Professional Documents
Culture Documents
gzikph ftnkeoB
s/
fbyD-ebk
(IX-X iwksK bJh)
b/yek
;zgkdek
Branches:
• Ahmedabad (079) 22160722 • Bengaluru (080) 26619880, 26676396
• Bhopal +91-7554003654 • Chennai (044) 28416531 • Dehradun 09837452852
• Guwahati (0361) 2457198 • Hyderabad (040) 42615566 • Jaipur (0141) 4006022
• Jalandhar (0181) 4642600, 4643600 • Kochi (0484) 4033369 • Kolkata (033) 40042314
• Lucknow (0522) 4062517 • Mumbai (022) 28737050, 28737090
• Nagpur +91-7066149006 • Patna (0612) 2275403 • Ranchi (0651) 2244654
ISBN: 978-93-5272-386-7
Printed at: Vikas Publishing House Pvt. Ltd., Sahibabad (Uttar Pradesh)
This book is meant for educational and learning purposes. The author(s) of the book has/have
taken all reasonable care to ensure that the contents of the book do not violate any copyright
or other intellectual property rights of any person in any manner whatsoever. In the event the
author(s) has/have been unable to track any source and if any copyright has been inadvertently
infringed, please notify the publisher in writing for any corrective action.
G{fwek
‘;o;tsh gzikph ftnkeoB s/ fbyD^ebk’ dk fJj BtK ;z;eoB s[jkv/ j~EK ft~u j?. fJj ftjkoe
ftnkeoB dk ;zebB j?, fJ; bJh gfjbK dh soQK jo gkm d/ nzs ft~u nfGnk; ekoi fd~sk frnk j?. fJ;
Bt/A ;z;eoB dh \k; ftP/Psk fJj j? fe fJj Bt/A gkmeqw d/ nXko s/ fsnko ehsk frnk j?. jo gkm Bkb
;zpzXs gqPBK d/ T[ZsoK dk nfGnk; pj[ftebgh gqPBK d/ t~y^t~y YzrK Bkb eoB ƒ fd~sk frnk j?. gzikph
GkPk pko/ w{b frnkB d/D bJh e{M gkm tXkJ/ th rJ/ jB s/ spdhbhnK th ehshnK rJhnK jB. w?ƒ g{ok
ftPtk; j? fe fJj g[;se ftfdnkoEhnK ƒ gkmeqw d/ ftnkeoB Gkr Bkb ;zpzXs jo gqPB dk T[Zso d/D
d/ :'r pDkT[D ft~u ;jkJh j't/rh.
B"thA–d;thA iwks d/ ftfdnkoEh dk fdwkrh ;so fJzBk gqg~e j' u[~ek j[zdk j? fe T[; nzdo
;jh–rbs, P[~X–nP[~X ikDB dh ;'Mh g?dk j' u[~eh j[zdh j? ns/ T[j f;oiDkswe ekoiK ft~u th
o[uh b?D b~r g?Adk j?. T[; dh fJ; b'V ƒ th g{ok eoB ft~u fJj g[;se g{oh soQK ;wo~E j?. n;b
ft~u ftfdnkoEh e'b efjD ƒ sK pj[s e[M j[zdk j?, go T[j fJj BjhA ikDdk fe T[j fet/A ej/<
Y[~et/A PpdK dh u'D, tkeK ft~u T[; dh tos'A, ftnkeoBe s"o ’s/ ofj rJhnK T[; ftubhnK ewhnK dh
goy eoB dk frnkB fJj g[;se ;fji/ jh d/ d/Adh j?.
nzs ft~u w?A fJj d~;Dk ukjKrh fe fJ; g[;se ft~u gqufbs Ppd–i'VK d/ fB:wK ƒ fXnkB ft~u
o~fynk frnk j?. Ppd–ouBk d/ nXhB e[M fJj' fij/ PpdK ƒ th tofsnk frnk j? i' BthnK b'VK nB[;ko
d{ihnK GkPktK ft~u'A bJ/ rJ/ jB.fJj g[;se B"thA–d;thA iwks d/ ftnkeoB d/ f;b/p; ƒ w[~y o~y e/ fbyh
rJh j?, fJ; bJh fJj ftfdnkoEhnK dhnK b'VK ƒ g{ok eoB ft~u ;jkJh j't/rh.
b/yek
vkH irihs e"o
(iii)
gkmeqw (CBSE)
iwks B"thA (Class IX)
;bkBk gohfynk
(v)
gkmeqw (ICSE)
fJ~e gqPB–g~so 80 nzeK dk j't/rk, fi; dk ;wK 3 xzN/ j't/rk. 20 nze nKsfoe w[bzeD d/ j'Dr/.
gqPB–g~so d/ d' Gkr j'Dr/—Gkr T ns/ Gkr n
Gkr T L GkPk......................................................................................................................40 nze
Gkr n L gkm g[;seK T[Zs/ nXkfos gqPB ..........................................................................40 nze
Gkr T L GkPk
fJ; Gkr ft~u uko gqPB j'Dr/ ns/ ;ko/ gqPB eoB/ Io{oh jB.
1. ouBk L gohfynkoEh ƒ nkgDh GkPk iK P?bh ft~u fJ~e ouBk eoBh j't/rh fi; dk ftPk ;zy/g ftnkfynk,
fBod/PB, toBDkswe iK fposKse j' ;edk j?. ftfPnK d/ y/so ft~u u'D j't/rh, fGzBsk j't/rh ns/ i'
GkPk, fu~so iK t;s{ go;skfts j' ;edh j?. 15
2. g~so L d' ftfPnK ft~u'A fe;/ fJ~e ftP/ T[Zs/ gohfynkoEh ƒ fJ~e g~so fbyDk j't/rk fi; ft~u ;[Mkn fd~sk
ik ;edk j?. g~so dk ykek iK o{go/yk ;fjs gsk, G{fwek, nzs nkfd d/ Bkb w[bzeD d/ nze fBoXkos
j'Dr/. 7
3. p'X iK frnkB$;wML brGr 250 PpdK dk nDfv~mk g?ok fd~sk ikt/rk. fJ; nDfv~m/ g?o/ T[Zgo nXkfos
gqPB g[~S/ ikDr/ i' gohfynkoEh dh ftP/ ƒ ;wMD dh ;wo~Ek dk fBohyD eoB bJh j'Dr/. 10
4. ftnkeoB L fJ; d/ nzsors GkPk, Ppdktbh, tke–ftT[As ns/ w[jkto/, tke–ouBk ft~u w/b $ ;zPb/PD, fd~s/
rJ/ PpdK iK o{gK dh P~[X GkPk ft~u tke–ouBk. fJ; gqPB ft~u ftnkeofBe gfoGkPk dh Io{os BjhA
j't/rh. (fJ; gqPB ft~u f;XKse ftnkeoB dh Io{os BjhA j't/rh) 8
SYLLABUS
There will be one paper of three hours duration carrying 80 marks and Internal Assessment
of 20 marks.
The paper will be divided into two sections, Section A and Section B.
Section A : Language...........................................................................................................40 Marks
Section B : Prescribed Texts...............................................................................................40 Marks
SECTION A : LANGUAGE 40 Marks
This section will consist of four questions, all of which will be compulsory.
1. Composition : Candidates will be required to write one composition, in the language, which may
include short explanations, directions, descriptions or narratives. There will be a choice of subjects,
which will be varied and may be suggested by language or other stimuli such as pictures and
objects. 15
2. Letter : Candidates will be required to write a letter from a choice of two subjects. Suggestions
may be given. The layout of the letter with address, introduction, conclusion etc., will form part of
the assessment. 7
3. Comprehension : An unseen passage of about 250 words will be given in the language. Questions on
the passage will be set for answers in the language, designed to test the candidates’ understanding
of the content of the passage. 10
4. Grammar : This will consist of tests in the use of language vocabulary, syntax and idioms, synthesis
in sentence construction, formation of sentences in the language correctly embodying given words
or forms. The question will not require any knowledge of grammatical terms. 8
(vi)
ftPk-;{uh
Gkr-I (ftnkeoB)
1. GkPk ns/ gzikph GkPk ................................................................................................................11–16
2. ftnkeoB .................................................................................................................................17–19
3. toB–p'X ..................................................................................................................................20–25
4. gzikph Ppd^i'VK d/ fB:w.........................................................................................................26–34
5. Ppd–p'X.....................................................................................................................................35–38
6. Ppd–ouBk (;wk;h Ppd)........................................................................................................39–44
7. T[sgzB Ppd^nr/so s/ fgS/so.................................................................................................45–53
8. Ppd–T[sgsh d/ j'o Yzr$sohe/
(fefonk s'A Gkt^tkue BKt, BKt s'A ftP/PD, fefonk s'A ftP/PD) .....................................54–61
9. noE–p'X d/ nXko ’s/ Ppd–ouBk
(;wkBkoEe Ppd, fto'Xh Ppd, pj[noEe Ppd) ................................................................62–90
10. ftnkeoBe tor dh fdqPNh s'A Ppd tzv .................................................................................91–92
11. BKt ns/ BKt dk o{gKso (fbzr, tuB, ekoe) ....................................................................93–113
12. gVBKt.....................................................................................................................................114–117
13. ftP/PD.....................................................................................................................................118–123
14. fefonk (tku, ekodzse, ekb)............................................................................................124–135
15. fefonk–ftP/PD.....................................................................................................................136–140
16. ;zpzXe......................................................................................................................................141–144
17. :'ie........................................................................................................................................145–149
18. ft;we....................................................................................................................................150–152
19. gkoNhebI$fBgks.................................................................................................................153–154
20. gd–tzv ................................................................................................................................155–162
21. tke–p'X (tke–ouBk ns/ tke–P[~Xh) ................................................................................163–176
22. tke dhnK fe;wK ns/ tke–tNKdok .................................................................................177–189
23. ft;okw–fuzBQ .......................................................................................................................190–197
24. w[jkto/ ..................................................................................................................................198–215
25. nykD ....................................................................................................................................216–234
(vii)
Gkr-II (fbyD-ebk)
26. nDfv~mk g?oQk .........................................................................................................................236–246
27. nDfv~mh ekft^N[eVh ...........................................................................................................247–257
28. fu~mh–g~so ouBk ..................................................................................................................258–281
29. b/y–ouBk ...............................................................................................................................282–326
1. r[o{ r'fpzd f;zx ih................................ 283-284 21. ;kvhnK ;wkie p[okJhnK..................... 302-303
7. oftzdo BkE N?r'o................................. 289-290 27. p~funK d/ wK^pkg gqsh coI............... 308-309
8. fPt e[wko pNkbth............................... 290-291 28. nkdsK S~vDk nk;kB BjhA........................... 309
11. w?A s/ w/oh fJ~Sk............................................ 293 31. B"itkB ghVQh s/ BfPnK dh tos'A.......... 312-313
17. uzr/ ftfdnkoEh d/ r[D................................. 299 37. B?fsesk dk gsB L d/P dk gsB.............. 318-319
18. g[;seK ;G s'A uzrk ;kEh.............................. 300 38. fe;ws ns/ T[Zdw............................... 319-320
19. fwms[ BhthA BkBek r[D uzfrnkJhnK ss[..300-301 39. wBgoukt/ d/ nkX[fBe ;kXB.................. 320-321
20. wfB ihs? ir[ ihs.................................301-302 40. Gkos d/P n~r/ BthnK u[Ds
" hnK..................321-322
(viii)
Gkr–I
ftnkeoB
1. GkPk s/ gzikph GkPk
2. ftnkeoB
3. toB–p'X
4. gzikph Ppd^i'VK d/ fB:w
5. Ppd^p'X
6. Ppd^ouBk (;wk;h Ppd)
7. T[sgzB PpdL nr/so^fgS/so
8. Ppd^T[sgsh s/ j'o Yzr$sohe/ (fefonk s'A BKt, BKt s' ftP/PD, fefonk s'A ftP/PD)
9. noE^p'X d/ nXko s/ Ppd^ouBk (;wkBkoEe Ppd, fto'Xh Ppd, pj[noEe Ppd)
10. ftnkeofBe tor dh fdqPNh s'A Ppd tzv
11. BKt ns/ BKt dk o{gKsoB (fbzr, tuB, ekoe)
12. gVBKt
13. ftP/PD
14. fefonk (tku, ekodzse, ekb)
15. fefonk^ftP/PD
16. ;zpzXe
17. :'ie
18. ft;we
19. gkoNhebI
20. gd–tzv
21. tke–p'X (tke–ouBk ns/ tke P[~Xh)
22. tke dhnK fe;wK ns/ tke tNKdok
23. ft;okw–fuzBQ
24. w[jkto/
25. nykD
(ix)
1 GkPk s/ gzikph GkPk
GkPk
;wki ft~u wB[~y dk wB[~y Bkb ;zpzX pDkT[D ns/ i'Vh o~yD bJh GkPk ;zuko dk fJ~e ;kXB j?. ;zuko d/
j'o th eJh ;kXB jB fit/AL wB[~y fu~so pDk e/, fJPkfonK Bkb, w{osh ebk s/ ;zrhs ebk. go, GkPk
;zuko dk PeshPkbh ;kXB j?. fJj fJ~e ;wkfie eow j?. fJ; s'A fpBK ihtB nX{ok j?.GkPk d[nkok jh
t~y^t~y ftfPnK$y/soK dk nfXn?B ehsk iKdk j? ns/ nkgD/ ftukoK ƒ d{finK s~e gj[zukfJnk iKdk j?.
frnkB^ftfrnkB dh ;zGkb ns/ T[; dk b?D^d/D th GkPk okjhA jh ;zGt j' ;fenk j?. n~i d/ ftfrnkBe
i[~r ft~u o/vhU, N?bhc'B, N?bhftiaB, fJzNoB?N okjhA ;z;ko d/ fe;/ B[~eo ft~u ejh j'Jh r~b fwzNk^;fezNK
ft~u jh ;koh d[BhnK ft~u c?b iKdh j?.
GkPk f;fynk d/ uko g~Xo wzB/ rJ/ jBL
1. ;[DBk s/ ;wMDk
2. p'bDk
3. gVQBk
4. fbyDk
fJBQK ukoK g~XoK dk nkg; ft~u B/V/ dk ;zpzX j? ns/ fJ~e dk ekoi d{i/ T[Zs/ Bk f;o| fBoGo j? ;r'A nkg; ft~u
wdd th eodk j?.
1. ;[DBk s/ ;wMDkL g[okD/ ;w/A ft~u id'A GkPk dk ;o{g gVQB ns/ fbyD se fte;s BjhA j'fJnk ;h sK T[;
;w/A wB[~y nkgDhnK ;kohnK ;ohoe PeshnK ƒ fJ~emk eo e/ e[M p'bdk iK T[ukodk ;h. T[; d/ ;kEh T[;
ƒ ;[D e/ iK ;wM e/ e[M noE d/ fdzd/ ;B. ;[DBk ns/ ;wMDk GkPk f;fynk dk gfjbk gVkn j?. ;[DB
ns/ ;wMD dk ekoi Bkb'^Bkb ubdk j?. S'N/ p~u/ i' e[M p'bD dk isB eod/ jB, T[BQK dh fefonk s'A fJ;
ƒ ;wfMnk ik ;edk j?.
2. p'bDkL wB~[y fJ~e ;wkfie gqkDh j?. T[j nkgD/ fBs d/ ihtB ft~u nkgD/ gfotko, nKYhnK^r[nkYhnK Bkb,
rbh^w[~jb/, d|so$ftT[gko Gkt jo EK, jo y/so ft~u nkgDh j'Ad iK ikD^gSkD, p'b^ukb okjhA ekfJw
eodk j?. jo r~b fby e/ th BjhA ehsh ik ;edh. p'bD dk ezw fbyD Bkb'A ;"yk ns/ n;odko th j?. fbyD
Bkb'A uzrk p'b e/ tX/o/ gqGkt gkfJnk ik ;edk j?. fJ~e uzrk tesk$p[bkok nkgD/ GkPD d/ ikd{ Bkb iBsk$b'eK ƒ
nkgD/ fg~S/ brk ;edk j?. f;fynk d/ y/so ft~u th p'b^ukb dk pVk wj~stg{oB ;EkB j?. p~u/ dh GkPk^:'rsk
dk w[~Ybk g~Xo p'b^ukb jh j?. pj[s S'N/ p~funK bJh y'bQ/ rJ/ ;e{b y/v e/ iK fBo'b p'b e/ jh ezw eotkT[Ad/
jB. id'A w"fye GkPk ft~u fBg[zBsk jk;b j? iKdh j? sK fco gVQB ns/ fbyD tb brkfJnk iKdk j?.
3. gVQBkL fbysh PpdK d/ GktK ƒ ;wM b?D ƒ gVQBk nkyd/ jB. gVQBk wkBf;e fefonk d/ Bkb^Bkb ;ohoe
fefonk th j?. fJ; bJh fB~ih^p[~Xh g~Xo dk ns/ ;ohoe :'rsk dk n;o th gVQB *s/ g?Adk j?. ;ko/ p~u/ fJe'
fij/ BjhA j[zd/. fJ; bJh b'VhAd/ nfGnk; s'A pknd p~u/ ƒ gVQBk f;ykfJnk iKdk j?. xo ns/ nkb/^d[nkb/ dk
tksktoB th p~u/ dh gVQB^:'rsk s/ n;o eodk j?. gVQB o[~uhnK g?dk eoBk ;"yk ezw BjhA. f;fynk dk wB'oE
p~u/ dh Py;hns ƒ T[;koBk j?. fJ; T[;koh ft~u gVQB^o[~uhnK dk \k; j~E j?.
fbysh GkPk
fbysh GkPk ftnkeoB d/ fB:wK ft~u p~Mh j[azdh j?.fJ; dk g~Xo t~y^t~y gkmeK d/ g~Xo nB[;ko pdbdk
ofjzdk j?.i/eo e'Jh wB[~y nkgDh r~b fbysh GkPk okjhA ;wMkT[Dk ukj[zdk j? sK T[; ƒ nkgD/ Gkt s/
ftuko ;wMkT[D bJh gkmeK d/ g~Xo ƒ fXnkB ft~u o~y e/ Y[~et/A PpdK s/ ft;okw fuzBQK dh ;jh tos'A
eoBh g?Adh j?.
r[gs GkPk
;kok ;wki b'e ;w{jK, r[~NK nkfd ft~u tzfvnk j'fJnk j?. fJBQK ;w{jK s/ r[~NK d/ w?Apo th nkw GkPk dh
jh tos'A eod/ jB, go eJh tko fJ~e GkPkJh r[~N d/ b'e tos'A tkbh GkPk dk fJ~e fJj' fijk o{g f;oi
b?Ad/ jB, fi; ƒ d{i/ b'e BjhA ;wM ;ed/.fJj' fijh GkPk ƒ r[gs GkPk fejk iKdk j?.fJ; GkPk ƒ
;wMD$;wMkT[D tkfbnK dh frDsh pj[s x~N j[zdh j?.nkw s"o ’s/ u'o, m~r, iokfJw g/P/ d/ b'e fJ;
GkPk dh tos'A eod/ jB.c"i ft~u th r[gs GkPk dh tos'A ehsh iKdh j?.
T[gGkPk
fe;/ \k; fJbke/ dh ozrs tkbh GkPk ƒ T[gGkPk fejk iKdk j?.e'Jh fJ~e GkPk ;ko/ G{r'fbe fJbkfenK
ft~u fJ~e' fijh BjhA j[zdh.fJ; dk ekoB ;EkBK dh d{oh ns/ e[dosh o[ektNKl fit/A—o;s/ ft~u nkT[Ad/
gjkV, xD/ izrb s/ dfonk nkfd jB.fJ~e' jh fJbke/ d/ t~y^t~y fj~f;nK ft~u ofjD ekoB s/ T[BQK d/
nkg;h brksko w/b dh xkN d/ ekoB T[; fJbke/ d/ GkPkJh o{g ft~u nzso nk iKdk j?.go, j[D nkX[fBe
;w/A ft~u nktkikJh d/ ;kXBK dhnK ;j{bsK ekoB ;KM tX//o/ j' rJh j? fi; ekoB fJBQK T[gGkPktK ft~u
nzso th x~N frnk j?.go fJ; dk noE fJj BjhA fe t~y^t~y y/so dh T[gGkPk ƒ t~yoh GkPk wzB fbnk
ikt/.fJ~E'A fJj gsk brdk j? fe fJ~e GkPk dhnK eJh T[gGkPktK j[zdhnK jB ns/ T[gGkPk dk nkgDk
t~yok ftnkeoB th j[zdk j?.
Ne;kbh GkPk
GkPk ftfrnkB dh fdqPNh Bkb e'Jh th T[gGkPk tXhnk iK xNhnk BjhA j[zdh.e'Jh th T[gGkPk Ne;kbh
GkPk pDB dh ;wo~Ek o~ydh j?.Ne;kbh GkPk pDB dk w"ek iK o[~spk T[; T[gGkPk ƒ fwbdk j? fi;
y/so d/ b'e nkofEe g~y s'A so~eh eo u[~e/ j[zd/ jB.id'A e'Jh T[gGkPk Ne;kbh GkPk dk ;EkB gqkgs
eo b?Adh j? sK fJ; dh pDso ns/ fB:wK ƒ ;[u/s s"o ’s/ gofynk iKdk j? ns/ fJ; ;zpzXh ftnkeoBK
dh f;oiBk ehsh iKdh j? fi; ft~u X[Bh, o{g, noE, tke, Ppd–i'V nkfd d/ fB:w ;[u/s s"o ’s/ xV/
wK p'bh$wks p'bh
T[j p'bh fijVh n;hA nkgDh wK s'A ns/ gfotko ft~u'A f;~yd/ jK, T[; ƒ p~u/ dh gfjbh GkPk fejk iKdk
j?.wB[~y nkgD/ ihtB ft~u eJh GkPktK f;y ;edk j?, go ;G s'A gfjbK f;yh rJh GkPk wK p'bh j[zdh j?.
okPNoh GkPk
jo d/P dh nkgDh okPNoh GkPk j[zdh j? i' ;ko/ d/P ƒ J/esk ft~u pzB e/ o~ydh j?.Gkos ft~u n~i–ebQ
d|soK, eko'pkoh ezwK, eƒBh s/ j'o ndkfonK ft~u nzro/Ih GkPk dh tos'A tX/o/ j'D b~r gJh j?, T[;
dk ekoB PkfJd ;z;ko dk ftPtheoB j'Dk j?.
gzikph GkPk
ikD^gSkDL gzikphnK dh GkPk gzikph j?. fJ; dk ;zpzX gzikp gqd/; Bkb j?. gzikp gzi dfonktK dk
gqd/; j?. ‘gzikp’ Ppd gzi + nkp s'A pfDnk j?.‘nkp’ dk noE j?^gkDh. go, fJE/ noE j?^dfonk,
Gkt gzi dfonktK dh Xosh. fJj dfonk jBL ;sb[i, fpnk;, okth, fuBkp ns/ fijbw. gzikph fJ;/
gzikp dh p'bh j?. ;zB 1947 ft~u fjzd[;skB$Gkos d' fj~f;nK ft~u tzfvnk frnkL Gkos ns/ gkfe;skB.
fJ; tzv Bkb gzikp d/ th d' fj~;/ j' rJ/, g{oph gzikp ns/ g~Swh gzikp.gfe;skB dh gzikph ƒ g~Swh
10%
OFF