Mitologia Parandowskiego - opracowanie

Pierwsze wydanie książki Jana Parandowskiego, „Mitologia. Wierzenia i podania Greków i

Rzymian” miało miejsce w 1924 r. Znany eseista zebrał w swoim dziele najważniejsze
opowieści charakteryzujące politeistyczną religię antyku.

Parandowski skupił się na obrazie starożytnych wierzeń, jaki został upowszechniony

przez Homera i Hezjoda na przełomie VIII i VII w. p. n. e. Twórcy ci ujednolicili bowiem
antyczny system religijny: ograniczyli znaczenie bóstw lokalnych, natomiast wyeksponowali
bogów olimpijskich. To właśnie ci poeci starali się wyeliminować mroczne przesądy i
krwiożercze bóstwa, domagające się ludzkich ofiar, na rzecz religii jasnej, harmonijnej i
pięknej. Ponadto bogowie ulegają tu antropomorfizacji – przypominają postaci ludzkie. Taki
właśnie obraz mitologii Greków i Rzymian przekazuje Parandowski. Jego narracja jest
niezwykle potoczysta i barwna, ma zatem niewiele wspólnego z językiem dyskursu
naukowego. Dzięki temu Parandowski przybliża antyk szerokiemu gronu odbiorców.

Książka została podzielona na dwie części. Pierwsza zawiera religijne podania starożytnych
Greków, natomiast druga skupia się na wierzeniach Rzymian. Podania rzymskie w dużej
mierze są oparte na opowieściach greckich, a imiona bogów mają italskie odpowiedniki, np.
Zeus – Jowisz, Afrodyta – Wenus, Ares – Mars. Typowo rzymskie są natomiast mity
dotyczące początków wiecznego miasta: o Romusie i Romulusie i o Eneaszu, a także
personifikacje np. Concordia (Zgoda) czy Fides (Wierność). Każda z części książki została
poprzedzona odpowiednim wstępem, wyjaśniającym specyfikę greckich i rzymskich wierzeń.

Kategoryzacja mitów greckich

Parandowski pogrupował mity według przejrzystych kategorii. W części dotyczącej mitologii

greckiej znalazły się po pierwsze opowieści kosmogoniczne, dotyczące powstania świata i
człowieka, a więc wyłonienie się świata z Chaosu, wojny między bogami, a także historia
Prometeusza i potopu. Następnie autor wyróżnił mity o bogach olimpijskich, czyli podania o
Dzeusie, Herze, Atenie, Apollu, Artemis, Hermesie, Hefajstosie, Afrodycie, Erosie,
Charytach i Aresie. Kolejną grupę stanowią wierzenia na temat bogów światła i powietrza.
Składają się na nie mity o Heliosie, Eos, Selene, Iris, o „dziwach niebieskich” oraz wiatrach.
Następnym rodzajem są tu mity o bogach ziemskich: Hestii, Demeter, Dionizosie, Panu,
Sylenach, Satyrach, Nimfach i Asklepiosie. W dalszej kolejności zostały umieszczone
podania na temat królestwa morza. Następnie zaś mity o królestwie piekieł. Inną grupą
wyróżnioną przez Parandowskiego są baśnie o bóstwach doli i spraw ludzkich: Hymenie,
Hypnosie, Mojrach, Nemezis, Nike, Tanatosie, Temidzie i Tyche. Autor wyodrębnił także
mity o greckich bohaterach: Heraklesie, bohaterach Aten, Tezeuszu, herosach Argos, o
rodzie Tantalosa, a także o: legendach tebańskich, korynckich, lakońskich, kreteńskich,
polowaniu na dzika kaledońskiego i wyprawie Argonautów. Ostatnią natomiast kategorią
mitycznych opowieści są historie o wojnie trojańskiej, wśród których znalazła się także
tułaczka Odyseusza.

Klasyfikacja mitów rzymskich

Podobne kryteria podziału Parandowski zastosował również w stosunku do mitologii

Rzymian. Autor wyróżnił tu bowiem podania dotyczące kultu zmarłych i bóstw
domowych. Następnie stworzył klasę podań o naczelnych bogach. Wśród nich autor

1
omówił Janusa, Jowisza, Junonę, Minerwę, a także Marsa. Odmiennie jednak niż w
przypadku mitologii greckiej, nie mamy tu raczej do czynienia z przytoczeniem opowieści,
ponieważ autor koncentruje się raczej na tym, jak wyglądał kult tych bóstw. Kolejne mity
zostały nazwane przez Parandowskiego historiami o bóstwach ziemi, pól, lasów i źródeł.
Oddzielną kategorię stanowią rzymskie personifikacje pojęć. Autor wyróżnił również mity,
które wiążą się z kultem cezarów. Ostatnią grupę stanowią zaś legendy rzymskie,
obejmujące: wędrówkę Eneasza i powstanie Rzymu.