Jose Corazon de Jesus - unang Hari ng Balagtasan
Batutian - bersyon ng Balagtasan na binuo upang
isunod sa pagtawag sa Unang Hari ng Balagtasan
Bukanegan - pagtatanong patula ng mga Iluko
Francisco Balagtas - Ama ng Panulaang Tagalog na
siya ring pinaghihinalaang pinaghanguan ng karakter ni
Pilosopo Tasyo
Andres Bonifacio - kauna-unahang nagsalin sa Tagalog
ng Mi Ultimo Adios ni Jose Rizal
Jose de la Cruz- Itinuring na nakasulat ng korido
tungkol sa Ibong Adarna bagaman sa totoo ay nagsalin
lamang sa Tagalog
Mito - Kung nais ipaliwanag ang pag-iral ng mundo,
mga kapangyarihang kumokontrol sa kalikasan at mga
kaugnay na naratibo nito, maaaring pagsaluhan ang mga
Pinagsasaluhan ng mga mamamayan ang mga alamat at
mito.  Bahagi ng kultura ang naratibo ng kabuoang
pagtawag dito na kuwentong bayan
Bahagi ng kulturang sinauna ang pagpalitan ng mga
pahayag na salawikain, kasabihan, mga bugtong at
patnigan. Tinawag itong karunungang bayan na
naglalahad ng pangkagandahang asal at anyo ng
paglilibang ng sinaunang Pilipino.
Hawig sa anyo ng pagtula ng mga Hapon na pumapaksa
ng pangkalikasan, tayo ay may ganoong tula na sa atin
ay may tigpipitong sukat ng pantig sa bawat taludtod
(may kabuoang apat). Ito ay tanaga   Ang naratibong patula tungkol sa _____ ay halimbawa
Pastoral - Ito ay tulang liriko na pumapaksa sa
karanasan ng mga magsasaka.
Kung magpupugay sa namayapa, angkop na ibahagi ang
tulang liriko na elehiya
Kung magpupugay sa namayapa sa pamamagitan ng
patanghal-paawit sa lamay ng namayapa sa tradisyong
Iluko, ibinabahagi ang dung-aw
Mula sa pagtatangkang ilahad ang simulain ng sanaysay
bilang 'pagsasalaysay ng isang sanay' ay kinilala ring
'Ama ng Malayang Taludturan' sa panulaan si AGA
Genoveva Edroza-Matute - kuwentistang nakatuon ang
panulat sa karanasan ng mga bata at mga guro.
Nakapagwagi ng unang Gawad-Palanca sa maikling
kuwento.
Rogelio Sikat - manunulat ng maikling kuwentong
nagtampok sa katauhan nina Tata Selo, Impen at Layo
na may mga karanasan ng pang-aapi.
Edgardo Reyes - Kinilala siya sa nobela at maikling
kuwentong tumalakay sa karanasang panlungsod ang
kabangisan nito sa mga mamamayan- isyu ng
manggagawa, exploitation sa trabaho at kahinaan.
Naisapelikula pa ang nobela niyang Sa mga Kuko ng
Liwanag.
Kuwento ng Pangkatutubong Kulay - Kuwento ito na
tumatalakay sa karanasan sa mga probinsya- masasayang
gawain sa pagsasaka, paghahanap ng kasiyahan sa
pamumuhay.  
Ang kalakasan ay sinusundan agad ng wakas ng
dramatikong pagtatanghal mula sa piramide ni Freytag.
Epistolaryo- Pinaniniwalaang pinaghanguang modelo
ng mga sanaysay na tulad ng tungkol sa pagsusulatan
nina Urbana at Feliza ni Padre Modesto De Castro (Ama
ng Tuluyang Klasika sa Tagalog)
Ano ang angkop na paglalarawan sa Panahon ng
Pananakop ng mga Hapon sa Pilipinas sa kasaysayan ng
panitikan? - Gintong Panahon ng Maikling Kuwento
Ano ang angkop na paglalarawan sa Panahon ng
Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas sa
kasaysayan ng panitikan? - Gintong Panahon ng
Nobela
Senakulo - Ito ay isinadulang pasyon.
ng _____ na wawaluhin ang pantig sa bawat taludtod.
Ibong Adarna – korido
Pananalangin - unang bahagi ng Florante at Laura?
Anong pagkokoda ang ginawa ng bumuo ng naratibong
patula tungkol sa Ibong Adarna upang ilapit sa tanda ng
Kristiyanismo?- paggamit ng bilang na pito
Mailalarawan sa panrelihiyon, pangkagandahang asal at
panggramatika ang mga nabuong akdang pampanitikan
sa Panahon ng Pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas.
Alin sa mga sumusunod ang kababakasan ng diwang
propagandista sa El Filibusterismo? - paghiling na
magkaroon ng Akademya ng Wikang Kastila
Aling sitwasyon ang naging hango sa karanasan ng ina
ng may-akda ng Noli Me Tangere? - pinarada si Sisa sa
bayan
Sa naratibo ng kabanata hinggil sa Noche Buena ng
Isang Kutsero, alin ang hawig ni Basilio sa karanasan ng
sumulat ng El Filibusterismo? - ang pangggagamot
bagaman hindi pa nakatapos ng Medisina
Kinilala si Lope K. Santos sa panulat-ngalan na Anak-
bayan at nakalikha ng nobelang panlipunang Banaag at
Sikat na tumalakay sa danas ng mga manggagawa at
karaniwang buhay ng mga Pilipino.  Itinuring din siyang
Ama ng Balarilang Tagalog.
Kinilala si Severino Reyes sa sagisag-panulat na Don
Binoy at Lola Basyang.  Itinanghal siyang 'Ama ng
Dulang Tagalog' at 'Ama ng Dulang Sarsuwela' Siya rin
ang sumulat ng dulang Walang Sugat na ibinintang na
sedisyoso noong panahon ng pananakop ng mga
Amerikano.
panitikang Pambansa - Ito ay konseptong
nagpapakilala ng mga panitikang  representasyon ng
kabuoan ng bansa.  Malimit na ihalimbawa ang mga
kanonikong akdang ipinaaral at inilathala sa mga
teksbuk ng batayang edukasyon.
panitikang rehiyonal - Isinusulong ang mga panitikang
kabilang sa hanay nito upang itampok bilang tugon sa
post kolonyal na na yugto ng ating kasaysayan.  Mas
inklusibo at kinikilala ang katutubong kulay.
Bagong Pormalismong P/Filipino - Isinusulong ng
Pambansang Alagad ng Sining, Virgilio Almario ang
pagbasang ito lalo sa panulaan na nais ituon ang lente ng
pagsuri sa maka-Pilipinong paraan ng pagtiyak sa
nilalaman ng teksto na kaugnay ng pangkatutubong
karanasan.
pagbasang intertekstuwal - Ito ang pagbasa sa tekstong
pampanitikan na may pag-uugnay sa mga nauna nang
nabasa.
Itinuring ni Isagani Cruz, manunuri, na ang pagbasa ng
teksto ay tiwalag ang teksto sa iba pang karanasang
pampanitikan.  Ito ay tinawag niyang tradisyong Bagong
Panunuri
Intentional fallacy - Alin sa mga sumusunod ang haligi
ng Bagong Panunuri na hinango sa karanasang
pampanitikan sa tradisyong Formalism, na hindi
nagtutuon sa maaaring kinalaman ng buhay ng sumulat
sa nilalaman ng tekstong naisulat?
Alin sa mga sumusunod ang maaaring basahin na may
pagsasaalang-alang ng pag-aaral sa senyas mula sa
structuralism ni Saussure? - napunta kay Padre
Damaso ang leeg ng manok
Jose Nepomuceno - “Ama ng Pelikulang Pilipino” 
Mula sa ‘Kuwento ni Mabuti’ ni GEM: Iyon lamang
nakararanas ng mga lihim na kalungkutan ang
nakakikilala sa lhim na kaligayahan. Ano ang ang layon
ng literary device na ginamit sa bahaging nakatala? -
nagpapakilala ng ironiya
Alin sa mga mapamimilian ang patunay ng kakambalan
at pagkakaugnay ng Noli Me Tangere at El
Filibusterismo? - ang agnos ni Maria Clara
Sa pagsusuri ni Almario, ang Noli Me Tangere ay may
layong bumuo at ang El Filibusterismo ay may layong
sumira.  Alin sa mga mapamimilian ang HINDI
makapagpapatunay rito? - ang pista sa San Diego
Mga Agos sa Disyerto - Ano itong antolohiyang nabuo
noong 1964 upang makapagsalaysay ang pangkat ng
mga mag-aaral ng pagnanais na makapagtamo ang bayan
ng pagbabago sa lipunan?
kuwentong bibit - Pinaniwalaang pinakalat ang mga
kuwentong ito ng mga mula sa simbahan upang mailapit
ang mga sinaunang Pilipino sa pagkapit sa
pananampalataya sa Kristiyanismo.
Sa pagbasa at karanasang pampanitikan, kailangang
malinis ang awa at takot bilang bahagi ng proseso ng
catharsis
Alin dito ang HINDI kabilang sa hulwaran ng naratibo
ng mga epiko batay sa paglalahad ni Isagani Cruz? -
papanaw habambuhay ang bayani
Florentino Collantes - Itinuring siyang ika-2 Hari ng
Balagtasan, madalas na katunggali noon ng itinanghal na
unang Hari ng Balagtasan. Kilala sa pagtawag na Kuntil
Butil.
Pedro Bucaneg - Pinaniniwalaang nakabuo ng epiko ng
buhay ni Lam-ang at itinuring siyang 'Ama ng Panulaang
Iluko'
Pascual Poblete - Itinuring siyang 'Ama ng Pahayagan
sa PIlipinas' at unang nagsalin sa ating wika ng nobelang
Noli Me Tangere
Alin sa mga sumusunod ang ugat ng dula sa Pilipinas? -
ang mga ritwal ng mga katutubo
Oyayi - kantahing bayan ang angkop sa pagpapatulog ng
bata
Darangan - pinakamahabang epiko sa Pilipinas
Alin dito ang nakagawiang batayan ng paghahanap ng
mambabasa ng aral sa alinmang akdang pampanitikang
nabasa, narinig o napanood?- Ang panitikan ay
salamin ng buhay.
Papagaspas na muli ang pakpak. Anong literary device
ang namayani sa pahayag?- Paghihimig
"Dalawang maliliit na paa ang sumalubong sa ina na
galing sa inuumagang trabaho." Aling literary device ang
ginamit ng nagpahayag? - pagpapalit-saklaw
(synecdoche)
Tulad ni Kapitan Tiyago, ang kanyang bahay ay nagdaan
na sa maraming bagyo. Aling literary device ang ginamit
sa pahayag? pagpapalit-tawag
Dumadalaw ang alaala ni Maria Blanca kay Don Juan.
Aling device na pampanitikan ang inilahad ng pahayag?
* pagbibigay-katauhan
Napansin ng mambabasa ang kaugnayan ng buhay ng
awtor sa mga pagpapasya ng sentral na tauhan sa
kuwento.  Ang pagbasa niya ay malapit sa tradisyong
siko-analitiko
Napansin ng mambabasa na may kaugnayan ang
pagpapangalan ng mga tauhan at lunan sa mga iba pang
nauna niyang nabasang akda.  Kanyang sinuri iyon at
may pagkakaugnay nga.  Ang pagbasa niya ay
nakangkla sa tradisyong/ dulog- arketipal
Alin sa mga sumusunod na rason ang maaaring ibigay
upang ituring na hindi atin ang korido tungkol sa Ibong
Adarna - ang tradisyon ng pagbuo ng korido
Alin dito ang HINDI rason ng pagkakaugnay ng Noli
Me Tangere at El Filibusterismo? - kapuwa may
paghihiganting nagtagumpay
Sa pagkakabuo ng wakas, alin dito ang pagkakahawig ng
Noli Me Tangere at El Filibusterismo? - may monologo
Taong 1754, ang Vocabulario de la Lengua Tagala ay
nilikha nina Pari Juan Jose Noceda at Pari Pedro
Sanlucar. Nauna rito, batay sa mga tala, taong 1613, may
ganoon ding pamagat na binuo ang Pransiskanong Pari
na si Pedro de San Buena Ventura.
Taong 1903 nang maisulat ni Aurelio Valenzuela
Tolentino ang isa sa may pagturing na dulang sedisyoso
noong panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas. Taong
1908 naman nang ibigay sa kanya ang pagkilala na
tagapaglikha ng salitang ‘dula’.
Ang oda ay tulang liriko.
Ang uring stories of local color o kuwento ng
pangkatutubong kulay ay salaysay ng buhay sa
lalawigan at nagpapalutang ng karanasan ng mga
Pilipino- mga lokal/ katutubo.
Ang pagkasira ng mga establisyamento tulad ng mga
publikasyon ay nagbunsod sa mababang produksyon ng
babasahing antolohiya at koleksyon tulad ng nobela.
May pagkakahating panlipunan ang mababakas na
pananagisag sa sagisag ng estruktura ng Bapor Tabo.
TALAKAY 1. Ang Noon at Ngayon ng Pagtangkilik sa
Ating Panitikan
Artikulo XIV, Seksyon 15. Dapat tangkilikin ng Estado
ang mga sining at panitikan. Dapat pangalagaan,
itaguyod, at ipalaganap ng Estado ang pamanang
historikal at kultural at mga likha at mga kayamanang
batis artistiko ng bansa.
Sa probisyon ng Konstitusyon ng Pilipinas, itinatalaga sa
Estado ang mga gawaing pangangalaga, pagtataguyod at
pagpapalaganap ng sining at panitikan. Ang mga
Institusyong akademiko ay nagpapatuloy ng mga
hakbang nang ang panitkan ng bansa ay maibandila mula
batayang edukasyon hanggang sa tersarya. Mahalagang
naitatampok ito sa kamalayan ng mga mag-aaral
hanggang sa mga kurso sa kolehiyo lalo sa
pangkalahatang edukasyon nang higit na maihanda sa
pagkamamamayan at propesyon at maitampok ang
kabuluhang panlipunan ng mga paraan ng pagtangkilik
nito.
Sa tradisyonal na konteksto ng pagtanggap ng panitikan,
nagiging pasibo ang pagtangkilik nito. Anumang uri ng
panitikan ay nakatuon sa produksyon ng teksto- nais
itong tukuyin na panlahat na tawag sa anumang kargado
ng kahulugan (sinasabi, tinatanghal, sinusulat), na
pinakikinggan, pinanonood at binabasa.
Buhat sa mga naunang karanasan ang mga sumusunod
na pananaw ng tumatangkilik ng panitikan:
Nananalamin ang tagatangkilik sa panitikan. Sa
konsepto ng mirroring, lagi nang nakikita ng indibidwal
ang kanyang sarili sa mga tauhan at nilalaman ng
anumang teksto. Ang sinasabi ng teksto at/o ng lumikha
ay laging nahihinuhang katulad ng sa tumatangkilik.
Madalas na bigyang kahulugan ang panitikan bilang
salamin ng buhay. Hindi maitatangging nagiging pasibo
nga ang posisyon ng nakikinig, nanonood at bumabasa
kapag nananalamin. Walang ibang paraan kundi
mangyari ang imposisyon ng nilalaman, hanapin sa sarili
ang pagkakatulad/ paggagad (mimesis) at/o gayahin ang
mga natutuklasan.
Hinahanap ang aral sa mga teksto. Laging pinaiigting
simula sa batayang edukasyon ang paghahanap ng aral
sa teksto. Katulad ng pangako ng panitikan sa tao na
dulce/ dulcis (sweetness) et utile/utilis (utilization), hindi
lamang kasiyahan kundi kapakinabangan nito ang
idinudulot sa tao. Pangkalahatang layon ang magturo,
magbahagi ng impormasyon at mapabuti ang mga
tagatangkilik. Nais na ipatuklas ang kaangkupan ng ugali
na angkop sa pamantayan ng lahat. Dagdag din ang
diskriminasyon ng mali sa tama. Pinanggagalingang
direksyon nito ang moral na itinuturo ng mismong teksto
o kaya ng lumikha ng teksto.
Nagsasalaminan ang lipunan at panitikan. Mutualism
ang ugnayan ng dalawang sektor. Kapuwa may
kapakinabangan ang isa’t isa. Kung nakalilikha ng
panitikan dulot ng mga pangyayari sa lipunan, ang
panitikan naman din ay nakapagdudulot ng pagbabago
sa lipunan.
TALAKAY 2. Balik-tanaw sa Ating Panitikan
Maiuuri ang panitikan sa tuluyan o prosa at patula. Ang
panitikang tuluyan ay nabubuo sa paraang
papangungusap at patalata samantalang may probisyon
ng sukat at tugma ang panitikang patula. Sa pagbalikwas
sa porma ng mga akdang patula, may mga tulang
nakasulat din sa paraang tuluyan.

Salamin ng lipunan ang panitikan. Ang produksyong Ang panitikan ay katha (fiction) o di-katha (non-fiction).
pampanitikan ay pinaniniwalaang nakasalig sa mga
nangyayari sa mga sektor ng lipunan. Nakalilikha dahil
may mga sitwasyong sumisibol, nagpapatuloy na
nailalantad at nararanasan ng publiko.

Pagkakataon ito upang gawing sentro ng karanasang

pampanitikan ang mga tagatangkilik. Hindi na lamang
sila nakikinig, nanonood at nagbabasa kundi aktibong
nakkikibahagi sa iba-ibang salik-pampanitikan (mula
loob tungong labas ng teksto). Kaya, sa paglilipat ng
paradaym, narito ang mga tugon sa mga nabanggit na
pananaw sa itaas.
Binabasag ang salamin. Hindi natatapos sa
pananalamin sa panitikan ang gampanin ng
tagatangkilik. Hindi lamang siya tatanggap. Sa halip,
maaari niyang basagin ang salamin. Masugatan mula rito
at tuklasin sa sarili ang kabuluhan ng kanyang
napakinggan, napanood at nabasa. Magtatanong siya,
mag-aalinlangan. Hindi lamang siya hahanap ng
pagkakatulad at mga gagayahin niya. Babalikwas siya
upang tayahin ang sarili. Kukuwestyonin o kaya batayan
ang sinasabi ng teksto o ng lumikha. Kikilos siya upang
makalikha ng panitikan, ituloy ang panitikan sa kanyang
buhay.
Proseso ang pagkatuto. Isang mahabang proseso ang
catharsis/ ‘ang pagpupurga at pagpapadalisay’. Ito ay
paglilinis ng ‘awa at takot’. Hindi ito laging ibibigay ng
panitikan. May pagtuklas sa sarili. Hahanapin sa sarili
ang mali, ang kayang gawin upang ituloy ang mali
obalikwasin ito. Hahanapin sa sarili ang tama, ang mga
nakasanayang pananaw at mga paraan para balikwasin
din ito. Maaaring hindi pakinggan ang tinig ng teksto at
lumikha, sa halip, pakinggan ang tinig ng sarili.

nakikinig, nanunuod, nagbabasa (tumatangkilik)
1. Panahon bago Dumating ang Espanyol - kwentong
bayan (pasalindila)
2. Paanahon ng Pananakop Dumating ang Espanol -
pambokabularyo, panrelihiyon at pangkagandahang-asal.
3. Panitikan ng Propaganda - pantay na pagkilala sa mga
Pilipino - sanaysay, tula
4.Panitikan ng Himagsikan - kalayaan
5. Panahon ng mga Amerikano - isulong ang kasarinlan.
Pagtatayo ng republika. Pagpapalakas ng nobela at
maikling kwento
- pagbabawal na iwagayway ang flag ng pilipinas. -
bawal rin ang pagkakampo-kampo - sedition - gumamit
ng simbolismo
6. Panahon ng mga Hapon - Golden Age (maraming nai-
produce na maikling kwento na nasusulat sa ating wika)
- paksa: pangkatutubong kulay. Stories of local color. -
nasunog yung mga publication - nagkaroon ng contest
para mas lalo pang magsulat - lupang tinubuan Narciso
Reyes, Uhaw ang tigang na lupa Liwayway Arceo - pag-
iibigan
7. Panahon ng pagbaba ng Sedition at Anti-flag law -
karanasan ng mga pilipino
8. Panahon ng mga Bagong Dugo ng Liwayway at mga
Agos sa Disyerto- Progresibo ang mga kabataan. Mga
estudyanteng nagsipag-sulat. - Martial law.
9. Panahon ng Sigwa at mga anak ng Unang Sigwa -
University belt. Compilation ng mga maikling kwento-
simbolismo. Nais na magkaroon ng Kalayaan
- response sa Agos sa Disyerto
- magkaroon ng malakas na bagyo.. matinding
pagbabago.
10. Panitikan ng mga nasa Ibaba (Underground)
- tula,maikling kwento,nobela,sanaysay
11. Panitikang Kontemporanyo Kontemporanyo
- electronic device - covid 19, karanasang pandemya
12. Panitikang Katutubo at Diyalektal
--------------------------------------------------------------------
Panitikan ng P/Filipinas - lahat ng Panitikan na nag-exist
sa atin. Anumang wika ang gamit nito.
Panitikang P/Filipino - Naglalahad/nagsasalaysay ng
karansang o konteksto ng mga pilipino.
Panitikang Pambansa/ Pambansang Panitikan -
panitikang kumakatawan sa bansa. Alam ng mga
pilipino sa buong bansa.
PANITIKAN - 1987 CONSTITUTION, ARTICLE
XIV, SECTION 15
•ARTS AND LETTERS SHALL ENJOY THE
PATRONAGE OF THE STATE. THE STATE SHALL
CONSERVE, PROMOTE, AND POPULARIZE THE
NATION’S HISTORICAL AND CULTURAL
HERITAGE AND RESOURCES, AS WELL AS
ARTISTIC CREATIONS (akin ang emphasis).
* Socrates, Plato, Aristotle
* Morals/Mirror of life
* Dulce (kasiyahan)
* Utile (Paggamit)
* catharsis ( pagpupurga- inaalis ang dalawang
damdamin "awa at takot")
Paraan ng Pabasa:
• Formalist - sinusuri sa pagkakabuo nito.
• Modernist - binigyang laya para i-break yung mga una.
• Post-Modernist - Pagbasag sa unang mga akda. Inaalis
yung sa part ng awtor
• Reader Response and Reception theory - interpretasyon
ng nagbabasa
Pinakamabuting Likhang Kuwento sa Panahon ng
Pananakop ng mga Hapon
Lupang Tinubuan – Narciso Reyes
Uhaw ang Tigang na Lupa - Liwayway Arceo
Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan - Nestor Vicente
Madali Gonzales
Liwanag at Dilim - Emilio Jacinto
Kalayaan Emilio Jacinto & PioValenzuela
La Solidaridad - Graciano Lopez-Jaena
Diariong Tagalog- M.H. del Pilar
 ambahan - katutubong mangyan. pumapaksa sa
pagpapahalaga sa mga kalikasan, sa tao. 777

Walang anumang external - pormalismo (panitikan

bilang panitikan)
Papano babasahin ang panitikan. Maka-ilang ulit
babasahin. New criticism
Structuralism - nakatuon sa estruktura. May kaugnayan
sa eksternal. May kaugnayan sa karanasan ng awtor.

diona - pintong pantig bago taludtod,