Spalanie metali i niemetali w tlenie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Wirtualne laboratorium – I
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Spalanie metali i niemetali w tlenie

Ważną właściwością tlenu jest zdolność do podtrzymywania palenia. Spalanie polega na gwałtownym
łączeniu się tlenu z różnymi substancjami, któremu towarzyszy wydzielanie się ciepła i światła. Aby
zapoczątkować ten proces, konieczne jest dostarczenie energii.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Spalanie materiałów opałowych (drewna, gazu ziemnego, oleju opałowego, węgla) to

powszechnie stosowany sposób pozyskiwania energii. Najczęściej ten proces
przeprowadza się na powietrzu – mieszaninie zawierającej ponad 20%
tlenu. W jaki sposób
przebiega spalanie wolnych pierwiastków innych niż węgiel? Czy jest to w ogóle możliwe?
Czy można poddać procesowi spalania na przykład żelazo?
Twoje cele

Wyjaśnisz, czym jest reakcja spalania.

Napiszesz wzory produktów i zapiszesz odpowiednie równania reakcji spalania
pierwiastków w tlenie.
Zaprojektujesz doświadczenie pozwalające na obserwację procesu spalania
pierwiastków w tlenie.
Opiszesz wybraną metodę otrzymywania tlenu w laboratoriom.
Przeczytaj

Ważną właściwością tlenu jest zdolność do podtrzymywania palenia. Spalanie polega na

gwałtownym łączeniu się tlenu z różnymi substancjami, któremu towarzyszy wydzielanie
się ciepła i światła. Aby zapoczątkować ten proces, konieczne jest dostarczenie energii.
W jaki sposób przebiegają reakcje spalania wolnych pierwiastków? Jakie produkty
otrzymujemy?

Otrzymywanie tlenu

Schemat przedstawia laboratoryjny zestaw do otrzymywania tlenu

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jakie są laboratoryjne metody otrzymywania tlenu?

Tlen można otrzymać, przeprowadzając rozkład termiczny manganianu(VII) potasu

KMnO4 lub chloranu(V) potasu KClO3 , ale także przez rozkład tlenku rtęci(II).

Kolejną metodą otrzymywania tlenu jest rozkład nadtlenku wodoru H2 O2 , który zachodzi
w temperaturze pokojowej. Proces ten przyspiesza udział katalizatora, którym może być
tlenek manganu(II), lub suszone drożdże, a nawet kawałek ziemniaka.
H2O2 katalizator
− → H2O + O2↑

Spalanie metali w tlenie

Pierwiastki, takie jak: sód, wapń, magnez, glin oraz żelazo, spalają się w tlenie. Reakcje te
przebiegają gwałtowniej niż w powietrzu, ponieważ to właśnie w nim występuje tylko 21%
objetościowych tlenu.

Jakie związki powstają w wyniku tych reakcji?

W przypadku wapnia, magnezu czy glinu, odpowiedź jest jednoznaczna – powstają tlenki
tych metali, czyli CaO Al O
i 2 3:

2 Ca + O2 → 2 CaO

4 Al + 3 O2 → 2 Al2O3
W wyniku spalania magnezu w tlenie powstaje tlenek magnezu MgO. Reakcji tej towarzyszy
pojawienie się oślepiającego białego światła.

2 Mg + O2 → 2 MgO
Natomiast dla sodu i żelaza już nie. Żelazo może tworzyć tlenki na II i III stopniu utlenienia:
2 Fe + O2 → 2 FeO

4 Fe +3 O2 → 2 Fe2O3
W wyniku reakcji żelaza z tlenem otrzymuje się mieszaninę tlenków, czyli tlenek żelaza( , II
III) – magnetyt:
3 Fe + 2 O2 → FeO ⋅ Fe2O3 (lub Fe3O4)
A jak w reakcjach spalania zachowują się litowce? Lit, rozgrzany do temperatury 100°C,
reaguje z tlenem, w wyniku czego powstaje tlenek litu Li2 O:
4 Li + O2 → 2 Li2 O
Natomiast bardzo aktywny sód, w gwałtownej reakcji spalania, tworzy z tlenem nie tylko
tlenek Na2 O, ale przede wszystkim nadtlenek Na2 O2 , będący głównym produktem reakcji:
4 Na + O2 → 2 Na2 O

2 Na + O2 → Na2 O2
K2 O i nadtlenek K2 O2 .
Potas, podobnie jak sód, w reakcji z tlenem tworzy tlenek
W obecności odpowiedniej ilości tlenu, potas tworzy także ponadtlenek KO2 :

4 K + O2 → 2 K2 O

2 K + O2 → K2 O2

K + O2 → KO2
Zarówno chrom, jak i cynk są na powietrzu stabilnymi metalami. W wyniku reakcji z tlenem
ulegają pasywacji.

4 Cr + 3 O2 → 2 Cr2 O3
Rozdrobniony chrom ma właściwości piroforyczne – ma zdolność samozapłonu
w zetknięciu z tlenem powietrza.

Cynk, po ogrzaniu, reaguje z tlenem, dając biały tlenek cynku.

2 Zn + O2 → 2 ZnO
Miedź, ogrzewana do przedziłu temperatur 600-1000°C, reaguje z tlenem z powietrza,
czego efektem jest powstawanie czarnego proszku – tlenku miedzi(II).
 2 Cu + O2 → 2 CuO
Wszystkie wymienione tlenki są związkami jonowymi.

Spalanie w tlenie niemetali 14., 15. i 16. grupy układu

okresowego

Węgiel reaguje z tlenem w podwyższonej temperaturze. W zależności od dostępności tlenu,

w wyniku reakcji spalania węgla w tlenie powstają różne tlenki.

W przypadku pełnej dostępności tlenu, produktem reakcji jest tlenek węgla( IV):
C + O2 → CO2
W wyniku spalania węgla, przy niepełnym dostępie tlenu, powstaje toksyczny w działaniu
II
tlenek węgla( ) (czad):

2 C + O2 → CO
Fosfor czerwony energicznie spala się w tlenie, a produktem tej reakcji jest biały, stały
V
tlenek fosforu( ).

P4 + 5 O2 → P4 O10 ↑
Do spalenia krzemu w tlenie wymagana jest temperatura 400°C. W wyniku tej reakcji
IV
powstaje tlenek krzemu( ).

Si + O2 → SiO2
Siarka spala się w tlenie intensywnym, niebieskim płomieniem, w efekcie czego powstaje
IV
bezbarwny, duszący gaz – tlenek siarki( ). Aby uzyskać tlenek siarki na najwyższym VI
stopniu utlenienia, konieczne jest przeprowadzenie reakcji spalania z udziałem
katalizatora.

S8 + 8 O2 → 8 SO2 ↑
 S + O2 → SO2 ↑

Postać siarki zależy od odmiany alotropowej i to są dwa przykładowe zapisy.

Równanie reakcji utlenienia SO2 do SO3 :

Pt
−
2 SO2 + O2 → 2 SO3
lub V2 O5

Azot jest pierwiastkiem mało aktywnym i bardzo trudno łączy się z tlenem. Ostatecznie
tworzy z nim kilka połączeń na stopniach utleniania od I do V: N2 O, NO, N2 O3 , NO2 , N2 O5
. W normalnych warunkach azot pozostaje gazem niepalnym, a do jego spalenia konieczne
jest użycie katalizatora i specjalnych warunków reakcji.

Spalanie w tlenie pierwiastków należących do 17. i 18. grupy

układu okresowego

W przeciwieństwie do opisanych wcześniej przykładów, związki fluoru z tlenem nazywamy

fluorkami. Tlen występuje w nich na dodatnich stopniach utlenienia. Proces ten jest
gwałtowny, a jego produktem jest difluorek ditlenu. Aby w kontrolowany sposób
przeprowadzić te reakcje, stosuje się dwie metody.

1. Ciekły tlen, który wprowadza się do reaktora z ciekłym fluorem w −196°C. Następnie
układ reakcyjny naświetla się promieniowaniem elektromagnetycznym o energii
3 MeV (megaelektronowoltów). Reakcja ta biegnie zgodnie z równaniem:

F2(c) + O2(c) → O2 F2 .

2. drugą wykorzystywaną metodą jest otrzymywanie difluorku ditlenu z gazowych

substratów – mieszaninę gazów, pod obniżonym ciśnieniem (17 mmHg, 0,02
atmosfery), traktuje się wyładowaniami elektrycznymi. Reakcja ta biegnie zgodnie
z równaniem:

F2(g) + O2(g) → O2 F2 .

Mimo, że znanych jest wiele związków chloru z tlenem, nie powstają one w wyniku
bezpośredniego spalania chloru w tlenie.
Tlen tworzy związki z prawie wszystkimi pierwiastkami. Wyjątek stanowią gazy szlachetne
– pierwiastki należące do18. grupy układu okresowego, które nie spalają się w tlenie.
Wynika to z faktu, iż są one bierne chemicznie.

Spalanie wodoru w tlenie

Wodór reaguje gwałtownie z tlenem, a produktem reakcji jest woda:

2 H2 + O2 → 2 H2 O
Ważne!

Jeśli wodór zostanie zmieszany z tlenem w stosunku objętościowym 2 : 1, to otrzymuje

się tzw. mieszaninę piorunującą. Współczynniki stechiometryczne w równaniu
przekładają się na stosunek objętościowy tych gazów.

Tlen z większością pierwiastków tworzy tlenki. Wiele z nich może powstawać w reakcji
spalania w tlenie. Metale tworzą z tlenem zazwyczaj związki jonowe, które są ciałami
stałymi, natomiast niemetale w reakcji z tlenem tworzą związki kowalencyjne, występujące
we wszystkich trzech stanach skupienia.

Ciekawostka
 LZ-129 Hindenburg – niemiecki sterowiec pasażerski, wypełniony wodorem

Hindenburg w 1937 roku uległ katastrofie podczas lądowania w USA.

Przypuszcza się, że przyczyną katastrofy i gwałtownego pożaru sterowca
mogło być zapalenie się mieszanki wodoru i tlenu.

Źródło: dostępny w internecie: h ps://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.

Ciekawostka

Przemysłową metodę otrzymywania tlenku azotu(II), w reakcji syntezy bezpośredniej

w łuku elektrycznym, opracował w 1903 roku polski chemik – Ignacy Mościcki.
Budynek Zakładów Chemicznych „Organika-Azot” S.A. w Jaworznie, których założycielem był w <math
aria-label="tysiąc dziewięćset szesnastym">1916 roku prof. Ignacy Mościcki.
Źródło: Beemwej, dostępny w internecie: h ps://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ignacy Mościcki (1925) – profesor i rektor Politechniki Lwowskiej

Źródło: dostępny w internecie: pl.wikipedia.org, domena publiczna.
 Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1926-1939 (na fotografii na uroczystości
<math aria-label="drugi">2. Pułku Ułanów Grochowskich w <math aria-label="tysiąc dziewięćset
trzydziestym drugim">1932 roku)
Źródło: Witold Pikiel, domena publiczna.

Słownik
tlenki

związki tlenu z innymi pierwiastkami, w których tlen występuje na −II stopniu

utlenienia
nadtlenki

związki chemiczne zawierające grupę nadtlenkową −O − O−, w której tlen występuje

na −I stopniu utlenienia
katalizator

substancja, która uczestniczy w reakcji, ale się w niej nie zużywa

spalanie

proces fizykochemiczny, którego podstawą jest przebiegająca z dużą szybkością reakcja

utleniania, polegająca na gwałtownym łączeniu się substancji spalanej (paliwa)
z utleniaczem, której towarzyszy wydzielanie się dużej ilości energii i zazwyczaj płomień
związki binarne

substancje chemiczne, których cząsteczki składają się z atomów tylko dwóch różnych
pierwiastków; związkami binarnymi są np. tlenki
Bibliografia
Atkins P., Jones L., Chemia ogólna, Warszawa 2004.

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 1987.

Czerwińska A., Jelińska‐Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., , Chemia 1.

Podręcznik, Warszawa 2002, s. 210‐240.

Hasssa R., Mrzigod A., Mrzigod J., Sułkowski., Chemia 2, Warszawa 2003.
Wirtualne laboratorium – I
Laboratorium 1

Przeprowadź doświadczenie w laboratorium chemicznym. Rozwiąż problem badawczy

i zweryfikuj hipotezę. W formularzu zapisz swoje obserwacje i wyniki, a następnie sformułuj
wnioski.

Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym.

Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym - węgiel

Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym - drucik miedziany

Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym - fosfor czerwony

Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym - wstążka magnezowa

Analiza doświadczenia: Spalanie metali i niemetali w tlenie atmosferycznym.

Problem badawczy: Jakie produkty otrzymamy w wyniku spalania metali i niemetali?

Hipoteza: Metale i niemetale spalają się w tlenie, tworząc tlenki.

Przebieg doświadczenia:

1. Rozpal palnik.
2. Nabierz węgiel na łyżkę do spalań i umieść w płomieniu palnika.
3. Pozostałość po spalaniu wysyp na szkiełko zegarkowe.
4. Zapisz obserwacje.
5. Dla pozostałych próbek postępuj analogicznie. W przypadku drucika miedzianego
i wstążki magnezowej, zamiast łyżki do spalań wykorzystaj szczypce laboratoryjne.
 Obserwacje:

Wyniki:

Wnioski:

Równania reakcji chemicznych:

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je
w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Wirtualne laboratorium pt. Spalanie metali i niemetali w tlenie

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ciekawostka

Spalanie metali może być również prowadzone w czystym tlenie. Uzyskuje się go,
prowadząc rozkład termiczny manganianu( ) potasu VII
KMnO4 lub chloranu( ) potasu V
KClO3 . Inną reakcją może być też rozkład tlenku rtęci(II).
Powszechnie wykorzystywaną metodą otrzymywania tlenu jest rozkład nadtlenku
HO
wodoru 2 2 , który zachodzi już w temperaturze pokojowej. Proces ten może
II
przebiegać szybciej w obecności katalizatora – tlenku manganu( ), suszonych drożdży
czy kawałka ziemniaka.

H2 O2 katalizator
− → H2 O + O2 ↑
Przykładowy zestaw do otrzymywania i zbierania tlenu składa się z kolby stożkowej
z bocznym tubusem lub wężykiem, którego koniec umieszczony jest w probówce
wypełnionej wodą i umieszczonej w krystalnicy do góry dnem. Gaz, który wydziela się
w trakcie rozkładu, gromadzi się w probówce, wypychając przy tym wodę. Tak zebrany
czysty gaz może być wykorzystywany np. do reakcji spalania metali i niemetali.

Zestaw do otrzymywania tlenu w reakcji rozkładu nadtlenku wodoru katalizowanej tlenkiem

manganu(<math aria-label="cztery">IV)
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Wśród podanych tlenków wskaż tlenki niemetali.

 Li2 O

 Cr2 O3

 BeO

 CaO

 N2 O3

 P4 O10

 CO

 N2 O5
Ćwiczenie 2 輸
Przyporządkuj wzory poniższych tlenków do odpowiedniej grupy.

Tlenki o budowie jonowej

Cl2 O7 Na2 O MgO

Al2 O3 P4 O10

Tlenki kowalencyjne

Ćwiczenie 3 輸

Czy reakcja spalania wodoru w tlenie jest reakcją utlenienia-redukcji? Odpowiedz i uzasadnij.

Odpowiedź:

Ćwiczenie 4 醙
Jaka objętość tlenu (w warunkach normalnych) jest potrzebna do spalenia 1,6 g siarki
w powietrzu bez dostępu katalizatora? Wybierz prawidłową odpowiedź.

 1,12 cm
3

3
 11,2 dm

3
 2,4 dm

3
 1,12 dm
Ćwiczenie 5 醙
Zmieszano 5,6 dm wodoru z taką samą objętością tlenu (w warunkach normalnych).
3

Następnie gazy spalono. Tlen użyto w nadmiarze i dlatego nie przereaguje on całkowicie.
Oblicz, ile gramów wody uzyskano. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

 9 g

 5,6 g

 4,5 g

 2,25 g

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 6 醙
Niektóre tlenki wprowadzone do wody mogą tworzyć kwasy lub zasady. Uczeń zbadał
zachowanie tlenków wobec wody – umieścił w niej porcję tlenku, a następnie zbadał odczyn
powstałego roztworu. W oparciu o zabarwienie uniwersalnego papierka wskaźnikowego
napisz wzory kwasów lub wodorotlenków, które powstały na skutek wprowadzenia
wskazanych tlenków do wody.

Tlenek Barwa papierka uniwersalnego

K2 O granatowa
SO3 czerwona
P4 O10 pomarańczowa
CaO granatowa

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je

w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Ćwiczenie 7

Ćwiczenie 8

⏐
Oblicz całkowitą wydajność procesu, w trakcie którego przeprowadzono kolejno dwie reakcje,
uzyskując następujące wydajności:

S8 + 8 O2 → 8 SO2 ↑ ( 95%)

2 SO2 + 3 O2 → 2 SO3 ↑ (70%)

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Z fluorowców tylko fluor reaguje bezpośrednio z tlenem podczas wyładowań elektrycznych.

utlenienia
na
I
Tworzy się fluorek tlenu( ). Wyjątkowo, w związkach tlenu z fluorem tlen przyjmuje stopnie
難

+I i +II. W większości związków binarnych z innym i pierwiastkami tlen występuje

−II stopniu utlenienia.
Napisz wzory sumaryczne związków fluoru z tlenem z uwzględnieniem stopni utlenienia.

Wyjaśnij, dlaczego stopnie utlenienia w tych związkach są inne niż w pozostałych związkach
tlenu.

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie
umieść je w wyznaczonym polu.

Zaloguj się, aby dodać ilustrację.

Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Spalanie metali i niemetali w tlenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony;
uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

4) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu
(dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na
, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), przewiduje i opisuje słownie przebieg reakcji
rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów: azotowego(V) i siarkowego(VI) z Al, Fe,
Cu, Ag.

5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym

między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (Cl2 , O2 , N2 , S), chloru, siarki
z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu).

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu
(dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na
, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu
azotowego(V) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag);

10) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym
między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (Cl2 , Br2 , O2 , N2 , S), chloru, bromu
i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu); chloru z wodą.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

 kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

wyjaśnia, czym różni się reakcja spalania od reakcji utleniania;

określa wzory produktów i pisze odpowiednie równania reakcji spalania pierwiastków
w tlenie;
projektuje doświadczenie, które pozwala na obserwację procesu spalania pierwiastków
w tlenie;
opisuje wybraną metodę otrzymywania tlenu w laboratoriom.

Strategie nauczania:

asocjacyjna;
problemowa.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
eksperyment chemiczny;
wirtualne laboratorium;
technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:
 1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: Jaka jest
różnica między spalaniem a utlenianiem? Przykłady.
2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na
pytania: w jaki sposób przebiega spalanie innych niż węgiel wolnych pierwiastków?
Czy można spalić też żelazo?
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które
będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny (pokaz uczniowski) – „Spalanie magnezu i siarki w tlenie”.

Nauczyciel wybiera uczniów do roli asystenta, przeprowadzających pokaz uczniowski
wg instrukcji zawartej w materiałach pomocniczych. Uczniowie wybierają
odpowiednie szkło, sprzęt i odczynniki chemiczne znajdujące się na stole
laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty
pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują
schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równania
reakcji chemicznych, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum
całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym. Nauczyciel wyjaśnia
niezrozumiałe kwestie.
2. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Uczniowie zapoznają się z medium
bazowym, wykonują polecenie do medium bazowego. Po wyznaczonym czasie, na
forum klasy chętne osoby prezentują efekty pracy. Pozostali uczniowie weryfikują
poprawność odpowiedzi.
3. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji otrzymywania tlenków. Uczniowie
podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji.
4. Nauczyciel zadaje pytanie uczniom: Jakie znacie tlenki, które tworzą związki binarne?.
W przypadku trudności z udzieleniem odpowiedzi uczniowie mogą korzystać
z dostępnych źródeł informacji.
5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel
może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym
poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba
z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali
uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły.
Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela
uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania

wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na
 skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które
wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał
niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój
poziom posiadanej wiedzy?
2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które
uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniałem/łam sobie, że...

Co było dla mnie łatwe...
Dziś nauczyłam/łem się...
Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‐materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do

sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

Na czym polega proces spalania?

Co jest produktem spalania żelaza, sodu, wapnia?
Jakie znasz tlenki, które tworzą związki binarne?

2. Doświadczenie chemiczne „Spalanie magnezu i siarki w tlenie”.

Sprzęt laboratoryjny: kolby stożkowe, korki, łyżki do spalań, palnik, zapałki/zapalniczka.

Odczynniki chemiczne: magnez – wióry, siarka, tlen*/butla z tlenem.

Tlen najlepiej otrzymać przed zajęciami jedną z metod laboratoryjnych.

Instrukcja wykonania:

Wióry magnezowe umieść na łyżeczce do spalań i zapal w płomieniu palnika,

a następnie przenieś łyżeczkę do kolby z tlenem, obserwuj zmiany.
Pył siarkowy umieść na łyżeczce do spalań i zapal w płomieniu palnika, a następnie
przenieś łyżeczkę do kolby z tlenem, obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia:
Plik o rozmiarze 65.68 KB w języku polskim