Behandelplan Gemma

Op basis van het intakegesprek en observatie wordt het volgende overeengekomen

tussen Gemma en Lieke.

Algemene gegevens:
Naam: Gemma
Leeftijd: 28
Geslacht: Vrouw

Beschrijvende Diagnose: Gemma's gedrag heeft kenmerken van een vermijdende

persoonlijkheidsstoornis. De vermijdende persoonlijkheidsstoornis is een psychische
stoornis waarbij personen lijden aan sociale geremdheid, minderwaardigheidsgevoelens
en overgevoeligheid voor negatieve oordelen als gevolg van angst voor kritiek of
afwijzing. (DSM-5) Gemma voelt zich overmatig geremd in (nieuwe) sociale omgevingen
en voelt zich vaak minderwaardig en ongemakkelijk in de buurt van andere mensen.
Gemma is opgegroeid in een gelovig gezin. Haar jongere zusje heeft een beperking en
eiste al de aandacht in het huishouden op. Gemma kreeg hierdoor weinig aandacht en
adoratie in haar jeugd. Gemma vindt het moeilijk haar eigen gevoelens en behoeften te
uiten en in de relatie met haar vriend stelt ze zich onderdanig en pleasend op. Ze is
continu opzoek naar bevestiging.

Probleemomschrijving: Moeilijkheden met socialiseren/contact maken met anderen.

Klachten, symptomen: laag gevoel van eigenwaarde, voelt zich minderwaardig en

afgewezen door haar omgeving. Sociale terugtrekking tot isolement. Onzeker,
onderdanig en gereserveerd gedrag.

Hulpvraag Gemma: Waar komt mijn sociale angst vandaan en hoe kan ik deze
overwinnen?

In overleg met de cliënte worden de behandeldoelen als volgt geformuleerd:

1. Ik ben milder naar mezelf en accepteer dat ik gevoelens heb, zowel positieve als
negatieve.
2. Ik durf mijn gevoelens te uiten naar anderen.
3. Ik herken mijn behoeften en durf mijn behoeften en grenzen kenbaar te maken.

Subdoelen:

1. Exploreren van het actuele emotionele en sociale leven

2. Versterken van het zelfvertrouwen
3. Zelfactualisatie

Op het moment van haar eindevaluatie (na 20 sessies) heeft Gemma haar
zelfvertrouwen zodanig versterkt dat ze een objectievere kijk op zichzelf en haar
omgeving heeft gekregen. De verbetering van haar zelfvertrouwen zal helpen een
positiever zelfbeeld te creëren en gemakkelijker in contact te komen met haar
medemensen. Het exploreren van nieuwe gedachten en gevoelens zal haar de kans
bieden om haar denkwijze te veranderen en negatieve gedachten los te laten.

Aanwezige competenties, kwaliteiten, talenten die ingezet worden om de

doelen te bereiken: Gemma is aandachtig en heeft een goede zelfreflectie. Dit zal haar
helpen verbanden te leggen tussen het spel en de werkelijkheid en met drama andere
gedachtegangen te ontdekken.
1
In de behandeling zullen de volgende thema’s aan de orde komen:

Zelfbeeld: mogelijkheden haarzelf te ontwikkelen

Relaties: exploreren van haar emotionele en sociale leven

Toegepaste theoretische uitgangspunten met de bijhorende

methodieken/behandelmethoden/werkwijze(n):

Cognitieve gedragstherapie helpt om vaste denkpatronen los te maken, gedachten te

onderzoeken, te ondervragen en te veranderen. Bij deze vorm van therapie wordt onder
meer gebruik gemaakt van rollenspellen om verschillende sociale situaties na te spelen
en er beter mee om te kunnen gaan (Wat is cognitieve gedragstherapie? | Nederlands
Jeugdinstituut, z.d.). In drama opent het speelse proces van het uitproberen van rollen
en emoties nieuwe manieren om naar zichzelf, de eigen problemen en creatieve
oplossingsstrategieën te kijken, waardoor het voor Gemma mogelijk wordt bestaande
denkpatronen te doorbreken en alternatieve manieren van gedrag uit te proberen. De
speelse en directieve benadering van de therapie kan leiden tot het ontdekken van
nieuwe emoties, het uitproberen en toepassen van alternatieve gedragsmogelijkheden en
hiermee een vermindering van angst creëren.

Re-educatieve werkwijze: deze werkwijze richt zich op het beïnvloeden en doorwerken

van problemen. Het eigen gedrag, het beleven, het zijn in het hier en nu en de directe
oorzaken hiervan staan centraal. Gemma's conflict tussen het verlangen om te
socialiseren en de angst om afgewezen te worden kan in het spel zichtbaar worden
gemaakt, zodat haar inzicht in de bewuste intra- en interpsychische conflicten wordt
vergroot (Smeijsters, 2008).

Reconstructieve werkwijze: gericht op het doorwerken van problemen. Het gaat om

het ontdekken en oplossen van onbewuste conflicten, die vaak terug te voeren zijn tot de
kinderjaren (Smeijsters, 2008). Voor Gemma haar hulpvraag, waar haar sociale angst
vandaan komt, kan de reconstructieve werkwijze haar helpen haarzelf te verdiepen in
haar problematiek. Onbewuste conflicten kunnen zichtbaar worden gemaakt in het spel.

Toegepast globaal aanbod/materiaal/werkvorm/interventies:

Beginfase
Vertrouwensoefeningen om het zelfbewustzijn te vergroten met als doel een positiever
zelfbeeld te ontwikkelen. Verbeteren van de omgang met zijn problemen en het
herkennen en ontwikkelen van zijn eigen sterke punten. Werken met improvisatie om
Gemma de kans te geven de leiding te nemen en ruimte in te nemen. Voor deze fase heb
ik 3 sessies ingepland

Middenfase
Het ontdekken van nieuwe gedachten om onzekere denkpatronen te doorbreken en te
verminderen. Werken met decor en kostuums om verschillende scènes op diverse
manieren uit te spelen, verschillende mogelijkheden uit te proberen en nieuwe
denkprocessen te ontdekken. Voor deze fase heb ik 4 sessies ingepland.

Eindfase
Vertrouwen opbouwen in sociale interactie. Uitwerken van rollen. Rollenspel gericht op
personen en omgeving, interactie met tegenspelers en vertrouwen winnen door oefening.
Onbewuste ervaringen en gevoelens bewust maken met symbolische rollen en de
oorzaken opsporen. Verdieping in de problematiek, zelfinzicht in waar haar sociale angst
vandaan komt. Hiervoor heb ik 4 sessies ingepland.

2
SESSIE 2
23 November 2023

Algemeen doel van de sessie:

Opbouwen van vertrouwen, zelfbewustzijn, positief zelfbeeld.

Therapeutisch doel van de sessie: verbeteren van probleemhantering en identificeren

van sterke punten bij Gemma.

Werkvormen:

1. Tableau Vivant; gebruik van bevroren beelden om haar emoties en gedachten

visueel te uiten en te verkennen.
2. Rollenspellen met omkering; cliënten spelen en situatie na waarin ze moeite
hebben met probleemhantering. Om vervolgens van rol te wisselen, waarbij ze de
rol van de ander aannemen. Dit kan helpen bij het ontwikkelen van
inlevingsvermogen en begrip.

Interventies; enthousiasmeren, positief bekrachtigen van kwaliteiten.

We begonnen de sessie met een namenkring waarbij we onze naam met een
beweging toonde. Dit werd nagedaan door de rest van de groep.

Observaties:

Tableau Vivant: We maakten beelden van emoties. Gemma was in eerste instantie
terughoudend, maar toonde toenemende openheid. De eerste drie beelden voegde ze
zichzelf als laatste toe en wachtte ze af. Hierna leek ze losser te worden en sneller fysiek
initiatief te nemen tot het creëren van een gezamenlijk beeld. Verbaal bleef ze op de
achtergrond. Ik bespeurde een lichte glimlach toen ze positieve feedback van een
groepsgenoot ontving.

Rollenspellen met omkering Gemma neemt de rol aan van zichzelf in een situatie
waarin ze moeite heeft met het uiten van haar mening tegenover haar vriend. Ze uit
haar zorgen en frustraties zoals ze dat normaal zou doen: onderdanig en bagatelliserend.
Na het eerste rollenspel wordt de opdracht gegeven om van rol te wisselen. Gemma
neemt nu de rol van haar vriend op zich, terwijl de mede-cliënt (Maaike) Gemma's rol
aanneemt. Gemma, in de rol van haar vriend, toont in eerste instantie
terughoudendheid. Ze neemt een afwachtende houding aan en lijkt te observeren hoe
haar tegenspeler reageert op haar gecreëerde situatie. Gedurende het rollenspel neemt
Gemma langzaam meer initiatief. Haar medespeler is aanwezig en fel, hierdoor lijkt
Gemma bekrachtigd te worden: Ze wordt actiever in het fysiek uitbeelden van de
emoties van haar vriend en probeert de situatie te begrijpen vanuit diens perspectief.

Verbaal blijft Gemma op de achtergrond, maar haar non-verbale expressie begint losser
te worden. Er kunnen tekenen zijn van meer openheid en bereidheid om te participeren.

Plan voor de volgende sessie:

 Verdere vertrouwensoefeningen met focus op diepgang.

 Progressieve improvisatieoefeningen om Gemma's leiderschap te bevorderen.

3
SESSIE 6
4 December 2023

Algemeen doel van de sessie:

Verkennen van nieuwe gedachten.

Therapeutisch doel van de sessie:

Specifiek gericht op Gemma: ontdekken en doorbreken van onzekere denkpatronen en

verkennen van nieuwe denkprocessen.

Werkvormen:

1. Het schrijven en voordragen van een korte versterkende monoloog over wie je
bent, waar je blij van wordt en trots op bent. Dit om uit haar comfort zone te
stappen en haar eigen positieve eigenschappen en successen te benadrukken.
2. Start maken met werken met sprookjes van Gerdi Tuender.

Interventies; empathisch confronteren, verwoorden

Observaties:

Versterkende monoloog: Gemma stelde centraal voor om als laatste haar monoloog
voor te dragen. Ik leek weerstand en zelfbekritisering te bespeuren bij haar, ze bleef erg
bescheiden, gereserveerd en vertelde weinig over haar successen op een enkele na, de
prijs die ze vorig seizoen won met haar volleybalteam, hierbij straalde ze. Gemma hield
haar ogen op haar papier rusten. Wanneer ik na afloop aan Gemma vraag hoe ze het
vond, het schrijven en voordragen, antwoordde ze empowerment in de improvisatie van
het schrijven en uitvoeren te ervaren. Dit is mogelijk cruciaal voor gevoel van controle en
competentie. Mijn applaus versterkt door de rest van de groep leek haar spanning te
verminderen.

Iedereen uit de groep heeft de opdracht gekregen een sprookje te kiezen. Gemma kiest
aarzelend voor het sprookje van Assepoester. Haar vermijdende angststoornis lijkt
zich te weerspiegelen in de keuze voor een verhaal waarin het hoofdpersonage, net als
zijzelf, zich mogelijk gevangen voelt in moeilijke omstandigheden. Terwijl ik het sprookje
voorlees, vermijdt Gemma herhaaldelijk oogcontact en lijkt ze terughoudend om
persoonlijke gedachten te delen. Dit suggereert een dieper patroon van
vermijdingsgedrag, mogelijk geworteld in haar angst om kwetsbaarheid te tonen.
Gemma toont specifieke interesse in de momenten waar Assepoester zich terugtrekt in
een afgezonderde ruimte, wat kan duiden op een verlangen naar veiligheid en afstand.
Haar identificatie met Assepoesters isolement biedt een opening om te verkennen welke
situaties in haar eigen leven vergelijkbare gevoelens oproepen (Werken met sprookjes in
dramatherapie en psychodrama, z.d.). Bij de vraag wat interpretatie van de boze
stiefmoeder kan zijn merk ik op dat Gemma lijkt te resoneren met de dynamiek van
macht en controle, wat mogelijk een spiegel is van haar eigen ervaringen met angstige
situaties waarin ze weinig controle voelt. Volgende week gaan we verder met het
uitspelen van het sprookje.

Plan voor de volgende sessie:

 Uitspelen van het sprookje van Assepoester.

 Reflectie en Integratie: Actief reflecteren op Gemma's ervaringen en bespreken
hoe deze nieuwe denkprocessen geïntegreerd kunnen worden in haar dagelijks
leven binnen en buiten de groepstherapie.

4
SESSIE 10 (Eindsessie)
19 januari 2024

Uitvoering van de sessie, conclusies voor sessie 10:

De afgelopen sessies (en zoals beschreven in sessies 2 en 6) toonden Gemma's groei in

leiderschap en zelfexpressie. Ze bloeide op bij ruimte voor initiatief, ervoer
empowerment in improvisatie en doorbrak meermaals zelfkritiek. Ook heeft ze door het
werken met sprookjes haar behoeften leren herkennen en geoefend met het aangeven
van deze behoeften. Voor sessie 10 ga ik de focus leggen op progressieve improvisatie
om leiderschap en het aangeven van grenzen en behoeften te bevorderen, positieve
innerlijke stemmen te versterken en zelfkritiek te verminderen.

Werkvorm:

Drama rescripting

Rescripting in dramatherapie verwijst naar een techniek waarbij cliënten bestaande

persoonlijke scenario's uit hun verleden herbeleven en vervolgens alternatieve
uitkomsten construeren om nieuwe, positievere verhalen te creëren (PsyQ, z.d.). Dit
proces biedt een veilige ruimte om emoties te verkennen, oude ervaringen te herzien en
te herinterpreteren, en helpt bij het ontwikkelen van gezondere reactiepatronen.

Algemeen doel

Het overkoepelende doel van sessie 10 is gericht op de verdere versterking van Gemma's
zelfvertrouwen, het bevorderen van een positiever zelfbeeld, en het faciliteren van het
accepteren, loslaten, en delen van negatieve gedachten. De sessie is bedoeld als een
afrondend moment waarin Gemma's persoonlijke groei en ontwikkeling worden
geconsolideerd en verankerd.

Therapeutisch doel van de sessie:

Specifiek binnen het therapeutische kader heeft sessie 10 als doel om progressieve
improvisatie te gebruiken voor het stimuleren van leiderschap en het vermogen om
grenzen en behoeften aan te geven. De gekozen werkvorm, rescripting, biedt Gemma de
mogelijkheid om via rollenspellen persoonlijke scenario's uit haar jeugd te herbeleven en
te herschrijven. Hiermee wordt een veilige ruimte gecreëerd om sociale angsten te
verkennen en begrijpen. Gemma kan alternatieve uitkomsten ervaren en nieuwe,
positievere verhalen construeren. Dit proces helpt haar niet alleen bij het begrijpen en
overwinnen van sociale angst, maar biedt tevens ruimte voor het verwerken van
emotionele verwaarlozing uit haar jeugd. De werkvorm sluit daarmee nauw aan bij
Gemma's hulpvraag en ondersteunt haar actief bij het omgaan met sociale uitdagingen
en emotionele verwerking.

Interventies: reflectie en bespreking, positieve innerlijke stemmen

5
Literatuurlijst

Cleven, G. (2004). Methodisch werken - In scene (1ste editie). Bohn Stafleu van Loghum.

Emunah, R. (2019). Acting for Real (2nd edition). Taylor & Francis.

PsyQ. (z.d.). Imaginaire Rescripting | Trauma en PTSS | PsyQ. https://www.psyq.nl/trauma-

ptss/behandelingen/imaginaire-rescripting
Smeijsters, H. (2008). Handboek creatieve therapie (3de editie). Coutinho.

Wat is cognitieve gedragstherapie? | Nederlands Jeugdinstituut.

(z.d.). https://www.nji.nl/effectieve-jeugdhulp/wat-is-cognitieve-gedragstherapie

Werken met sprookjes in dramatherapie en psychodrama. (z.d.). Google

Books. https://books.google.nl/books/about/Werken_met_sprookjes_in_dramatherapie

_en.html?id=HL0aQwAACAAJ&redir_esc=y