Rehberlik Not

DÖNÜŞ KÖYSÜREN
REHBERLİK VE
ÖZEL EĞİTİM
1.ÜNİTE
ÇAĞDAŞ EĞİTİM VE REHBERLİK
Klasik öğretmen ve program merkezli eğitim anlayışı (geleneksel eğitim), doğal olarak öğretimi
vurgulamış ve öğrencinin zihinsel ve entelektüel gelişimine vurgu yapmıştır. Ancak zamanla insanın
sadece zihinsel bir varlık olmadığı, bunun yanında duygusal ve sosyal bir varlık olduğu gerçeği giderek
daha fazla vurgulanmaya başlanmıştır. Bu kabul, mevcut öğretim ağırlıklı eğitim anlayışı ve
uygulamalarının bireylerin tüm gereksinimlerine cevap veremediği gerçeğinin anlaşılmasını
sağlamıştır. Tüm bu anlayış ve beklentilerdeki değişmeler eğitimde öğretim ve yönetim gibi iki temel
boyuta bir yenisinin eklenmesine yol açmıştır. Bu yeni boyut, öğrencilerin öğretim hizmetleriyle
karşılanan gereksinimlerinin dışında kalan kişisel gelişim ihtiyaçlarını karşılamaya dönük hizmetler
bütünü olan “öğrenci kişilik hizmetleri” dir
ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ:

Öğrenci kişilik hizmetlerinin amacı:
 Öğrencinin duygusal, sosyal, fiziksel yönden ortam hazırlamak bir bütün olarak sağlıklı bir şekilde
gelişmesine olanak sağlayacak eğitim ortamını yaratmak, giderek öğrencinin kapasitesi ölçüsünde
gelişmesine ve kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.
 Amacı, öğrencinin eğitim ortamından en yüksek düzeyde yarar sağlayabilmesi için gerekli
imkanları hazırlamak ve varolan engelleri kaldırmaktır.
1 www.egitakademi.com
REHBERLİĞİN AMACI: Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin asıl amacı
öğrencilerin kendini gerçekleştirmelerine yardım etmektir. İnsancıl kuramın
öncülerinden olan Maslow'a ait olan bu kavram "tam kapasite ile fonksiyonda bu-
lunabilme" olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifade ile kendini gerçekleştirme, bireyin
tüm yönleri ile kendisinde var olan potansiyellerin farkında olması ve bunları en verimli
biçimde kullanabilmesini ifade eder. Bu nedenle kendini gerçekleştirmenin:
Birinci basamağı: Kendini tanıma (potansiyellerinin farkında olma, kendini anlama ve
değerlendirme), İkinci basamağı: Çevreyi tanıma (çevresindeki olanakların farkında
olma) Üçüncü basamağı: Uygun çevresel koşullarda seçimler yapma. Dördüncü
basamağı: Kendini gerçekleştirmedir (rehberliğin nihai amacı)
Not: Çağdaş rehberlik anlayışında rehberliğin nihai amacı bireyin “yaşam kariyeri”
oluşturmasını sağlamaktır.
HÜMANİST YAKLAŞIM
REHBERLİĞİN ÖĞRETİMLE İLİŞKİSİ
REHBERLİĞİN TEMELLERİ
1-Psikolojik-bireysel temeller
 Bireysel farklılıkların eğitimdeki öneminin fark edilmesi,
 Ruh sağlığının ve duyguların insan yaşamdaki öneminin fark edilmesi,
 Kişilik ve benlik gelişimine verilen önemin artması,
 Psikometrideki gelişmeler.
2- Sosyolojik temeller
 Kültür boşluğu(maddi ve manevi kültür farkı),
 Topluma ve kültüre karşı yabancılaşma,
 İşbölümünün zenginleşip, meslek seçiminin zorlaşması,
 Aile yapısının değişmesi ve göç olgusu.
 Kuşak çatışması,
 Kültürel alışverişin artması,
 Kadının çalışma hayatına girmesi
3- Felsefi temeller
 Demokratik eğitim anlayışının benimsenmesi,
 Bireye verilen önemin artması
 Eşit eğitim hakkı, toplu öğretime geçiş, fırsat eşitliği,
 Öğrenci merkezli eğitim anlayışının benimsenmesi,
 Bireylere tanınan seçme özgürlüğü,
 İnsancıl (hümanist) eğitim anlayışının benimsenmesi,
 İlerlemecilik ve yeniden kurmacılık anlayışları.
REHBERİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ: Rehberlik, 20. yy. başlarında ABD’de ortaya çıkmıştır ve en çok
da bu ülkede gelişim göstermiştir. Ülkemizde ise özellikle 2. Dünya savaşından sonra, ABD’den
etkilenerek rehberlikten söz edilmeye başlanmıştır. İlk kez 1908’ de Boston’ da Frank Parsons bir
büro açarak, iş arayanlara yardım hizmetleri vermeye başlamıştır. Parsons “Boston Meslek
Bürosu” adını verdiği bir büroda kendisine “işe yerleşme” isteğiyle başvuran adayların
niteliklerini, yetenek ve ilgilerini saptayarak, sahip oldukları bu özelliklere uygun bir işe
yerleştirme hizmetini yürütmüştür. Bu nedenle Parsons, rehberlik hareketinin “babası” olarak
gösterilir. İlk olarak okul dışında ve mesleğe yerleşmeye yardım olarak başlayan rehberlik
hizmetleri A.B.D.’ de 1913 yılında eğitim sistemine alınarak sistemli bir şekilde gelişmeye
başlamıştır.
REHBERLİK İLKELERİ:
-İlkeler okul türü ve kademelere göre değişmez
-Rehberlikte gizlilik esastır. Rehberlik yardımlarında bazı kriz durumları yaşanabilir (intihar, madde
kullanımı, şiddet, cinsel istismar…) bu durumlarda gizlilik ilkesi ihlal edilmelidir. Bu durumlarda
öğrencinin bilgisi öğrenciye önceden haber verilerek gerekli kişilerle paylaşılmalıdır.
-Rehberlik hizmeti almak için bireyin gönüllü olması gerekir. Rehberlik yardımlarında bazı kriz
durumları yaşanabilir (intihar, madde kullanımı, şiddet, cinsel istismar…) bu durumlarda gönüllülük
ilkesi ihlal edilmelidir.
-Rehberlik ve psikolojik danışma, sürekli yararlanılabilecek bir hizmet olarak uygulanmalıdır.
-Demokratik ve insancıl anlayış vardır. Demokratik anlayış: birey seçme özgürlüğüne sahiptir.
Rehberlikte birey adına seçim yapılamaz. İnsancıl olma: öğrenciye koşulsuz kabul ilkesiyle yaklaşmak
gerekir.
-Rehberlikte özerk anlayış vardır. Birey kendi sorunlarını çözebilecek potansiyele sahiptir.
Rehberlikte bireyin sorunları çözülmemelidir.
-Rehberlik ve psikolojik danışma, işbirliği ve ekip çalışması gerektirir.
-Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde, bireysel farklılıklar göz önünde tutulmalıdır.Her

öğrencinin gelişim özelliği,ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle uygulanan çalışmaları bireysel farkları
dikkate alarak sunmak gerekir.
-Rehberlik ve psikolojik danışma hem birey hem de topluma karşı sorumlu olmalıdır.
-Rehberlik sadece sorunlu bireylere verilen hizmet değildir. Tüm bireylere yöneliktir.
Etik Kurallar
Gizlilik Değer aktarımı Mesleği kötüye kullanma
Gizlilik: Eğer ortada bireyin kendisine veya başkasına zarar vermesi gibi bir durum varsa kişi
hakkındaki bilgiler ya da bu bilgilerin konuyla ilgili boyutu okul müdürü ve yasal mercilerle
paylaşılabilir.
Değer aktarımı: Bir danışman danışanına siyasi, ideolojik, dini inanç ve düşünceleri empoze
etmemelidir. Örneğin bir öğrenci arkadaşlarının her davranışını bana ispiyonluyor. Ona “arkadaşların
seni dışlar, bu yaptığın doğru değil” diyemem. Böyle olursa sonuç bu, öyle olursa bu şeklinde yolları
göstermemiz daha doğrudur, tercih ona bırakılmalıdır. Etki altında kalmamalıdır. (süpervizyon
mesleğe başlamadan ve mesleğe başladıktan sonra kişinin kendiyle ilgili bir problem durumunda
hocasından almış olduğu eğitimdir.)
Mesleği kötüye kullanma:
*Psik. Danışman bilgilerini başkalarını etkilemek için bir güç unsuru olarak kullanmamalıdır. Hava
atmamalı, bilgisiyle insanları etiketlememelidir.
*Psik. Danışman yakın arkadaşlarına, akraba ve tanıdıklarına psikolojik danışma hizmeti sunamaz.Bu
yakın arkadaşa kahve falı bakma gibidir, objektiflik kaybolur.
*Danışman danışanından torpil, ayrıcalık vs. isterse bunun adı çoklu ilişkidir. Profesyonellik dışı bir
davranıştır.
*Danışman kendi yeterlilik alanını aşan bir durumla karşılaştığında sevk etmezse bu da mesleği
kötüye kullanmadır.
REHBERLİK MODELLERİ
Geleneksel rehberlik modelleri

1. Parsonian Modeli: İlk mesleki büroyu açmıştır. Rehberlik alanında yapılan ilk çalışma mesleki
rehberliktir. Parsonian insanların ilgi ve yeteneklerini saptamaya çalışmış. Çalışması eğitim
kurumlarından bağımsız olduğu için eleştirilmiştir. Parsonian’ın amacı, endüstri bölgelerinde iş
aramakta olan bir çok vasıfsız göçmenin, kısa bir eğitim programından geçtikten sonra uygun bir
işe yerleşmesine yardımcı olmaktı.
2. Eğitimle Kaynaştırılmış Rehberlik Modeli: Brewer, eğitim ve rehberlik kavramlarının özdeş
kavramlar olduğunu belirtmiştir. Amaç ve yöntemleri bakımından aynı olduğunu belirtmiştir.
Brewer rehberlik çalışmalarını eğitime taşımıştır. Brewer’in yapmış olduğu iş bilgi verme işidir.
Grupla çalışmıştır, grupla rehberlik çalışması yapmıştır. Yaptığı en önemli iş ise rehberlik saatini
oluşturmasıdır. Brewer de bireysel farklılıkları dikkate almadığı için eleştirilerden nasibini almıştır.
Brewer’e göre rehberlik, her şeyden önce eğitimin bir parçasıdır ve başlıca amacı, bireyin okula ve
okul dışındaki çevresine uyumunda yardımcı olmaktır.
3. Klinik Yaklaşım Modeli (Özellik – Faktör): Parsonian’ın modelinden etkilenilmiş. Klinik
yaklaşım, kişiye yardımcı olabilmek için bireyin mevcut sorunlarının tespit edilmesini ve
sorunların çözülmesine yardımcı olunmasını amaçlar. Bu doğrultuda kişilerin sorunlarının zorluk
derecesinin belirlenmesi en önemli aşama olarak görülür.Bireyi tanımak öncelikli amaçtır. Bireyi
tüm yönleriyle tanımak temel amaçtır. Bireyi tanımak için çok sayıda ölçme aracı geliştirmişler;
psikometri, toplu dosya sistemi.
4. Karar Vermeye Yardım Süreci Olarak Rehberlik: Katz, Tiedeman, Jones başlıca temsilcileri. Bu
kişiler rehberliği karar verme süreci olarak tanımlamışlardır. Tiedeman eğitimin kesintiler
yarattığını, yani bireyi, sık sık karar vermeyi gerektiren yol ayrımlarına getirdiğini ileri sürmekte ve
rehberliği, bireye bir hedef seçme ve o hedefe götürecek araçları belirlemede yardımcı hizmet
olarak görmektedir.
-Örgüt modelleri:
Örgüt Modelleri
Merkezileşmemiş-Uzmanlaşmamış Merkezileşmiş-Uzmanlaşmış
(+) (-) (+ ) (-)
*Hizm. daha çok kişiye * Kalite düşük olur. *Kalite yüksek olur. *Az sayıda kişiye ulaşılır.
ulaştırılabilir.
*Rehb. ilk. Öğretim hizm. *Gizlilik zorlaşır. *Gizlilik kolay *Öğretimden kopuktur.
çok yansır.
*ekonomiktir *düzenli ve sistemli *düzenlive sistemli bil. *ekonomik değil

sak. kolay
bilgi saklamak güçtür.
Daha pek çok özellik bakımından karşılaştırılabilirler. (bir modelin pozitif yönü diğer modelin
negatif yönüdür.)
Gelişimsel Rehberlik (Kapsamlı Model): Rehberliğin gelişim sürecine yardım olarak gören
yaklaşım, bireyi sürekli gelişim basamağını hazırlayıcı bir değişim süreci olarak kabul eden
görüşlerden kaynaklanmaktadır. Kendisinden önceki modellerin eksikliklerini kapatmış.
Günümüzde hala geçerliğini korumaktadır. Ülkemizde kullanılan rehberlik modelidir. .
Gelişimsel rehberlik çok yönlüdür. Gelişimsel rehberlik anlayışı bireyi bir gelişme süreci içinde
gördüğü için, gözlenen davranışların kalıcı olmadığını, belli bir gelişim basamağına özgü
olabileceğini ve değişebileceğini kabul eder.
GELENEKSEL YAKLAŞIM GELİŞİMSEL YAKLAŞIM
 Bireyin kendini gerçekleştirmesi  Bireyin yaşam kariyerini geliştirmesi

amaçlanır amaçlanır.
 Kriz odaklı yardım hizmeti  Gelişmeyi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı
 Bilgi verme ve yöneltme eksenli  Tüm gelişim alanlarına yönelik
 Uzman odaklı yeterlik kazandırma
 Problemli bireylere yöneliktir  Öğretmen odaklı
 Tepkisel  Tüm öğrencilere açıktır
 Görev yönelimli  Yaratıcı ve esnek
 Zaman çizelgesi ile sınırlı  Hedef yönelimli
 Öğretimden ayrıştırılmış  Program bütünlüğü içinde
 Var olanı korur ve sürdürür  Öğretimle kaynaştırılmış
 Yoğunluk ortaöğretim  Var olanı değerlendirir ve geliştirir.
kademesindedir.  Tüm öğretim kademelerine
 Eğitsel mesleki ve kişisel problemlere yoğunlaşılır.
yönelik hizmet sunulur.  Eğitsel mesleki ve kişisel gelişim
 Eğitim-sağlık-endüstri-sosyal yardım ödevi kazandırılır.
alanlarında hizmet sunulur.  Sadece eğitim alanında hizmet
sunulur.
KAPSAMLI PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ
Kapsamlı PDR programları öğrencilerin gerek okulda gerekse okul dışında ihtiyaç duydukları
yaşantı ve becerileri tanımlama çabası olup, iyileştirici, kriz yönelimli, önleyici ve gelişimsel danışma
ve rehberlik yaklaşımlarının bütünleştirilmesi anlayışına dayalı hizmetlerin tümünü ifade etmektedir.
 Kapsamlı PDR programları tüm öğrencilerin yararlanması amacıyla oluşturulmuştur ve gelişimsel

rehberlik modeline dayanır.
 Programlar 12. sınıfın sonuna kadar tüm öğrenciler için hazırlanır. Yeterlilikler ve öğrenci kazanımları
mesleki, eğitsel ve kişisel-sosyal gelişim alanlarında sınıf düzeyine göre belirlenir.
 Bu kazanımlardan rehberlik saatlerinde grup etkinlikleri vs yollarla gerçekleştirilmesinden sınıf rehber
öğretmenleri sorumludur.
 Bu program diğer öğretim programlarıyla birlikle yürütülür. Yani bağımsız değildir.
 Programın hazırlanmasından önce öğrencilerin ihtiyaçları göz önünde bulundurulur.
 Ardışık ve esnek bir yapıya sahiptir.
 Kpdr okul yıllık rehberlik programı değil, onun bir parçasıdır.
4 tane temel süreci vardır.
1) Grup Rehberliği Müfredatı
 Grup etkinlikleri her sınıf düzeyinde belirlenen yeterlilikleri, yani içeriği kazandırmaya yönelik
hazırlanır.
 Rehberlik müfredatı anaokulundan ortaöğretimin son sınıfına kadar ardışık, gelişimsel ve düzenli bir
şekilde yapılandırılmış grup etkinliklerini kapsar.
 MEB tarafından yayınlanan etkinlikler kitabı göz önünde bulundurulur.
 Sınıf etkinliklerinin yürütülmesinden sınıf rehber öğretmeni sorumludur.
2) Bireysel Planlama
 Öğrencilerin eğitsel ve mesleki geleceklerini iyi bir biçimde planlamalarına olanak sağlamak, kendi
gelişimlerini anlamak, kendi ilgi ve becerilerini değerlendirebilmelerini sağlamak öncelikli amaçtır.
 Bireysel planlama, kendini tanıma, bireysel plan yapma, bilgi verme, yerleştirme ve izleme stratejileri
uygulanarak gerçekleştirilir.
 Aile ve diğer okul personelinin katılımını gerektirir.
3) Müdahale Hizmetleri
 Öğrencilerin problemleri ve acil ihtiyaçlarıyla ilgilenir.

 Problemin niteliğine bağlı olarak, bireysel ya da grupla psikolojik danışma oturumları, konsültasyon,
krize müdahale, sevk gibi hizmetler kullanılır.
Akran baskısı, çatışma çözümü, ailevi sorunlar, kimlik kazanma sorunu, sınav kaygısı, okuldan kaçma ,
okuldan ayrılma, okul başarısızlığı gibi konular müdahale hizmetleri kapsamına girmektedir.
4) Sistem Desteği
Rehberlik programının etkili bir şekilde uygulanabilmesi için gerçekleştirilecek program ve personeli
destekleme çalışmalarını içermektedir.
ÜNİTE 2
REHBERLİK HİZMETLERİ (Kapsamı)
Doğrudan hizmetler Dolaylı hizmetler

 Psikolojik danışma  Müşavirlik
 Bireyi tanıma  Veli ile ilişkiler
 Bilgi toplama sunma  Çevre ile ilişkiler
 Yöneltme-yerleştirme  Plan program hazırlama
 İzleme  Araştırma değerlendirme
 Sevk
 Oryantasyon
A. Doğrudan Hizmetler
1. Bireyi Tanıma: Kişinin kendini tanımasına yardım etmektir. Kişiye kendini tanıtmak için onun
bedensel, devimsel ve bilişsel yeteneklerinin, ilgilerinin, değer yargılarının, beklentilerinin, tutum ve
davranışlarının tanınması gerekir. Bu da bireyi tanıma teknikleri ile gerçekleşir.
Bireyi tanımanın temel ilkeleri:
 Asıl amaç bireyin kendini tanımasını sağlamaktır

 Tüm öğrencilere yönelik olmalıdır.
 Takım halinde çalışılması önemlidir.
 Sürekli bir hizmet olmalıdır.
 Birey her yönüyle tanınmalıdır.
 Bireyi tanıma teknikleri bir araç olmalıdır.
 Bireyi çok yönlü tanımak için bir teknik yeterli değildir.
2. Bilgi Verme: Bireyleri, kendilerini geliştirebilecekleri olanaklardan haberli kılmaktır. Eğitim, iş

olanakları ve meslekler hakkında öğrencilere güncel ve doğru bilgi vermek yanında, disiplin ve görgü
kuralları, cinsel gelişim, verimli ders çalışma yöntemleri gibi konularda da onları aydınlatmak
rehberliğin bilgi verme hizmetlerinin konusudur. Bilgi toplama sunma hizmetinde öğrencilere broşür
dağıtmak, okul panolarına bilgilendirici yazlar asmak… faaliyetlerde yapılmaktadır.
3. Yöneltme – Yerleştirme: Rehberlik ve psikolojik danışma aracılığı ile bir okula, bir programa ya da
bir mesleğe girmek üzere kararlar alabilmesi ve uygulayabilmesi için kişiye yardım etme ve gerekli
olanakları sağlama hizmetidir. Amacı, öğrencilerin okulda niteliklerine uygun programlara, ders dışı
etkinliklere, eğitici kollara yerleştirilmelerine, sürekli ya da yarım zamanlı iş bulmalarına yardımcı
olmak.
4. Oryantasyon:Oryantasyon (duruma alıştırma) hizmeti Okula yeni başlayan öğrencilere, eğitim
yılının başında yeni girdikleri ortama kısa sürede alışmalarına yardımcı olmak üzere yapılan
çalışmaları kapsayan hizmettir. Bu amaçla okulun kendisi (tarihçesi, binanın yapısı), kuralları ve işleyişi
(disiplin kuralları ve yönetmeliği, sınıf/ders geçme ve yönetmeliklerin bildirilmesi, öğrenci özlük
hakları, rehberlik hizmetlerinin ve diğer öğrenci kişilik hizmetlerinin tanıtılması, okulda uygulanan
eğitim programının tanıtımı: özel kurslar, seçmeli dersler, yatay ve dikey geçişler, okul içinde çeşitli
programlar) okulda ve o çevrede ihtiyaçlarını (okuldaki ve çevredeki yemek, barınma, alışveriş
olanakları, sosyal, kültürel ve eğitsel etkinlikler ve olanaklar, haberleşme, ulaşım, sağlık kuruluşları
bilgileri) nasıl karşılayacakları hakkında öğrencilere bilgi verilir. Oryantasyon çalışmalarının temel
amacı, öğrencileri yeni bir duruma veya ortama alıştırmaktır. Oryantasyon çalışmaları, başta yeni
öğrenciler olmak üzere tüm öğrencilere, yöneticilere, öğretmenlere, uzman personele ve velilere açık
olmalıdır. Bu hizmetin yürütülmesinde okul öğretmenlerinden, eski mezunlardan ve üst sınıflardaki
öğrencilerden de yararlanılır. Oryantasyon hizmetiyle öğrencinin yeni geldiği bir ortamda
karşılaşabileceği güçlükler en aza indirilerek, yeni duruma kolay alışması sağlanır, kendini yalnız ve
çaresiz hissetmesi önlenebilir. Bu bakımdan oryantasyon hizmetinin uyum sağlayıcı ve koruyucu
ve önleyici bir işlevi de vardır. Oryantasyon çalışması okulun sürekli hizmeti olmalıdır. Nakil yolu ile
gelen öğrencilere yönelik de kullanılmalıdır.
5. Psikolojik Danışma:Psikolojik danışma hizmetleri tüm rehberlik hizmetlerinin özünü oluşturur.

Psikolojik danışmadan yoksun rehberlik hizmetleri tam sayılmaz. Diğer rehberlik hizmetleri arasında
daha teknik daha duyarlı olan, ancak uzman personel tarafından profesyonel düzeyde sunulabilecek
hizmetlerden oluşur. Psikolojik danışma hizmetleri doğrudan doğruya bireylerle psikolojik danışma
yapmayı kapsar.
Psikolojik danışma,kendini tanımak ve anlamak isteyen herkese verilebilecek bir hizmettir.Psikolojik

danışma çeşitli nedenlerle uyum sıkıntısı çeken,kendini yalnız hisseden,akran baskısı-zorbalığı, aile ve
toplum baskısı, başarısız ve değersiz gören kimselere,öz saygı özgüven problemlerinde, kriz
durumlarında, aile içi problemlerde, sorunlarının kaynağını ve çözüm yollarını görmede yardımcı olur.
Psikolojik danışmanın ilkeleri:
 Psikolojik danışma demokratik, insancıl kuralların işlediği bir ortamda gerçekleştirilmelidir.

 Danışma herkese açık olmalıdır.
 Danışma, yüz yüze gelerek yürütülmelidir.
 Danışanla danışman arasında bir duygusal yakınlık kurulmalıdır. Danışma karşılıklı saygı,güven
içtenlik oluşmasını ve iki yanlı gönüllülüğü gerektirmektedir.
 Danışma rahat ve uygun bir ortamda yürütülmelidir.
 Danışan ne denli sorunlu olursa olsun, bir hasta olarak değil, normal bir kişi olarak
karşılanmalıdır.
 Danışman, başkası adına karar verme, seçim yapma hakkına sahip olmadığı bilinciyle
davranmalıdır. Danışanla ilgili eleştirme,yargılama,değerlendirme yapmamalıdır.
 Psikolojik danışma hizmeti uzmanlık gerektirir.
 Psikolojik danışma sürekliliği olan bir hizmettir.
 Danışmaya özgü ahlak kurallarına uyulmalıdır.
6. Sevk-Refere:
 Bu hizmet öğrencilerin yararlanmaları ve yardım almaları amacıyla, okul içinde ve okul dışında
gereksinim duydukları kişi ve kurumlara yönlendirme hizmetidir.
 Bir okul rehber öğretmeni kendi yeterliğini ve yetkilerini aşan bir durumla karşılaşırsa (Örneğin,
psikoterapi gerektiren ya da tanı koymayı gerektiren bir psikolojik hastalık durumunda)
öğrenciyi okul dışında bir kuruma sevk etmelidir.
 Bir sınıf rehber öğretmeni kendi yeterliğini ve yetkilerini aşan bir durumla karşılaşırsa (Örneğin,
psikolojik danışma gerektiren ya da kişisel rehberlik kapsamında uzmanlık gerektiren bir
durumda) öğrenciyi okul rehberlik servisine sevk etmelidir. Okulda rehber öğretmen yoksa
öğrenci RAM’a sev edilmelidir.
 Sevk aile işbirliği içinde yürütülmelidir.
7. İzleme:İzleme hizmetleri yönelteme ve yerleştirme hizmetleri sonucunda öğrenciler

yerleştirildikleri programlar, etkinlikler, üst okullar ya da iş ve meslek alanlarındaki başarı
durumlarının ve yaşadıkları uyum güçlüklerinin incelenmesi bir izleme çalışmasıdır. Bu tür izleme
çalışmasından elde edilecek bilgiler, okulda yürütülmekte olan yöneltme ve yerleştirme hizmetleri
için geri-bildirim niteliği taşıyarak, hizmetlerin kalitesinin artmasına neden olacaktır. İzleme
hizmetleri, okulda sunulmakta olan diğer hizmet alanlarını da ne derece etkili ve yararlı olduğunu
ortaya koyacaktır.
B. DOLAYLI HİZMETLER
1. Araştırma – Değerlendirme: Okullardaki PDR hizmetleri bilimsel ve profesyonel düzeyde

yürütülen hizmetlerdir. Bu nedenle yapılacak çalışmaların gerçekçi olarak belirlenmesi ve yapılan
çalışmaların da etkililiğinin değerlendirilmesi araştırma ve değerlendirme hizmetlerini zorunlu hale
getirir. Araştırma değerlendirme çalışmalarından bazıları aşağıda sıralanmıştır:
-Öğrencilerin çeşitli alanlara ilişkin sorunlarının ve ihtiyaçlarının belirlenmesi
-Öğrencilerin başarılarını olumsuz olarak etkileyen okul-içi ve okul dışı faktörlerin belirlenmesi
-Öğrenci, öğretmen ve velilerin okuldaki rehberlik hizmetlerine ilişkin algı ve beklentilerinin

belirlenmesi
-Öğrencilerin okula uyum sorunlarının ve öğrenme güçlüklerinin belirlenmesi
-Öğrencilerin ilgi, yetenek ve bazı kişilik özelliklerinin belirlenmesi
-Öğrencilerle yürütülen psikolojik danışma, grup rehberliği, psiko-eğitim gibi çalışmaların sonuçlarının
değerlendirilmesi
-Öğrencilerin PDR hizmetlerinden yararlanma düzeyleri ile daha çok hangi hizmetlerden
yararlandıklarını belirlenmesi
-Çeşitli konularda psikolojik ölçme aracı geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılması Kısaca, araştırma ve
değerlendirme hizmetleri yoluyla okullarda sunulan PDR hizmetleri program, öğrenci ihtiyaçları ve
okulun olanakları doğrultusunda değiştirilir ve geliştirilir.
2. Plan program Geliştirme:
 PDR programları hazırlanıp geliştirilirken kurumun özellikleri, amaçları, ihtiyaç ve beklentileri

dikkate alınmak zorundadır. Okul dışındaki kurumlar için geliştirilmiş PDR programı ile okullar
için geliştirilmiş programlar farklılık gösterecektir.
 Okullarda öğretim yılı başlamadan önce hazırlanan ve bir öğretim yılı boyunca yapılacak PDR
çalışmalarını gösteren programı “Okul PDR Programı” denilebilir.
 Okul müdürü; okulun rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili yıllık
program ve yürütme planının hazırlanmasını sağlar ve uygulanmasını izler.
 Psikolojik danışma; il çerçeve programını temel alarak okulun rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri programını sınıf düzeylerini, okulun türüne ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre
hazırlar. Rehberlik programının ilgili kısmının uygulanmasında sınıf öğretmenlerine rehberlik
eder, Okulun tür ve özelliklerine göre gerekli eğitsel ve mesleki rehberlik etkinliklerini planlar,
programlaştırarak uygular veya uygulanmasına rehberlik eder.
 Sınıf rehber öğretmeni; okulun rehberlik ve psikolojik danışma programı çerçevesinde sınıfın
yıllık çalışmalarını planlar ve bu planlamanın bir örneğini rehberlik ve psikolojik danışma
servisine sunar.
Okul rehberlik programı 4 aşamada hazırlanır:

 1-Hazırlık: Okul rehberlik servisinde çalışan rehber öğretmen tarafından hazırlanır. Müdür
programın hazırlanmasını sağlar. Sorumlu olan kişi okul müdürüdür. Değişikliği okul rehber
öğretmeni yapar. Okul rehber öğretmeni yoksa RAM’dan destek alınır. Sınıf rehberlik
programının hazırlanmasından sınıf rehber öğretmeni sorumludur. NOT: İlköğretim I.
kademede sınıf rehber öğretmeni kendine verilen serbest etkinlikler dersinde istediği etkinliği
yapabilir. (rehberlik dersi yerine serbest etkinlikler geldi)
 2-İnceleme ve karara bağlama: Hazırlanan program Rehberlik ve Psikolojik Danışma
Hizmetleri Yürütme Komisyonu’nda incelenir ve gerekli durumlarda gelen öneriler
doğrultusunda program içeriğinde ve uygulama planında değişiklikler yapılabilir. Bir ay içinde
bir örneği okul müdürü tarafından RAM’a gönderilir.
*Yürütme komisyonu müdür başkanlığında, müdür yardımcıları, rehber öğretmenler, müdür
tarafından seçilen her sınıf seviyesinden en az bir sınıf öğretmeni, yine okul müdürünün
seçeceği disiplin kurulu üyelerinden bir temsilciyle okul aile birliği ve okul koruma
derneğinden bir temsilciden oluşur.
 3- Uygulama: Hazırlanan ve karar bağlanan program doğrultusunda rehberlik hizmetleri
sunulur. Ancak bir yıl için hazırlanan program mutlak ve değişmez değildir. Hazırlama
aşamasında öngörülemeyen durumlar ortaya çıkarsa, yıl içinde programın bir kısmı yeniden
düzenlenebilir. Uygulamadan, karardan değerlendirmeden sorumlu olan okul rehberlik
yürütme kuruludur.
 4-Değerlendirme: Bir yıl boyunca uygulanan program olumlu sonuç verdi mi? Aksaklıkları
nelerdir? Seneye nelere dikkat edilmeli? Bütün bunlar değerlendirilir.
3. Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmeti: Doğrudan öğrenciye yönelik olmayan, ancak yapılacak
hizmetlerin niteliğini etkileyecek bazı hizmetler vardır. Örneğin, çevre ve veli ile ilişkiler ya da
araştırma-geliştirme hizmetleri gibi. Konsültasyon hizmeti, okuldaki rehberlik uzmanının, öğretmen
ve yöneticilerin ortak bir rehberlik anlayışı kazanmaları, bu alanlardaki bilgi ve becerilerini artırmaları
için onlara yardımcı olmasıdır. Bir diğer deyişle, okuldaki rehberlik uzmanı ile öğrencinin eğitimi ve
yetiştirilmesi ile ilgili bir ya da daha fazla sayıda kişinin (öğretmen, yönetici, veli vb.) işbirliği içinde,
öğrencinin gelişmesine yönelik olarak kurdukları yardım ilişkisidir.
4. Veli ile ilişkiler: Öğrencinin eğitiminde ve okula uyumunda okul ve ev yaşantısı arasında paralellik
sağlandığı ölçüde olumlu sonuçlar alınabilir. Anne babalar çocuklarının genellikle ders başarısı (bilişsel
gelişimi) ile ilgilenmekte, çocuklarının fiziksel, psikolojik, sosyal gelişimleri, ilgi ve yetenekleri, kişilik
özellikleri gibi gelişim yönlerini göz ardı etmektedirler. Bunun sonucunda da, anne baba ile çocuğun
beklenti düzeyi ve beklenti yönü farklı olmakta bu da sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. Anne
babaların çocuklarının fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimleri konularında bilgi sahibi
olmaları çocuklarını tanımaları çocuklarının önündeki engelleri kaldırarak onların gelişimlerine katkı
sağlayacaklardır.
5. Çevre İle ilişkiler: Okul, içinde bulunduğu çevreyi etkileyen ve çevreden de etkilenen bir kurumdur.
Bu nedenle okul yöneticisi, psikolojik danışman ve okulda görevli diğer öğretmenlerce okulun
çevresel özelliklerinin bilinmesi ve çevreyle ilişkilerin sürdürülmesi gerekir. Okulun yakın veya uzak
çevresinde öğrencilerin yararlanabileceği birtakım olanakların yanında, öğrenciler için zararlı
olabilecek bazı durumlar, kişi veya kurumlar da olabilir. Bu konularda öğrencilerin bilgilendirilmesi ve
öğrencilerin yararlanabileceği şekilde çevredeki kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapılması gerekir. Çevre ile
ilişkiler içinde okulun çevreye tanıtılması da önemlidir. Okulun özelliklerinin, ihtiyaçlarının, çevreye
katkılarının çevre tarafından bilinmesi, çevrenin okula olan ilgisini arttıracak ve okulun çevre
tarafından desteklenmesini sağlayacaktır.
ÜNİTE 3
REHBERLİK TÜRLERİ
Birey sayısına İşlevlerine göre Kademelere göre Konu alanına Hizmetin verildiği
göre rehberlik rehberlik rehberlik göre rehberlik kuruma göre
rehberlik
-Bireyle rehberlik -Tamamlayıcılık Anasınıfı -Eğitsel rehberlik Eğitim
-Grupla rehberlik -Ayarlayıcılık İlkokul -Mesleki rehberlik Sağlık
-Bireyle psikolojik -Önleyicilik Ortaokul -Kişisel-sosyal Endüstri
danışma -Krize müdahale Lise rehberlik Sosyal yardım
-Grupla psikolojik -İyileştiricilik Üniversite
danışma -Geliştiricilik
-Uyum sağlayıcılık
-Yönelticilik
a. BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK
-Bireyle rehberlik: Bireyin kişilik yapısının gelişmesi hem de karşılaştıkları problemlerin çözümüne
yardımcı olma amacıyla sunulan hizmettir. Bireyle rehberlik hizmetinde bireyin kendini tanıması
sorunların çözümüne yönelik gerekli imkanların gösterilmesi ve sorun çözümü için yüreklendirilmesi
anlayışı hakimdir.
-Grupla rehberlik: Daha çok eğitsel rehberlik için başvurulan grup rehberliği sınıf rehber öğretmenler
tarafından planlanır ve uygulanır. Sınıf rehber öğretmenin çözemediği bir durumda okul rehber
öğretmene başvurulur. Grupla rehberlik kalabalık gruplara yönelik bilgi verme hizmetinin kullanıldığı
bir çalışmadır. Grupla rehberlikte bilgi verme hizmeti dışında grup tartışması yapılı. Grup
tartışmasında eğitsel mesleki konular tartışılır. Bu sayede öğrencilerin dinleme, anlatma, duygularını
ortaya koyma gibi becerileri de gelişmiş olur.
-Bireyle psikolojik danışma: Danışman ile danışan arasında gerçekleşen ve daha çok duyuşsal
nitelikteki konuların ele alındığı uzmanlık gerektiren yardımlardır. Bireyle psikolojik danışa seanslar
halinde gerçekleşir ve danışma süresi 45-50dk aralığındadır. Bireyle psikolojik danışma grupla
psikolojikdanışmaya göre daha derinlemesine hizmet sunulmaktadır.
-Grupla psikolojik danışma:
Danışman ve danışanlar arasında gerçekleştirilen ve daha çok duyuşsal nitelikteki konuların ele
alındığı çalışmadır. Grupla danışma bireyle psikolojik danışmaya göre daha ekonomiktir. Çünkü
hizmet verilen kişi sayısı fazladır. Grupla psikolojik danışma da gruptaki kişi sayısı 8-12 kişi arasındadır.
Oturum 90-100 dk. olarak ayarlanır. Gizlilik, gönüllülük, bireye saygı gibi kurallara dikkat edilir.
Grupla psikolojik danışmada grup içi etkileşim teknikleri olanpsikodrama (ruhsal oyun) ve sosyodrama
(toplumsal oyun) kullanılır.
Grupla psikolojik danışmanın faydaları:
- Birey bir gruba dahil olma ve başkaları tarafından onaylanma duygusunu yaşar.
- Aynı sorunla karşılaşan farklı insanlarla bu sorunu konuşma fırsatı bulma
- Başkalarının belli sorunlar karşısında kullandıkları başarılı çözüm yollarından haberdar olma
- Sorunların sadece kendine özgü olmadığını görüp teselli bulma
b. İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK:
1. Uyum Sağlayıcı Rehberlik

Öğrencilerin çevrelerine sağlıklı bir şekilde uyum sağlamalarına yardımcı olmak amacıyla
gerçekleştirilen çalışmalar uyum sağlayıcı rehberliktir. Öğrencilerin yeni bir durum ya da ortama
uyum sağlamalarını kolaylaştırmak için yürütülen çeşitli etkinlikler, rehberliğin uyum sağlayıcı işlevini
yerine getirmektedir. Örneğin; okula yeni gelen öğrencilere okul kuralları, sınıf geçme yönetmeliği,
kütüphanenin, rehberlik servisinin yerinin nerede olduğu hakkında vb. bilgi verilmesi (oryantasyon
hizmeti) öğrencilerin yeni ortama uyumunu kolaylaştırmaktadır.
2. Yöneltici Rehberlik
Bireyin başarılı ve mutlu olmasında kendi yetenek, ilgi gibi kişisel niteliklerine uygun alan, okul ve
meslek seçmesinin rolü büyüktür. Bu nedenle okullarda öğrencilere ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına göre
en uygun alanı, okulu, programı, mesleği seçmeleri için bireyi tanıma tekniklerinden elde edilen
bilgilerden yararlanarak rehberlik yardımında bulunulmaktadır. Bu yardımlar rehberliğin yöneltici
işlevini yerine getirir. Rehberlik, bireyin niteliklerinin yanında toplumun insan gücü ihtiyaçlarını da
dikkate alarak bu fonksiyonunu yerine getirmektedir.Öğrencilerin kendilerini daha iyi tanımalarına,
kapasitelerini ve boş zamanlarını etkin şekilde değerlendirebilmelerine yardımcı olmak üzere ders dışı
etkinliklere yönlendirilmeleri de yöneltici rehberliğin kapsamına girer.
3. Ayarlayıcı Rehberlik
Rehberliğin diğer bir fonksiyonu da, öğrencilerin en iyi şekilde yetişmesini sağlamak için, onların ilgi,
yetenek ve ihtiyaçlarına en uygun eğitim hizmetlerinin müfredat programlarında yer almasında,
program yapıcılara ve eğitim planlayıcılarına yardım etmektir. Eğitimin planlamasında, müfredat
programlarının hazırlanmasında ve geliştirilmesinde rehberliğin bu işlevinin önemi artmıştır.
4. Geliştirici Rehberlik
Öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemleri dikkate alınarak bedensel, zihinsel, duygusal ve
psiko-sosyal yönlerden sağlıklı bir şekilde gelişmelerini destekleyecek rehberlik etkinliklerinin
gerçekleştirilmesi, geliştirici işlevi yerine getirir. Örneğin; öğrencilere ergenlik döneminin özelliklerinin
anlatıldığı grupla rehberlik çalışması yürütülmesi geliştirici rehberliktir. Geliştirici rehberlik ile
öğrencilerin içinde bulundukları gelişim düzeyine uygun ihtiyaçları karşılanmaktadır.
5. Önleyici Rehberlik
Gelecekte ortaya çıkması muhtemel sorunların ortaya çıkmadan önce öngörülerek bu sorunların
ortaya çıkmasının önüne geçmek amacıyla rehberlik çalışmaları yürütülmesi önleyici rehberliktir.
Önleyici rehberlik, bireyler problemle karşılaşmadan önce verilen bir hizmet türüdür. Amaç, bireylerin
bu tip problemleri yaşamalarını engellemektir. Duygusal gerginliklerin, zararlı alışkanlıkların, disiplin
ve uyum problemlerinin vb. ortaya çıkmaması için yapılan çalışmalar rehberliğin önleyici işlevini
yerine getirir.
6. Tamamlayıcı Rehberlik
Tamamlayıcı rehberlik kapsamında, öğretmenlerin rehberlik alanıyla ilgili bilgi ve becerilerle
donatılmaları önemlidir. Öğretmenler, rehberlik alanındaki bilgi ve becerileri eğitim ortamında
kullanarak öğrencilerin başarılarını artırabilirler. Öğretmenlerin rehberlik ilkelerini sınıf içi
etkinliklerinde, davranışlarında ve öğrenciye yaklaşımlarında kullanmalıdırlar.
7. İyileştirici (Çare Bulucu) Rehberlik
Çare bulucu rehberlik ile bireyin yetersizliklerine odaklanılmakta ve onun süregelen bir problemi,
istenmeyen davranışı düzeltilmeye çalışılmaktadır. Örneğin; özgüveni yetersiz, özsaygısı yetersiz
öğrencilere özgüveni ve özsaygıyı yükseltmek üzere yardım sunulması çare bulucu rehberliktir. Yine,
saldırganlık, okul fobisi, tırnak yeme gibi istenmeyen uyum ve davranış bozukluklarını düzeltmeye
yönelik çalışmalar yürütülmesi rehberliğin iyileştirici işlevini yerine getirir.
8. Krize Müdahale
Kriz; bir kişinin, grubun, örgütün ya da topluluğun normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyen ve
acil ilgi ve çözüm gerektiren, tolere edilemeyen, sıra dışı, beklenmeyen bir durum ya da ani değişiklik
biçiminde tanımlanabilir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere kriz olarak nitelendirilebilecek durumların
temel özelliği ani olmaları, rutin yaşamın dengesini bozmaları ve acil olarak müdahaleyi
gerektirmeleridir.Okuldaki bir öğrencinin ya da öğretmenin ölümü, kazalar, cinayetler, intiharlar,
şiddet olayları (bina ve eşyaya, birbirlerine zarar verme), doğal ve çevresel faktörler (kar, fırtına,
deprem, yangın, sel, vb.) kriz durumları toplu müdahaleyi gerektirmektedir.
c. ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK
Okul Öncesinde Rehberlik
Kişisel – Sosyal Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik
Okula uyum ve ilköğretime Çeşitli mesleklerin var olduğunu fark

Kendini kabul hazırlanma etme
Okula yönelik temel becerileri Her mesleğin önemli ve gerekli

Öz güven geliştirme kazanma olduğunu bilme
Okul kurallarını öğrenme ve

Olumlu benlik algısı kurallara uygun hareket Meslek seçiminin bir süreç sonunda
oluşturma edebilme gerçekleştiğini öğrenme
Meslek seçiminde cinsiyet ayrımının

olmadığını görme olarak ifade
Sosyalleşme edilebilir.
Akranlarıyla aynı fiziksel

mekanı paylaşabilme
Gerçek anlamda olmasa da

teorik anlamda oyunu bilme
Öz bakım becerilerini kazanma
İlkokul Kademesinde Rehberlik
Kişisel – Sosyal
Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik
Çeşitli mesleklerin var olduğunu

Kendini tanıma Okula uyum ve ilköğretime hazırlanma fark etme
Her mesleğin önemli ve gerekli

Kendini kabul Okula yönelik temel becerileri kazanma olduğunu bilme
Okul kurallarını öğrenme ve kurallara Meslek seçiminin bir süreç sonunda

Özgüven geliştirme uygun hareket edebilme gerçekleştiğini öğrenme
Eğitsel açıdan kritik dönemdir.Çocuğun Meslek seçiminde cinsiyet

başarıyı tatması ve akademik açıdan ayrımının olmadığını görme olarak
Sosyalleşme özgüven kazanması amaçlanır. ifade edilebilir.
Problem çözme ve karar

verme becerileri
kazanma Daha yoğundur.
Akranlarıyla geçinmeyi
ve birlikte hareket
edebilmeyi öğrenme
Gerçek anlamda oyun

oynamayı öğrenme
Ailesi ile ilişkilerini daha

olumlu hale getirme
Ortaokul Kademesinde Rehberlik
Çalışmayı öğrenme ve
çalışma becerilerini Mesleklerin özelliklerini araştırma
Ergenlik döneminin özelliklerini öğrenme. geliştirme ve keşfetme
Akranlarıyla daha olgun ilişkiler Geleceği için önemli olan Yetenek, ilgi, başarı durumu gibi
geliştirebilme. sınavlara hazırlanma kişisel niteliklerini fark etme
Sınava hazırlık sürecini Mesleklere ilişkin düşünceler

Sosyalleşme yönetebilme geliştirme olarak ifade edilebilir.
Bedene iyi bakım alışkanlıklarını kazanma Kendisine uygun okul

ve beden fonksiyonlarına karşı sağlıklı bir seçiminde bulunma olarak
tutum geliştirme ifade edilebilir.
Geleceğe yönelik düşünme olarak ifade

edilebilir.
Lise Kademesinde Rehberlik
Hızlı değişen fiziksel

özelliklerine olumlu tutum Çalışmayı alışkanlık haline Meslekleri yakından tanıma ve özelliklerini
geliştirme. getirme. öğrenme
Yetenek ve ilgilerine
Duygusal özerkliğini uygun eğitsel alan seçimi Kişisel niteliklerinin belirginleşmesi ve sahip
kazanma yapma. olduğu nitelikleri tanıma
Sahip olduğu niteliklerle mesleklerin niteliklerini

Her iki cins akranlarıyla Geleceğine yön verecek eşleştirerek kendisine uygun meslek tercihi
olgun ilişkiler geliştirme sınavlara hazırlanma yapma.
Kendisine uygun bir kimlik Sınav sürecini yönetme Geleceğe yönelik hedeflerini belirleme olarak
edinmeye çalışma olarak ifade edilebilir. ifade edilebilir.
d. Kurumlara Göre Rehberlik
1) Eğitim Alanında Rehberlik
Rehberlik hizmetinin en yaygın uygulama alanlarından biri eğitim alanıdır. Rehberlik hizmetleri,
çağdaş eğitim sistemiyle birlikte günümüzde öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında yürütülmektedir.
2) Sağlık Alanında Rehberlik
Daha çok sağlık kurum ve kuruluşlarınca yürütülen bu rehberlik, bireylerin hastalanmadan önce
sağlıklarını koruyucu bilgiler edinmeleri, hastalandıktan sonra hangi kuruma başvurmaları gerektiği
gibi konularda rehberlik hizmetleri vermektedir.
3) Sosyal Yardım Alanında Rehberlik
Rehberlik eğitim almış uzman kişilerin de aralarında bulunduğu, huzurevleri, çocuk esirgeme
kurumları, Sosyal yardımlaşma ve dayanışma kurumu, Kızılay gibi ülkemizde hizmet veren kurumların
işlevleriyle beraber, kişilerin ihtiyaç duyduğu alanda temel gereksinimleri karşılamak üzere verilen
rehberlik türüdür.
4) Endüstri Alanında Rehberlik
İş uyumsuzluklarının ortadan kaldırılması, iş verimlerinin artırılması, daha iyi bir iş hayatının

sürdürülmesi gibi konular üzerinde yoğunlaşan bu rehberlik türü, İş ve İşçi Bulma Kurumu, İşçi
Sendikaları gibi kuruluşlarla iş arayan bireylere bilgi vererek, mesleklere uygunluklarını saptayarak,
mesleki rehberlik alanında önemli bir işlevi yerine getirmeyi amaçlamaktadır.
5) Adalet alanında rehberlik: Cezaevlerinde, ıslah evlerinde, orduda, emniyette psikolojik

danışmanlar görev almakta ve rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetleri sunmaktadırlar. Bunun
yanı sıra aile mahkemelerinde aile danışmanlığı hizmeti de rehberlik faaliyeti olarak
sürdürülmektedir.
e. KONU-PROBLEM ALANINA GÖRE REHBERLİK
1-Eğitsel rehberlik:
 Eğitsel rehberlik çalışmaları ile öğrencinin en temelde “öğrenmeyi öğrenmesi” ve

“öğrenmeye karşı olumlu tutumlar kazanması” amaçlanmaktadır.
 Eğitsel rehberlik problem alanında yer alan konu ve problemler.
 Okula ve eğitim ortamına uyum sağlama(oryantasyon).
 Planlı ve programlı çalışabilme.
 Verimli ders çalışma tekniklerinin kazandırılması.
 Yönergeleri ve talimatları izleyebilme.
 Öğrencilerin öğrenme stillerinin belirlenmesi.
 Uygun ve gerçekçi eğitsel kararlar(okul seçimi, alan seçimi, ders seçimi vb.) verme.
 Hızlı ve etkili okuma alışkanlığının kazanılması.
 Akademik anlamda öz güven kazanma.
 Ders araç – gereçlerini etkili kullanma.
 Başarıyı engelleyen etmenleri azaltma ya da ortadan kaldırma.
 Dikkatini toplayabilme ve motivasyonu arttırma.
 Öğrencinin ilgi, yetenek, eğitim ve özelliklerine uygun eğitsel ortamlar oluşturma.
 Not tutma becerilerinin kazandırılması.
 Sınav sistemlerini tanıtma ve sınavlara hazırlanma.
 Zamanı etkili kullanma ve boş zamanlarını verimli değerlendirme.
 Sınav kaygısı ile başa çıkabilme.
 Akran danışmanlığı
 Özel eğitim öğrencilerinin gelişimini takip etme
 Yeteneğinin altında ve üstünde başarılı olan öğrencileri belirleme
 Çalışma ortamını düzenleme.
 Bireyi kendine uygun eğitsel alanlara, okullara, seçmeli derslere, eğitsel kulüplere
yönlendirmek eğitsel rehberliktir.
 Üst Öğretim Kurumlarını Tanıtma
 İlk öğretim kurumlarını, ortaöğretim kurumlarını kurum bazında, işleyiş bazında üniversiteleri
tanıtmak eğitsel rehberliktir.
 Başında veya kaynağında eğitsel bir ifade yer alıyorsa; uyum, kaygı ve kararsızlık eğitsel
rehberliktir.(Sınav kaygısı, Sınav fobisi, Okul seçme, Alan seçme, Ders seçme)
2-Mesleki Rehberlik :Mesleki Rehberlik Meslek; bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları
toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünüdür.
Mesleki rehberlik ise; gençlerin çeşitli meslekleri tanımaları, kendi özelliklerine uygun meslekleri
seçmeleri, seçtikleri mesleklere hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri amacıyla yapılan yardım
hizmetleridir. Mesleki rehberlik bu anlamda bireyi tanıma, meslek alanlarını tanıma ve bireyin kişisel
özellikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasındaki bağlantıyı kurarak kendine en uygun
mesleği seçmesine yardım etme olarak üç aşamada gerçekleştirilmektedir.
3-Kişisel rehberlik: Kişisel Rehberlik Kişisel rehberlik; öğrencilerin “kişisel - sosyal” gelişim ihtiyaçlarını
karşılamak ve böylece onların kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülecek
hizmetlere denmektedir. Bireye eğitimin çeşitli kademelerinde kendini ve başkalarını anlaması,
seçimler yapması, temel yaşam becerilerini kazanması, toplumsal rolünün farkına varması, zevklerini
tespit etmesi, problem çözebilmesi gibi konularda verilen rehberlik hizmetleri kişisel rehberlik
hizmetleri arasında sayılabilir.
ÜNİTE4
MESLEKİ REHBERLİK:
Önce mesleki rehberlik olarak doğan rehberlik hizmetlerinin asıl amacı; bireyin yetenek, ilgi ve
olanakları çerçevesinde yapmaktan mutluluk duyacağı bir mesleği seçmesi için ona yardımcı olmaktır.
Fakat mesleki tercihlerin giderek daha erken yaşlarda, yani henüz daha eğitim kurumları seçilirken
netleşmeye başladığı düşünülürse, mesleki rehberlik sunmak için eğitsel rehberlik hizmetinden de
yararlanmak gerektiği açıkça ortaya çıkar.
Meslek:
İş:
Kariyer:
Kariyer seçimini etkileyen faktörler: Cinsiyet-Değer-Yetkinlik beklentisi-Kişilik özellikleri-Anne baba

tutumları-İlgi-Yetenek
Mesleki Olgunluk :Mesleki gelişim ve mesleki gelişim görevleri kavramları beraberinde doğal olarak
“mesleki olgunluk” kavramını da ortaya çıkarmıştır. Mesleki olgunluk kazanmak ise her bir mesleki
gelişim basamağında karşılaşılan birtakım tipik ve gerekli problem çözme yaşantıları (mesleki gelişim
görevleri) ile karşılaşmak, bir sonraki basamakta karşılaşılacak gelişim görevlerine hazır olabilmek için
bu temel becerileri edinmek demektir
Mesleki gelişim dönemleri:
1. Uyanış ve Farkında Olma(5 – 12 Yaş)

Meslek bilincinin oluşmaya başladığı dönemdir.Çocuk, bu dönemde çevresindeki insanların
farklı uğraşları olduğunu, çeşitli mesleklerin varlığını görmeye ve anlamaya başlar.
2. Meslekleri Keşfetme ve Araştırma Evresi(12 – 15 Yaş)
Psikomotor açıdan bir yetişkin becerisine sahip olma ve bilişsel açıdan soyut düşünmeye
başlamasının bir sonucu olarak çocuk, mesleklerin ortak yönlerini, farklı niteliklerini
araştırmaya, meslekler hakkında bilgi sahibi olmaya, meslekleri keşfetmeye başlar.Bu dönem
ilköğretimin ikinci kademesini kapsamaktadır.
3. Karar Verme(15 – 18 Yaş)
Bu dönem, ortaöğretim yıllarını kapsamakta olup gencin meslekler hakkındaki algılarına
dayanarak, meslekler hakkındaki bilgilerini değerlendirdiği ve geleceğe yönelik idealler
oluşturduğu bir dönemdir.
4. Hazırlık(18 – 23 Yaş)
Üniversite dönemine denk gelmektedir.Bu dönemde birey, karar verdiği, seçtiği mesleğe
yönelik hazırlıklar yapmaya başlar.
5. İşe Yerleşme(23 Yaş ve sonrası)
Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir.
MESLEKİ REHBERLİK KURAMLARI
Holland-Tipoloji kuramı: Holland’a göre meslek seçimi kişiliğin bir yansıması, bireyin çevre ile
ilişkisinde benimsediği uyum yönteminin, bir meslek olarak ifade edilmesidir.
Biyolog, genetik bilimci,

Analitik düşünce yapısına sahip, rasyonel, eleştirel, matematikçi, kimyager, fizikçi,
titiz, sabırlı, içe dönük(popüler olmaktan araştırmacı, antropolog,
Araştırıcı hoşlanmayan), bilimsel faaliyetlerden hoşlanan akademisyen, bilim adamı örnek
(Entellektüel) kişilerdir. olarak gösterilebilir.
Heyecan ve coşkuları dengesiz, hayalci,

popülerlikten hoşlanan, karmaşık, sezgileri güçlü,
bağımsız, duygusal, duyarlı ve etkileyici, estetik Yazar, ressam, aktör, tiyatrocu,
Sanatçı faaliyetlere ilgili, yaratıcı çalışmalarda başarılı müzisyen, heykeltıraş, mimar
(Artistik) kişilerdir. örnek olarak gösterilebilir.
Sosyal hizmetler uzmanı,

Yardımsever, sorumluluk sahibi, sosyal, iş birliğine psikolojik danışman, doktor,
yatkın, empati kurabilen, içten, sabırlı, nazik ve psikolog, halkla ilişkiler uzmanı,
anlayışlı, başkalarına yardım etmeye istekli öğretmenler örnek olarak
Sosyal kişilerdir. gösterilebilir.
Satıcı, pazarlamacı, komisyoncu,

Dışa dönük, enerjik, kendine güvenen, atılgan, fevri, politikacı, avukat, reklamcı,
ikna yeteneği yüksek, sabırsız, meraklı, maceracı, gazeteci örnek olarak
Girişimci iyimser, sosyal, konuşkan kişilerdir. gösterilebilir.
Dikkatli, titiz, itaatkar, tutarlı, esnek olmayan, Veznedar, kütüphaneci, postacı,

düzenli, sabırlı, öz denetimli, vicdanlı, hayal muhasebeci, finans elemanı,
gücünden yoksun, dengeli, kurallara bağlı, asker, polis, memur, hakim, savcı
Geleneksel sistematik çalışmaktan hoşlanan kişilerdir. örnek olarak gösterilebilir.
Sabırlı ve hoşgörülü, pratik, maddeci,

erkeksi, antisosyal, uygucu, içlen, doğal,
sebatkar,içgörüleri ve başarma güdüleri
fazla gelişmemiş
Kas faaliyeti, motor koordinasyonu Otomobil Tamirciliği, Her Çeşit
gerektiren işler .Açık havadaki işler. Araç Teknisyenliği, Elektrikçi,
Mekanik, sistematik çalışmalar Mühendislik, Ziraat ile İlgili
Nesneler, eşyalar, makinalar ve hayvanlarla Meslekler, Ormancılık, Denizciler,
Gerçekçi
ilgili etkinlikler. Beden Eğitim Öğretmenleri
2. Roe -İhtiyaç kuramı: Bireyin mesleki gelişimi doğrudan doğruya çocukluk yıllarında geliştirilen
ilgiler ve bu ilgilerin temelinde yatan ihtiyaçların nasıl karşılandığına bağlıdır. Maslow’un ihtiyaç
hiyerarşisi kuramı ise, Roe’nin meslek seçimi ve ihtiyaçlar arasında var olduğunu belirttiği ilişkinin
temelini oluşturur. Bu ihtiyaçlar; fizyolojik ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, ait olma ve sevgi ihtiyaçları,
değer ihtiyaçları, bilgiye duyulan ihtiyaç, anlama ihtiyacı ve kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır.
Bireyin ihtiyaçlarının yapısı çocukluğundaki hayal kırıklıkları ve doyumlarından etkilenmektedir.

Düzenli karşılanan ihtiyaçlar bilinçaltı güdü kaynakları olmazken, çok nadir karşılanan yüksek
düzeydeki ihtiyaçlar (örneğin, kendini gerçekleştirme) tamamen kaybolmaktadır. Düşük düzeyde
nadiren karşılanan ihtiyaçlar ise baskın güdüler olmakta ve diğer yüksek düzeydeki ihtiyaçların ortaya
çıkmasını engellemektedir.
-Çocuğun üzerine aşırı düşme: koruyucu tutuma sahip aileler çocuklarını sürekli kısıtlar, çocuğun
üzerine titrenir. Çocuk bireyselleşemez sürekli yönlendirmeye ihtiyaç duyar. Mükemmeliyetçi tutuma
sahip aileler çocuktan üstün başarı bekler ve tatmin olmazlar.
-Çocuğa soğuk davranma: Çocuk ilgisiz ve sevgisiz ortamda büyür. Böyle bir ortamda büyüyen çocuk
başkalarına karşı kendini savunucu tutum, saldırgan davranışlar sergiler.
-Çocuğu kabul etme: Anne baba çocuğun ihtiyaçlarını karşılar, destekler, kararlarını kendi başına
almasını ister.
1. Super- Benlik kuramı:Super’a göre benlik kavramı bir kimsenin kendini nasıl
gördüğüdür. Bireyin benlik kavramı çevresiyle etkileşimle, belli durumlarda, belli bir
fonksiyonda bulunmakla gerçekleşir. Bireyin benlik kavramı meslek seçimini etkiler. Super’a
göre meslek seçimi, belli bir gelişim süreci içinde bireyle çevrenin etkileşimi sonucu olan
benlik kavramının bir mesleğe yansıması ve ifadesidir.
Bu gelişim dönemleri şunlardır.
1) Büyüme Evresi (0-14 yaş): Bu aşamada çocuğun mesleki benlik kavramı çevresindekilerle
etkileşimle gelişmeye başlar. Bireyin çevresindekilerle özdeşim kurması mesleki benliğin gelişmesinde
önemli etkiye sahiptir. Bu aşamanın başlangıcında fantezi ihtiyaçlar önemli olmakla beraber, ilgiler ve
yetenekler giderek daha önemli rol oynamaya başlar. Bu evre üç alt basamaktan oluşmaktadır.
a) Hayal basamağı (4-10 yaşlar): Çocuğun davranışlarında heves, hayal, özdeşim etkilidir.
b) İlgi basamağı (11- 12 yaşlar): Çocuk hoşlandığı haz aldığı ekinliklere yönelir.
c) Yetenek basamağı (12-14 yaş): seçimlerde yapabilirlik ön plandadır. Yeteneğini fark eder.
2) Araştırma Evresi ( 14-24 yaşlar) :araştırma basamağı ergenlikten ilk yetişkinliğe kadar sürer.
Bireyler bu aşamada kendilerini başkalarının mesleki rollerini ve iş dünyasını keşfetmektedirler.
Başkalarıyla ilişkiler, etkinlikler ve geçirilen yaşantılar birlikte ev okul, yarı zamanlı işlerde alınan roller
mesleki benlik kavramı için veri kaynaklarını oluşturmaktadırlar. İlk mesleki seçimler geçicidir ve
fantezilerle başkalarıyla, yapılan tartışmalarla ve rol denemeleriyle sınanır. Bu evre üç alt basamaktan
oluşmaktadır. Bunlar;
❖ Deneme Basamağı (14-17 yaş): Bu dönem daha çok gerçekçi olmayan fantezi seçimlerin yapıldığı
ve sık sık değiştirildiği, bir bakıma “geçici denemeler” basamağıdır.
❖ Geçiş Basamağı (18-21 yaş): Belirli bir meslek alanına hazırlayan bir eğitime başlayan genç,
durumu daha gerçekçi olarak değerlendirmeye başlar. Artık benlik kavramını uygulamaya koyma
çabasındadır.
❖ Sınama ve İzleme Basamağı (22-24 yaş): Bu basamakta okulu bitirip, kazandığı yeterlilikleri
sınamak üzere bir mesleğe adım atılır. Benlik kavramı ile işin gerektirdiği roller arasında bir uyum
sağlamaya ve durumu izleyip değerlendirmeye çalışır
3) Yerleşme Evresi (25-44 YAŞLAR): bu dönemde genç yetişkin güvenli bir mesleki benlik
oluşturmaya çalışırken bazı bunalımlar geçirebilir. İşe bağlamında ve uzlaşma yolları aranarak işe
yerleşme başlar. Mesleki benlik kavramı kararlılık kazandıkça, iş dünyasında ilerlemek ve bir yer
edinmek için daha çok çaba harcanır.
4) Koruma Evresi ( 45- 64 YAŞLAR): Bu evrede birey var olan mesleki benlik kavramını korumaya
çalışmaktadır. Elde ettiği işi en iyi şekilde yapıp kendini geliştirme çabası içerisindedir.
5) Çöküş Evresi ( 65 YAŞ ve SONRASI):Bu evre fiziksel ve zihinsel süreçlerin yavaşlaması enerjinin
azalması ile belirginleşir çöküş aşamasında birey daha az yük ve sorumluluk alabilir. Daha çok geçmiş
deneyimlerinden ve bilgisinden yaralanma yolunu seçer. Bu evre iki alt basamaktan oluşmaktadır.
Yavaşlama-tam emeklilik
2. Özellik faktör kuramı (Parsons)
Frank Parsons, meslekleri yetenek, beceri ve kişilik özellikleri ile eşleştirme fikrini geliştirdi.
Parsons, mesleki rehberlik hareketinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Daha sonra Meslek
Seçim Özelliği ve Faktör Teorisi olarak geliştirilen yetenek eşleştirme yaklaşımını geliştirdi.
Parsons teorisinin merkezinde eşleştirme kavramı vardır.
· Bireysel özelliklerinin (yetenekler, ilgi alanları, kişisel özellikler) doğru bir şekilde anlaşılması
· İş bilgisi ve nitelikleri
· Bireysel özellikleri ile işgücü piyasası arasındaki ilişki hakkında rasyonel ve nesnel bir uyum.
Özellik ve faktör kuramı, hem bireysel yetenekleri hem de belirli işler için gerekli nitelikleri
ölçmenin mümkün olduğu öncülünde çalışır. Aynı zamanda insanların kendileri için uygun bir
meslekle eşleşebileceğini varsayar.
Parsons, bireyler yeteneklerine en uygun işlerde olduklarında en iyi performans gösterdiklerini
ve üretkenliklerinin en yüksek olduğunu öne sürmektedir.
5. Ginzberg ve arkadaşları
a) Meslek seçimi bir süreçtir.

b) Bu süreç büyük ölçüde geri dönülmezdir.
c) Seçim süreci daima bir uzlaşmayı içerir
1. Fantezi Hayal Dönemi : 6-11 yaşlarını kapsar. Bu dönemde çocuk genellikle çevresindeki kimselere
karşı geliştirdiği özdeşime göre bazı meslek tercihlerini ifade eder.
2. Deneme (Geçici Seçim)Dönemi : Ergenlik dönemini kapsar. Bu dönem bazı alt dönemlere ayrılır :
- İlgi Dönemi (11-12): Seçimler ilgilere (hoşlanılan ya da hoşlanılmayan faaliyetler)dayalıdır.
-Yetenek Dönemi (13-14): Yeteneğinin farkına varma, yetenekler dikkate alma
- Değer Dönemi(15-16) :Meslekleri toplumda bir yer edinme, statü, liderlik, insanlara yardım etme
gibi kriterlerle ilişkilendirir.
-Geçiş Dönemi(17-18) :Hangi mesleği yapacağına karar verdiği dönemdir.
3.Gerçekçi Dönem (18-23) : Şu alt basamaklara ayrılır
-Araştırma (18-19): Bireyin mesleğin özelliklerini, meslek sonrası iş olanaklarını araştırır.
-Billurlaştırma (19-21): Bireyin mesleki amaca bağlandığı dönemdir.
-Belirleme(21-23) :birey meslek hayatına dayalı özel planlamalar yapar.
Bu kuramda meslek seçimi ergenlik dönemi boyunca en az 10 yıl süren bir gelişim sürecinin ürünü
olarak görülmekte ve varılacak kararın, bireyin o ana kadar geçirdiği yaşantıların ürünü olacağı, fakat
aynı zamanda gelecekteki yaşam ve kararları da etkileyeceği, dolayısıyla geri dönülemez olduğu ileri
sürülmektedir.
PSİKANALİTİK KURAM: Mesleki davranışlar bilinç dışı gereksinimleri doyurmaya yönelik yüceltilmiş
davranışlardır.
 Anne - baba ile özdeşim meslek seçiminde önemli rol oynar.

 Yüceltme savunma mekanizması ile meslek belirlenir.
 Saldırgan birisi kasap olur.
 Cinsel saplantıları olan birisi erotik kitap yazar.
ÜNİTE5
KİŞİSEL SOSYAL REHBERLİK
1. HÜMANİST YAKLAŞIM
• A.MASLOW: Sınıf ortamında üç temel nitelik bulunmalıdır: Koşulsuz kabul, empati, saydamlık
• Öğrenme terapötik bir ortamda gerçekleşir.
• Birey seçme özgürlüğüne sahiptir.
• Demokratik bir ortamda, bireysel farklılıkları dikkate alan öğrenci merkezli eğitim anlayışı
benimsenmelidir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi temel ihtiyaçlar (eksiklik ihtiyaçları) ve üst düzey ihtiyaçlar (gelişim
ihtiyaçları) olarak 2 gruba ayrılmaktadır.
* Temel İhtiyaçlar: Bireyin yaşamının her döneminde olan ve sürekli giderilmesi gereken ihtiyaçlardır.
Temel ihtiyaçlar ilk 4 basamaktan oluşmaktadır.
1) Fizyolojik İhtiyaçlar: Su, yemek, ısınma, uyku gibi bedenin varlığını sürdürebilmek için gerekli olan
ihtiyaçlardır. En temel ihtiyaçlarımız fizyolojik ihtiyaçlarımızdır.
2) Güvenlik İhtiyacı: Barınma, kendini tehlikelerden koruma, kaygıdan uzak kendini güvende
hissetme ihtiyaçları güvenlik ihtiyaçlarıdır.
3) Ait Olma – Sevme – Sevilme İhtiyacı: Bir gruba ait olma hissi, sosyal statü kazanma, insanlar
tarafından kabul edilme, benimsenme, sevme, sevilme gibi sosyal ihtiyaçlardır.
Bu ihtiyaçlar karşılanmazsa bireyde yalnızlık, umutsuzluk, yabancılaşma, bunalıma girme gibi duygular
ortaya çıkabilir.
4) Saygı – Saygınlık İhtiyacı: İhtiyaçlar hiyerarşisi 4. basamağı olan bu ihtiyaçlar, takdir edilme,
tanınma, statü ve başarı kazanma, saygı görme gibi ihtiyaçlardan oluşmaktadır. Bir yazarın eserleriyle
kalıcı olmak istemesi ve devamlı hatırlanmak istenmesi saygınlık ihtiyacına yöneliktir. Bu ihtiyacın
giderilmemesi durumunda aşağılık, zayıflık, çaresizlik, değersizlik gibi kompleksler ortaya çıkabilir.
* Üst Düzey İhtiyaçlar: Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi 2. grubu olan üst düzey ihtiyaçlar, bireyin var
olan potansiyellerini en son noktasına kadar kullanarak kendini gerçekleştirmeye kadar giden
süreçlerden oluşur. 5. basamaktan itibaren olan ihtiyaç basamakları üst düzey ihtiyaçlar içerisindedir.
5) Bilme – Anlama İhtiyacı: Kendi içinde olsun, toplumda olsun, çevrede olsun, olup biten olayları
daha iyi bilme ve anlama ihtiyacıdır. Merak, keşfetme ve bilgiye ulaşma ihtiyaçları bilme ve anlama
ihtiyaçları içindedir.
6) Estetik İhtiyacı: Sanatı anlama, zevke alma, bireyin kendi yaratıcılığını kullanma ihtiyacı estetik
ihtiyaçlardır.
7) Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı: Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi son basamağı olan kendini
gerçekleştirme, rehberliğin son amacıdır. Bireyin doğuştan getirdiği potansiyelleri tam olarak
gerçekleştirebilmesi ve kullanabilmesidir. Bireyin kendi yeteneklerini kullanarak istediği hedefi
gerçekleştirebilmesidir.
Hümanist yaklaşımın bir diğer savunucusu olan Rogers’ın ”tam verimlilik” olarak nitelediği kendini
gerçekleştirme, altta yer alan temel ihtiyaçlar karşılanmadan kazanılmaz.
Kendini geçekleştiren bir bireyin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
 Kendini kabul eder.

 Kendine saygılıdır.
 İçten geldiği gibi davranır.
 Duygularını saklamaz, bastırmaz.
 Tüm yaşantılara açıktır.
 Saldırganlık eğilimlerinin insanın bir parçası olduğunu bilir.
 Gerçeği olduğu gibi algılar.
 Doruk yaşantılar geçirir
 Az sayıda kişiyle sıkı arkadaşlık ilişkileri kurar
 Toplum ve bireylerle çatışma yaşayabilir.
 Otantiktir.
 İnsanın doğası hakkında olumludur.
 Başkaları ile rahatlıkla ilişki kurabilir.
 Topluma karşı uzlaştırıcıdır.
 Demokratiktir.
 Değişen ve değişmeyi seven bir bireydir.
 Yaratıcıdır.
 Başkalarından devamlı yardım beklemez
B-ROGERS:
Benlik Algısı – İmgesi – Tasarımı: Kişinin ne olduğu ile ilgili düşünceleridir. Kişinin kendisiyle ilgili
düşüncelerini, algılarını içerir.
Gerçek benlik: Bireyin sahip olduğu benliğidir.
İdeal Benlik: Kişinin olmak istedikleriyle ilgilidir. Yani arzu ettiği özellikleri içerir.
Benlik Saygısı (Öz Saygı): Kişilerin sahip oldukları özellikler ile gerçekleştirmek istediği özellikleri
arasındaki farktır. Fark az ise benlik saygısı yüksektir. Çok ise benlik saygısı düşüktür.
Ayna benlik: Çevrenin bireyin kendini algılaması üzerinde etkili olmasıdır.
Fenomonolojik alan: Her bireyin dünyayı algılama, değerlendirme şeklinin farklı olmasıdır.
Başarı Başarısızlık
Olumlu benlik Kendinde Çevrede

arar arar
Olumsuz benlik Çevrede Kendinde

arar arar
c-Hümanist yaklaşımın temel kavramları
 Saydamlık(İçtenlik): Bireyin hissettiklerini, duygu ve düşüncelerini, çarpıtmadan ama uygun

bir dille karşısındakine iletmesidir.
 Empati: Kişinin kendi duygu ve düşüncelerini karıştırmadan objektifliğini koruyarak kendini
karşısındakinin yerine koyması, onu anlaması anladıklarını ona hissettirmesi, ifade etmesidir.
Dikkat!!!: Empati cümleleri genelde, ikinci tekil şahıs ile biter.(Yani sen, sin, sun gibi
üzülmüşsün, kırılmışsın vs.)
Empati cümlelerinde genelde bir neden – sonuç ilişkisi bulunur.
Dikkat!!!: Empati ve sempati-özdeşim kavramları karışabilir. Sempatide duygudaşlık vardır
duygular pekiştirilir ve onaylanır. Özdeşimde ise birey kendi benliğinden çıkarak karşısındaki
kişi gibi olmaya başar.
 Koşulsuz kabul: Karşımızdaki kişiyi olumlu ve olumsuz yanlarıyla kabul edebilmektir. Dini, ırkı,
cinsiyeti ne olursa olsun tüm insanları olduğu gibi kabul etmektir. Bu da ön yargısız olmak
demektir.
2. İLETİŞİM
İletişim engeli içeren diller İletişim engeli içermeyen diller

Sen dili: Sen dili, karşımızdakini suçlamaya ve Ben dili: Ben dili; kişinin merkezinden çıkıp,
yargılamaya yönelik bir konuşma tarzıdır. Karşımızdaki karşımızdaki insanın vicdanına ve yüreğine ulaşan
insanın hoş görülmeyen, kabul edilmeyen davranışları dildir. Yani ben dilini yürek yüreğe iletişim olarak tasvir
karşısında eleştiri içeren bir dildir. Sen dilinde edebiliriz. Ben dilini kullanan kişi kendisi hakkında
cümleler ikinci tekil şahsa göre çekimlenir. Bu yaptığı değerlendirmeyi karşısındaki insanla paylaşmak
konuşma tarzı davranışa ve duyguya değil, kişiliğe isteğindedir. Kişinin karşısındaki insanı yargılamadan,
yöneliktir. Bu nedenle karşımızdaki insanı savunmaya suçlamadan sadece kendi duygu ve düşüncelerini
iter, karşımızdaki insanın kendini suçlu hissetmesine anlattığı bir dildir.
ve bizi tam olarak anlayamamasına neden olur. Sen Örnek: “Dün okulda seni göremeyince çok
dili, genellikle tepkisel ve öç almaya yönelik meraklandım.”
davranışları ortaya çıkartır.
Ben dili
Örnek: “Okula neden gelmedin?” Yapıcı
Sen dili Suçu üzerine alır
Kırıcı Davranışa yöneliktir
Suçlayıcı Düşünmeye iter
Kişiliğe yönelik Çatışma çözer
Savunmaya iter çatışma çıkarır
Pasif dinleme: Ses çıkarma, kafa sallama, göz teması Aktif dinleme: Empati ile yanıt verme
kurma
Öz saygıyı zedeleyici dil: Bireye onu aşağılayıcı, küçük Öz saygıyı geliştirici dil : Bireyi aşağılamadan onunla
düşürücü sözler söylemektir. olumlu bir benlik algısı oluşturmaktır.
Çok zayıf olan birine “birazcık incelmişsin” demek.
3. ÇATIŞMA ÇÖZME TEKNİKLERİ
-ÇATIŞMA ÇÖZME STRATEJİLERİ(JOHNSON VE JOHNSON ):
Kaplumbağa(Kaçınma)
Kaplumbağalar çatışmadan kaçınmak için geri çekilirler. Çatışma yaratan sorunlardan ve kişilerden
uzak dururlar. Çatışmaları çözmeye uğraşmanın boş bir çaba olduğuna inanırlar. Çaresizlik
hissederler. Çatışmayla yüz yüze gelmektense, fiziksel ya da psikolojik olarak geri çekilmenin daha
kolay olduğuna (kabuğuna çekilmek gerektiğine) inanır.
Oyuncak ayı (Uyma)
Oyuncak ayılar için ilişki çok önemli, amaç pek önemli değildir. Oyuncak ayılar başkaları tarafından
kabul edilmeyi ve sevilmeyi isterler. İnsanların ilişkilere zarar vermeksizin tartışamayacaklarını, bir
tatsızlık çıkmasın diye çatışmadan kaçınılması gerektiğini düşünürler.
Köpekbalığı (Güç kullanma, rekabete girme)
Köpek balıkları kendi çözüm önerilerini kabul etmesi için, çatıştığı kişiyi zorlar ve karşısındaki kişi
üzerinde güç kullanmayı dener. Kendi amaçları çok önemli, ilişkileri ise önemsizdir. Ne pahasına
olursa olsun amaçlarına ulaşmayı isterler. Başkalarının ihtiyaçlarıyla ilgilenmezler. Başkalarının
kendisini sevmesi veya kabul etmesi onlar için önemli değildir.
Tilki (Uzlaşma)
Tilkiler hem kendi amaçlarına hem de ilişkilerine orta derecede önem verirler. Tilkiler uzlaşma ararlar.
Kendi amaçlarının bir kısmından vazgeçerler ve çatıştıkları kişiyi de amaçlarının bir kısmından
vazgeçmeye ikna ederler. Her iki tarafın da bir şeyler kazanacağı bir çözüm yolu ararlar. Böyle bir
çözüm bulmak için kendi amaçlarından bir parça fedakârlık yapmaya razı olurlar.
Baykuş (Yüzleşme, işbirliği yapma)
Baykuşlar hem amaçlarına hem de ilişkilerine çok önem verirler. Çatışmaları, çözülmesi gereken
sorunlar olarak görürler ve hem kendilerinin hem de diğer kişinin amaçlarına ulaşabileceği bir çözüm
ararlar. Çatışmaları, taraflar arasındaki gerilimi azaltarak ilişkileri geliştirici bir araç olarak görürler.
Her iki tarafı da tatmin edecek çözümler arayarak ilişkiyi sürdürürler.
-JOHARİ PENCERESİ:
Açık Alan: Kişinin hem kendisi hakkında bildiklerini hem de diğerleri tarafından bilinen özelliklerini
içermektedir. Bu alan genel olarak kolay gözlemlenebilir bilinçli hareket ve ifadeleri, kişinin
anlatmaktan çekinmediği bilgileri kapsamaktadır. Kişinin ve karşısındaki insanların farkında olduğu,
tanıdığı, bildiği tutum, nitelik ve davranışlar yer almaktadır.
Kör Alan: Kişinin kendisinin bilmediği fakat diğerleri tarafından bilinen alanı açıklamaktadır. Kaygı,
korku, kıskançlık duyguları bu alanda yer almaktadır. Bu alanın geniş olması kişinin tek yönlü iletişimi
tercih eden, benmerkezci, savunmacı, eleştirilere kapalı, şüpheci olduğu anlamına gelmektedir.
Gizli Alan: Kişi tarafından bilinen ancak diğerleri tarafından bilinmeyen özellikleri içermekte, kişinin
paylaşmak istemediği ve bilinçli olarak gizlemek istediği bilgileri kapsamaktadır. Bu alanda kişinin
kendisiyle ilgili bildiği, farkında olduğu fakat karşısındakilerin bilmediği, farkında olmadığı tutum,
nitelik ve davranışlar yer almaktadır.
Bilinmeyen Alan: Kişinin hem kendisi hem de başkaları tarafından bilinmeyen özelliklerini
içermektedir. Bilinmeyen alanı geniş olan kişilerin ne yapacakları kestirilemez. Kuralcı ve
mesafelidirler. Birer kapalı kutudurlar. Bilinmeyen alanı geniş olan insanlar, davranış ve düşüncelerini
gizlerler ve çatışmadan kaçınırlar.
4. PSİKOLOJİK DANIŞMA TEKNİKLERİ:
Rapport Kurma: Danışman ile danışanın samimi ilişkiler kurması ve bu ilişkiyi sürdürmesidir. Bu
ilişki terapötik bir ilişkidir. Bu yakın ilişki karşılıklı saygıya, anlayışa ve güvene dayalı ve içtenliğin
olduğu bir ilişkidir. Eleştirme, yargılama, rol yapma ve otoriter bir tutum yoktur. Yansıtma: Danışanın
ifade ettiği duyguların aynen veya benzerinin danışman tarafından tekrar edilmesidir
Soru Sorma: Psikolojik danışma sürecinde danışman danışanı iyi duyamadığı, söylediğini tam
anlayamadığı, danışanın bir düşüncesi, duygusu ve davranışı hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak
istediği zaman veya uzun süren bir sessizliği bozmak için danışana soru sorabilir. Mesela; sence niye
bu kadar streslisin? Danışman sık soru sormamalı ve soruları açık uçlu sormalıdır. Yorumlama:
Danışmanın danışanın ifade ettiği duygu, düşünce ve olaylar arasında bağlantı kurarak danışanın
tutumlarına açıklık getirmesi ve danışana davranışlarının farkında olmadığı duygusal nedenlerini
göstermesidir.
Yüzleştirme: Psikolojik danışma sürecinde danışmanın, danışanın sözleri arasındaki veya sözleri ile
davranışları arasındaki çelişkileri göstererek onun bunları fark etmesini sağlamasıdır. İçgörü
kazandırır.
Açıklama: Danışanın ifade ettiği duygu ve düşünceleri danışmanın daha açık ve anlaşılır hale
getirmesidir. Mesela: söylediklerinden anladığım şu; sınıfta bazı arkadaşlarınla problemin var ve bu
seni çok rahatsız ediyor.
Onaylama: Danışmanın danışanın düşüncelerini anladığını belirtecek dönütlerde (baş sallayarak, evet,
hıhı diyerek) bulunmasıdır.
İçtenlik: Danışmanın danışana karşı tutarlı davranması ve saydam/dürüst olmasıdır. İçeriğin

Vurgulanması: Danışmanın danışanın danışma sırasında belirttiği konuya tekrardan vurgu yapmasıdır.
Destekleme ve cesaretlendirme: Danışanı duygu ve düşüncelerini incelemeye, kendini tanımaya,

değişik davranış tarzlarını denemeye veya alınacak bir kararı gerekçeli olarak teşvik etmektir.
Cesaretlendirme ise; danışana, kendini tanıma, anlama ve yönetme konusundaki girişimlerinin, aldığı
kararlarının yerinde olduğunu söylemek ve bu yolla davranmaya teşvik etmek, cesaret vermek,
yüreklendirmek olarak nitelendirilir.
Kendini Açma: Danışmanın danışana karşı zaman zaman kendi duygu/yaşantılarıyla ilgili paylaşımda
bulunmasıdır.
Bilgi verme: Psikolojik danışma oturumlarında bazen danışanın belli bir olgu hakkında bilgiye
gereksinimi olabilir. Danışana bilgi vermektir. Şimdi ve Burada: Danışana yaşadıkları, sorunları ile ilgili
o andaki duygu ve düşüncelerini sorma tekniğidir.
DİĞER KAVRAMLAR:
Akran zorbalığı: Çocuk ve ergenle aynı yaş grubunda olan kişi veya kişilerin birbirlerine veya tek bir
kişiye karşı fiziksel, sözel ve davranışsal olarak örseleyici, zarar verici davranışlarda bulunmasıdır.
Akran baskısı: Bireyin sahip olduğu yaş gruplarının aktivitelerinde bir şeyi yapmak için bireye ısrar
etmesi ve cesaretlendirilmesidir.
Siber zorbalık: Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da gruba yapılan teknik ya da
ilişkisel tarzda zarar verme davranışlarıdır.
Akran arabuluculuğu: Akran arabuluculuğu, tarafsız bir üçüncü kişinin yardımıyla, tarafların sorunu
çözmek için birlikte çalıştığı bir iletişim süreci olarak tanımlanmaktadır. Okulda öğrenciler arasında
yaşanan çatışmaları yine öğrenciler arasından seçilen akranları aracılığıyla çözmeye dayanır.
Arabuluculuk gönüllülük ilkesine göre yürütülen bir süreçtir.
Atılganlık eğitimi :Atılganlık eğitimi ile kişi kendine güvenen, başkalarının haklarına saygı göstererek
kendi haklarını koruyan birey haline dönüşmektedir. Böylelikle de kişi sosyal yaşantısında sağlıklı
iletişim kurarak kendini rahatça ifade edebilmektedir.
Mobing:
Vandalizm: Kamu malına zarar verme
ÜNİTE 6
BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ
Bireyi tanıma teknikleri incelendiğinde test teknikleri ve test dışı teknikler olmak üzere iki ana
grupta ele alınabilir. Bu iki ana grup da kendi içinde farklı özelliklere göre sınıflandırılabilir:
A. Test Teknikleri B. Test Dışı Teknikler

Maksimum Performans Gözleme Dayalı Teknikler Sosyometrik Teknikler
Testleri Gözlem listeleri Sosyometri
Derecelendirme ölçekleri Kimdir bu?
Yetenek testleri
Anekdot (vaka kaydı) Kime göre ben neyim?
Başarı testleri Gözlem
Özellik kayıt çizelgesi Drama ve Oyun Teknikleri
Psikodrama
Tipik Davranış Testleri Kendini Anlatma Teknikleri Sosyodrama
Kişilik testleri Anket Oyun terapisi
İlgi envanteri Problem tarama listesi
Diğer Teknikler
Tutum ölçeği Görüşme Vaka incelemesi
Otobiyografi
Vaka konferansı
Arzu listesi
Bibliyoterapi
Zaman cetveli
Ev ziyaretleri
Soru listesi
(Öğrenci tanıma fişi)
Aile terapisi
Vaka temsili
A. TEST TEKNİKLERİ
Testlerin Kullanılma Amaçları

Rehberliğin hizmetlerinin yerine getirilmesi sırasında çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler
yanında özellikle testlerden elde edilen bilgilere de ihtiyaç vardır.
TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI
I. MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ
a. Yetenek Testleri:
Bireyin zihinsel ve akademik yeteneklerini saptamak amacıyla kullanılır. Ayrıca bireyin geleceğe
yönelik başarısını yordamada da kullanılır. Yetenek testleri öğrenciye yapılacak eğitsel ve mesleki
rehberlikte çok önemlidir. Genel ve özel yetenek testleri olmak üzere iki türlüdür:
Genel Yetenek Testleri

Bireyin öğrenimde ve iş alanında başarı derecesi, geniş ölçüde, zekâsı ile ilgilidir.
Zekâ testleri, özellikle eğitsel ve mesleki rehberlik ve danışma alanlarında çok yararlanılan
testlerdir. Bu testlerin kullanılmasında şu noktalar gözden kaçırılmamalıdır.
Özel Yetenek Testleri

Aynı genel zekâ derecesindeki birçok kimse birbirlerinden farklı alanlarda zekâ üstünlüklerine
sahip olabilirler. Örneğin, biri sayısal problemlerle uğraşırken daha yavaştır ama bir sosyal problemin
ayrıntılarını daha çabuk görüp ortaya çıkartabilir.
Bir öğrencinin meslek ve öğrenim sorunları ile uğraşırken, onun ne çeşitli alanlarda daha çok
yetenekli olduğunu bilmeye ihtiyaç vardır. Bu konuda nesnel bilgiler gereklidir. Bu bilgiler için özel
yetenek testlerine başvurulur.
b. Başarı Testleri:
Öğrencilerin okullarda öğrenme etkinliklerinde kazandıkları akademik bilgileri ölçmek amacıyla
düzenlenen testlerdir. Başarı testleri herhangi bir konunun, bir ünitenin veya bir derste öğrenciye
aktarılan bilgilerin ne kadarının öğrenildiğini belirlemeye yarayan araçlardır.
Başarı testleri, öğretmen yapısı başarı testleri ve standart başarı testleri olarak iki kümede
toplanmaktadır.
Öğretmen Yapısı Başarı Testleri: Bir öğretmenin ya da aynı okulda çalışan öğretmenlerin
uygulamakta oldukları öğretim programlarına ve dersin içeriğine sıkı sıkıya bağlı olan testlere
öğretmen yapısı başarı testleri diyoruz. Onun için bu test puanlarında sadece sınıf içinde ve okul
düzeyinde karşılaştırmalar yapmakta yararlanılmaktadır.
Standart Başarı Testleri: Daha çok öğrencinin geleceğine ilişkin kararlar alırken, geleceği
kestirmede sonuçlardan yararlanılabilen testlere standart başarı testleri diyoruz. Okullarda belli
zamanlarda öğrencilerin tümüne uygulanmak üzere okunanı anlama, dil, matematik ve fen
alanlarında standart başarı testleri hazırlanabilmekte, normlar geliştirilebilmektedir.
AKADEMİK YETENEK VE AKADEMİK BAŞARI KARŞILAŞTIRMASI
Öğrencilerin sahip bulundukları akademik yetenek düzeyleri esas alındığında onların akademik
başarı durumları üç şekilde ortaya çıkabilir:
1. Başarısı yeteneklerine uygun olanlar.
2. Yeteneklerinin altında başarı gösterenler. Bunlar “düşük başarılı öğrencilerdir.
3. Yeteneklerinin üstünde başarı gösterenler. Bunlar da “yüksek başarılı” öğrencilerdir.
Öğrencilerin akademik yetenekleri ve akademik başarıları hakkında gerekli sayısal bilgiler toplanıp,
iki boyutlu bir tabloda (diyagram) bir araya getirilebilir. Bu tabloya “yetenek-başarı karşılaştırma
tablosu” adı verilir.
1. Yetenekleri ölçüsünde başarılı olan öğrenciler:

Yetenek-başarı karşılaştırma tablosunda bu gruba giren öğrenciler okul başarısı bakımından
kendinden bekleneni veren öğrencilerdir.
a) Hem yeteneği, hem başarısı üstün olan öğrenciler, kolaylıkla daha ileri düzeydeki akademik
programları yürütebilecek seçkin öğrencilerdir. Bu öğrenciler, büyük bir olasılıkla, ileride
toplumun en verimli elemanları olacaktır.
b) Hem yeteneği, hem de başarısı düşük olan öğrencilerin daha ileri düzeydeki akademik
programlara ayak uydurmaları zor olabilir. Bunlar daha kısa sürede bir meslek sahibi olacak
şekilde yönelmeye teşvik edilmelidir.
2. Yeteneklerinin altında başarılı olan öğrenciler:

Bu gruba giren öğrenciler kendinden beklenen başarıyı gösteremeyen düşük-başarılı öğrencilerdir.
Bu sonucun alınmasında etkili olan çeşitli nedenler bulunabilir. Bunların tek tek bilinmesi için bu
durumdaki her öğrenci için başka yönlerden de bilgi toplamak gerekir.
Genel olarak, okullarda öğrenciler için düşük-başarıya neden olan etmenler arasında şunlar
sıralanabilir:
a) Öğrencinin daha önceleri kazanması gerekli olan okuma, yazma, hesaplama gibi temel
akademik kavram ve becerilerde yetersiz olması.
b) Görme, işitme gibi bazı fiziksel alanlarda bir arızanın bulunması.
c) Okul dışında bir işte çalışma zorunluluğu.
d) Aileye yardım etme.
e) Belirli derslere ya da bütün derslere karşı ilgisizlik ve güdü eksikliği
f) Öğrencinin temel ihtiyaçlarının iyi karşılanmaması.
g) Okula veya belirli derslere devamsızlık.
h) Öğretmen ile öğrenci arasındaki ilişkilerin olumsuzluğu.
i) Arkadaş grubunun olumsuz etkileri.
j) İyi ve verimli çalışma yollarının bilinmemesi.
k) Genel sağlık ve beslenme durumunun yetersizliği.
l) Çeşitli duygusal bozukluklar.
m) Ben’lik tasarımının yetersizliği ve çeşitli uyum problemlerinin bulunması.
3. Yeteneklerinin üstünde başarılı olan öğrenciler:

Bu gruba giren öğrenciler kendilerinden beklenenin fazlasını veren öğrencilerdir.
Genel olarak, okullarda öğrencilerin yeteneklerinin üstünde başarı göstermeleri şu nedenlerden
ileri gelebilir:
a) Ana-babadan gelen aşırı baskı ve zorlamalar.
b) Aşırı başarısızlık korkusu.
c) Çalışma alışkanlıklarının çok iyi olması.
d) Diğer sosyal etkinliklere zaman ayırmaksızın fazla çalışma.
e) Aşırı ilgi ve yüksek düzeyde güdülenme.
f) Türlü eksikliklerini ödünleme isteği.
g) Gerekli temel beceri ve kavramları zamanında kazanmış olma.
h) Arkadaş grubunun ve yakın çevrenin olumlu etkileri.
İ ) Öğretmenlerin olumlu etkileri, vb.
II. TİPİK DAVRANIŞ TESTLERİ

a. Kişilik testleri:
Bireyin kişiliğine ait olan özelliklerini (genel ve özel yetenekler, fiziksel özellikler, ilgi, tutum,
alışkanlık vb.) belirlemek amacıyla kullanılan testlerdir.
Bireylerin kendi kişilik özelliklerine uygun bir meslek seçmelerine yardımcı olmak amacıyla bu
testlerin sonuçlarından yararlanılır. Puanlamaları ve değerlendirmeleri uzmanlık gerektirir.
Kişilik testleri, standart kişilik testleri ve projektif (yansıtıcı) kişilik testleri olarak ikiye ayrılır.
Standart kişilik testleri: Cevap seçenekleri önceden belirlenmiş standart testlerdir.
Projektif kişilik testleri: Bireyler belirsiz ya da yarım bırakılmış uyarıcılarla karşı karşıya bırakılır. Bu
uyarıcıları tamamlama ya da anlamlandırma biçimi kişinin iç dünyasını, kişiliğini yansıtır. Örneğin;
cümle tamamlama testleri, mürekkep lekesi testleri.
Kişilik testlerini uygulamak, puanlamak, değerlendirmek ve test sonuçlarına göre hizmet
verebilmek bir uzmanlık işidir. Özellikle projektif testler klinik ortamlarda kullanılmaktadır.
b. İlgi Envanteri:
Öğrencinin, bir nesne iş ya da aktiviteye ilgi düzeyini ölçmek amacıyla kullanılan bir testtir. Bu
yolla, eğitsel ve mesleki konulara yönlendirmede uygun kararlar alınabilir. İlgi envanterleri ile,
öğrencinin ilgi duyduğu ders, alan, etkinlik, meslek vb. belirlenir. Daha çok eğitsel ve mesleki rehberlik
çalışmalarında öğrencinin ilgi duyduğu etkinlik alanları, sosyal ve kültürel kulüpleri, boş zamanı
değerlendirme etkinlikleri, kurs programları, seçmeli dersler ve mesleki alanların belirlenmesine
yönelik bilgiler toplanır. Böylece öğrencilerin hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları yönleri daha iyi
tanınmış olur ve gelecekte doyum sağlayacakları alanları seçmelerinde yardımcı olur.
c. Tutum Testleri / Ölçekleri:

Tutum, bireyde olduğu varsayılan ve onun bir nesne ve etkinlik ile ilgili duygu, düşünce ve
davranışlarını düzenli olarak etkileyen eğilimdir. Bireyin bir nesne ya da olaya karşı eğilimini ve değer
verme-vermeme düzeyini ölçme amacıyla kullanılır. Öğrencilerin derse karşı tutumu ve ana baba
tutumları gibi. Bu test sayesinde bireyin duygu, düşünce ve davranış eğilimleri hakkında bilgi
edinilebilir.
B. TEST DIŞI TEKNİKLER

I. GÖZLEME DAYALI TEKNİKLER
Gözlem; bireylerin belli bir zamanda ve değişik ortamlarda çeşitli davranışları hakkında onları
gözetleme yoluyla bilgi toplanması tekniğidir.
 Gözlem türleri: a)Gelişgüzel gözlem, b) Sistemli gözlem.
a) Gelişigüzel gözlem: Gözlem, bir amaç ve plan doğrultusunda yapılmaz. Birey hakkındaki bilgiler
doğal bir ortamda rastlantısal olarak elde edilir.
b) Sistemli gözlem: Kimin, ne zaman, nerde, nasıl gözleneceği önceden planlanır, gözlemin amacı
belirlenir ve gözlem belli kurallara uyularak gerçekleştirilir. Gelişigüzel gözleme nazaran daha geçerli ve
güvenilir bilgiler elde edilebilir.
Gözlem sürecinde uyulması gereken bazı ilkeler şunlardır:
 Kimin, niçin, nerede, nasıl ve ne kadar zaman için gözleneceği önceden planlanmalıdır.
 Gözlem yapılmadan önce gözlem sonuçlarının nasıl kaydedileceği ve bilgilerin nasıl analiz
edileceği saptanmalıdır.
 Gözlenen, gözlendiğinin farkına varmamalıdır.
 Gözlemler, gözlemci hatalarını en aza indirmek için mümkünse birden fazla gözlemci tarafından
yapılmalıdır.
 Gözlem sonuçları gözlemin hemen ardından ve objektif olarak kaydedilmelidir.
Üstün yanları: Birey hakkındaki orijinal bilgilerin doğrudan elde edilmesini sağlar.
Gözlem Her yaştaki birey gözlenebilir. Ekonomiktir.
Sınırlılıkları: Gözlenen davranışların nedenleri hakkında bilgi vermez.
Gözlem Listeleri:
Gözlenecek özellik ve davranışların, evet hayır şeklindeki cevaplarının kaydedildiği tekniktir.
Gözlemcinin dikkatini belirli kişilik özelliklerine veya davranışlarına yöneltmek amacıyla hazırlanmış
bir araçtır. Bilgi toplamak istenilen özelliğin ve gözlenecek davranışların ayrıntılı bir listesidir.
 Gözlem listelerinde zihinsel gelişim, psikomotor gelişim, kişilik gelişimi gibi alanlara ilişkin bir
dizi sıfat ya da davranış betimlenir.
 Gözlemci, gözlem listesinde yazılı olan davranışları çocukta gözlemledikçe ilgili davranışın
başına (x) işareti koyar.
 Okulöncesi eğitimde ve özel eğitimde sıklıkla kullanılır.
 Sınırlılığı:Gözlenen davranışların sıklığı, hızı, süresi hakkında bilgi vermez.
Derecelendirme Ölçeği (Değerlendirme Cetveli)

Bireyde gözlenen özelliklerin\davranışların derecelendirilmesini ve sayısal verilere
dönüştürülmesini sağlayan araçlardır.
Gözlemi yapanın algılayışına bağlı olarak bireylerin davranışları hakkındaki gözlem sonuçlarının
derecelendirilmesi yapılır. Bireyde gözlenen özellikler çok zayıf – zayıf – orta – iyi – çok iyi gibi
ölçeklerle derecelendirilir.
Derecelendirme ölçekleriyle, gözlenen kişilerin ölçekte bulunan davranışları ne derece

gösterdiği (gösterme sıklığı) kayıt edilir.
Derecelendirme Ölçeklerine Karışan Hatalar
Gözlemi yapan kişinin gözlemlerinin uzun zamana dağılmış olması, yapılan gözemdeki sınırlılıklar,
gözlemin ikinci elden bir veri olması, gözlem yapanın subjektif algıları ve duygularının gözlem
sonuçlarını etkilemesi derecelendirme ölçeklerine bazı hataların karışmasına neden olmaktadır. Bu
hatalar aşağıdaki verilmiştir.
1. Genelleme Hatası: Gözlemcinin, birey hakkındaki genel görüş, inanış ve kanısını onun gözlenen
farklı bir niteliğine genellemesidir. Genelleme hatası, “Hale etkisi” yada “Horn etkisi”” gibi terimlerle
de ifade edilir.
2. Kişisel Yanlılık Hatası: Gözlemcinin, değerlendirilen bireylerin tümünü aynı veya benzer
derecelere koyması, derecelendirme ölçeğinin tümünü kullanmaması eğilimidir. Kişisel yanlılık
hatasının üç çeşidi vardır.
a. Bonkörlük Hatası  Gözlemcinin derecelendirme ölçeğinin sadece pozitif derecelerini
kullanma eğilimidir.
b. Cimrilik Hatası  Derecelendirme ölçeğinin daha çok negatif ucunu kullanma
eğilimidir.
c. Merkeze Yığma Hatası  Gözlemcinin, derecelendirme ölçeğinin negatif ve pozitif
uçlarından kaçınması, adayları orta derecelere koyması eğilimidir.
3. Mantık Hatası: Gözlemcinin, bireye benzer nitelikler arasında sebep sonuç ilişkisi kurmasıdır.
Örneğin; zeka ile başarıyı karıştıran bir gözlemcinin, bireyleri zekalarına göre derecelendirirken
başarılarına göre aynı derecelere koyması.
4. Gözlem Yetersizliği Hatası: Bireyin bir niteliğini derecelendirirken gözlemcinin yeterli gözleme
sahip olmamasıdır. (Derecelendirmeyi yapan kişi, davranışı gözleme fırsatı bulamamış veya o davranış
çeşitli faaliyetler içinde gözlenemiyorsa derecelemeyip boş bırakmalıdır.)
NOT: Genelleme hatası: Birey hakkındaki genel kanı onun özel niteliklerine genellenir. Bu
özellikler birbirinden farklıdır.
Başarılıysa – ahlaklıdır, empati becerisi gelişmiştir.
Başarısızsa- sorumsuzdur , ahlaksızdır
Mantık hatası: bireydeki benzer nitelikteki özellikler arasında neden sonuç bağlantısı kurulur.
Başarılıysa –zekidir.
İlgi-tutum
Derecelendirme ölçeğine karışan hataları önlemenin bazı yolları şunlardır;
 Gözlenecek nitelik birden fazla gözlemci tarafından gözlenmeli
 Nitelikler gözle görülür ve gözlemcinin gözleme olanakları içinde olmalı
 Ölçekteki dereceler çok sayıda olmamalı (3-7)
 Gözlemci, derecelendirilecek nitelikle ilgili yeterli gözleme sahip olmalı
Özellik Kayıt Çizelgesi
 Öğrencilerin farklı alanlardaki özelliklerinin sıralanarak bu özelliklerden hangilerinin
öğrencide olup olmadığını belirlemeye yarayan araçlardır. Örneğin; üstün zekalı ya da
öğrenme güçlüğü çeken öğrencilerin, liderlik, yaratıcılık gibi özellikler gösteren öğrencileri
belirlemek amacıyla bu çizelgeler kullanılabilir. Bunun için öğretmenlerin bu özellikleri
yeterince tanımlayabilecek maddeleri geliştirmesi ve özellik kayıt çizelgesine koyması
gerekmektedir.
Olay Kaydı (Vaka Kaydı / Anekdot):
Gözlem sonuçlarının objektif olarak bir forma kaydedilmesidir. Gözlenen olay ve durumların
gözlemcinin yorumu olmadan olduğu gibi kaydedilmesidir. Amaç bireyi derinlemesine gözlemek ve
sorunlarının çözümü için uygun önlemler almaktır. Manidar davranışlar kaydedilir. Öğretmenlerin ya
da yöneticilerin zaman zaman tanık oldukları öğrenciye ilişkin, sıradan (normal) olmayan, dikkate
değer davranışların sürekli olarak, objektif ve ayrıntılı bir şekilde kaydedilerek saklandığı bir tekniktir.
Böylece öğrencilerin gözlenen anlamlı davranışların objektif (olduğu gibi) bir şekilde kaydı yapılır.
Gözlenen her olay için ayrı ayrı kayıt tutulur.
II. KENDİNİ ANLATMA TEKNİKLERİ

Kendini anlatma tekniklerinin temel özelliği, bilgi kaynağının, hakkında bilgi toplanan bireyin
kendisi olması veya bireyin kendisi hakkındaki bilgileri kaynak kişi olarak doğrudan kendisinin
vermesidir. Kendini anlatma tekniklerinin dayandığı varsayım şudur: Birey iç ve dış gözlem yolları ile
kendisi hakkında bilgi birikimi oluşturan bir kişi olarak en iyi bilgi kaynağıdır. Ancak kendini anlatma
teknikleri için en önemli hata türlerinden birisi SOSYAL KABUL HATASI’dır. Birey uzmanla
etkileşiminde bir güven sorunu yaşayıp, verdiği cevabın kendisi için riskli bir durum yaratacağını
düşünürse sosyal yönden kabul görerek bir cevap verebilir.
Yanıltma Hatası: Kişinin çeşitli nedenlerden ötürü kendi gerçek bilgilerini vermekten kaçınması ve
kendisine uygun olmayan seçenekleri işaretlemesidir.
Anket:
Anket, bireylerin belirli bir konuya ilişkin davranışlarını, görüşlerini ve duygularını elde etmek
amacıyla, bireylere veya onlarla ilgili kişilere bir dizi yazılı soru grubunun yöneltilmesidir. Anket çok
sayıda sorudan oluşması ve kısa sürede çok sayıda kişiye uygulanarak bir çok konuda bilgi
toplanmasını sağladığından yaygın olarak kullanılan bir tekniktir.
Rehberlik hizmetlerinde öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri, okul içi ve okul dışı etkinlikleri,
geleceğe ilişkin planları, çeşitli konulara ilişkin görüş, algı ve beklentileri, kişisel nitelikleri ve ailesi ile
ilgili bilgileri toplamak amacıyla anketten yararlanılabilir.
Problem Tarama Listesi:

Öğrencileri genel olarak üzen, sıkıntıya düşüren problemleri ve onların ihtiyaç alanlarını belirlemek
amacıyla oluşturulmuş bir listedir.
 Problem tarama listelerinde;
 Sağlık ve bedensel gelişim
 Okul yaşamı
 Ev ve aile yaşamı
 Benlik tasarımı
 Başkalarıyla ilişkiler kurma vb. ile ilgili olarak bireylerin yaşadıkları problemler hakkında
bilgiler elde edilir.
Kapsadığı problem alanları bakımından problem tarama listeleri arasında, doğal olarak, bazı
farklılıklar bulunabileceği gibi, listenin hazırlandığı yaş düzeyleri ya da okul kademeleri arasında da
önemli farklılıklar vardır. İlkokul düzeyi için hazırlanmış bir problem tarama listesi ile, ortaokul, lise
veya üniversite düzeyleri ve yetişkinler için hazırlanmış problem tarama listeleri hem problem alanları
ve hem de her problem alanında listelenen problem türleri bakımından birbirinden farklıdır.
Problem tarama listelerinin diğer envanterlerden farkı, cevaplandırma yönteminin işaretleme

listesi şeklinde olmasıdır. Öğrenci ifade edilen problem kendisinde varsa, soru numarasının önüne
konan parantezin içine bir işaret koyar, yoksa boş bırakır. Aşağıda buna ilişkin bir örnek verilmiştir.
( ) 1. Okulda düşük notlar alıyorum.
( X ) 2. Arkadaşlarla iyi ilişkiler kuramıyorum.
( ) 3. Ailem bana güvenmiyor.
( X ) 4. Sık sık başım ağrıyor.
Görüşme (Mülâkat):
Görüşme, bireye ilişkin bilginin bireyin kendisinden veya onunla ilgili kişilerden sözel olan ve sözel
olmayan biçimlerde elde edilmesidir. Buna göre görüşmede bireye ilişkin bilgi doğrudan bireyin
kendisinden elde edilebileceği gibi bazı durumlarda bireyi tanıyan kişilerden de elde edilebilir. Sonuç
olarak görüşme, belli bir amaçla yüz yüze gelen iki veya daha fazla kişinin yarattıkları bir etkileşimdir.
Yapılandırılmış Görüşme Yapılandırılmamış Görüşme

Görüşme sürecinde izlenecek yol önceden Görüşme süreci doğal ve esnektir. Görüşmeci,
planlanır ve planlandığı gibi aynen uygulanır. yapılandırılmış görüşmeyle kıyaslandığında daha
Sorulacak sorular, soruların hangi sırada bağımsız davranır. Soruları görüşme sürecine
sorulacağı, yanıtların nasıl kaydedileceği, göre istediği zaman, istediği biçimde sorabilir.
görüşmenin zamanı ve yeri belirlenmiştir.
Güdümlü Görüşme Güdümsüz Görüşme
Görüşmeci aktif, görüşülen pasiftir. Süreci Görüşme sürecine ilişkin sorumluluklar
görüşmeci yönlendirir. paylaşılmıştır. Her iki taraf da aktiftir.
Görüşme tekniğinin bazı olumlu ve üstün yanları olduğu gibi, sınırlılıkları ve dezavantajları da
vardır:
Üstün Yanları Sınırlılıkları

– Yüzyüze ve doğal bir etkileşim süreci – Bireysel ilişkiye dayandığından, az sayıda
olduğundan, doğru ve eksiksiz bilgi birinci insana uygulanabilir. Ekonomik değildir.
elden toplanır. – Bireyin verdiği bilgilerin doğru olduğu kabul
– Kullanım alanı oldukça geniştir. edildiğinden, objektif bir kontrol mümkün
– Sözel ifadelerin gerisindeki duyguları değildir. Kişisel duygu ve düşüncelere
gözlemeye olarak verir. dayandığından subjektiftir.
– Okuma yazması olmayan kişilere de – Elde edilen bilgiler, bireyin vermek istedikleri
uygulanabilir. ile sınırlıdır.
– Bireye yardım etmek için kullanılabilecek en – Uygun yer, zaman ve süre belirlemek güç ve
etkili tekniklerden biridir. zaman alıcıdır.
– Psikolojik danışma sürecinde duygusal – Elde edilen bilgilerin geçerliği, bireyin kendini
sorunların ve uyumsuz davranışların ifade etme gücü ile sınırlıdır.(Geçerlik ve
nedenlerini anlamada kullanılır. güvenirliği düşük)
Görüşme raporu yazılırken ortaya çıkabilecek bazı hatalar şunlardır:

a) Tanıma hatası: Görüşülen kişi ile ilgili spesifik bir özelliğin gözden kaçırılması, dikkat
edilmemesi veya küçümsenmesidir.
b) İhmal hatası: Sonucu etkileyecek önemli bir olayın atlanması. Daha çok not alma sırasında
yapılır.
c) Derleme hatası: Görüşülen kimsenin cevapları hatırlanırken bunların abartılması,
büyütülmesidir, atladığı kısımları kendisinin doldurmasıdır.
d) Yerini değiştirme hatası: Görüşmecinin olayların sırasını veya aralarındaki bağlantıyı doğru
hatırlamamasından ileri gelir.
Bireyi tanımada görüşme tekniği, öğrencinin kendisinden bilgi alma şeklinde uygulanabileceği gibi,
onun hakkında velisi ile görüşme şeklinde de kullanılır.
Otobiyografi:
Bireyin kendisi ile ilgili bilgilerin (öz yaşam öyküsünün), yine kendisi tarafından yazılı olarak ifade
edilmesidir. Birey, otobiyografide geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe ilişkin planlarını yazılı olarak
anlatır. Otobiyografinin amacı; bireyin davranışlarının gerisinde bulunan gereksinimleri bastırılmış
duyguları, insan ilişkileri ile ilgili düşüncelerini ifade edebilmesidir.
Otobiyografi tekniği iki şekilde uygulanabilir. Hangi tür otobiyografinin uygulanacağına, öğretmen
ya da danışman amaca göre karar verir.
1. Serbest (Kontrolsüz) Otobiyografi: Öğrencinin geçmiş yaşantısını serbestçe anlattığı
otobiyografi tekniğidir. Hayatı ile ilgili hatırlayabildiği her şeyi, dışardan herhangi bir
yönlendirme olmaksızın özgürce yazma şansına sahiptir. Böylece bireyin tüm hayatıyla ilgili bilgi
elde etmek olanaklıdır.
2. Sınırlı (Kontrollü) Otobiyografi: Bireyden hayat hikayesini yazması istenirken belli konularda
sınırlama getirilir. Hayatının verilen konuyla ilgili bölümünü anlatması istenir. Bu tür otobiyografide
birey sınırlandırılacağı için, bilgi alınmak istenen alanda ilgili daha detaylı bilgi edinebilme şansı vardır.
Otobiyografinin Yorumlanması
Otobiyografi uygulaması ne kadar kolay ise yorumlanması da o derece güç bir değerlendirme
aracıdır. Bir biyografinin incelenmesinde genellikle aşağıdaki hususların göz önünde bulundurulması
gerekir:
Otobiyografinin uzunluğu: Yazının uzun oluşu kişinin kendini anlatmaya istekli olduğunun bir
işaretidir.
Yazının düzeni: Öğrencinin çeşitli konuları hangi sıra içinde ele aldığı, onun bu konulara verdiği
önemi yansıtır.
Yazının genel havası: Yazı genellikle öğrencinin nasıl bir duygu durumu içinde olduğu, halinden
hoşnut olup olmadığı hakkında ipucu verebilir.
Anlatım düzeyi: Öğrencinin anlatım düzeyi yaşına ve görmüş olduğu öğrenim düzeyine göre
değişir. Burada dikkat edilmesi gereken husus kişinin otobiyografiyi ne derece ciddiye aldığıdır.
Yazıdaki eksiklikler: Öğrenci bir olaydan söz ederken önemli kısımları atlamak.
Yazının tutarlılığı: Öğrencinin yazdıkları arasında ne ölçüde bir tutarlık olduğu da araştırılması
gereken hususlardan biridir. Bu tutarsızlıklar çok kere bilinç dışıdır. Örneğin birey yazının bir yerinde
annesini çok sevdiğini yazmış olabilir ama pek çok yerinde annesinin kardeşine karşı gösterdiği
yakınlığı ve kendisini ihmal edişini uzun uzun anlatabilir ve yine bir yerinde kardeşini hiç
kıskanmadığını yazabilir.
Arzu Listesi:
Öğrencinin umut ve beklentilerini doyurulmamış ihtiyaçlarını, açığa vuramadığı duygularını ortaya
çıkarmak için düzenlenmiş sorulardan oluşmaktadır. Bu sorular hayal ötesi ve düşsel özellikler
taşımaktadır. Çocuklara verilen hayali durumlar içinde en çok elde etmek istedikleri şeyler, dilek ve
istekler sorulur. Böylece çocuğun doyurulmamış arzularını, açığa vuramadığı duygularını, güdülerini,
umut ve beklentilerini ortaya çıkarır. Örneğin; “Bir dilek perisi karşınıza çıksa ve sizden üç şey
dilemenizi istese bunlar ne olurdu?” ya da “Her türlü olanağın olsaydı hangi olayı düzeltmek
isterdin?”gibi sorular sorulabilir.
Zaman Çizelgesi / Cetveli:

Öğrenciyi zamanını nasıl kullandığı konusunda tanımamızı sağlar. Hangi aktivitelere ne kadar
zaman harcadığı ve buna ilişkin duygularını anlamamıza yardımcı olur. Öğrenci, günün saatlerini nasıl
geçirdiğini ve bu durumdaki duygu ve düşüncelerini kaydeder.
III. SOSYOMETRİK TEKNİKLER

Sosyometri:
Moreno tarafından ortaya konan bu teknikle grubu oluşturan bireylerin birbirleri ile olan etkileşim
biçimleri ve ilişkileri belirlenerek değerlendirme yapılır. Bireyin üyesi bulunduğu grup içindeki sosyal
statü ve durumunu saptamak, gruptaki karşılıklı insan ilişkilerini ortaya çıkarmak için kullanılan bir
tekniktir. Grubun en popüler bireyi, en soyutlanmış ya da orta dereceli bireyleri gibi farklı özellikleri
belirlenir. Bununla birlikte öğrencinin kimlerle arkadaşlık kurduğu, arkadaş gruplarının yapısı
(klikleşme, kümeleşme, işbirlikçi grup), hakkında bilgi verir. Sosyometri ilişkinin nedenini belirtmez.
Sosyometri Sonuçları Özet Çizelgesi
Toplam Tercih
Grup Seçenekler Seçilme
Derecesi
Üyeleri Puanı
A B C D E F G H I İ 1. 2. 3.
A 1 3 1 2 2 1 1 9
B 3 1 2 1 1 3 3 1 2 13
C 2 3 1 1 3
D 1 1 2 3 2 1 1 9
E 1 1 3
F 3 2 3 1 2 4
G 3 1 2 3 1 1 2 7
H 1 1 3
Seçilenler
I 3 2 1 1 3
İ 2 2 2 3 6
Yukarıdaki çizelgede öğrencilerle ilgili sosyometri sonuçları verilmiştir. Her bir öğrencinin tercih
ettiği öğrencilerin çetelesi tutulduktan sonra frekansları yazılır. Çizelgeye göre
Öğrenci A, 2 öğrenci tarafından 1. tercih
1 öğrenci tarafından 3. tercih,
1 öğrenci tarafından 2. tercih olarak gösterilmiştir.
Tercih dereceleri yazıldıktan sonra seçme derecelerine ağırlık puanı verilir.
1. tercihin ağırlık puanı 3
2. tercihin ağırlık puanı 2
3. tercihin ağırlık puanı 1 dir.
Öğrencilerin toplam puanını hesaplamak için her seçme derecesindeki frekans sayısı o derecenin
ağırlık puanı ile çarpılır. Her öğrencinin çarpım toplamları alınarak seçilme puanı elde edilir. Örneğin,
A öğrencisinin toplam seçilme puanı (2 x 3) + ( 1 x 2) + (1 x 1) = 9’dur.
Çizelgede B öğrencisi 12 puanla en yüksek puana sahiptir. Onu A ve D öğrencileri 9’ar puanla
izlemektedir. En düşük puanları ise C, E, H ve I öğrencileri almıştır.
Sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki yakınlık ve psikolojik kabul derecelerini ölçmek için
sınıfına sosyometri tekniği uygulamış ve sonuçları sosyometri çezilgesi üzerinde göstermiştir.
Çizelgede öğrencileri harflerle temsil etmiştir. Her bir öğrencinin birinci, ikinci ve üçüncü dereceden
seçimlerini “seçenler”, “seçilenler” bölümlerinde rakamlarla belirtmiştir. “Toplam tercih derecesi”
bölümünde ise her dereceden seçimin frekansını vermiştir. Birinci dereceden seçimleri 3 ile, ikinci
dereceden seçimleri 2 ile ve üçüncü dereceden seçimleri 1 ile çarpıp bunların toplamından her bir
öğrecinin seçilme puanını elde etmiştir.
SORU:
Grup Toplam Tercih

Seçenler Seçilme
Üyeleri Derecesi
Puanı
A B C D E F G H İ I 1. 2. 3.
A 1 3 1 2 2 1 1 9
B 2 3 1 1 3
C 3 1 2 1 1 3 3 1 2 13
D 1 1 2 3 2 1 1 9
E 1 1 3
F 3 2 3 1 2 4
G 3 1 2 3 1 1 2 7
H 1 1 3
Seçilenler
İ 2 2 2 3 6
I 3 2 1 1 3
Bu çizelgeye ilişkin,
I. En çok kabul edilen C’dir
II. C en çok D’yi kendisine yakın hissetmektedir.
III. A ve B karşılıklı olarak birbirlerini, birinci dereceden yakın hissetmektedirler.
IV. B en az kabul edilenlerden biridir.
V. A sınıfın geneli tarafından D’ye göre daha fazla kabul edilmektedir.
yorumlarından hangisini yapması durumunda sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki yakınlık
ve psikolojik kabul dereceleri ile ilgili doğru tanımlamalar yapmış olur?
A) I, II, IV B) I, III, V C) II, IV, V D) II, III, IV E) II, III, V
Sosyogramda saptanan kişilik tipleri ve ilişki türleri şunlardır :

 Liderler: “Sınıfta kimin kararlarına güvenir ve izinden gidersiniz?” şeklinde sorulan bir soruya
alınan bir cevapla sınıftaki liderleri saptamak mümkündür.
 Terkedilmişler(izole): Grubun hiçbir üyesi tarafından arkadaş olarak seçilmemiş kişilerdir.
 Karşılıklı çekenler-ikili ilişki: Grup içinde sadece karşılıklı olarak birbirini çeken çiftlerdir.
 Klik: Gruptan soyutlanmış ama kendi aralarında ilişkili yani birbirini çeken küçük grupçuklardır.
 Kayıtsız: Tek kişi tarafından seçilen fakat seçilme durumuna karşılık vermeyen
 Dengesiz : kendisini seçen kişi dışında başkasını seçen
Sosyometri Uygulamasında Önemli ilke ve Kurallar

-Sosyometri tekniği, ancak grup üyeleri birbiriniyeteri derecede tanıdıktan sonra uygulanmalıdır.
-Gelişim sürekli ve bireyler arası ilişkilerde değişken olduğu için aynı ölçüte dayalı uygulamalar
gerektiğinde sosyometri tekrar edilmelidir.
-Sonuçlar genellenemez
-Sosyometri seçimlerin nedenleri hakkında bilgi vermez.
-Sonuçlar gizli tutulmalıdır.
-Uygulama rahat, gönüllülüğe dayalı ve samimi birortamda yapılmalıdır.
-Alınacak sonuçlar mutlaka kullanılmalıdır.
-25-30 kişiyi geçen sınıflara uygulanması oldukça zordur.
Sosyometri Tekniğinin Sınırlılıkları
- Sosyometri tekniği sınıftaki ilişkilerin yapısı ve biçimi değişken olduğu için belirli aralıklarla
tekrarlanmalıdır.
-Bilgiler yönergelerle sınırlı olduğu için sosyometeriden elde edilecek bilgilerin genellenmesi doğru
değildir.
-Sosyometrinin güvenirlik derecesi grubun birbirinine kadar iyi tanıdığı ve verilen cevapların
içtenliğiyle ilişkilidir.
SORU:
Sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki sosyal uzaklıkları saptamak amacıyla, sınıfına
sosyometri tekniği uygulamıştır ve sonuçlarını sosyogram üzerinde göstermiştir. Sosyogramda
kızları “daire”, erkekleri “üçgen” kullanarak ifade etmiş ve şekillerin içine öğrenci isimlerinin baş
harflerini yazmıştır. Ayrıca ençok birbirini seçen öğrencilerini “düz”, 2. ve 3. düzey ilişkileri “kesikli
çizgiler” kullanarak göstermiş, öğrencilerin seçimlerini belirtmek için “okların yönlerinden”
yararlanmıştır.
C
H
A D F
M K
SORU:
Bu sosyograma ilişkin,
I. Sınıfta ikili ilişkiler bulunmaktadır.
II. Sınıftaki en iyi arkadaşlık C ve H öğrencileri arasındadır.
III. Sınıfta klikler yoktur.
IV. D, lider bir öğrencidir.
V. Cinsiyete bağlı gruplaşmalar gözlenmektedir.
yorumlarından hangilerini yapması durumunda, sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki
ilişkileri doğru tanımlamış olur?
A) I, III, IV B) I, IV, V C) II, III, IV D) II, III, V E) III, IV, V
Kimdir Bu? Tekniği:
Bazı özelliklerin verildiği ve bu özelliklere sahip bireylerin kimler olduğunu saptamak amacıyla
uygulanan bir tekniktir. Bireylerin hangi özelliklerle tanındıklarını ortaya koyar. Birbirini tanıyan bir
grup içinde öğrencilerin birbirleri hakkındaki görüşlerinin alınmasına yöneliktir. Öğrencilerden
kendilerinin ve arkadaşlarının sosyal-ruhsal gelişimlerine ilişkin bilgiler alınır. Öğrencilerin birbirlerini
ve kendilerini nasıl gördüklerini nesnel bir biçimde değerlendirip değerlendirmediklerini ortaya
çıkarır.
Kimdir Bu Tekniğinin Uygulanması: Öğrencilere herkesin gözlemine açık olumlu ya da olumsuz
kişilik özellikleri ya da davranış tarzları içeren “cümleler listesi” verilerek öğrencilerden durumları
tanımlanan özelliklere uygun arkadaşlarını belirlemeleri istenir. Bir özelliğin karşısına birden fazla isim
yazılabileceği gibi hiçbir isim de yazılmayabilir. Öğrenciler özelliklerin kendilerine de uygun olduğunu
düşünürlerse kendi adlarını da yazarlar. Böylece kişinin kendini nasıl gördüğü ve başkalarının onu
nasıl gördüğü birlikte değerlendirilir. Bu ikisi arasında ciddi farklılıklar olması bireyin bazı uyum
sorunları olduğuna işaret edebilir .
Kimdir bu? Formu Örneği

Betimsel ifadeler Kimdir bu? ismini yazın
1. Hareketlerinde düşüncesiz olan kimdir?
2. Çok temiz ve düzenli olan kimdir?
3. Başkalarına yardım etmekten hoşlanan
kimdir?
4. Hiç sır saklayamayan kimdir?
5. Daima neşeli olan kimdir?
Kimdir bu? formu öğrenciler tarafından doldurulduktan sonra değerlendiren kişilerin isimlerinin ve
davranışsal betimlemelerin yer aldığı çapraz bir tablo oluşturulur.
Örnek tablo:
Betimsel davranışların numarası Toplam

Anılma Anma Uyma
Öğrenciler 1 2 3 4 5
sayısı sayısı sayısı
Yeşim 2 2 1
Ayten 1 2 1
Mehmet 2 1 0
Sevgi 3 2 2
Tabloda, öğrenci başkası tarafından belirtilmişse (anılma), ( ) işareti; kendisi tarafından

belirtilmişse (anma), ( ) işareti ile gösterilir. Öğrencinin kendisini değerlendirmesi sınıftaki diğer
öğrencilerin değerlendirmesi ile tutarlı ise (uyma), ( ) işareti kullanılır.
Yukarıdaki örnek tabloda Yeşim kendisini 3 ve 4 numaralı ifadelerle betimlemiştir (Anma sayısı
toplam = 2). Arkadaşları tarafından ise, 1 ve 4 numaralı davranışlarla betimlenmiştir (Anılma sayısı
toplamı = 2). Yeşim’in kendisini değerlendirmesi ile sınıftaki arkadaşlarının onu değerlendirmesi 4
numaralı davranış yönünden tutarlıdır. Yani hem Yeşim kendisini 4 numaralı davranış ile
betimlemiştir, hem de arkadaşları onu 4 numaralı davranışla betimlemişlerdir (uyma sayısı toplamı =
1).
Öğrencinin kendisini nasıl gördüğü ve başkaları tarafından nasıl görüldüğü arasındaki uyuşma
derecesine “bağdaşım” denir. Öğrencinin bağdaşım düzeyinin düşük olması onun uyum ve psikolojik
sorunlarının olabileceğine işaret eder. Yukarıdaki tabloda Mehmet’in bağdaşım düzeyi en düşüktür
(Uyma sayısı toplamı = 0’dır).
SORU:
Bir sınıfa uygulanan “Kimdir Bu?” tekniğinin sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tabloda öğrenci
kendisini seçmişse (+), başkası tarafından seçilmişse (/) ile gösterilmiştir. İncelenen nitelikler
bakımından öğrencinin kendisi ve diğer öğrencilerin değerlendirmeleri arasındaki tutarlılık (/+) ise
bireyin bağdaşım hâli hakkında bilgi vermektedir.
Öğrenciler
Sorular
K L M N T R
Sınıfta herkesle şakalaşmaktan

+ ////+ +
hoşlanan
Arkadaşlarına karşı her zaman

///+ + + /// +
saygılı olan
Sınıftaki en başarılı kişi //+ +/ //+ +
Sessizce oturan, kimseyle

///+ +
konuşmayan
Sınıfta arkadaşlarına zarar veren // ///
Çabuk heyecanlanan ve telaşlı // /// /+
Tabloya göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) N, kendisini şakacı olarak algılasa da, arkadaşları şakalarını zarar verici bulmaktadır.
B) Bağdaşım düzeyi en yüksek olan öğrenci R’dir.
C) Sınıfın en içe kapanık öğrencisi K’dir.
D) En popüler öğrenci T’dir.
E) Arkadaşları L’yi, kendini gördüğünden farklı değerlendirmektedir.
Kime Göre Ben Neyim? Tekniği:
Kimdir bu? tekniğine benzer. Ancak kimdir bu? tekniğinden farklı olarak birey başkaları tarafından
nasıl biri olarak algılandığını kendisi değerlendirir. Birey, kime göre (anne-baba, öğretmenler,
arkadaşlar, kendisi) kendisini nasıl algılıyorsa formdaki ilgili boşluğa çarpı (X) işareti koyar. Örneğin;
birey formda yazan “düzenli olma” özelliği yönünden anne – babasının öğretmenlerinin ve
arkadaşlarının kendisini nasıl biri olarak gördüklerini değerlendirerek formda işaretleme yapar.
Kime göre ben neyim? Formu Örneği

Öğrencinin Adı Soyadı:
Kime göre ben neyim?

Anne – Öğretmenlerime Arkadaşlarıma Bana
Betimsel ifadeler
babama göre göre göre göre
1. Titiz ve düzenli X X
2. Daima neşeli X X
3. Sabırsız X X
4.Sevimli ve X X X
güleryüzlü
IV. DRAMA VE OYUN TEKNİKLERİ

Psikodrama:
Bireyin iç dünyasındaki kaygı, korku, sevinç ve duygularını bir oyun içerisinde rol alarak ortaya
koymasıdır. Grup içerisinde birey kendi sorunlarını ifade eder ve bu düşünceler grup ile paylaşılır. Bu
teknikte, bireysel farkındalık düzeyi artar.
Psikodramada kendi problemini canlandıran danışan, probleme sebep tiplerden birinin yerine
geçerek o kişiyi canlandırabilir. Bu rol değişikliğinin terapötik değeri vardır. Böylece birey, problemini
yalnız kendi yönünden değil, karşısındaki kişinin yönünden de anlamaya başlar. Kendisinde olup
bitenlerin karşısındakinde yaptığı etkiyi de anlamaya başlar.
Sosyodrama:
Sosyodrama, bir grubun ortak sosyal probleminin dramatize edilerek incelenmesi tekniğidir.
Dramatizasyonda dikkat, belli kişiden çok grup ve grubun ortak problemi üzerinde yoğunlaşır. Bireyin,
gruptaki diğer kişilerle olan ilgi ve ilişki biçimine dikkat edilir. Dramatizasyonda, rol alan bireyler, belli
kişileri değil, belli tipleri temsil ederler. Temsil edilen problem, grubun ortak bir sosyal problemidir.
Örneğin, iş arayan bir kimsenin nasıl başvuracağını birkaç öğrenci temsil eder.
Oyun Terapisi
Oyun, çocukların bir düşünme ve ifade aracadır. Oyun terapisi, çocuğun içe itilmiş saldırganlık
tepkilerini, bilinçaltı arzularını, korku ve kaygılarını oyunda açığa çıkarmak, deşarj ederek onun
davranım bozukluklarının sebeplerini anlamakta kullanılan bir tekniktir. Hem bilgi sağlamak, hem de
terapi için kullanılır. Çocuk, “baskısız serbest bir atmosferde oynayabileceği bir oyun odasına konur.
Odada, bir evde olabilecek eşyalar oyuncak halinde bulunur. Kadınları, erkekleri ve çocukları temsil
edebilecek bebekler vardır. Çocuğun kullanabileceği, ev yapabileceği, çeşitli şekiller oluşturabileceği
bloklar vardır. Oyuncak hayvanlar, oyuncak ev eşyaları ve benzeri oyuncaklar bulunur. Terapistin
vereceği genel bir durum içinde ya da tamamen serbest olarak, çocuk, odada oynarken terapist
tarafından gözlemlenir.
V. DİĞER TENİKLER
Vaka İncelemesi:
Sorunu olan kişinin bir bütün halinde derinlemesine incelendiği tekniktir. Amaç, bireyin sorununun
nedenlerini ve uygun tedavi yöntemini saptamak, bireyin sorununu iyileştirici önlem almaktır.
Davranış bozukluğu, okul başarısızlığı, öğrenme güçlüğü, uyum sorunları olan öğrenciler üzerinde
vaka incelemesi yapılmaktadır.
Vaka incelemesinin şu sakıncaları vardır:

 Vaka incelemesi çok zaman alıcı bir yöntemdir..
 Vaka incelemesinin bir diğer sakıncası da çok değişik kişilerin bilgisine başvurmak gereğinden
kaynaklanmaktadır. Bilgi alınacak kişilere ulaşmak genellikle zor olmaktadır.
 Kişi hakkında başkalarından elde edilen bilgiler geçmişe ait olduğundan insanların belleğinde
değişikliğe uğramış, geçerliğini az ya da çok kaybetmiş bilgilerdir.
Vaka Konferansı:
Vaka konferansı bir bireyin davranışlarını daha iyi anlamak ve yorumlamak amacıyla bir grup
psikolojik danışmanın ya da uzman personelin bir araya geldiği bir toplantıdır. Karmaşık durumlar
gösteren ve ciddi uyum güçlükleri olan bireyler için alınacak psikolojik yardım önlemlerini
kararlaştırmak amacıyla vaka konferansı tekniğinden yararlanılır. Vaka konferansında;
 Uzmanlar öncelikli olarak nedenler ve vaka hakkındaki görüşlerini ortaya koyar.
 Son aşamada nasıl bir çözüm sürecine girileceğine dair ortak bir yaklaşım belirlenir.
Vaka konferansına çocuğun kendisi ve ailesi katılamaz.
Vaka-Temsili
Vaka-temsili, bir olayın boyutlarını, olayı oluşturan öğeleri ve bunların birbirleriyle ilişkilerini daha
canlı ve ayrıntılı görebilmek için olmuş veya olması mümkün bir olayın analiz ve eğitim amacıyla
sınıfta (veya belli bir ortamda) dramatize edilmesi tekniğidir. Olayı dramatize eden oyuncular,
tartışma grubunu (veya sınıfı) oluşturan üyelerdendir. Oyuncular, ele alınan gerçek veya tasarlanmış
bir olayda çeşitli tipleri canlandırdılar. Bir tipi canlandıran oyuncu, o tipin problemine sahip kimse
değil, onun sadece aktörüdür.
Bibliyoterapi:
Sorunlu öğrencilere, sorunlarını çözmeleri için kitap verme ve bu yolla onlara kendi kendilerine
sorunlarını fark edip çözme cesareti kazandırma tekniğidir. (Sineterapi: Film tavsiye etme)
Ev Ziyaretleri:
Öğrencinin aile ortamı hakkında bilgi toplanarak öğrenciyi daha iyi tanımak, böylece ona kendini
daha iyi tanıtmak mümkün olabilir. Ev ziyaretlerinde genellikle evin fiziksel durumu, çocuğun çalışma
olanakları ve koşulları ana ve babanın çocuğa ve çalışmasına ne ölçüde yardımda bulunabileceği,
ailenin okula ve okulda verilen hizmetlere karşı nasıl bir tutum ve anlayış içinde olduğu, çocukları ile
ilgili olarak ailenin genel tutumu gibi konularda bilgi toplanabilir .
Aile Terapisi
Okullarda öğrencilerin problemlerinin önemli bir kısmı aile içi ilişkilerle ilgili bulunmaktadır.
Bundan dolayı aile terapisi çocuğu ailesi ile olan ilişkilerini olumlu yönde geliştirmede önemli bir rol
oynamaktadır. Ancak, aile terapisi bu konuda yeterli ve tecrübeli uzmanlar tarafından yapılmalıdır.
Aile terapisi, aile ile yapılan, bir tür grupla Psikolojik Danışmadır. Burada grubu bir birim olarak aile
üyeleri oluşturur. Ancak, aile terapisinde 9 yaşından küçük çocukların gruba katılmaları genellikle
uygun bulunmaz. İlk oturumlarda, sıra ile, çocukların duygu ve düşüncelerini belirtmelerine önem
verilebilir. Sonra, veli-çocuk etkileşimi üzerinde durulabilir. Daha sonra, ana-baba arasındaki ilişkiler
ele alınabilir. Son oturumlarda ise, tüm aile üyeleri arasındaki etkileşime dikkat çekilerek karşılıklı
görüş ve önerilerin ortaya çıkmasına çalışılmalıdır. Sonuç aşamasında da tüm terapinin ortaya
koyduğu gelişmeler birlikte özetlenerek, yine ailenin isteği ile, oturumlara son verilmelidir.
Öğrenci Tanıma Fişi (Soru Listesi):

Öğrenci kişisel dosyasında yer alması gereken bilgilerin bir bölümü soru listesi şeklinde öğrenciden
ya da velisinden alınır. Bu fişte, öğrenci ve ailesi ile ilgili bilgiler, ekonomik ve sosyal durum, bedensel,
duygusal gelişim, ilgiler, okul başarı durumu gibi genel bilgiler yer alır.
ÖĞRENCİ GELİŞİM DOSYASI
Bu dosya, öğrenciyi tanımaya yarayan, türlü teknik ve araçlarla öğrencinin gelişimine ilişkin okul
rehberlik ve psikolojik danışma görevlilerince toplanan bilgilerin özetlenip yazıldığı, öğrencinin gelişim
sürecinin anlaşılmasını sağlayan bir araçtır. (Bireyi tanıma tekniklerinden biri değildir.) İyi bir öğrenci
gelişim dosyası şu özellikleri taşımalıdır:
 Dosyanın nasıl tutulacağına ve kullanılacağına ve neler bulunacağına ilişkin açıklamaları
içermelidir.
 Öğrencinin okuldaki gelişim sürecini yansıtmalıdır. Bu işlevi yerine getirmesi için, öğrencinin
gittiği her yeni okul yönetimince bir önceki okuldan istenmeli, eski okulda bu isteği yerine
getirmelidir.
 Kullanışlı olmalıdır. Öğrenciye ilişkin bilgileri doğru vermelidir.
 Okulun kendi amaç ve gereksinimlerine uygun bir nitelik taşımalıdır.
“Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastır.” Rehberlik hizmetlerinin kendisine özgü

gizlilik dereceleri bulunmaktadır. Bazı bilgiler öğrencinin gelişimine yardımcı olmak için
bazı ilgililer ile paylaşılabilir iken bazı bilgiler (öznel ve mahrem) gizli kalmalıdır.
Gizliliğin dereceleri şu şekildedir:
Birinci düzeydeki bilgiler: Öğrencinin kimlik ve kendine özgü bilgiler (adı, soyadı,
cinsiyeti, kilosu, boyu, belirgin beden özellikleri-açık beden kusurları) bu grupta yer alır.
Bu bilgiler açık ve paylaşılabilen bilgilerdir.
İkinci düzeydeki bilgiler: Bu gruptaki bilgiler ancak öğrencinin ve ailesinin izniyle ve
kullanılması faydalı olacak türden (ailenin gelir düzeyi, eğitim düzeyi, öğrencinin
akademik özgeçmişi, hobileri, fobileri vb.) bilgilerdir.
Üçüncü düzeydeki bilgiler: Başkaları ile paylaşılabilmesi için öğrencinin ve ailesinin
onayının alınması şarttır (öğrencinin başarı durumu, bireysel tanıma test sonuçları vb.).
Dördüncü düzeydeki bilgiler: Bu gruptaki bilgiler en üst düzeyde gizliliğe sahip
bilgilerdir. Bu bilgilerin sadece psikolojik danışman tarafından bilinmesi ve uygun
saklanması gerekir (psikolojik inceleme sonuçları, tıbbi ve yasal inceleme sonuçları,
sosyal hizmet raporları, suç tutanakları vb.).Bu bilgiler öğrenci gelişim doyası dışında
ayrı dosya olarak saklanır.
 Öğrencinin özlük bilgileri herkese açıktır. Bu bilgiler için başvuran kişi, haklı bir
gerekçe gösterdiğinde bu bilgilere ulaşabilir. Örneğin; ad, cinsiyet, kilo, yaş, boy, açık
beden kusurları vs.
 Öğrencinin psikiyatrik muayene sonuçları, psikolojik inceleme sonuçları, tıbbi ve yasal
inceleme sonuçları uzmana özel ve gizlidir. En yüksek gizilliğe sahip bilgilerdir. Ne
aileye, ne öğrenciye ne de başkasına bu raporlar aynen gösterilmez.
ÜNİTE 7
ÖZEL EĞİTİM
Özel eğitim; fiziksel, zihinsel, iletişimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerindeki özellikler nedeni ile
normal gelişimden farklılık gösteren ve normal eğitim/öğretimden yararlanamayan, kısmen
yararlanan veya yararlandığı halde destek programları ile eğitimlerinin devam ettirebilen bireyler için;
özel yetiştirilmiş elemanlar tarafından ekip anlayışıyla sunulan, özel yöntem ve araçlarla gerekirse
özel mekanlarda her özel gereksinimli grup için farklı olarak geliştirilmiş özel programlarla verilen
eğitimdir.
• Özel eğitimde temel kavramlar:
• Sapma veya zedelenme: Bireyin psikolojisinde, fizyolojisinde ve anatomisinde meydana gelen geçici
ya da kalıcı türden bir kayıp, görev bozukluğu veya yapı bozukluğudur.
• Yetersizlik: Bireyin zedelenme – sapma sonucu normal kabul edilen bir etkinliği yapamaması,
sınırlandırılması durumudur.
• Engel / Özür: Bir yetersizlik yaşayan bireyin çevre ile etkileşimi sırasında karşılaştığı zorluklar olarak
tanımlanmaktadır.
• Ayrıcalık: Diğer çocuklardan daha olgun, daha zeki veya daha yetenekli çocuklara yönelik kullanılan
kavramdır.
Özel Eğitimin Temel AMAÇLARI
-Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen,
çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini,
-Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel
yaşam becerilerini geliştirmelerini,
- Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak; eğitim ihtiyaçları,
yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata
hazırlanmalarını amaçlar.
ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ:
- Özel eğitime ihtiyacı olan tüm bireyler; eğitim ihtiyaçları, ilgi, yetenek ve yeterlilikleri doğrultusunda
ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün
olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, eğitim performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim
süreçlerinde ve değerlendirmede uyarlamalar yapılarak, akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik
verilir.
-Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi
için rehabilitasyon hizmetlerini sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin bireysel yeterlilikleri ve tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve
akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri dikkate alınarak, bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilir
ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
- Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılımları ve eğitimleri sağlanır.
- Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, üniversitelerin ilgili bölümleri ve özel eğitime ihtiyacı
olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içinde çalışılır.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum
sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.
NOT: Okullarda öğrencilerin tanılaması ve tedavi hizmetlerinin verilmesi söz konusu değildir. Çünkü
bu durum uzmanlık gerektirir. Bir öğrencinin tanılanması ve tedavi hizmetlerinin verilebilmesi için
öğrencilerin RAM’a yönlendirilmeleri gerekir. RAM’ın bünyesinde yer alan Özel Eğitim Hizmetleri
Kurulu bir öğrencinin özel eğitim, ya da Kaynaştırma öğrencisi olup olmayacağına karar verir.
ÖZEL EĞİTİMDE TANILAMA, YÖNELTME, YERLEŞTİRME VE İZLEME SÜRECİ
-Bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılaması; rehberlik ve araştırma merkezinde oluşturulan özel

eğitim değerlendirme kurulu tarafından nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme
araçlarıyla yapılır. Tanılamada; bireyin özürlü sağlık kurulu raporu ile zihinsel, fiziksel, ruhsal, sosyal
gelişim özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri, eğitim performansı, ihtiyacı, eğitim
hizmetlerinden yararlanma süresi ve bireysel gelişim raporu dikkate alınır.
- Eğitsel değerlendirme ve tanılama; eğitimin her tür ve kademesindeki geçişler ile bireylerin eğitim
performansı ve eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak veli ya da okulun/kurumun isteği üzerine
gerektiğinde tekrarlanır.
- Eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen bireyler için
Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu hazırlanır. Bu rapor, özel eğitim kurumlarından destek
eğitim hizmeti alan öğrenciler için süresi bitiminde yenilenebilir. Raporda önerilen destek eğitim
süresi en fazla iki yıldır.
YÖNLENDİRME : Yönlendirme; özel eğitime ihtiyacı olan bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılama
sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim
planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir. Özel eğitim okul ve
kurumlarında eğitim ve/veya destek eğitim hizmeti alacak bireyler, eğitim planı ve özel eğitim
değerlendirme kurul raporu ile okul ve kurumlara doğrudan başvurabilir
YERLEŞTİRME: Özel eğitim hizmetleri kurulu, özel eğitim değerlendirme kurul raporu doğrultusunda
özel eğitime ihtiyacı olan bireyi uygun resmî okul veya kuruma yerleştirir.
Diğer Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları
Görme Engelliler İlkokulları / Ortaokulları / Liseler
İşitme Engelliler İlkokulları / Ortaokulları / Liseler
Bedensel Engelliler İlkokulları / Ortaokulları / Liseler
Hafif Düzeyde Zihinsel Engelliler İlkokulları / Ortaokulları / Liseler
Özel Eğitim Uygulama Okulları
Özel Eğitim Meslek Liseleri
Özel Eğitim Meslek Okulları
Özel Eğitim Anaokulları
Bilim Sanat Eğitim Merkezleri (BİLSEM)
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ : Kaynaştırma, gerektiğinde sınıf öğretmeni ve / veya yetersizliği olan

öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşuluyla yetersizliği olan öğrencilerin normal
eğitim ortamlarında eğitilmesi olarak tanımlanmaktadır.
KAYNAŞTIRMA DERECELERİ
Fiziki Kaynaştırma: Tüm fiziki engellerin kaldırılması ve özel eğitim gerektiren çocuğun akranlarının
devam ettiği okulda eğitim görmesidir. (Özel sınıflar bunun tipik uygulamalarıdır)
İşlevsel Kaynaştırma: Özel eğitim gerektiren çocuğun diğer çocuklarla beraber dershane, atölye,
yemekhane, kitaplık, spor salonu gibi okulun imkanlarından ve kaynaklarından faydalanmasıdır.
(Önceden planlanmış bazı derslerde veya etkinliklerde bir araya gelme.)
Sosyal Kaynaştırma: Özel eğitim gerektiren çocukların diğer çocuklarla düzenli kişisel ilişkiler
kurulması ve aralarında etkileşimin sağlanmasıdır. (Aynı sınıf içinde birlikte eğitim)
Tam Sosyal Kaynaştırma: Özel eğitim gerektiren çocukların üretici ve katılımcı bir birey olarak toplum
içinde yaşaması, çalışması ve boş zaman faaliyetlerine katılabilmesidir (nihai amaç).
KAYNAŞTIRMA TÜRLERİ
1. Tam zamanlı kaynaştırma uygulaması: Özel eğitim gerektiren bireylerin, akranları ile
birlikte okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında aynı sınıfta
eğitim görmesi ve sosyal açıdan bütünleştirilmesi için yapılan çalışmalardır. Sınıf
mevcutları ilgili mevzuata göre düzenlenir. Özel eğitim okulunun yatılılık olanaklarından
yararlanan öğrencilerden, akranları arasında eğitim alması uygun görülenler, yakın
çevrelerindeki okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim kurumlarından eğitim alırlar.
Servis giderleri özel eğitim kurumunca karşılanır.
2. Yarı zamanlı kaynaştırma uygulaması: Kaynaştırma uygulaması yapılan sınıflara veya özel
eğitim sınıflarına devam eden öğrencilerin; özel eğitim / kaynaştırma uygulaması yapılan
sınıfların etkinliklerine katılması; kaynak oda, RAM ile özel eğitim kurumundan destek
eğitimi alması için gerekli düzenlemeler yapılır. Bu sınıfların mevcudu en fazla dört
öğrenciden oluşur. Bu sınıfta iki öğretmen görevlendirilir. Öğrencilerin
değerlendirilmesinde, BEP’nda belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi esas alınır.
3. Tersine kaynaştırma: Engelli bireyler için açılan okullara herhangi bir engeli bulunmayan
öğrenciler kabul edilmektedir. Bu uygulama engeli bulunan öğrenci ve onun velisinin
isteğiyle gerçekleşir. Amaç düz kaynaştırmayla aynıdır; sosyal yönden engelli ve engelsiz
öğrencileri kaynaştırmaktır. Genellikle okul öncesi eğitimde görülür.
NOT: Kaynaştırma yoluyla eğitimlerine devam eden bireylerin bulunduğu sınıflarda sınıf mevcutları;
okul öncesi eğitim kurumlarında özel eğitime ihtiyacı olan iki bireyin bulunduğu sınıflarda 10, bir
bireyin bulunduğu sınıflarda 20 öğrenciyi geçmeyecek şekilde düzenlenir. Diğer kademelerdeki
eğitim kurumlarında ise sınıf mevcutları; özel eğitime ihtiyacı olan iki bireyin bulunduğu sınıflarda 25,
bir bireyin bulunduğu sınıflarda 35 öğrenciyi geçmeyecek şekilde düzenlenir denilmektedir. Bir sınıfta
en fazla iki kaynaştırma öğrencisi olur hocam.
Özel gereksinimli öğrencilerin eğitim ortamları
Normal sınıf: Öğrenciler eğitimlerinin çoğunu normal sınıflarda alırlar. Ancak zamanlarının % 21’nde
destek özel eğitim hizmetleri verilir. Çocuğun sınıf içi ve dışı etkinliklerin tümü özel eğitim kapsamı
içinde ele alınır.
Kaynak oda: Öğrenciler, okul zamanının en az % 21’inde en çok % 60’ında destek özel
eğitim hizmetleri alır. Zamanının geriye kalan kısmında normal sınıfta öğretim görebilir. Yarı zamanlı
kaynaştırma da denir.
NOT: Destek eğitim odaları millî eğitim müdürlüklerince açılmakta; ancak bu odalarda yürütülecek
eğitimlerin planlaması okul yönetimlerince yapılmaktadır
NOT: Özel eğitim sınıfları okul müdürlüklerince değil, millî eğitim müdürlüklerince açılmaktadır
Ayrı (özel) sınıf: Öğrenciler, okuldaki zamanın % 60’ından fazlasında özel eğitim ve destek
hizmetleri kapsamında kendileri için düzenlenmiş özel sınıflarda tam zamanlı olarak alırlar. Sadece
boş zamanlarda normal sınıflardaki arkadaşlarıyla kaynaşırlar.
Ayrı okul: Öğrenciler, okuldaki zamanın % 60’ından fazlasında özel gereksinimi olan
çocuklara yönelik okullarda özel eğitim ve destek hizmetleri alırlar. Akranlarıyla ancak okul dışı
saatlerde birlikte olmaları söz konusudur (yatılı olmayan fen liseleri, görme engelliler, işitme engelliler
okulları vb.)
Yatılı okul: Öğrenciler, okullardaki zamanlarının % 100’ünü özel gereksinimli çocuklar için
açılmış olan yatılı kurumlarda, özel geliştirilmiş programlar, özel yetiştirilmiş personel ve özel
donatılmış eğitim ortamlarında alırlar.
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi
Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin eğitimlerini sürdürdükleri okul ve kurumlarda eğitim
performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda BEP’leri hazırlamak amacıyla bireyselleştirilmiş eğitim
programı geliştirme birimi oluşturulur.
Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi,
okul / kurum müdürü veya görevlendireceği bir müdür yardımcısının başkanlığında;
a. Bir gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen,
b. Bir rehber öğretmen,
c. Bir eğitim programları hazırlamakla görevlendirilen öğretmen,
d. Öğrencinin sınıf öğretmeni,
e. Öğrencinin dersini okutan ilgili alan öğretmenleri,
f. Öğrencinin velisi,
g. Öğrenci olmak üzere bu kişilerden oluşur. BEP geliştirme birimine, gerektiğinde görüşlerine
başvurulmak üzere özel eğitim değerlendirme kurulundan bir üyenin katılımı sağlanır. Bu birimin
çalışma usul ve esasları okul / kurum yönetimince belirlenir.
NOT: BEP yasal bir zorunluluk olup özel gereksinimi olan her öğrenci için hazırlanır.
ÜNİTE 8
REHBERLİK ÖRGÜTLENMESİ
i -Okul Müdürü
- Okulda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin sağlıklı yürümesi için yer, araç ve gereç
sağlamak,
- Rehberlik Hizmetleri Okul Yürütme Komisyonu’nu kurup başkanlık etmek,
- Gerekli uzman eleman temin etmek için ilçe / il milli eğitim müdürlüğüyle temasa geçmek,
- Yıllık programın hazırlanmasını ve uygulamasını sağlamak,
- Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi’nce hazırlanan program ve yürütme planını

onaylamak ve R.A.M.’a göndermek,
- Okul pdr servisi tarafından hazırlanan yıl sonu çalışma raporunun bir örneğini ders yılının
tamamlandığı ay içerisinde bulunduğu RAM’a göndermek,
- Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi işbirliğiyle her sınıfa bir rehber öğretmeni atamak,
- Psikolojik danışman, sınıf rehber öğretmeni ve veliler arasında eşgüdüm sağlamak.
- Okulda birden fazla psikolojik danışman varsa birini koordinatör olarak görevlendirmek,
- Pdr servisinde birden fazla psikolojik danışman olması halinde, program, planlama, araştırma gibi
birlikte yapılması gereken görevler dışındaki hizmetlerin yürütülmesinde psikolojik danışmanlar
arasında iş bölümü yapmak,
- Öğrencileri yönlendirme çalışmalarında pdr servisi elemanları, öğrenciler, veliler, sınıf rehber
öğretmenleri, branş öğretmenleri ve diğer yöneticiler arasında işbirliği ve organizasyon ile
değerlendirme sonuçlarının kayıtlarının bir bütünlük içinde tutulmasının sağlar.
- Başka eğitim öğretim kurumlarından gelen öğrencilerin gelişim dosyalarını, geldikleri eğitim
kurumundan ister ve pdr servisine iletir.
ii. Okul Müdür Yardımcısı
- Sorumlu olduğu sınıflardaki öğrencilere ilişkin sorunları Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi’ne
bildirmek,
- Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu toplantılarına katılmak,
- Okul müdürünün vereceği diğer görevleri yapmak.
iii. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Okul Yürütme Komisyonu
Kurul, okul müdürünün başkanlığında, müdür yardımcıları, rehber öğretmenler, müdür tarafından
seçilen her sınıf seviyesinden en az bir-iki sınıf öğretmeni, disiplin kurulu temsilcisi, okul aile birliği
temsilcisi ve bir öğrenci temsilcisinden oluşur. Kurul, okuldaki rehberlik hizmetlerinin
yürütülmesinden sorumludur ve yılda en az üç kez toplanır.
- Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi’nin hazırladığı rehberlik yıllık planını incelemek ve
uygulanması için gerekli önlemleri karara bağlamak,
- Rehberlik hizmetlerinin sağlıklı olarak bu plana göre yürütülmesi için okulun her türlü
imkanlarının değerlendirilmesini sağlamak,
- Okulda bütün unsurların birbirine karşı iyi bir iletişim içinde olmasını sağlamak, yapılacak öğrenci
ve veli toplantılarını planlamak,
- Hizmetlerin yürütülmesinde ortaya çıkacak aksaklıkları gidermek ve önlemler almak,
- Okulda özel hedeflerin belirlenmesinde görüş bildirir.
- Öğrencilerin akademik, duygusal, mesleki gelişimleri ile ilgili görüş bildirir.
- Okulda psikososyal destek hizmetlerinin rehberlik programına eklenmesi konusunda görüş bildirir.
- Rehber öğretmeni bulunmasa da her okulda bu komisyon mutlaka kurulur.
iv. Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi
Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerinin tespit edilmesi, uygun okul programlarına yönlendirilmesi, eğitim
aldığı kuruma uyum sağlayabilmesi, duygusal sorunlarının çözülmesi için yardım edilmesi ve çeşitli
mesleklere hazırlanması gibi hususlar rehberlik ve psikolojik danışma servisinin yardımı ile yürütülür.
Bu tür sorunların çözümü ve hizmetlerin sunumu için asıl teknik sorumlu kişi okul psikolojik
danışmanıdır. Bu servis rehberlik ve psikolojik danışma hizmetini sunan profesyonel kişi ya da
kişilerden oluşur. Servisin psikolojik danışmanları aynı zamanda rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetleri yürütme komisyonunun daimi üyeleridirler. Eğer serviste birden fazla eleman varsa
bunlardan birisi koordinatör danışman olarak görev yapar. Psikolojik danışmanı bulunmaya okullarda
sınıf rehber öğretmenliğine ilişkin rehberlik hizmetleri, okul yürütme kurulu aracılığıyla RAM’la
işbirliği içinde gerçekleştirilir.
Koordinatör Rehber Öğretmen
- Okul Rehberlik Servisi ile okul yönetimi arasında koordinasyonu sağlamak,
- Servisin hazırladığı okul rehberlik programını ve çalışma raporunu onaylamak ve birer örneğini
rehberlik araştırma merkezine gönderilmek üzere okul müdürlerine iletmek,
- Rehberlik Servisi’nce yapılan rehberlik programları ve etkinlikleriyle ilgili öğretmenler kuruluna

bilgi vermek,
- Servisin etkinliklerinde fiilen görev almak.
Rehberlik ve Psikolojik Danışma Uzmanı
- İl çerçeve programına dayanarak, kendi okulunun ve ilin özelliklerini dikkate alarak yıllık programı
düzenlemek,
- Sınıf öğretmenlerinin yıllık sınıf rehberlik programlarını yürütmelerinde onlara rehberlik etmek,
- Eğitsel ve mesleki rehberlik etkinliklerini planlamak, uygulamak ve sınıf rehber öğretmenlerine
rehberlik etmek,
- Öğrencilerin gidebileceği üst okullar, çalışabileceği iş ve meslekler hakkında bilgi toplamak ve bu

bilgileri öğrencilerle paylaşmak,
- Bireysel rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini standartlara uyarak, gizlilik esasını gözardı
etmeden sunmak. Danışmanlığını yaptığı öğrencilerin uyum ve gelişim durumlarını takip etmek,
- Öğrencilerin genel ve özel yetenekleri ile ilgileri, kişilik özellikleri vb. hakkında bilgi toplamak
amacıyla test, anket, envanter uygulamak, sonuçlarını alarak dosyalara işlemek,
- Okul içinde rehberlik hizmetleri için yararlanılacak araştırmalar yapmak,
- Sınıfa yeni gelen öğrencilerin uyum sağlaması için sınıf rehber öğretmeni ile işbirliği yapmak,
- Okulun öğretim programı, uygulanan sınıf geçme ve disiplin yönetmelikleri vb. ihtiyaç duyulan
konularda öğrencilere bilgiler sunmak,
- Sınıf rehber öğretmenleriyle görüşerek, problemli ve rehberliğe muhtaç öğrencileri tespit etmek,
öğrencilerin kişisel ve ailevi problemlerinin çözümü için gerekli çalışmaları yapmak,
- Zeka geriliği ya da üstün zekaya sahip, özel ihtiyaçları olan öğrencileri tespit etmek ve koordinatör
rehber öğretmene bu bilgileri vermek,
- Okulda özel eğitim gerektiren öğrenci varsa ve kaynaştırma eğitimi sürdürülüyorsa, bu

kapsamdaki öğrencilere ve ailelerine gerekli pdr hizmetlerini RAM işbirliği ile vermek.
- Rehberlik hizmetleri ile ilgili kayıtları tutmak, raporlar hazırlamak, ilgili resmi yazılara cevap
vermek,
- Öğrencilerin başarıları ve bireysel durumları ile ilgili hususlarda velilere bilgi sunmak,
- Bireysel rehberlik hizmetleri kapsamında formasyonu uygunsa psikolojik danışma yapmak,
- Sınıflarda yürütülen eğitsel ve mesleki rehberlik etkinliklerinden, pdr alanında özel bilgi ve beceri
gerektirenleri uygulamak,
- Öğrencilerin mezun olacağı dönemde okuldaki tüm eğitim – öğretim sürecindeki gelişimi,
yönlendirmesi açısından önemli özellikleri ve bu konudaki önerileri içeren bir değerlendirme
raporunu sınıf rehber öğretmeni, veli, öğrenci ve okul yönetiminin iş birliği ile hazırlar. Bu raporun
aslını öğrenci gelişim dosyasına koyar, bir örneğini de öğrenciye veya velisine verir.
- Gerektiğinde pdr hizmetlerinde kullanılacak ölçme araçları, doküman ve kaynakları hazırlama ve
geliştirme çalışmalarına katılır.
- Öğrencilerin ilgi, yetenek ve akademik başarıları doğrultusunda eğitsel kollara yöneltilmesi

konusunda branş ve sınıf rehber öğretmenlerine bilgi verir ve işbirliği yapar.
- Ailelere, öğrencilere, sınıf rehber öğretmenlerine ve gerektiğinde diğer okul personeline yönelik
hizmet alanlarına uygun toplantı, konferans ve panel gibi etkinlikler düzenler.
- Okulda pdr hizmetlerine ilişkin komisyonlara ve toplantılara katılır, gerektiğinde bilgi verir ve
görüşlerini belirtir.
- Ortaöğretim kurumlarında MEB Ortaöğretim Kurumları Ödül ve Disiplin Yönetmeliğinin ilgili

maddesinde belirtilen görevleri yapar.
- Ders yılı sonunda bu alanda yapılan çalışmaları değerlendirir, sonuçları ve gerekli bilgileri içeren
bir rapor hazırlar.
v. Sınıf Rehber Öğretmenleri
Öğrencilerin sorunları ile ilk olarak karşı karşıya gelen sınıf ya da branş öğretmenleridir. Bu nedenle
rehberlik hizmetler için sınıf rehber öğretmenleri çok önemlidirler. Özellikle ilköğretimin ilk
kademesinde rehberlik hizmetleri o sınıfın ders öğretmeni tarafından sürdürülür. Sınıfındaki
öğrencilerle ilgili bir problemle karşılaşan öğretmenler, öncelikle sorunu tanımlayarak sorunun
kaynağını araştırır. Sorun, kendi bilgi ve becerilerini aşıyorsa öğrenciyi uzmana yönlendirir.
- Bir sınıfın rehber öğretmeni olarak görevlendirilen öğretmen, öncelikle okulun rehber öğretmeni
ile bağlantıya geçmelidir. Çünkü okulda yürütülecek rehberlik çalışmalarının organizasyonu,
yürütülmesi ve değerlendirilmesinden okulun rehber öğretmeni sorumludur. Sınıf rehber
öğretmenleri, okulun rehber öğretmeniyle iş birliği yaparak rehberlik hizmetlerini sınıf düzeyinde
yürütürler.
- Sınıf rehber öğretmenleri, görevlendirildikleri sınıfın öğrencilerine okul rehber öğretmeninin ve

kendisinin onlara hangi konularda nasıl yardımlarda bulunabileceklerini anlatmalıdır.
- Daha sonra yapılacak çalışma ise okula yeni gelen öğrencilerin okula ve çevresine uyum
sağlamaları için oryantasyon çalışmaları yürütmektir.
- Sınıf rehber öğretmenlerinin sorumlu oldukları sınıflardaki öğrencileri ve onların yaşadıkları

problemleri tanımaları önemlidir. Bu amaçla problem tarama listelerinden faydalanılabilir.
- Sınıf rehber öğretmenleri, öğrencilerin rehberlik ihtiyaçlarını belirledikten sonra, sınıflarında
yürütecekleri rehberlik hizmetlerini bu ihtiyaçlar doğrultusunda ve okulun rehberlik planına uygun
olarak planlarlar.
- Okul pdr programı çerçevesinde sınıfının yıllık çalışmalarını planlar ve bu planlamanın bir örneğini
pdr servisine verir.
- Rehberlik için ayrılan süre içinde sınıfa girer. Sınıf rehberlik çalışmaları kapsamında eğitsel ve
mesleki rehberlik etkinliklerini, pdr hizmetleri servisinin organizasyonu ve rehberliğinde yürütür.
- Sınıftaki öğrencilerin gelişim dosyalarının tutulmasında pdr hizmetleri servisiyle işbirliği yapar.
- Sınıfa yeni gelen öğrencilerin gelişim dosyalarını pdr servisi ile işbirliği içinde inceler ve
değerlendirir.
- Çalışmalarda öğrenci hakkında topladığı bilgilerden özel ve kişisel olanların gizliliğini korur.
- Sınıfıyla ilgili çalışmalarını, ihtiyaç ve önerilerini belirten bir raporu ders yılı sonunda ilk hafta
içinde pdr servisine iletir.
- Öğrencilerin ilgi, yetenek ve akademik başarıları doğrultusunda eğitsel kulüplere yöneltilmeleri

konusunda psikolojik danışmanla işbirliği yapar.
- Okul müdürünün vereceği hizmetle ilgili diğer görevleri yapar.
vi. Branş / Ders Öğretmenleri:
Branş / ders öğretmenlerinin rehberlik hizmetlerine ilişkin en önemli görevi; öğrencilerin

derslerine karşı ilgilerini arttırmak, ilgi ve yetenek alanlarına uygun öğretme – öğrenme ortamını
sağlamaktır. Ayrıca öğrencilerle empatik yaklaşım, sıcak ilişkiler kurması ve sınıfta güven verici bir
atmosfer yaratması, benlik kavramını güçlendirici etkinlikler sunması, öğrencilere uygun rol modeli
olması diğer görevleridir. Okul müdürünün rehberlik çalışmaları hakkında verdiği görevleri de yerine
getirmekle yükümlüdür.

Rehberlik Not

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rehberlik Not

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DÖNÜŞ KÖYSÜREN

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ:

-İlkeler okul türü ve kademelere göre değişmez

-Rehberlik ve psikolojik danışma, sürekli yararlanılabilecek bir hizmet olarak uygulanmalıdır.

-Rehberlik ve psikolojik danışma, işbirliği ve ekip çalışması gerektirir.

-Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde, bireysel farklılıklar göz önünde tutulmalıdır.Her

Gizlilik Değer aktarımı Mesleği kötüye kullanma

Mesleği kötüye kullanma:

Geleneksel rehberlik modelleri

(+) (-) (+ ) (-)

*ekonomiktir *düzenli ve sistemli *düzenlive sistemli bil. *ekonomik değil

GELENEKSEL YAKLAŞIM GELİŞİMSEL YAKLAŞIM

 Bireyin kendini gerçekleştirmesi  Bireyin yaşam kariyerini geliştirmesi

KAPSAMLI PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ

 Kapsamlı PDR programları tüm öğrencilerin yararlanması amacıyla oluşturulmuştur ve gelişimsel

1) Grup Rehberliği Müfredatı

 Öğrencilerin problemleri ve acil ihtiyaçlarıyla ilgilenir.

Doğrudan hizmetler Dolaylı hizmetler

Bireyi tanımanın temel ilkeleri:

 Asıl amaç bireyin kendini tanımasını sağlamaktır

2. Bilgi Verme: Bireyleri, kendilerini geliştirebilecekleri olanaklardan haberli kılmaktır. Eğitim, iş

5. Psikolojik Danışma:Psikolojik danışma hizmetleri tüm rehberlik hizmetlerinin özünü oluşturur.

Psikolojik danışma,kendini tanımak ve anlamak isteyen herkese verilebilecek bir hizmettir.Psikolojik

Psikolojik danışmanın ilkeleri:

 Psikolojik danışma demokratik, insancıl kuralların işlediği bir ortamda gerçekleştirilmelidir.

7. İzleme:İzleme hizmetleri yönelteme ve yerleştirme hizmetleri sonucunda öğrenciler

1. Araştırma – Değerlendirme: Okullardaki PDR hizmetleri bilimsel ve profesyonel düzeyde

-Öğrencilerin çeşitli alanlara ilişkin sorunlarının ve ihtiyaçlarının belirlenmesi

-Öğrenci, öğretmen ve velilerin okuldaki rehberlik hizmetlerine ilişkin algı ve beklentilerinin

-Öğrencilerin okula uyum sorunlarının ve öğrenme güçlüklerinin belirlenmesi

-Öğrencilerin ilgi, yetenek ve bazı kişilik özelliklerinin belirlenmesi

 PDR programları hazırlanıp geliştirilirken kurumun özellikleri, amaçları, ihtiyaç ve beklentileri

Okul rehberlik programı 4 aşamada hazırlanır:

-Grupla psikolojik danışma:

Grupla psikolojik danışmanın faydaları:

b. İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK:

1. Uyum Sağlayıcı Rehberlik

c. ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK

Okul Öncesinde Rehberlik

Kişisel – Sosyal Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik

Okula uyum ve ilköğretime Çeşitli mesleklerin var olduğunu fark

Okula yönelik temel becerileri Her mesleğin önemli ve gerekli

Okul kurallarını öğrenme ve

Meslek seçiminde cinsiyet ayrımının

Akranlarıyla aynı fiziksel

Gerçek anlamda olmasa da

Öz bakım becerilerini kazanma

Çeşitli mesleklerin var olduğunu

Her mesleğin önemli ve gerekli

Okul kurallarını öğrenme ve kurallara Meslek seçiminin bir süreç sonunda

Eğitsel açıdan kritik dönemdir.Çocuğun Meslek seçiminde cinsiyet

Problem çözme ve karar

Gerçek anlamda oyun

Ailesi ile ilişkilerini daha

Kişisel – Sosyal Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik

Sınava hazırlık sürecini Mesleklere ilişkin düşünceler

Bedene iyi bakım alışkanlıklarını kazanma Kendisine uygun okul

Geleceğe yönelik düşünme olarak ifade

Lise Kademesinde Rehberlik

Kişisel – Sosyal Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik

Hızlı değişen fiziksel

Sahip olduğu niteliklerle mesleklerin niteliklerini

1) Eğitim Alanında Rehberlik

2) Sağlık Alanında Rehberlik

ekonomiktir düzenli ve sistemli düzenlive sistemli bil. ekonomik değil