Podróżowanie daje ogrom możliwości - możemy przemieszczać się w przestrzeni i poznawać wiele

ciekawych osób. Jednakże nasza wędrówka odbywa się jednocześnie w czasie, bowiem spotykamy na
swojej drodze ludzi, którzy zmieniali losy państw, tworzyli politykę, naukę, prowadzili wojny.

W taki sposób natknąłem się Milana Rastislava Štefanika – astronoma, polityka, podróżnika, pilota,

szpiega i żołnierza. Przemierzając Tatry Niżne trafiłem do schroniska, które nosi właśnie jego imię.
Zastanawiałem się kim był ten człowiek – słowacki bohater narodowy ubrany w mundur francuskiego
generała, polityk i astronom. Im więcej wiem o Štefaniku, tym bardziej wydaje mi się fascynujący,

a jego życiowy upór, ciekawość świata, swoista brawura i lekkość z jaką szedł przez życie sprawiły,
że stał się on jedną z moich ulubionych historycznych postaci.

Milan Rastislav Štefanik urodził się w Košariskach w 1880 jako szóste dziecko pastora. Ojciec był
słowianofilem oraz słowackim patriotą i w takim duchu wychował swoje dzieci. Bycie Słowakiem

w tamtym czasie nie było łatwe. Teren ten podlegał Austro-Węgrom, negowano istnienie narodu
słowackiego, a ludność programowo madziaryzowano. 1 Štefanik po skończeniu gimnazjum rozpoczął
studia w Pradze. Początkowo studiował budownictwo, jednak po dwóch latach zaczął uczęszczać na
wykłady z astronomii i matematyki. Okres praski był niezwykle ważny dla rozwoju jego tożsamości -
publikował wtedy teksty o Słowacji i spotkał się z ideą czesko - słowackiej współpracy, propagowaną
przez Tomasza Massarka. 2

W roku 1904 zakończył studia. Praga nie mogła mu już więcej zaoferować, chciał być astronomem

i rozwijać się naukowo. Mimo, że nie posiadał środków finansowych, ani nie znał francuskiego,
wyjechał do Paryża.

Niezwykły urok osobisty, umiejętność zjednywania sobie przyjaciół i błyskotliwa inteligencja

sprawiły, że Štefanik wszedł na paryskie salony i poznał sławy astronomii – Nicolasa Farmazona

i Jules’a Janssena. Janssen dostrzegł jego talent i zaproponował mu pracę w Obserwatorium

Paryskim.3

Uporem i ciężką pracą budował swoją pozycję we francuskiej nauce – sześciokrotnie wspiął się na
Mount Blanc, by prowadzić obserwacje Księżyca i Marsa. Wraz z Janssenem brał udział w wyprawie
naukowej mającej na celu obserwacje całkowitego zaćmienia Słońca. Został doceniony, pojawiły się
pierwsze odczyty i publikacje, a Francuskie Towarzystwo Naukowe przyjęło go w swoje szeregi. 4

Na jego drodze naukowej zdarzały się również niepowodzenia, ale nie były w stanie go zniechęcić

1 Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, Wołowiec 2018, s. 29

2 https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Rastislav Štefanik, dostęp: 9.10.2023
3 Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, op. cit., s. 31
4 https://mrstefanik.sk/milan-rastislav-stefanik-strucny-zivotopis, dostęp: 9.10.2023
do dalszej pracy. Klęską zakończyła się wyprawa do Turkmenistanu, gdzie miał obserwować kolejne
zaćmienie Słońca. Plany pokrzyżowała pogoda, a Štefanik stracił pożyczone pieniądze i pracę.

Zainteresował się nim francuski wywiad – jako astronom dużo podróżował po świecie, co nie
wzbudzało podejrzeń. Dostarczył wielu informacji dotyczących bogactw naturalnych w Afryce,
prowadził ekspedycje do Ekwadoru, a dzięki zebranym przez niego informacjom Francja umocniła
tam swoje wpływy. W 1911 odniósł kolejny naukowy sukces, gdyż na archipelagu Tonga
udokumentował pełne zaćmienie Słońca. Za cykl artykułów na temat analizy widmowej Słońca
otrzymał nagrodę Francuskiej Akademii Nauk, a kilka miesięcy później został obywatelem
francuskim. 5

Mimo złego stanu zdrowia w 1914 roku wstąpił do francuskiej armii i przeszedł szkolenie pilockie.
Wierzył, że porażka monarchii Habsburgów umożliwi uzyskanie niepodległości Słowakom

i Czechom. Odbył 30 misji lotniczych, wyróżnił się zaradnością i odwagą oraz zdolnościami
organizacyjnymi. Wykorzystał swoje umiejętności naukowe – stworzył wojskową służbę
meteorologiczną, która przewidywała pogodę dla całego frontu. 6 Został ranny, ale problemy
zdrowotne nie były w stanie przeszkodzić mu w służbie Francji i Czechosłowacji. W Paryżu wraz

z Edvardem Benešem i swoim byłym mentorem Masarykiem założył Czechosłowacką Radę

Narodową. Štefanik wykorzystując swoje zdolności dyplomatyczne i kontakty umożliwił tym
politykom dotarcie do ministra spraw zagranicznych Francji.7 Jednocześnie z właściwą sobie energią
rozpoczął organizację armii czechosłowackiej, a w poszukiwaniu potencjalnych udał się nawet do
USA i Rosji. 8

Jesienią 1918 roku Ententa uznała Czechosłowacką Radę Narodową za rząd, a Legiony
Czechosłowackie za siły sojusznicze. W niepodległym państwie Štefanik piastował stanowisko
ministra obrony.9 Tragiczną ironię losu stanowi fakt, że człowiek, który przyczynił się do powstania
Czechosłowacji, nie zdążył jej zobaczyć. 4 maja 1919 roku jego samolot runął na ziemię w okolicach
Bratysławy. Z kieszeni jego kurtki wyjęto list do ukochanej Giuliany Benzoni, gdzie pisał: Mam
ojczyznę. Jaka radość, jaka tęsknota.10

Milan Štefanik był postacią nietuzinkową. Jego losy dowodzą, że można pochodzić

z niewielkiej słowackiej wsi i zostać uznanym naukowcem, cenionym dyplomatą, wybitnym

politykiem, który skutecznie walczy o wolność swojej ojczyzny. Jego inteligencja, determinacja,
odwaga, a także ciekawość świata niezmiennie prowadziły go przez życie. Życie pełne i fascynujące,
choć niestety zbyt krótkie.
5 Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, op. cit., s. 33
6 https://mrstefanik.sk/milan-rastislav-stefanik-strucny-zivotopis, dostęp: 9.10.2023
7 https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Rastislav Štefanik, dostęp: 9.10.2023
8 Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, op. cit., s. 42
9 https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Rastislav Štefanik, dostęp: 9.10.2023
10 Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, op. cit., s. 29
BIBLIOGRAFIA

Astronom [w:] Surosz M. Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, Wołowiec 2018

https://en.wikipedia.org/wiki/Milan_Rastislav Štefanik, dostęp: 9.10.2023

https://mrstefanik.sk/milan-rastislav-stefanik-strucny-zivotopis, dostęp: 9.10.2023