MITOZA  
 
! cykl  komórkowy  obejmuje  okres  wzrostu  komórki  
oraz  proces  jej  podziału  
! dwa  zasadnicze  okresy:  podział  komórki  (faza  M)  
oraz  czas  między  podziałami  (interfaza)  
! cztery  fazy:  M,  G1,  S,  G2  
 
Faza  S  (synthesis)  
! materiał  genetyczny  zawarty  w  jądrze  
komórkowym  ulega  powieleniu  
! zachodzi  replikacja  każdej  cząsteczki  znajdującej  
się  w  jądrze  
! po  replikacji  dwie  identyczne  cząsteczki  DNA  
pozostają  ze  sobą  złączone  (w  czasie  podziału  
mitotycznego  utworzą  dwie  chromatydy  
siostrzane  jednego  chromosomu)  
! pod  koniec  fazy  S  dochodzi  również  do  
powielenia  dwóch  centrioli  (dwie  stare  i  dwie  
nowe  centriole  pozostają  we  wspólnym  
centrosomie  aż  do  rozpoczęcia  mitozy)  
 
FAZA  G1  (Gap)  
! stanowi  przygotowanie  do  powielenia  
materiału  genetycznego,  zawartego  w  jądrze  
! intensywnie  syntetyzowane  są  cząsteczki  
RNA  oraz  białka,  między  innymi  enzymy  niezbędne  do  replikacji  DNA  
 
FAZA  S  
! itensywna  kondensacja  chromatyny  interfazowej  
! pod  koniec  profazy  chromosomy  są  tak  skondensowane,  że  po  odpowiednim  
wybarwieniu  mogą  być  obserwowane  nawet  w  zwykłym  mikroskopie  świetlnym  
 
FAZA  G2  
! okres  bezpośredniego  przygotowania  do  podziału  mitotycznego  
 
FAZA  M  
! dokonuje  się  podział  jądra  komórkowego  (mitoza)  oraz  cytoplazmy  (cytokineza)  
! chromatyna,  która  w  czasie  całej  interfazy  występuje  głównie  w  postaci  cienkich,  
splątanych  nici,  zaczyna  przyjmować  bardziej  upakowaną  formę  
! podzielona  jest  umownie  na  cztery  etapy:  profaza,  metafaza,  anafaza,  telofaza  
 
profaza  
! tworzą  się  dwa  potomne  centrosomy,  każdy  z  nich  zawiera  po  dwie  centriole  
! centrosomy  przemieszczają  się  na  dwa  przeciwległe  bieguny  komórki  
! stopniowo  zanika  jąderko  
! pod  koniec  tego  stadium  otoczka  jądrowa  rozpada  się  na  pęcherzyki  
metafaza  
! mikrotubule  wrzeciona  podziałowego  łączą  się  z  kinetochorami  poszczególnych  
chromosomów  (każda  z  chromatyd  siostrzanych  ma  swój  własny  kinetochor)  

©  Soffy   1  
 
  

!chromosomy  przemieszczają  się,  dopóki  nie  ustawią  się  w  płaszczyźnie  równikowej  

komórki,  tworząc  tak  zwaną  płytkę  metafazalną  
! w  metafazie  chromosomy  mają  najbardziej  zwartą  budowę,  są  najkrótsze    
i  najgrubsze  (najłatwiej  jest  skonstruować  kariogram)  
anafaza  
! chromatydy  siostrzane  oddzielają  się  od  siebie  
! mikrotubule  kinetochorowe  wrzeciona  podziałowego  skracają  się  i  przyciągają  każdą  
z  chromatyd  siostrzanych  do  przeciwległego  bieguna  komórki  
! wędrujące  do  przeciwległych  biegunów  chromatydy  to  już  chromosomy  potomne  
! pod  koniec  anafazy  tworzą  one  przy  każdym  biegunie  wrzeciona  podziałowego  
wyodrębnioną  grupę;  każda  z  nich  jest  złożona  z  identycznego  zestaw  
chromosomów  
 
telofaza  
! wokół  wyodrębnionej  grupy  chromosomów  z  pęcherzyków  powstałych  po  rozpadzie  
pierwotnej  otoczki  jądrowej  odtwarza  się  błona  jądrowa  
! chromosomy  ulegają  despiralizacji  i  przyjmują  położenie  charakterystyczne  dla  jądra  
interfazowego  
! dekondensacja  chromatyny  umożliwia  transkrypcję  genów  
! w  nukleoplazmie  ponownie  formuje  się  jąderko  
! mitoza  kończy  się  z  chwilą  utworzenia  dwóch  jąder  potomnych  
 
 
 

 
 
 

©  Soffy   2  
 
  

cytokineza  
! przebiega  inaczej  w  komórkach  zwierząt  i  roślin  
! cytokineza  jest  to  podział  cytoplazmy  oraz  organelli  i  struktur  komórkowych,  które  
w  niej  występują  
u  zwierząt  
! w  telofazie  dochodzi  do  tworzenia  w  płaszczyźnie  równikowej  dzielącej  się  komórki  
specjalnego  pierścienia  kurczliwego,  zbudowanego  z  miozyny  i  aktyny  
! w  wyniku  zaciskania  się  pierścienia  dochodzi  do  stopniowego  przewężenia  komórki  
macierzystej  i  utworzenia  tzw.  bruzdy  podziałowej  
! prowadzi  to  ostatecznie  do  rozdzielenia  cytoplazmy  pomiędzy  dwie  komórki  
potomne  
u  roślin  
! na  początku  telofazy  w  płaszczyźnie  równikowej,  pomiędzy  grupami  rozdzielonych  
chromosomów,  tworzy  się  struktura  określana  jako  fragmoplast  
! struktura  ta  kieruje  transportem  pęcherzyków  pochodzących  głównie  z  aparatu  
Golgiego,  wypełnionych  materiałami  służącymi  do  budowy  ściany  komórkowej  
! pęcherzyki  te  ustawiają  się  w  płaszczyźnie  równikowej,  łączą  się  ze  sobą  i  stopniowo  
budują  ścianę  komórkową  rozdzielającą  cytoplazmę  na  dwie  części  
 
! podział  mitotyczny  to  podstawowy  sposób  namnażania  się  komórek  
! komórki  potomne  po  mitozie  mają  taką  samą  liczbę  chromosomów  jak  komórka  
macierzysta  i  zawiera  taką  samą  informację  genetyczną  
! a  zatem  mitoza  służy  namnażaniu  się  komórek  
! proces  ten  jest  niezbędny  do  wzrostu  organizmu  a  także  do  zastąpienia  komórek  
uszkodzonych  lub  zużytych  nowymi  ich  kopiami  
 
 
MEJOZA  
 
! składa  się  z  dwóch  następujących  po  sobie  podziałów  –  podziału  mejotycznego  I  i  II  
! mejoza  I  jest  podziałem  redukcyjnym  –  dochodzi  do  redukcji  liczby  chromosomów    
z  2n  do  n  (z  diploidalnej  do  haploidalnej)  
! mejoza  II  przebiega  podobnie  do  mitozy  
! oba  podziały  są  ze  sobą  ściśle  połączone  i  nie  są  rozdzielone  interfazą  
 
MEJOZA  I  
 
profaza  I  
! kondensacja  chromatyny  i  uformowanie  chromosomów  podziałowych  
! chromosomy  homologiczne  łączą  się  w  pary,  tworząc  biwalenty  (lub  tetrady  –  bo  
składają  się  z  czterech  chromatyd)  
! proces  tworzenia  tetrad  nosi  nazwę  koniugacji  
! w  każdym  biwalencie  jeden  chromosom  homologiczny  pochodzi  od  matki,  a  drugi  od  
ojca  
! podczas  koniugacji  dochodzi  do  wymiany  fragmentów  chromatyd  pomiędzy  
chromosomami  homologicznymi;  proces  ten  nazywamy  crossing-­‐over  
! chromosomy  homologiczne  zostają  złączone  tylko  w  miejscach,  gdzie  zaszedł  
crossing-­‐over  (chiazmy)  
! pod  koniec  profazy  zaczyna  formować  się  wrzeciono  podziałowe,  zanika  błoną  
jądrowa  i  jąderko  
 

©  Soffy   3  
 
  

metafaza  I  
! biwalenty  ustawiają  się  w  płaszczyźnie  równikowej  komórki  
! mikrotubule  łączą  się  z  chromosomami  homologicznymi  (z  każdego  bieguna  
mikrotubula  łączy  się  z  jednym  chromosomem  homologicznym  danej  pary)  
anafaza  I  
! mikrotubule  kurczą  się,  rozdzielając  oba  chromosomy  homologiczne,  które  
przemieszczają  się  do  przeciwległych  biegunów  
! pod  koniec  anafazy  I  przy  każdym  biegunie  wrzeciona  podziałowego  znajduje  się  
haploidalny  zestaw  (n)  chromosomów  
telofaza  I  
! dochodzi  do  odtworzenia  otoczki  jądrowej  wokół  dwóch  grup  chromosomów  na  
przeciwległych  biegunach  komórki  
! komórka  macierzysta  dzieli  się  na  dwie  komórki  potomne  
! chromosomy  ulegają  tylko  częściowej  dekondensacji  
 
! podczas  mejozy  I  chromosomy  są  zupełnie  przypadkowo  rozdzielane  do  dwóch  
biegunów  komórki  
! bezpośrednio  po  zakończeniu  mejozy  I  rozpoczyna  się  mejoza  II  
! pomiędzy  mejozą  I  i  II  nie  ma  replikacji  materiału  genetycznego  (brak  interfazy)  
 
MEJOZA  II  
 
! przypomina  mitozę,  przebiega  bardzo  szybko  
 
profaza  II  
! jest  krótka  
! chromosomy  stają  się  bardziej  upakowane  
! zanika  otoczka  jądrowa  
! tworzy  się  wrzeciono  podziałowe  
metafaza  II  
! chromosomy  ustawiają  się  w  płaszczyznach  równikowych  obu  komórek  potomnych  
anafaza  II  
! chromatydy  siostrzane  każdego  chromosomu  rozdzielają  się  i  jako  chromosomy  
potomne  przemieszczają  się  do  przeciwległego  bieguna  wrzeciona  podziałowego  
telofaza  II  
! odtwarza  się  otoczka  jądrowa  
! chromosomy  ulegają  dekondensacji  
! formuje  się  jąderko  
 
! po  zakończeniu  podziału  jądra  komórkowego  następuje  cytokineza  
! w  wyniku  podziału  mejotycznego  z  jednej  komórki  macierzystej  2n  powstają  cztery  
komórki  potomne  n  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

©  Soffy   4  
 
  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
! rolą  mejozy  jest  redukcja  liczby  chromosomów  w  komórkach  potomnych  z  2n  do  n  
! u  zwierząt  w  wyniku  podziału  mejotycznego  wybranych  komórek  diploidalnych  
powstają  haploidalne  gamety  (komórka  jajowa  i  plemnik)  
! dzięki  redukcji  liczby  chromosomów  w  mejozie  nie  dochodzi  do  podwojenia  liczby  
chromosomów  podczas  połączenia  gamet  
! mejoza  zapewnia  stałość  liczby  chromosomów  w  kolejnych  pokoleniach  organizmów  
! podział  mejotyczny  jest  istotnym  źródłem  zmienności  genetycznej  
! kluczowym  momentem  jest  crossing-­‐over,  który  umożliwia  potomstwu  innej  
kombinacji  genów  niż  ta,  która  występowała  w  chromosomach  każdego  z  rodziców  
! dodatkowym  źródłem  zmienności  jest  niezależna  segregacja  chromosomów  
homologicznych  w  czasie  anafazy  I  podziału  mejotycznego  
 
 
 
Znaczenie  mitozy  i  mejozy  
Mitoza   Mejoza  
Przyczynia  się  do  podwajania  liczby  komórek,  do   Redukuje  liczbę  chromosomów,  co  prowadzi  do  
ich  namnażania,  a  to  prowadzi  do  przyrostu  masy   powstania  haploidalnych  komórek  jajowych,  
ciała  organizmu  i  jego  wzrostu   plemników,  a  także  zarodników  
" umożliwia  regenerację  komórek  
" umożliwia  rozmnażanie  bezpłciowe  
  Zapewnia  rekombinację  materiału  genetycznego  
podczas  crossing-­‐over  
  Umożliwia  niezależną  segregację  chromosomów  
osobnika  męskiego  i  żeńskiego  w  anafazie  I  
Następstwem  jest  przekazywanie  tej  samej   Powstanie  nowych  układów  genów  (w  wyniku  
informacji  genetycznej  do  komórek  potomnych   rekombinacji  genetycznej);  
Następstwem  jest  zmienność  informacji  
genetycznej  w  komórkach  potomnych  
 
 
 
 
 

©  Soffy   5  
 
  

Mitoza   Mejoza  
" zachodzi  w  komórkach  somatycznych   " zachodzi  w  komórkach  macierzystych  gamet  i  
  zarodników  
" obejmuje  1  podział   " obejmuje  2  podziały  
" po  podziale  z  1  komórki  macierzystej   " po  podziałach  z  1  komórki  macierzystej  
powstają  2  komórki  potomne   powstają  4  komórki  potomne  
" liczba  chromosomów  jest  przed  podziałem   " liczba  chromosomów  w  komórkach  wynosi  
taka  sama  jak  po  podziale   przed  podziałem  2n,  a  po  podziale  1n  
Przebieg  profazy   Przebieg  profazy  I  
" trwa  krótko   " trwa  długo  
" wyodrębniają  się  chromosomy  podzielone  na   " następuje  koniugacja  chromosomów  
2  chromatydy   homologicznych  
" zachodzi  crossing-­‐over  
Przebieg  metafazy   Przebieg  metafazy  I  
" chromosomy  podzielone  na  2  chromatydy   " tetrady  (4  chromatydy)  ustawiają  się  w  
ustawiają  się  w  płaszczyźnie  równikowej   płaszczyźnie  równikowej  komórki  
komórki  
Przebieg  anafazy   Przebieg  anafazy  I  
" do  biegunów  komórki  rozchodzą  się   " do  biegunów  komórki  rozchodzą  się  
chromatydy   chromosomy  
Przebieg  telofazy   Przebieg  telofazy  I  
" chromatydy  osiągają  biegun  komórki   " chromosomy  osiągają  biegun  komórki  
" powstają  2  jądra  potomne  o  2n  liczbie   " powstają  2  jądra  potomne  o  1n  liczbie  
chromosomów   chromosomów  
" zachodzi  cytokineza   " nie  zachodzi  cytokineza  
" powstają  2  komórki  potomne  
  Przebieg  II  podziału  
  " powstają  4  komórki  potomne  o  n  liczbie  
chromosomów  w  jądrach  
 
 
 

©  Soffy   6