματοποιείται με έγχυση

NH3 σύμφωνα με την παρακάτω χημική αντίδραση:

2NO2 + 4NH3 + O2 → 3N2 + 6H2O

με βαθμό απόδοσης όπως στο γράφημα που ακολουθεί:

Σχήμα 2. Εξάρτηση βαθμού απόδοσης καταλύτη με τη θερμοκρασία καυσαερίων

Στον καταλύτη έχουμε θερμικές απώλειες σε ποσοστό (ως προς την εναπομένουσα θερμική
ενέργεια των καυσαερίων) της τάξης του 5%. Η πτώση πίεσης θεωρείται αμελητέα.
 15

Όσως αφορά τα κόστη , το κόστος εγκατάστασης διάταξης NH 3 είναι 10000 €, το κόστος της
αμμωνίας υπολογίζεται από την τιμή της NH 3 που είναι 0,5 [€/kg] και την ποσότητα της
αμμωνίας, ενώ το κόστος του καταλύτη προκύπτει από την δοθείσα απαιτούμενη ποσότητα
καταλύτη, που είναι 100 [kg/(m3/s)], την απόδοση του καταλύτη, την τιμή του καταλύτη, που
είναι 50 [€/kg] και την διάρκεια ζωής του (5 έτη). Επίσης, υπολογίζεται και ο πληθωρισμός
κάθε έτους, ενώ στην κατάλυση, λόγω του μικρότερου βαθμού απόδοσης, σε σχέση με τις
άλλες δύο διεργασίας, έχουμε επιπλέον κόστους μεθανίου. Ο υπολογισμός των τελικών
κοστών δίνεται από τις παρακάτω εξισώσεις:
Ptotal =P catalyst + P NH 3+ P diff . CH 4
30
P total
Pinvestment =∑
i=1 (1+5 % )i

2.3. Μεθοδολογία προσρόφησης

Η τάση ατμών NO2 Pv [bar] προσδιορίζεται από το σχήμα 3 για θερμοκρασία T=50°C.

Σχήμα 3. Τάση ατμών συναρτήσει της θερμοκρασίας

Η μερική πίεση Peq [kPa] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Peq =x · PΟ
 16

όπου, PO [kPa] η Ολική πίεση και x το μοριακό κλάσμα NO2

Η θεωρητική αποδοτικότητα της προσρόφησης προσδιορίζεται από το σχήμα 4 για την

καμπύλη Mesh #3. Η πραγματική αποδοτικότητα προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό της
θεωρητικής με τον συντελεστή αποδοτικότητας προσρόφησης.

Σχήμα 4. Θεωρητική αποδοτικότητα προσρόφησης

Η παροχή μάζας του ρύπου ṁ NO 2 [kg/h] υπολογίζεται από την καταστατική εξίσωση των
τελείων αερίων:

Peq · Q̇ · Mr
ṁNO 2=
R·T

kJ
όπου, R η παγκόσμια σταθερά των αερίων (R=8,314 [ ])
k mol ∙ K

Κατά τη διαδικασία της αναγέννησης το 75% του χρόνου αναγέννησης αφορά τον καθαρισμό
με ατμό και το 25% του χρόνου αφορά την ψύξη της συσκευής.

Η χωρητικότητα της στήλης ενεργού άνθρακα M [kg] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

ṁ NO 2 · t A
Μ=
β

όπου, tA [h] ο χρόνος αναγέννησης και β η πραγματική αποδοτικότητα προσρόφησης

Ο όγκος στήλης V [m3] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

 17

M
V=
ρ

όπου, ρ [kg/m3] η φαινόμενη πυκνότητα ενεργού άνθρακα

Η ταχύτητα απαερίου στην κλίνη u [m/s] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Q̇
u=
L ·W

όπου, L [m] το μήκος κλίνης, W [m] το πλάτος κλίνης

Η παροχή μάζας του ατμού ṁ ατμού [kg/h] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

ṁατμο ύ =s · ṁNO 2

όπου, s η αναλογία μάζας ατμού/προσροφημένου NO2 (s = 4:1)

Η απαιτούμενη θερμική ισχύς για τον ατμό Pατμού [kW] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pατμού =ṁατμού · H ατμού

όπου, Ηατμού [kJ/kg] η ενθαλπία ατμού

Η ενθαλπία ατμού Ηατμού [kJ/kg] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

H ατμού =( hf @ 100 −h f @ 25) + hfg @ 100 + ( hg @ 300 −h g@ 100 )

Δηλαδή υπολογίζεται από το άθροισμα της διαφοράς ενθαλπιών για θέρμανση νερού από
θερμοκρασία περιβάλλοντος θ1=25°C μέχρι τη θερμοκρασία βρασμού θ2=100°C, της
ενθαλπίας εξάτμισης του νερού σε ατμοσφαιρική πίεση και θερμοκρασία βρασμού θ 2=100°C
και της διαφοράς ενθαλπιών για θέρμανση ατμού από θερμοκρασία θ 2=100°C σε
θερμοκρασία θ3=300°C.

Η παροχή του μεθανίου ṁ CH 4 [kg/s] αποκλειστικά για την παραγωγή ατμού υπολογίζεται
σύμφωνα με τη σχέση:

P
ṁCH 4 =
LHV ·η λ

Το κόστος εγκατάστασης της διάταξης προσρόφησης Peq [€] υπολογίζεται σύμφωνα με τη

σχέση:
 18

Pe q=30000+ 2000· V

Το ετήσιο κόστος ενεργού άνθρακα PAC [€] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

K AC · M
P AC =
tλ

όπου, KAC [€/kg] το κόστος ενεργού άνθρακα και tλ [years] η διάρκεια λειτουργίας ενεργού
άνθρακα

Η πτώση πίεσης ΔP [kPa] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

1, 56
ΔP=a· H ·u

όπου, a ο συντελεστής (a = 8) για Mesh #3 και H [m] το ύψος κλίνης

Η ηλεκτρική ισχύς του ανεμιστήρα W [kW] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Δ P· Q̇
W=
ηΗ / Κ

Το ετήσιο κόστος λειτουργίας Po p [€] υπολογίζεται ως εξής:

Po p =N a ds · W · D · 3 65· K H / E

όπου, N a ds ο αριθμός των προσροφητήρων, D [h] η διάρκεια λειτουργίας (πλην καθαρισμού)

και K H / E [€/kWh] το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.

Το ετήσιο κόστος καθαρισμού Pclean [€] υπολογίζεται ως εξής:

Pclean=3 65 · ṁC H 4−cleaning

Έτσι το συνολικό ετήσιο κόστος υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pt otal=Po p · P clean · P AC

Για το συνολικό κόστος επένδυσης ακολουθείτε ο ίδιος υπολογισμός με την κατάλυση.

Για την εύρεση της βέλτιστης λύσης, χρησιμοποιούμε τρεις παραμέτρους και τρεις
περιορισμούς. Οι παράμετροι είναι η διάμετρος ( D a ds ), το ύψος ( H a ds ) και το πλήθος ( N a ds )
 19

των προσροφητήρων που θα χρησιμοποιήσουμε. Οι περιορισμοί που οφείλεται να τηρούνται

είναι οι εξής:

 Da ds / H a ds <1,5
V
 u= <0 , 5
A
 Δ P Nads−1 / Δ P Nads<1,3

Ο συνδυασμός των παραπάνω παραμέτρων θα πρέπει ταυτόχρονα να ικανοποιεί τους

παραπάνω περιορισμούς και να δίνει το ελάχιστο δυνατό κόστος.

2.4. Μεθοδολογία απορρόφησης

Παρακάτω αναλύεται η μεθοδολογία για τους υπολογισμούς που αφορούν την απορρόφηση.

όπου, A [ m2] : Εμβαδόν διατομής απορροφητήρα

Η μέγιστη περιεκτικότητα ρύπου στο υγρό xB* υπολογίζεται από την εξίσωση ισορροπίας
(Henry’s Law):

¿
y b=3· x b

Η ελάχιστη παροχή του υγρού Lmin [kmol/s] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Lmin y b− y t
= ¿
V x b−x t

όπου V [kmol/s] η παροχή του αερίου.

Από το σχήμα 5, έχοντας γνωστή την εξίσωση του οριζόντιου άξονα (με γνωστή πυκνότητα
υγρού και αερίου), βρίσκεται για την καμπύλη 050 (42), η τιμή του κατακόρυφου άξονα. Σε
αυτήν την εξίσωση, η μόνη άγνωστη τιμή είναι αυτή της παροχής καυσαερίου G [kg/m2s].
Αυτή η τιμή αποτελεί την μέγιστη επιτρεπόμενη παροχή, από την οποία προκύπτει η
ελάχιστη επιτρεπόμενη επιφάνεια (και κατ’ επέκταση διάμετρος), ως εξής:

ṁexh
Amin =
Gmax
 20

Σχήμα 5. Διάγραμμα υπολογισμού ελάχιστη διαμέτρου στήλης απορρόφησης

Έτσι ορίζεται μια διάμετρος όπου D>Dmin και υπολογίζεται εκ νέου η επιφάνεια A και η
παροχή V (και G) του καυσαερίου.

Για λόγους ασφαλείας, η παροχή του υγρού πολλαπλασιάζεται με έναν συντελεστή

(ασφαλείας) του οποίου η τιμή κυμαίνεται από 1,25-2.

Η περιεκτικότητα του ρύπου στο υγρό xB υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

V
x b= · ( y − yt )
Lreal b

όπου, V και Lreal είναι οι παροχές του αερίου και του υγρού αντίστοιχα σε [kmol/m2s].

Η ελάχιστες περιεκτικότητες ρύπου στο αέριο yB* και yT* υπολογίζονται από την εξίσωση
ισορροπίας (Henry’s Law):

¿ ¿
y b=3· x b και y t =3 · x t

¿
Επίσης υπολογίζεται και η περιεκτικότητα x t ως εξής:
 21

¿
x t = y t /3

Ο παράγοντας (y-y*)LM υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

( y ¿¿ t− y ¿t )
( y− y ¿ ) LM =( y ¿ ¿ b− y ¿b)− ¿¿
y b− y ¿b
ln ⁡( )
y t − y ¿t

Ο αριθμός μονάδων μεταφοράς NG υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

y b− y t
NG=
( y − y ¿ ) LM

¿
Ο παράγοντας ( 1− y ) LM υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

¿
¿ (1− y b)−(1− y b )
( 1− y ) LM =
1− y b
ln ⁡( ¿)
1− y b

Το ύψος μονάδων μεταφοράς HG υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

G
HG= ¿
K y a · ( 1− y ) LM

Το ύψος στήλης Ζ [m] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Z=N G · H G

Όπως και στην προσρόφηση, πρέπει να ισχύει ο περιορισμός:

D/ H <1,5

Το κόστος εγκατάστασης της διάταξης απορρόφησης Pi [€] υπολογίζεται σύμφωνα με τη

σχέση:

Pi=20000+ 3000· V a bs

όπου, V a bs [m3] ο όγκος στήλης

Το κόστος εγκατάστασης για την επεξεργασία νερού υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pw , i=80000+1000 ·V a bs
 22

Το κόστος επεξεργασίας νερού σε ορίζονται 30 ετών υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pw , 30=K w · Q̇w ·262800

όπου, Kw [€/m3] το κόστος επεξεργασίας νερού και Q̇ w [m3/h] η ωριαία παροχή όγκου νερού

Το συνολικό κόστος ανανέωσης πλαστικού υλικού για τον χρονικό ορίζοντα των 30 ετών
Pm,30 [€] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

30 · K m · V a bs
P pl ,30=
ΔΖ

όπου, Km [€/m3] το κόστος του πλαστικού πληρωτικού μέσου και ΔΖ [years] η διάρκεια ζωής
του.

Η πτώση πίεσης ΔP [kPa] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Δ P=0 , 4 · Z

Η ηλεκτρική ισχύς του ανεμιστήρα W [kW] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Δ P· Q̇
W=
ηΗ / Κ

όπου, ηΗ/Κ : Απόδοση Η/Κ (σε σύνδεση με ανεμιστήρα)

Το ετήσιο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας Pel [€] υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

Pel =K el · E el

όπου, Kel [€/kWh] το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και Eel [kWh] η ετήσια καταναλισκόμενη
ηλεκτρική ενέργεια

Το συνολικό κόστος P [€] για ορίζοντα 30 ετών υπολογίζεται σύμφωνα με τη σχέση:

P=Pi + P w ,i + Pw ,30 + P el ,30 + Pm , 30

Όπου, τα κόστη με δείκτη 30 αναφέρονται στα αντίστοιχα κόστη για το χρονικό ορίζοντα των
30 ετών.
 23

3. Αποτελέσματα

ΚΑΤΑΛΥΣΗ
Ποσότητα NH3 [kg] 3,74E+05

Κόστος NH3 για 1 έτος [€] 6234,60

Κόστος NH3 για 30 έτη [€] 187038,10

Κόστος εγκατάστασης NH3 [€] 10.000,00

Κόστος καταλύτη για 30 έτη [€] 599898,62

Επιπλέον κόστος NH3 ανά έτος [€] 223.159,70

Κόστος κατάλυσης για 1 έτος [€] 249.390,92

Κόστος κατάλυσης για 30 έτη [€] 7.481.727,63

Ποσοστό πληθωρισμού p (%) 5

Αξία επένδυσης για 30 χρόνια [€] 3.843.749,72

ΠΡΟΣΡΟΦΗΣΗ
N (# απορροφητήρων) 7

H [m] 1,5

D_ads [m] 2,2

A_ads [m^2] 3,80132711

V_ads [m^3] 39,9139347

u_Nads [m^2/s] < 0,5 0,32709845

u_Nads-1 [m^2/s] 0,38161486

D/H < 1,5 1,46666667

ΔP_Nads-1/ΔP < 1,3 1,271853214

Κόστος εξοπλισμού [€] 289.827,87

Κόστος λειτουργίας για 1 έτος [€/year] 185.212,92 €

Κόστος λειτουργίας για 30 έτη [€/30years] 5556387,6

Ποσοστό πληθωρισμού p (%) 5

Αξία επένδυσης για 30 χρόνια [€] 3137004,41

 24

Σχήμα 6. Διάγραμμα μεταβολής της πίεσης για έναν κύκλο λειτουργίας στην προσρόφηση

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
N (# απορροφητήρων) 8
Z [m] 1,211232979
D_ads [m] 0,813172798

A_ads [m^2] 0,519344536

V_ads [m^3] 5,032377831

D/H 0,671359526

Κόστος εξοπλισμού [€] 260.129,51 €

Κόστος λειτουργίας για 1 έτος [€/year] 74.278,64 €
Κόστος λειτουργίας για 30 έτη [€/30years] 2.416.022
Ποσοστό πληθωρισμού p (%) 5
Αξία επένδυσης για 30 χρόνια [€] 1.401.974,27 €
 25

0.00016

0.00014

0.00012

0.0001

0.00008

0.00006

0.00004

0.00002

0
0 0.00001 0.00002 0.00003 0.00004 0.00005 0.00006

Καμπύλη Henry Καμπύλη Λειτουργίας

Σχήμα 7. Καμπύλη Henry και καμπύλη λειτουργίας για την περίπτωση της απορρόφησης.

Τα πιο λεπτομερή αποτελέσματα και ο τρόπος υπολογισμός παρουσιάζονται στα αντίστοιχα

φύλλα excel που συνοδεύουν την εργασία.
 26

4. Συμπεράσματα

Και οι 3 μέθοδοι κρίνονται εφικτές, σκόπιμες και αποδεκτές, παρατηρούμε ότι σε βάθος
30ετίας η πιο συμφέρουσα οικονομικά λύση είναι η απορρόφηση. Όπως παρατηρείται στο
σχήμα 8, το κόστος εγκατάστασης είναι πολύ μεγαλύτερο στην προσρόφηση και την
απορρόφηση, λόγω της εγκατάστασης των προσροφητήρων και απορροφητήρων
αντίστοιχα. Το κόστος εγκατάστασης της κατάλυσης είναι μηδενικό.

300,000.00 €

250,000.00 €

200,000.00 €

150,000.00 €

100,000.00 €

50,000.00 €

0.00 €
Κατάλυση
Προσρόφηση
Απορρόφηση

Σχήμα 8. Κόστος εγκατάστασης κατάλυσης, προσρόφησης και απορρόφησης

Όσων αφορά το κόστος λειτουργίας, η κατάλυση παρουσιάζει το μεγαλύτερο κόστος από τις
3 διαδικασίες, ενώ η απορρόφηση το μικρότερο, όπως φαίνεται στο σχήμα 9.

250,000.00 €

200,000.00 €

150,000.00 €

100,000.00 €

50,000.00 €

0.00 €
Κατάλυση
Προσρόφηση
Απορρόφηση

Σχήμα 9. Κόστος λειτουργίας κατάλυσης, προσρόφησης και απορρόφησης

 27

Έτσι, σε ορίζοντα 30 ετών, η πιο συμφέρουσα επιλογή προκύπτει να είναι η απορρόφηση

(όπως παρατηρείται στο σχήμα 10), λόγω κυρίως του μικρότερου κόστους λειτουργίας που
παρουσιάζει.

4,000,000.00 €

3,500,000.00 €

3,000,000.00 €

2,500,000.00 €

2,000,000.00 €

1,500,000.00 €

1,000,000.00 €

500,000.00 €

0.00 €
Κατάλυση
Προσρόφηση
Απορρόφηση

Σχήμα 10. Κόστος επένδυσης σε ορίζοντα 30 ετών κατάλυσης, προσρόφησης και

απορρόφησης

Στα σχήματα 11α και 11β, παρουσιάζονται σκαριφήματα της διάταξης και της χωροθέτησης
της απορρόφησης.
 28

Σχήμα 11α. Σκαρίφημα διάταξης απορρόφησης και διαδρομές των ρευστών.

Σχήμα 11β. Σκαρίφημα χωροθέτησης της διάταξης της απορρόφησης.

 29

5. Βιβλιογραφία

 C. David Cooper, F. C. Alley, «Έλεγχος αέριας ρύπανσης: σχεδιασμός αντιρρυπαντικής

τεχνολογίας», 2023, 3η έκδοση, Εκδόσεις Τζιόλα

 Ντζιαχρήστος Λ., «Σημειώσεις μαθήματος: Τεχνολογία Αντιρρύπανσης Σταθερών

Πηγών», 2024,Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη

 Ν. Μουσιόπουλος, Λ. Ντζιαχρήστος, Θ. Σλίνη, «Σημειώσεις μαθήματος: Tεχνική

Προστασίας Περιβάλλοντος», 2023, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Α.Π.Θ.,
Θεσσαλονίκη