ELE06 - Filipino Prelim Reviewer

Francisco Balagtas
 Bayani ng harayang Pilipino

Panitikan
 Mula sa salitang-ugat na “ titik ”. Tatlong (3) uri ng Panitikan sa Paghahalin:
 Ingles “ literature “.
 Kastila “ literatura “. 1. Pabigkas
 Latin “ Littera”. - pasalin-dila, pagsasa-awit, pakwento o patula
 Nagpapahayag ng mga kaisipan, damdamin, karanasan,
hangarin at diwa ng mga tao. 2. Pasulat
 Nasasalamin ang pinagmulan ng lahi. -Alibata/Baybayin -tawag sa alpabeto noon

Arrogante ( 1983 ) 3. Paelektroniko

 Nagsabing “ Talaan ng buhay ang Panitikan”. -panahon ng teknolohiya
 Naisisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang kanyang buhay.

Panitikang Filipino 3 Uri ng Panitikan sa ayon sa Genre:

 Kinapapalooban ng kasaysayan ng kanilang lahi at kulturang
minana mula sa mga ninuno. 1. Patula
 Sumasaklaw sa pasalita at pasulat na pagpapahayag ng -may sukat, taludturan, saknungan at tugma.
damdamin.
2. Patuluyan
Panitikan ng iba’t ibang lugar sa Pilipino: -patalata tulad ng kwento, nobela at sanaysay.

1. Ivatan 3. Patanghal
2. Negrito -itinatanghal o isinasagawa.
3. Ilokano
4. Kapampangan
5. Mangyan Mga Akdang Pang-panitikan:
6. Bikolano
7. Bisaya 1. Banal na Kasulatan (Holy Scriptures)
8. Muslim sa Mindanao -Palestina at Gresya, batayan ng pananampalataya.

Iba’t ibang uri ng damdamin sa Panitikan: 2. Koran

-Arabia, Bibibliya ng Mahometano/Muslim
 Pag-ibig
 Kaligayahan 3. Iliad at Odessey
 Kalungkutan -Gresya, Akda ni Homer, alamat at metolohiya
 Pagkapoot
 Pag-asa 4. Mahabarata
 Paghihiganti -Epiko ng India, pananampalataya
 Pagkasuklam
5. Divina Commedia
Anyo ng Panitikan: -Italy, Akda ni Dante, pananampalataya at moralidad

 Kwentong bayan 6. El Cid Campeador

 Sanaysay -Epiko ng Espanya, panlahi at alamat
 Tula
 Alamat 7. Awit ni Rolando
 Nobela -Ronces Valles ose Pares, Kasaysayan ng France
 Tanaga
 Bugtong 8. Aklat ng mga araw
 Kasabihan -Confucius, pananampalataya ng China.
 Pelikula
 Awiting bayan 9. Aklat ng mga patay
 Dula -Egypt, aklat ng kulto ni Osiris, metolohiya at teolohiya
 Maikling kwento
 Drama 10. Isang libo at isang gabi
 Balagtasan -Arabia at Persia, ugaling pampamahalaan at panlipunan
 Salawikain
 Kasabihan 11. Canterburry Tales
 Parabula -Chaucer ng Inglatera, pananampalataya at pag-uugali
 Epiko
 Bulong 12. Uncle Tom’s Cabin
-Harriet Beecher Stowe, Estados Unidos, karumaldumal na
Proklamasyon Blg. 968, s. 2015 kalagayan ng mga alipin. Inspirasyon ni Rizal sa pagsusulat
 Buwan ng panitikan ng Pilipinas ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo.
 Ipinagdiriwang tuwing Abril.
 CAR
 Abra, Apayao,  Kabaataken
Dalawang pamamaraan (2) tekstong pampanitikan: Benguet, Ifugao, (kwentong bayan)
Kalinga Apayao at  Lajo (awiting bayan)
1. Makasaysayan o historical na pamamaraan Mt.Province
 Tradisyonal o nakaugaliang paraan Rehiyon III
 Apat na kahatian;  Bataan, Bulacan,  Kwentong bayan,
1. Pre-Spanish Colonial Period (1400-1600) Nueva Ecija, dula, tula, harana
2. Spanish Period (1600-1898 Pampanga at Tarlac
3. American Occupation ( 1898-1946) Rehiyon IV
4. Contemporary Post Colonial Period  Aurora, Batangas  Dula, nobela,
Cavite Sanaysay, tula,
2. Pormalistikong kaparaanan awiting bayan
 Emperikal na pamamaraan Rehiyon V
 Amerikanong sistemang pang-edukasyon Rehiyon VI
 Mas detalyado hindi teorya  Aklan, Antique, Capiz,  Labaw, Donggon
Guinarao, Ilo-illo at (epiko),
Jose Villa Panganiban at Teofilo del Castillo Negros Occidental  Pagkatakon
 Unang gumamit ng interpretasyon ng panliteraturang (bugtong),
teksto.  Asory (dula)
Rehiyon VII
Mga bahagi ng panitikang Filipino:  Cebuano/ Central  Ambahan
Visayas, Bohol, Cebu, (patula ng Mangyan)
1. Katutubong Panitikan Negros Oriental at
 Mula sa sinaunang panahon hanggang sa pananakop na Siquior
ginawa ni Legaspi (1565) Rehiyon VIII
2. Panitikan sa Ilalim ng Krus at Espada Eastern Visayas, Biliran, Eastern  Ang Lubi/ ang niyog
 (1565-1872) nang bitayin ang GOMBURZA. Samar at Leyte (tulang waray)
3. Panitikan sa Pagkagising ng Damdaming Makabayan Rehiyon IX
 (1872-1896)  Basilan, at  Yakan (alamat)
4. Panitikan ng Paghihimagsik at patuloy na Pakikipaglaban Zamboanga  Guman (epiko)
 Mula 1896 hanggang papanakop ng Amerikano  Diole
5. Panitikan sa Ilalaim ng Amerika at sa Malasariling Pamahalaan (awit ng pag-ibig)
 (1910-1941)  Buwa (oyayi)
6. Panitikan ng Mabilis na Pagbabago  Giloy (awit sa patay)
 Pananakop ng hapon (1941-1945) Rehiyon X
 Pagkatatag ng Republika (1945)  Bukidnon, Camiguin,  Limboy (tula)
 Hanggang sa kasalukuyan (1995) Misamis Occidental  Alamat, bugtong
at Oriental
Katangian ng Bawat Panahon:
Rehiyon XI
 ARMM ( Basilan,  Darangan (epiko)
1. Bago dumating ang mga Kastila
Tawi-tawi,  Totul (kwento)
 Doktrina ng pag-ibig sa pangkristyano.
Zamboanga del Sur at  Kisa (kwentong
Norte, North bayan)
2. Propaganda at Himagsikan
Cotabato,  Bayok (awit at tula)
 Pagkagising ng damdamin at simula ng pagkakaisang
Maguindanao, Sultan  Didaw sa wata
pambansa.
Kudarat, Lanao del ( oyayi)
3. Amerikano
Norte at Sur, South  Pananaroon
 Pag-adbentura sa mga bagong anyo at diwa ng panitikan
Cotabato. (salawikain)
4. Hapon
Rehiyon XII
 Pagkapuri ng henyong pampanitikan.
 Lanao del Norte  Tutol (kwento)
 Kisa (kwentong
5. Bagong Panahon o Panahon ng Kasarinlan
bayan)
 Nagpupunyaging matagpuan ang sariling pagkakakilanlan
(identidad) at nang nawaglit na kaluluwa ng lahi.
 North Cotabato  Bayok ( awit at tula)
Mga Panitikan ng Iba’t ibang Rehiyon sa Pilipinas:
Rehiyon XIII
 Agusan del Norte at  Kasabihan
Mga Rehiyon Anyo ng Panitikan
del Sur, Surigao del  kwentong byan
Rehiyon I
norte at Del Sur
 Ilucos Sur, La Union  Bukanegan (timpalak
at Pangasinan o laro sap ag-tula)
Rehiyon II
 Batanes, Cagayan,  Baliwayway (hele) Tula
Isabela  isa sa kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng kariktan
 Nueva Vizcaya,  Dimulat (kwentong ng kadakilaan. ( Juan C. Balmaceda)
Quirino bayan)  instrument ng manunulat para ipadama ang kanyang
nararamdaman at ipakita ang kanyang pagiging makata.
 Kabungi (bugtong)
Dalawang (2) Anyo ng tula:

1. Malayang anyo
 Malaya ang manunulat na gumawa ng tula ayon sa
kaniyang haba, tugma, o dami ng taludtod o saknong.
2. Tulang Taludturan
 Tulang pormal na binubuo ng pamantayan sa pagsulat.S
 Walang bilang ng taludtod, saknong o pantig.
Epiko
 Napakahabang tula, isang uri ng nobela na nakasulat ng
patula.
 Pangunahing tauhan sa epiko ay bayani.

Ritmo
 Pagkahaba o pagkaikli ng mga pattern sa pamamagitan ng Awit o Kurido
nagbibigay-diin at hindi nagbibigay diin na mga pantig.  May 8 sukat minsan di nasusunod.
 Ginagawa sa ibang bansa (Europa, Espanya, Gresya at
Metro Pransya)
 Isang serya ng mga patakaran na namamahala sa mga
numero at pag-aayos ng mga pantig sa bawat linya.
Ang mga tanyag na awit:
Limang (5) Elemento ng Tula:
1. Florante at Laura ( Francisco Baltazar)
1. Sukat 2. Buhay ni Sigesmundo (Eulodio Julian de Tandiama)
 Bilang ng pantig ng bawat taludtod. 3. Doce Pares sa Kaharian ng Francia
4. Salita ng buhay ni Maria Alimango
2. Saknong 5. Bernardo Carpio
 Isang grupo sa loob ng tula na may dalawa o maraming 6. Prinsipe Igmidio at Prinsesa Cloriana
taludtod.
 2 taludtod = couplet
 3 taludtod = tercet Ang mga tanyag na Kurido:
 4 taludtod = quatrain
 5 taludtod = quintet 1. Ang Haring Patay
 6 taludtod = sestet 2. Ang Ibong Adarna
 7 taludtod = septet 3. Don Juan Tenoso
 8 taludtud = octave 4. Rodrigo de Villas
5. Dama Ines (Ananias Zorilla)
3. Tugma 6. Prinsipe Florino(ananias Zorilla)
 Magkakasintunog ang huling salita ng bawat linya.
 Dalawang (2) uri ng Tugma:
a) Tugmang ganap (patinig) Karaniwang Tulang Pasalaysay
b) Tugmang di-ganap (katinig)  Tulang nakatuon sa pang araw-araw na karanasan o
pakikipag sapalaran ng isang tao.
4. Kariktan  Nababasa sa mga dyornal o diary.
 Marikit na salita

5. Talinhaga Tulang Patnigan (Joustic Poetry)

 Tumutukoy sa di-tiyak na pagtukoy ng mga bagay na  Tulang nakatuon sa pagbbibigay damdamin habang may
binabanggit. kapalitan ng opinion o kuro-kuro
 Kaibahan sa debate it ay gumagamit ng tugma, ritmo at
Mga (5) Uri ng Tula: taludturan.

1. Awit
 Tula na may tig-aapat na saknong
 Bawat taludtod ay binubuo ng 12 pantig.
 Iisa ang tugma ng bawat taludtod.
2. Soneto
 Mahabang tula binubuo ng 14 linya
Apat (4) na uri ng tulang patnigan:
1. Balagtasan
 Ipinangalan kay Fransisco “Balagtas” Baltazar.
 Uri ng pagtatalo ng 2 o 3 manunula sa iisang paksa.
 Pinamamagitan ng lakandula o lakambini.

3. Oda 2. Karagatan
 Nagbibigay papuri o dedikasyon sa isang tao, bagay o  Isang uri ng paligsahan sa pagtula.
element ng oda.  Kilala sa tawag na libangang tanghalan.
 Nagmumula sa isang alamat ang paksa ng tula.
4. Elehiya
 Malungkot at madamdaming babasahi. 3. Duplo
 May temang kamatayan at pagluluksa.  Isang paligsahan sa pangangatwiran sa anyong patula.
 Hango sa Bibliya na binubuo ng mahalagang salita at
5. Dalit kasabihan.
 Nagpapakita ng luwalhati, kaligayahan o pasasalamat.
4. Fliptop o Battle Rap
 Modernong uri ng Balagtasan
Tulang Pasalaysay  May tugma na binibigkas ng mas mabilis.
 Nakatuon sa pagkukwento o balangkas ng pangyayari.
5. Tulang Pangtanghalan o Padula
 Pyesa o tulang itinatanghal sa teatro.
 Binibigkas ng patula sa saliw ng tunog o musika.
 Kabilang ang srswela, komedya o moro-moro, senakulo,
trahedya,tibag, karilyo, duplo at balagtasan.
Paraan ng pag-gawa ng tula:
1. Kailangan ng kasanayan sa masining na paggamit ng ika.
2.Kailangan ng tunay na damdamin sa pagsulat.
3. Dapat ay may taglay na disiplina sa pagsulat.
Kwento
 Isang akdang pampanitikan na likha ng guni-guni at
bungang-isip na hango sa isang tunay na karanasan o
pangyayari sa buhay.
Maikling Kwento
 Isang maigsing salaysay hingil sa isang mahalagang
pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan.

Edgar Allan Poe

Bugtong  Ama ng maikling kwento.
 Pahulaaan o patuuran Tema
 Isang pangungusap o tanong na may doble o nakatagong  Pangkalahatanh kaisipang nais palutangin ng may akda sa
kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan. isang maikling kwento.
 Pungos na pangungusap na walang paksa o simuno.
 May sukat at tugma, binubuo ng 2-4 na taludtod Elemento ng Maikling Kwento:

Unang 2 linya 1. Tauhan

 Nagsisimula sa isang pamilyar na bagay.  mga karakter ng kwento.

Huling 2 linya 2. Tagpuan / Panahon

 Nagbibigay ng katangian sa bagay na binanggit sa naunang  saan at kalian nagaganap ang pangyayari.
linya.
3. Saglit na kasiglahan
Dalawa (2) Uri ng bugtong:  pagkilala sa pagsubok na darating sa buhay ng tauhan

1. Talinhaga (Enigma) 4. Suliranin o Tunggalian

 Mga suliraning ipinapahayag sa isang metapora o  problemang haharapin o kinakaharap ng tauhan
alegoryang wika na nangangailangan ng katalinuhan.  tumutukoy sa paglalaban ng pangunahing tauhan at
sumasalunggat sa kanya.
2.Palaisipan (konundrum)  Ang tunggalian ay maaring:
 Tanong na umaasa sa dulot ng patudyong gamit sa tanong a) Tao laban sa tao
o sagot. b) Tao laban sa sarili
c) Tao laban sa kalikasan
d)Tao laban sa lipunan
Apat (4) na katangian ng tunay na bugtong
5. Kasukdulan
1. Tugma  Pinakamataas na uri ng kapanabikan.
2. Sukat
3. Kariktan 6. Kakalasan
4. Talinhaga  Kinalabasan ng paglalaban.

7. Wakas
 Trahedya (pagkabigo o pagkamatay ng bida)
Salawikain  Melodrama (malungkot na wakas pero nagtapos ng
 Mga pangungusap na hitik sa gintong aral. kasiya-siya sa mga bida.
 Hindi binabanggit ng minsanan o sabay-sabay.
 Naayon sa opinion at saloobin ng indibidwal na gumawa o
sumulat nito.

Sawikain
 Idyomatikong salita o pariralang karaniwang ginagamit
upang ipahayag ang isang ideya o konsepto.
 Halimbawa: Tengang-kawali, patay-gutom atbp.

Kasabihan
 Bahagi ng kulturang pang wika na naglalaman ng mga
payo, pangaral o obserbasyon sa buhay.
 Binigkas ng mga bayani
 Halimbawa: “Ang taong nagigipit, sa patalim kumakapit”.

Layunin ng Salawikain:
1. Magbigay ng gabay sa pang araw-araw na buhay.
2. Nagbibigay ng identidad at pagkakakilanlan ng kulturang
Pilipino.