YETİŞKİN EĞİTİMİ VE

HAYAT BOYU ÖĞRENME

Dr. Z. Zühal GÜVEN

Dersin Adı : Yetişkin Eğitimi ve Hayat Boyu Öğrenme
Hafta :5
Süre : 60 dakika
Öğrenme Kazanımları : Yetişkin Eğitimi Yaklaşım ve Modelleri
Yetişkin Eğitimi Yaklaşım ve Modelleri
 Yetişkin Eğitiminin Tarihsel Gelişimi

1. Binlerce yıl önce filozoflar, peygamberler çocuklara değil yetişkinlere hitap

ediyordu. Hedef kitle yetişkinlerdi.
2. Yetişkin eğitiminin programa bağlanması ihtiyacına bağlı arayışlar 1. Dünya
Savaşı’nın ardından görünür oldu. (Sosyal dönüşüm ve mesleki ilerleme ihtiyacı)
3. Yetişkin eğitiminin kuramsal temellerini oluşturan disiplinler: klinik psikoloji,
gelişim psikolojisi, sosyoloji, sosyal psikoloji ve felsefe
4. Yetişkin eğitiminin kuramsal temellerine katkıda bulunan bilim insanları: Freud,
Jung, Erikson, Maslow ve Rogers)
Sigmund FREUD: Bilinçaltının davranışlar üzerindeki etkisi
Carl JUNG: İnsan bilincinin dört işlevi vardır: duyu; düşünce, duygu; sezgi
Erik ERİKSON: İnsan gelişiminin sekiz evresi
Abraham MASLOW: Kişilik gelişmişlik düzeyi ile ihtiyaçlar evresi arasındaki ilişki
Carl ROGERS: İnsanlar doğuştan öğrenmeye eğilimli olması ve istenilen konunun
daha kolay öğrenilmesi
 Yetişkin Eğitiminin Tarihsel Gelişimi

1. Terim olarak andragoji ilk olarak 1833 yılında Alexander Kapp tarafından Platon’un
eğitim kuramını tanımlamak için kullanılmıştır.
2. 1900’lerin başlarında bilimsel olarak yetişkinlerde öğrenme konusunun önemi
artmıştır (Thorndike ve Lindeman).
3. Thorndike’ın öncülüğünde bilimsel çizgi (yeni bilgilerin sistematik yollarla ortaya
çıkarılma ihtiyacı) ve Lindeman’ın öncülüğünde sanatsal çizgi (yeni bilgilerin ortaya
çıkarılmasında sezgi ve deneyimin olması) iki temel yaklaşımdır.
4. Örneğin Thorndike (Amerikalı psikolog) , çalışanlarla ilgili testler ve sınavlar
geliştirerek, endüstriyel problemlerin çözümüne katkı sağlamıştır. Lindeman
(Amerikalı eğitimci) yetişkinlerin eğitiminde sezgisel güç, ihtiyaç ve deneyimin
yönlendiriciliğine inanmıştır.
5. Malcolm Knowles ile yetişkin eğitimi akademik platforma taşınmıştır.
6. Mezirow ile kişisel dönüşüm boyutuna taşınmıştır (kişisel gelişim ve olgunlaşma için
bireyin kendi varsayımlarını, inançlarını, duygularını ve bakış açılarını amaçlı olarak
sorgulamayı öğrenmesi)
 Yetişkin Eğitimi ile İlgili Yaklaşım ve
Modeller

Yetişkinlerin Özelliklerine
Dayalı Yetişkinlerin Koşullarına Yetişkinleri Bilinçlendirmeye
Dayalı Yönelik
Edward Lee Thorndike
Howard McClusky Paulo Freire
Malcolm Knowles
Alan Knox Jack Mezirov
Kathryn Patricia Cross
 Yetişkin Eğitiminde Başlıca Kuramcılar: Edward Thorndike (1874-1949)

• Thorndike (Amerikalı psikolog) yetişkinlerde öğrenme konusunda ilk bilimsel

çalışmaları yapmış, öğrenme teorisini ve ilkelerini geliştirmiştir.
• Bu teoriyle yetişkinlerin 75 yaşına kadar öğrenebileceklerini kanıtlamıştır.
• Davranışçı eğitim felsefesini benimseyen Thorndike’a göre öğrenme bağ
kurmadan oluşmaktadır. Diğer bir deyişle durum ve tepkiler arasındaki
bağlantılar öğrenme aracılığıyla pekiştirilir. Olumsuz duygular söz konusu
olduğunda ise bağ zayıflar.
• Thorndike zihni davranışa, davranışı ise çevresel uyarıcılar ve gözlemlenebilir
tepkilere indirgemiştir.
• Thorndike çalışanlarla ilgili testler ve sınavlar geliştirerek, endüstriyel
problemlerin çözümüne katkı sağlamıştır.
 Yetişkin Eğitiminde Başlıca Kuramcılar: Eduard Christian Lindeman
(1885-1953)

• Erken yaşta öksüz kalan Lindeman, düzenli bir örgün eğitim almadı. Ahır
temizleyicisi, çocuk bakıcısı, mezar kazıcısı, tuğla işçisi ve bakkal
teslimatçısı olarak çeşitli işlerde çalışarak iş deneyimi kazandı. 22 yaşında,
okuma ve yazma becerileri alanlarında ortalamanın çok altında akademik
becerilerle Michigan Eyalet Koleji'ne kabul edildi.
• Lindeman’a göre eğitim sınıf ve müfredat ile sınırlı değildir. Tam tersine
öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına göre hazırlanır. Eğitim hayat ile iç içe
olmalı, öğrencinin deneyimini en kıymetli kaynak olarak görmelidir. İnsan
unsuru, bireysel farklılıklar önemlidir.
Yetişkin Eğitiminde Başlıca Kuramcılar: Howard Mc Clusky (1890-1982)

• Howard McClusky davranışçı yaklaşımı benimseyen Edward Thorndike’ın

uyarıcı-tepki modelinin yetişkin eğitimi için yeterli olmayacağını öne sürmüş ve
Marj Modelini geliştirmişti. Bu modele göre yetişkinlerin öğrenmelerini
etkileyen güç ve yük dengesinin gözetilmesi gerekir.
• Marj = Güç/Yük
• Güç (kapasite): Kişinin yük ile başa çıkabilmek için sahip olduğu ve kullandığı
kaynaklar
• Yük: Kişinin üzerine kendisi ya da toplum tarafından yüklenen görev,
sorumluluk ve talepler
• Çözüm: Gücün (kapasitenin) artırılıp yükün azaltılması yoluyla marjın açılması
 Howard Mc Clusky’nin Yetişkin Eğitimi Hiyerarşisi

Kendini
McClusky, Maslow'un Aşma
hiyerarşisine benzer
bir dizi eğitim
ihtiyacını tanımlar; Etkileme
ancak, bu ihtiyaçlar
katı bir şekilde
yorumlanmamalı veya Katkıda
dikey olarak ilerleyen Bulunma
olarak
görülmemelidir.
Hiyerarşi, öğrenme
Dile dökme & Dışa
seçeneklerinin ve Yansıtma
marjların
incelenebileceği genel
bir çerçevedir. Başa çıkma
 Başa Çıkılması Gereken Durumlar Aşaması

• Yasal kararlar vermek

• Konut seçimi
• Değişen aile ilişkileri
• Boş zamanın değerlendirilmesi
• Bedenen formda olma ve sağlık
• Ekonomik kendi kendine yeterlilik
• Temel eğitim becerileri (okuma-yazma ve aritmetik)
Dile Dökme / Dışa Yansıtma Aşaması

Daha önce ifade edilmemiş, dışa

yansıtılmamış ya da çok az yansıtılmış
ama doğru bir eğitim sürecinden
geçtiği takdirde kişinin hayatını
zenginleştirebilecek,
güzelleştirebilecek geniş kapsamlı
yetenekler havuzu olması
 Katkıda Bulunma Aşaması

• Vermek (paylaşmak) ihtiyacı duymak

• Faydalı, ihtiyaç duyulan (istenen) biri olma arzusu
• Hizmet etme isteği
• Kişinin hayat tecrübesini başkalarıyla paylaşmak istemesi
 Etkileme Aşaması

• Azalan güce karşı önlem alma; durdurma veya tersine çevirme ihtiyacı
• Kişisel alanda etki gösterme ihtiyacı
• Yapıcı sosyal değişimin bir temsilcisi olmayı isteme
 Kendini Aşma Aşaması

• Zihni, beden ile meşgul olmaktan arındırarak beden ötesi boyuta yani
aşkınlık boyutuna geçme
• Tamamlanma, bütün olma duygusuna erişme arzusu
• Cömertçe ve bencil olmadan anlamlı yaşama arzusu
 Yetişkin Eğitiminde Başlıca Kuramcılar: Carl Rogers (1902-1987)

• Carl Rogers insanların doğuştan iyi olduğunu düşünüyor ve insanların tek bir temel güdüsü
olduğuna inanıyordu: kendini gerçekleştirme - yani, kişinin potansiyelini kullanarak
ulaşabileceği en yüksek "insan olma" düzeyine ulaşma.
• Rogers'a göre, insanlar ancak kendileri hakkında olumlu bir görüşe sahiplerse (olumlu özsaygı)
kendilerini gerçekleştirebilirler. Bu ancak başkalarından koşulsuz olumlu bir saygı görürlerse,
çevrelerindekiler (özellikle de çocukken ebeveynleri) tarafından çekincesizce değer verildiğini
ve saygı duyulduğunu hissederlerse gerçekleşebilir.
• Kendini gerçekleştirme, ancak bir kişinin kendisini nasıl gördüğü ile ideal benliği (olmak
istediği veya olması gerektiğini düşündüğü) arasında bir uyum varsa mümkündür. Bu iki
kavram arasında büyük bir boşluk varsa, kendini gerçekleştirmeyi imkansız hale getirecek
olumsuz öz-değer duyguları ortaya çıkacaktır.
 Carl Rogers ‘ın Tam İşlevsel Birey Modeli
• Rogers, herkesin amacına ulaşabileceğine inanıyor ve bunun için kişinin içinde bulunduğu an
ve mekan ile temas halinde olması, tecrübeleri ve duygularından kopmadan sürekli bir
değişim ve ilerleme içinde olması gerektiğini düşünüyordu. Rogers’a göre tam işlevsel birey
olmak bir sonuç değil, sürekli bir oluş ve değişme sürecidir. Bu sürecin sağlıklı işleyebilmesi
için şu özellikler olmalıdır:
• Deneyime açıklık: hem olumlu hem de olumsuz duygular kabul edilir. Olumsuz duygular
reddedilmez, ancak üzerinde çalışılır (savunma mekanizmalarına başvurmak yerine)
• Varoluşsal yaşam: Önyargılardan kaçınarak, yaşamda meydana gelen farklı deneyimlerle
temas halinde olmak. Sürekli geçmişe veya ileriye bakmak yerine şimdiyi yaşayabilmek ve
tam olarak takdir edebilmek (yani anı yaşamak)
• Duygulara güvenmek: Duygu, içgüdü ve içgüdüsel tepkilere dikkat edilir ve bunlara güvenilir.
İnsanların kendi kararları doğru olanlardır ve doğru seçimleri yapmak için insan kendine
güvenmelidir.
• Yaratıcılık: Yaratıcı düşünme ve risk alma, bir kişinin hayatında olmalıdır. İnsan her zaman
güvenli oynamaz. Bu özellik uyum sağlama, değiştirme ve yeni deneyimler arama yeteneğini
içerir.
• Doyuma ulaşmış bir hayat: Kişi hayatından mutlu ve memnundur ve her zaman yeni zorluklar
ve deneyimler arar. Rogers’a göre , bu insanlar, dengeli, tutarlı ve ilginç insanlardır. Genellikle
bu tür insanlar toplumda yüksek başarı gösteren kişilerdir.