13   Passato prossimo.

Verbi con doppio ausiliare

1. Zaczęliśmy lekcję o ósmej rano.

2. Lekcja zaczęła się o ósmej rano.

Skończyliśmy jeść kolację dość wcześnie,

3. ale potem rozmawialiśmy jeszcze do późna.

Kolacja skończyła się dość wcześnie, ale potem

4. zmywałem talerze do późnej nocy.

5. W zeszłym roku Józef w końcu zmienił pracę.

Wiele się zmieniło, odkąd widzieliśmy się

6. po raz ostatni, mój drogi…

7. Czuję się świetnie. Zupełnie wyzdrowiałem.

8. Czas wyleczył wszystkie rany.

9. Dwóch nastolatków uciekło z domu.

Spędziliśmy piękny weekend w Wenecji. Musimy

10. tam koniecznie wrócić!

Minęła godzina, a Krystyna jeszcze nie przyszła.

11. Na pewno plotkuje z przyjaciółkami.

12. Jak się masz? Przeszedł ci (już) ból głowy?

Maria jest przeszczęśliwa, bo dziś rano zdała

13. egzamin na prawo jazdy.

Wysiedliśmy (z autobusu) na pętli i dalej

14. poszliśmy pieszo.

Wjechaliśmy windą na ostatnie piętro,

15. a potem zbiegliśmy [dosł.: zeszliśmy biegiem]
po schodach.
Józef wszedł po schodach i zadzwonił do drzwi
16. [zadzwonił dzwonkiem].
– Kto tam? – zapytał żeński głos ze środka.

17. Tym razem przyszła kolej / wypadło na ciebie.

Stefan dotknął dłoni Krystyny i nic

18. nie odpowiedział.

56 Passato prossimo. Verbi con doppio ausiliare www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2
 Indicazioni
Niektóre czasowniki, w zależności od znaczenia,
1. Abbiamo cominciato la lezione alle otto di mattina.
łączą się z essere lub avere. W tym rozdziale
przeanalizujemy najważniejsze z nich.
2. La lezione è cominciata alle otto di mattina. znaczenie formy znaczenie formy
czasownik
z avere z essere
cominciare
Abbiamo finito di cenare abbastanza presto, (i synonimy:
‘zaczynać (coś)’ ‘zaczynać się’
3. ma poi abbiamo ancora parlato fino a tardi. iniziare,
inaugurare)
finire
La cena è finita abbastanza presto, ma poi (i synonimy:
4. ho lavato i piatti fino a tarda notte. concludere,
‘kończyć (coś)’ ‘kończyć się’
terminare)

1. ‘spędzać (czas)’ 1. ‘przechodzić,

L’anno scorso Giuseppe ha finalmente cambiato
5. lavoro.
passare mijać coś’
2. ‘zdać (egzamin)’ 2. ‘mijać (o czasie)’
1. ‘skakać; ‘wskoczyć,
Tanto è cambiato da quando ci siamo visti l’ultima saltare przeskoczyć (coś)’ wyskoczyć, zeskoczyć
6. volta, caro mio… 2. ‘pominąć (coś)’ (w jakimś kierunku)’
fuggire ‘uniknąć (czegoś)’* ‘uciekać’
guarire ‘wyleczyć, uzdrowić’ ‘wyzdrowieć’
7. Mi sento benissimo. Sono completamente guarito.
cambiare
(i synonimy:
‘zmieniać (coś)’ ‘zmieniać się’
variare,
mutare)
8. Il tempo ha guarito tutte le ferite.
toccare ‘dotykać’ ‘przypadać (kolej)’
‘wejść na górę,
salire ‘wchodzić’
wjechać, wspiąć się’
9. Due adolescenti sono fuggiti di casa.
‘schodzić, wysiadać,
scendere ‘schodzić’
zsiadać’

Abbiamo passato un bel weekend a Venezia. ‘służyć, być

10. Ci dobbiamo assolutamente tornare! servire ‘obsłużyć’ potrzebnym,
przydać się’
1. przemierzyć,
È passata un’ora e Cristina non è ancora arrivata. pokonać (jakiś
11. Sicuramente sta chiacchierando con le amiche. correre dystans)
‘biec w jakimś
kierunku’
2. przeżyć, narazić
się na ryzyko
12. Come stai? Ti è passato il mal di testa? *rzadko używane

Maria è felicissima perché stamattina ha passato

W znaczeniu ‘zdać (egzamin)’ możemy też użyć
13. l’esame per la patente. czasownika superare (l’esame). Zdanie 13 mogłoby
więc też brzmieć: Maria è felicissima perché stamattina
ha superato l’esame per la patente.
14. Siamo scesi al capolinea e poi siamo andati a piedi.

Siamo saliti con l’ascensore all’ultimo piano e poi

15. abbiamo sceso le scale di corsa.

Giuseppe ha salito le scale e ha suonato il

16. campanello. – Chi è? – ha chiesto una voce
femminile da dentro.

17. Questa volta è toccato a te.

Stefano ha toccato la mano di Cristina e non ha

18. risposto nulla/niente.

www.PrestonPublishing.pl Unità
www.prestonpublishing.pl 13 Passato prossimo. Czasowniki z avere i essere
#0020761 57
 Passato prossimo. Czasowniki z avere i essere
19. Dziś rano przebiegłem pięć kilometrów.

Po pracy pobiegłem w pośpiechu do domu,

20. bo dziś zaczynają się mistrzostwa świata
w piłce nożnej.

21. Naraziłeś się na poważne niebezpieczeństwo.

Wczoraj (przez) cały dzień padał deszcz

22. i nie poszliśmy biegać.

23. Tej zimy napadało dużo śniegu.

24. Patrz, droga jest mokra. Padało tej nocy.

25. Przydał ci się mój słownik?

26. Kelner podał kolację i powoli zaczęliśmy jeść.

Kot wyskoczył przez okno i poszedł na nocny

27. spacer.

Wiwat! Koń Józefa przeskoczył wszystkie

28. przeszkody i wygrał wyścig!

Nie zjadłem dziś obiadu [dosł.: przeskoczyłem

29. dziś obiad]. Możemy zjeść kolację trochę
wcześniej?

30. Patrz! Pominąłeś jedno zdanie w tłumaczeniu.

Mieszkaliśmy [dosł.: żyliśmy] pięć lat w Stanach

31. Zjednoczonych.

Moi rodzice mieszkali [dosł.: żyli] za granicą

32. przed moim urodzeniem.

33. Poślizgnęłam się na chodniku i upadłam.

Mydło wyślizgnęło mi się z ręki i upadło

34. na podłogę.

35. Jakimi liniami poleciałeś do Włoch?

Czas (szybko) zleciał. Rozdział się skończył,

36. a ja skończyłem tłumaczenie.

58 Passato prossimo. Verbi con doppio ausiliare www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2
 Wskazówki
Podręczniki do gramatyki rozróżniają dwa
19. Stamattina ho corso cinque chilometri. konteksty użycia czasowników oznaczających zjawiska
meteorologiczne:
Dopo il lavoro sono corso in fretta a casa perché • gdy mowa o czasie trwania opadów, stosujemy
20. oggi cominciano i campionati mondiali di calcio. czasownik posiłkowy avere, np. ha piovuto
per cinque ore ‘padało przez pięć godzin’,
ha nevicato (per) tutto il giorno ‘(przez) cały
21. Hai corso un serio pericolo. dzień padał śnieg’;
• we wszystkich pozostałych kontekstach właściwy
Ieri ha piovuto (per) tutto il giorno e non siamo jest czasownik posiłkowy essere, np. è nevicato
22. andati a correre. un po’ stanotte ‘napadało trochę śniegu tej nocy’;
Guarda, è piovuto. L’erba è bagnata ‘Patrz, padało.
Trawa jest mokra’.
23. Quest’inverno è nevicato tanto. We współczesnym języku włoskim to rozróżnienie
zanika i możemy stosować wymiennie oba czasowniki
posiłkowe we wszystkich kontekstach. W języku
24. Guarda, la strada è bagnata. Ha piovuto stanotte. potocznym częściej słyszy się formy z avere.
Przypomnijmy sobie najważniejsze czasowniki
oznaczające zjawiska atmosferyczne (wszystkie tworzą
25. Ti è servito il mio dizionario? regularnie formy participio passato):
ha/è piovuto ‘padał deszcz’ (od piovere)
Il cameriere ha servito la cena e abbiamo ha/è nevicato ‘padał śnieg’ (od nevicare)
26. lentamente cominciato a mangiare.
ha/è grandinato ‘padał grad’ (od grandinare)
ha/è lampeggiato ‘błyskało się’ (od lampeggiare)
Il gatto è saltato dalla finestra ed è andato a fare
27. una passeggiata notturna. ha/è tuonato ‘grzmiało’ (od tuonare).

Od nazw pór dnia, podobnie jak w języku

Evviva! Il cavallo di Giuseppe ha saltato tutti
28. polskim, możemy tworzyć przymiotniki: notte ‘noc’
gli ostacoli e ha vinto la gara!
notturno ‘nocny’; mattina ‘poranek’ mattutino
‘poranny’; pomeriggio ‘popołudnie’ pomeridiano
Oggi ho saltato il pranzo. Possiamo cenare ‘popołudniowy’; sera ‘wieczór’ serale ‘wieczorny’;
29. un po’ prima?
giorno ‘dzień’ giornaliero ‘codzienny’.

Z czasownikiem vivere możemy użyć zarówno

30. Guarda! Hai saltato una frase nella traduzione.
31. Abbiamo vissuto cinque anni negli Stati Uniti.
I miei genitori sono vissuti / hanno vissuto
32. all’estero prima della mia nascita.
Ho scivolato sul marciapiede e sono caduta. /
33. Sono scivolata sul marciapiede e sono caduta.
Il sapone mi è scivolato di mano ed è caduto
34.
sul pavimento.
essere, jak i avere. We współczesnym języku włoskim
częstsze są formy z avere.
Przyimek złożony prima di oznacza ‘przed
czymś, kimś’, np. prima di pranzo ‘przed obiadem’,
prima dell’alba ‘przed świtem’, prima di me ‘przede
mną (zarówno w relacji czasowej, jak i przestrzennej)’.
nascere ‘urodzić się’ nascita ‘narodziny’
Czasownik scivolare w znaczeniu ‘poślizgnąć się’
łączy się i z avere, i z essere bez zmiany znaczenia.
W znaczeniu ‘wyślizgnąć się’ czasownik scivolare
łączy się tylko z essere.

35. Con quali linee hai/sei volato in Italia? Z volare ‘latać’ używamy obu czasowników
posiłkowych. Essere przeważa jednak, gdy
wskazany jest kierunek/miejsce docelowe lotu oraz
Il tempo è volato. Il capitolo è finito e io ho finito w znaczeniach przenośnych, np. il tempo è volato
36. la traduzione. ‘czas (szybko) zleciał’.

www.PrestonPublishing.pl Rozdział
www.prestonpublishing.pl 13 Passato prossimo. Czasowniki z avere i essere
#0020761 59
 14   Passato prossimo. Verbi modali
Józef nalegał i w końcu musiałam zaśpiewać
1. jego ulubioną piosenkę.

Przepraszam panią, nie mogłem przyjść

2. na zebranie.

Przepraszam pana, nie mogłem wydrukować

3. dokumentów.

Nie mogliśmy wyjść, bo musieliśmy uczyć się

4. do późna.

Zaczęłam nową pracę daleko od domu

5. i musiałam kupić samochód.

Wczoraj rano obudziłam się późno i musiałam

6. (z)jeść śniadanie w pośpiechu.

Dlaczego nie chciałeś jechać z nami do Włoch?

7. Spędziliśmy przepiękny tydzień na Sardynii.

Dlaczego nie chciałeś zaprosić Stefana i Krystyny

8. na kolację?

Stefan przyjechał do biura o siódmej rano. Chciał

9. przyjechać pierwszy, żeby dokończyć pracę
w spokoju.

Nic nie wiem. Maria nie chciała ze mną

10. rozmawiać.

Stefan musiał odwołać rezerwację, bo Krystyna

11. się obraziła i nie chce jechać nad morze.

Krystyna nie mogła zadzwonić do Stefana,

12. więc wysłała mu SMS.

Stefan nie mógł odprowadzić Krystyny na

13. dworzec, dlatego musiała pójść/pojechać sama.

Wczoraj popsuł się samochód Stefana, więc

14. musieliśmy przełożyć wyjazd [dosł.: podróż].

Dzieci chciały zostać u dziadków, więc jesteśmy

15. sami w domu!

Po wielu latach w końcu mogliśmy wrócić

16. do Polski.

Tamten aktor musiał przytyć dziesięć kilo

17. do swojej nowej roli w filmie.

Dlaczego musiałaś być tak uparta.

18. Co teraz zrobimy?

60 Passato prossimo. Verbi modali www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Indicazioni
Czasowniki modalne tworzą regularne formy
Giuseppe ha insistito e alla fine ho dovuto cantare
1. la sua canzone preferita. participio passato:
dovere ‘musieć’ dov-uto
Scusi signora, non sono potuto venire potere ‘móc’ pot-uto
2. alla riunione.
volere ‘chcieć’ vol-uto.
Formy czasu przeszłego tworzymy według schematu:
Scusi signore, non ho potuto stampare
3. i documenti. participio passato
czasownik
czasownika bezokolicznik
posiłkowy
Non siamo potuti uscire perché abbiamo dovuto modalnego
4. studiare fino a tardi. ho dovuto cantare
musiałem/musiałam zaśpiewać
Ho cominciato un nuovo lavoro lontano da casa
5. e ho dovuto comprare una macchina. Czasowniki modalne łączą się z avere lub essere
w zależności od czasownika, który po nich następuje:
Ieri mattina mi sono svegliata tardi e ho dovuto cantare łączy się z avere ho dovuto cantare
6. fare colazione in fretta. ‘musiałem/musiałam zaśpiewać’
arrivare łączy się z essere sono dovuto arrivare
Perché non sei voluto venire con noi in Italia? ‘musiałem przybyć’.
7. Abbiamo passato una settimana bellissima
in Sardegna!
Pamiętaj! Jeśli używamy czasownika posiłkowego
essere, musimy dostosować końcówkę participio
Perché non hai voluto invitare Stefano e Cristina passato do liczby i rodzaju rzeczownika lub zaimka,
8. a cena? do którego odnosi się cała konstrukcja. Gdyby drugie
zdanie wypowiadała kobieta, brzmiałoby ono: sono
Stefano è arrivato in ufficio alle sette. È voluto
dovuta arrivare. W lm. odpowiednio: siamo dovuti
9. arrivare per primo per finire il lavoro con calma. arrivare (r.m.) i siamo dovute arrivare (r.ż.).
Podobnie pozostałe dwa czasowniki:
• potere: sono potuto arrivare ‘mogłem przybyć’,
Non so nulla/niente. Maria non ha voluto parlare
10. con me.
sono potuta arrivare ‘mogł am przybyć’, siamo
potuti arrivare ‘mogliśmy przybyć’, siamo potute
Stefano ha dovuto cancellare la prenotazione arrivare ‘mogłyśmy przybyć’;
11. perché Cristina si è offesa e non vuole andare • volere: sono voluto arrivare ‘chciałem przybyć’,
al mare. sono voluta arrivare ‘chciał am przybyć’, siamo
voluti arrivare ‘chcieliśmy przybyć’, siamo volute
Cristina non ha potuto telefonare a Stefano,
12. arrivare ‘chciałyśmy przybyć’.
quindi gli ha mandato un SMS.

Zdania wynikowe wprowadzamy za pomocą

Stefano non ha potuto accompagnare Cristina
13.
alla stazione, perciò è dovuta andare da sola.
Ieri si è rotta la macchina di Stefano, per questo
14. abbiamo dovuto rinviare il viaggio.
spójników tłumaczonych na polski jako ‘więc, zatem’.
Najbardziej potoczny z nich to allora, neutralny –
quindi, a najbardziej oficjalny – dunque. W takich
kontekstach mogą się również przydać spójniki perciò
i per questo ‘dlatego, z tego powodu’.

I bambini sono voluti rimanere dai nonni, allora Czasownik rinviare pochodzi od inviare ‘wysyłać’.
15. siamo soli a casa! Może oznaczać ‘przesłać ponownie’, ale też ‘przełożyć,
przesunąć w czasie’, np. rinviare la partenza
Dopo tanti anni, finalmente siamo potuti tornare ‘przełożyć wyjazd/wylot’, rinviare l’appuntamento
16. in Polonia. di un giorno ‘przesunąć spotkanie o jeden dzień’.
Takie samo znaczenie ma czasownik rimandare.
Quell’attore è dovuto ingrassare dieci chili per
17. il suo nuovo ruolo nel film.

Perché hai dovuto essere così testarda? Uwaga! Czasownikiem posiłkowym dla essere, które
18. Cosa facciamo adesso? łączymy z czasownikami modalnymi, jest avere.

www.PrestonPublishing.pl Unità 14
www.prestonpublishing.pl #0020761 Passato prossimo. Czasowniki modalne 61
 Passato prossimo. Czasowniki modalne
Chciałem się zrelaksować, dlatego wyjechałem
19. na wieś odwiedzić babcię.

Stefan chciał się ogolić przed wyjściem,

20. więc wstał wcześniej niż zwykle.

Niestety nie wygrałem. Musiałem się zadowolić

21. drugim miejscem.

22. Przez rok musiałam zawsze wstawać o szóstej.

Na bal karnawałowy Józef chciał przebrać się

23. za Batmana.

24. Jak mogłeś zasnąć podczas obiadu z teściową?!

Stefan nie mógł dokończyć zdania, bo Krystyna

25. zaczęła krzyczeć.

Chłopcy, jak mogliście tak bardzo oddalić

26. się od domu i nic nikomu nie powiedzieć?

Przepraszam, musiałam się zatrzymać. Jestem

27. zmęczona.

28. Nie mogłem powiedzieć nie.

Dlaczego nie chciałeś zorganizować imprezy

29. urodzinowej?

Po wydaniu książki Józef musiał ukrywać się /

30. ukryć się przed paparazzi.

31. Nie mogłem być z nią szczery.

Maria chciała zacząć wszystko od nowa. Zwolniła

32. się z pracy i wyruszyła w podróż dookoła świata.

Musiałam sama skończyć pracę.

33. Stefan sobie poszedł o trzeciej.

34. Dlaczego Maria nie chciała z tobą wrócić?

Nie polecam ci tej restauracji, jeśli się spieszysz.

35. Ostatnim razem musieliśmy długo czekać
na nasze dania.

Józef musiał zrobić zakupy, żeby nie umrzeć

36. z głodu.

62 Passato prossimo. Verbi modali www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Ho voluto rilassarmi / Mi sono voluto rilassare,
19. perciò sono andato in campagna a trovare
la nonna.
Stefano si è voluto fare la barba prima di uscire /
20. Stefano ha voluto farsi la barba prima di uscire,
quindi si è alzato più presto del solito.
Purtroppo non ho vinto. Mi sono dovuto
21. accontentare del secondo posto. / Ho dovuto
accontentarmi del secondo posto.
Per un anno ho dovuto alzarmi sempre alle sei. /
22. Per un anno mi sono dovuta alzare sempre alle sei.
Per la festa di carnevale Giuseppe ha voluto
23. vestirsi da Batman. / Per la festa di carnevale
Giuseppe si è voluto vestire da Batman.
Come ti sei potuto addormentare / Come hai
24. potuto addormentarti durante il pranzo con
la suocera?!
Stefano non ha potuto finire la frase perché
25. Cristina ha cominciato a gridare.
Ragazzi, come avete potuto allontanarvi da casa
26. così tanto e non dire nulla a nessuno?
Scusa, ho dovuto fermarmi. / Scusa, mi sono
27. dovuta fermare. Sono stanca.
28. Non ho potuto dire di no.
Perché non hai voluto organizzare una festa
29. di compleanno?
Dopo la pubblicazione del libro, Giuseppe
30. si è dovuto nascondere dai paparazzi.
31. Non ho potuto essere sincero con lei.
Maria ha voluto cominciare tutto da capo.
32. Si è licenziata ed è partita per il giro del mondo.
Ho dovuto finire il lavoro da sola.
33. Stefano è andato via alle tre.
34. Perché Maria non è voluta tornare con te?
Non ti consiglio quel ristorante se hai fretta.
35. La volta scorsa abbiamo dovuto aspettare tanto
i nostri piatti.
Giuseppe ha dovuto fare la spesa per non morire
36. di fame.
www.PrestonPublishing.pl
www.prestonpublishing.pl #0020761
Wskazówki
Czasowniki modalne w połączeniu ze zwrotnymi
mogą wymagać zarówno avere, jak i essere. Wybór
zależy od miejsca, w którym postawimy zaimek.
Jak widzieliśmy w rozdziale 19 pierwszej części
serii Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka, jeśli przed
czasownikiem zwrotnym stoi czasownik modalny
dovere, potere, volere, mamy dwie możliwości:
• postawić odmieniony zaimek się (czyli mi, ti, si, ci
lub vi) przed całą konstrukcją: Mi voglio rilassare
‘Chcę się zrelaksować’;
• dołączyć odmieniony zaimek do bezokolicznika:
Voglio rilassarmi.
Ta sama zasada obowiązuje w czasie przeszłym.
Możemy powiedzieć:
• Mi sono voluto rilassare ‘Chciałem się zrelaksować’
zaimek stoi przed czasownikiem modalnym
i używamy essere
lub
• Ho voluto rilassarmi ‘Chciałem się zrelaksować’
zaimek stoi przed czasownikiem modalnym
i używamy avere.
Możemy też powiedzieć: Ragazzi, come vi siete potuti
allontanare da casa così tanto e non dire nulla a nessuno?
Możemy też powiedzieć: Dopo la pubblicazione del
libro, Giuseppe ha dovuto nascondersi dai paparazzi.
Rzeczownik il paparazzo (lm. i paparazzi) pochodzi
od nazwiska bohatera filmu Federica Felliniego
La dolce vita (1960). Fotograf Paparazzo, grany przez
Waltera Santesso, przez siedem dni i siedem nocy
śledzi każdy krok Marcella Rubiniego (w tej roli
Marcello Mastroianni). W języku polskim przyjęła się
forma paparazzi używana jako nieodmienna zarówno
w lp., jak i w lm.
We współczesnym języku włoskim czasownik
posiłkowy avere, jako występujący w większej liczbie
kontekstów, zaczyna wypierać essere. W języku
mówionym przeważa użycie czasowników modalnych
z avere, niezależnie od tego, jaki bezokolicznik po
nich stoi. Ta tendencja dotyczy szczególnie volere.
Zdanie 34 częściej usłyszymy więc w wersji sprzecznej
z podręcznikami do gramatyki: Perché Maria non
ha voluto tornare con te?
Rozdział 14
Passato prossimo. Czasowniki modalne 63
 15   Imperfetto. Verbi regolari
1. Stefan grał na gitarze, a Krystyna śpiewała.

Dom nie kosztował dużo, ale my nie mieliśmy

2. wystarczająco dużo pieniędzy.

Gdy pani Rossi pracowała, jej dzieci były/

3. przebywały w przedszkolu.

Podczas gdy Krystyna obierała ziemniaki,

4. Józef i Stefan prali skarpety.

Podczas gdy mama krzyczała, tata prowadził

5. jak wariat i trąbił [dosł.: dzwonił klaksonem].

Podczas gdy my kupowaliśmy bilety na spektakl,

6. Stefan parkował samochód.

7. Każdego lata jeździłem nad morze z dziadkami.

Gdy mieszkałam we Włoszech, studiowałam

8. na uniwersytecie we Florencji.

Za każdym razem, gdy spotykaliśmy Józefa,

9. opowiadał nam o swoich kurach.

Szłam ulicą Montenapoleone i oglądałam

10. wystawy.

Każdego ranka [dosł.: wszystkie poranki]

11. wstawałem o szóstej, bo zaczynałem pracę
o siódmej.

Wczoraj Maria nie czuła się dobrze. Bolała ją

12. głowa i nie miała ochoty wychodzić z domu.

Gdy pracowałam w banku, rzadko

13. się malowałam.

Pamiętasz, jak się nazywała pierwsza dziewczyna

14. Stefana?

Pierwszy dom dziadka znajdował się tam,

15. na wzgórzu, blisko rzeki.

Gdy szliśmy/chodziliśmy do teatru, Józef zawsze

16. zakładał kapelusz.

Podczas gdy dziadek opowiadał o swoich

17. przygodach w Hiszpanii, wszyscy się nudzili.

Gdy mieszkaliśmy na wsi, każdego ranka budził

18. nas śpiew ptaków.

64 Imperfetto. Verbi regolari www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2


1. Stefano suonava la chitarra e Cristina cantava.
La casa non costava tanto, ma noi non avevamo
2. abbastanza soldi.
Quando la signora Rossi lavorava, i suoi bambini
3. stavano all’asilo.
Mentre Cristina pelava le patate,
4. Giuseppe e Stefano lavavano i calzini.
Mentre la mamma gridava, papà guidava come
5. un pazzo e suonava il clacson.
Mentre noi compravamo i biglietti per lo
6. spettacolo, Stefano parcheggiava la macchina.
7. Ogni estate andavo al mare con i nonni.
Quando abitavo in Italia, studiavo all’università
8. di Firenze.
Ogni volta che incontravamo Giuseppe,
9. ci raccontava delle sue galline.
Camminavo in via Montenapoleone e guardavo
10. le vetrine.
Tutte le mattine mi alzavo alle sei perché
11. cominciavo il lavoro alle sette.
Ieri Maria non si sentiva bene. Aveva mal di testa
12.
e non aveva voglia di uscire di casa.
Indicazioni
Prócz passato prossimo do opisywania wydarzeń
z przeszłości używamy również czasu imperfetto,
który wyraża czynność w trakcie jej trwania.
W przeciwieństwie do passato prossimo nie skupia
się ani na jej rozpoczęciu, ani na zakończeniu, lecz
na niej samej jako procesie. Większość form w czasie
imperfetto tłumaczymy na język polski za pomocą
czasowników przeszłych niedokonanych, ale zdarza
się, że bardziej trafna okazuje się forma dokonana.
Formy imperfetto tworzymy za pomocą końcówek
z głoską -v-.
Czasowniki zakończone na -are odmieniają się
następująco: cant-are
cant- avo ‘śpiewałem, śpiewałam’
cant- avi ‘śpiewałeś, śpiewałaś’
cant- ava ‘śpiewał, śpiewała’
cant- avamo ‘śpiewaliśmy, śpiewałyśmy’
cant- avate ‘śpiewaliście, śpiewałyście’
cant- avano ‘śpiewali, śpiewały’
Imperfetto używamy, gdy dwie czynności lub dwa
wydarzenia odbywają się w tym samym czasie. Często
stosuje się spójnik mentre ‘podczas gdy’.
Za pomocą tego czasu wskazujemy również
na czynności powtarzalne, zwyczaje.
Często używanymi określeniami będą:
• ogni giorno (settimana, mese, anno)
‘każdego dnia (tygodnia, miesiąca, roku)’;
• równoznaczna konstrukcja z tutto:
tutto + rodzajnik określony + jednostka
czasu , np. tutti i giorni, tutte le settimane, tutti
i mesi, tutti gli anni;
• konstrukcja ogni volta che
‘za każdym razem, gdy’.

Formy imperfetto od czasowników zwrotnych

13. Quando lavoravo in banca, mi truccavo raramente.
tworzymy tak samo jak czas teraźniejszy – odmieniony
zaimek zwrotny poprzedza formę czasownikową.
Ti ricordi come si chiamava la prima ragazza lavarsi ‘myć się’
14. di Stefano?
mi lav-avo ‘myłem się, myłam się’
ti lav-avi ‘myłeś się, myłaś się’
La prima casa del nonno si trovava lì, sulla collina,
15. vicino al fiume. si lav-ava ‘mył się, myła się’
ci lav-avamo ‘myliśmy się, myłyśmy się’
Quando andavamo a teatro, Giuseppe si metteva vi lav-avate ‘myliście się, myłyście się’
16. sempre il cappello. si lav-avano ‘myli się, myły się’

Mentre il nonno raccontava delle sue avventure

17. in Spagna, tutti si annoiavano.

Quando abitavamo in campagna, ogni mattina

18. ci svegliava il canto degli uccelli.

www.PrestonPublishing.pl www.prestonpublishing.pl #0020761 Unità 15 Imperfetto. Czasowniki regularne 65

 Imperfetto. Czasowniki regularne
Gdy wracałem z lotniska, zwykle
19. brałem taksówkę.

Gdy szliśmy odwiedzić naszych przyjaciół,

20. braliśmy zawsze jakiś prezent dla ich córki.

Za każdym razem, gdy Stefan coś opowiadał,

21. wszyscy się śmiali.

Gdy miałem dziesięć lat, nie lubiłem bawić się

22. z dziewczynkami.

Gdy chodziłam do liceum, słuchałam

23. death metalu.

Zwykle gdy czekałem na autobus,

24. czytałem gazetę.

Założyciele Rzymu nazywali się Romulus

25. i Remus.

Gdy mieszkaliśmy w Warszawie, codziennie

26. jeździliśmy metrem.

Maria myła podłogę i śpiewała piosenki

27. Beatlesów.

28. Józef mało mówił, wolał milczeć.

Gdy mieszkaliśmy razem, codziennie musiałam

29. budzić Józefa, bo spał jak suseł [dosł.: popielica].

30. W wieku ośmiu lat nie umiał jeszcze czytać.

W zeszłym roku nasze córki często spały

31. u dziadków, gdy ja i mój mąż pracowaliśmy
w nocy.

Każdego ranka, podczas gdy Stefan się golił,

32. Krystyna się malowała.

Józef siedział w domu i czytał kryminały Andrei

33. Camilleriego.

Po treningu na siłowni Józef i Stefan byli

34. bardzo głodni.

35. Oglądaliśmy telewizję i jedliśmy chipsy.

Dni mijały, a Józef wciąż szukał miłości

36. swojego życia.

66 Imperfetto. Verbi regolari www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Quando tornavo dall’aeroporto, di solito
Wskazówki
Czasowniki zakończone na -ere przyjmują
19. prendevo il taxi. następujące końcówki:
prend-ere
Quando andavamo a trovare i nostri amici, prend- evo ‘brałem, brałam’
20. prendevamo sempre un regalo per la loro figlia.
prend- evi ‘brałeś, brałaś’
prend- eva ‘brał, brała’
Ogni volta / Tutte le volte che Stefano raccontava
21. qualcosa, tutti ridevano. prend- evamo ‘braliśmy, brałyśmy’
prend- evate ‘braliście, brałyście’
Quando avevo dieci anni, non mi piaceva giocare prend- evano ‘brali, brały’
22. con le bambine.

Czasowniki zakończone na -ire, niezależnie od tego,

Quando andavo al liceo, ascoltavo musica
23. czy w czasie teraźniejszym odmieniają się z cząstką
death metal.
-isc-, czy bez niej, otrzymują jednakowe końcówki:
part-ire
Di solito, mentre aspettavo l’autobus,
24. leggevo il giornale. part- ivo ‘wyruszałem, wyruszałam’
part- ivi ‘wyruszałeś, wyruszałaś’
part- iva ‘wyruszał, wyruszała’
25. I fondatori di Roma si chiamavano Romolo e Remo.
part- ivamo ‘wyruszaliśmy, wyruszałyśmy’
part- ivate ‘wyruszaliście, wyruszałyście’
Quando abitavamo a Varsavia, prendevamo part- ivano ‘wyruszali, wyruszały’
26. la metro(politana) tutti i giorni.
fin-ire
fin- ivo ‘kończyłem, kończyłam’
Maria puliva il pavimento e cantava le canzoni
27. dei Beatles. fin- ivi ‘kończyłeś, kończyłaś’
fin- iva ‘kończył, kończyła’
fin- ivamo ‘kończyliśmy, kończyłyśmy’
28. Giuseppe parlava poco, preferiva tacere.
fin- ivate ‘kończyliście, kończyłyście’
fin- ivano ‘kończyli, kończyły’
Quando abitavamo insieme, ogni giorno dovevo
29. svegliare Giuseppe perché dormiva come un ghiro.
Zapamiętaj konstrukcję:
a + liczebnik + jednostka czasu, w której
30. A otto anni non sapeva ancora leggere. wyrażamy wiek
np. a due mesi ‘w wieku dwóch miesięcy’,
L’anno scorso, quando io e mio marito lavoravamo a cinque settimane ‘w wieku pięciu tygodni’.
31. di notte, le nostre figlie dormivano spesso dai
nonni. Możemy też użyć wyrażenia all’età di dosł. ‘w wieku’,
np. all’età di due mesi ‘w wieku dwóch miesięcy’.
Ogni mattina, mentre Stefano si radeva, Cristina
32. si truccava. Nazwa libro giallo, dosł. ‘żółta książka’, pochodzi
od koloru okładki serii powieści kryminalnych
wydawanych we Włoszech od 1929 roku przez
Giuseppe stava a casa e leggeva i (libri) gialli
33. di Andrea Camilleri. wydawnictwo Mondadori. Dziś wyraz ten oznacza
każdą powieść kryminalną. Używa się go nie tylko
w odniesieniu do książek, ale też do filmów:
Dopo l’allenamento in palestra, Giuseppe e Stefano
34. film giallo albo po prostu giallo
avevano tanta fame.
to ‘film kryminalny, kryminał’.

35. Guardavamo la tv e mangiavamo le patatine. Włosi mają własne słowo na chipsy. Nazywają je
zdrobnieniem od wyrazu patate: le patate ‘ziemniaki’
le patatine ‘chipsy’, dosł. ‘ziemniaczki’. Patatine
I giorni passavano e Giuseppe cercava sempre fritte to frytki, w skrócie również możemy powiedzieć
36. l’amore della sua vita. patatine (opuszczając drugi człon).

www.PrestonPublishing.pl Rozdział 15
www.prestonpublishing.pl #0020761 Imperfetto. Czasowniki regularne 67
 16   Imperfetto. Verbi irregolari
1. Przepraszam, co mówiłaś? Możesz powtórzyć?

Według mnie oni nie mówili tego

2. [dosł.: tamtego], co myśleli.

3. Pinokio często kłamał.

4. Józef słuchał uważnie i nic nie mówił.

Wcześniej piłem dużo mleka, ale teraz mi szkodzi

5. i już go nie piję [dosł.: nie piję go więcej].

6. Piliśmy wino i patrzyliśmy sobie w oczy.

Jeśli dobrze pamiętam, wcześniej nie piłeś

7. alkoholu.

Według legendy w jaskini blisko Zamku

8. Wawelskiego żył (pewien) smok.

Było zbyt gorąco i Józef nie mógł [dosł.: nie

9. dawał rady] się skoncentrować.

W wakacje, gdy była ładna pogoda, spędzaliśmy

10. cały dzień na plaży. Opalaliśmy się i pływaliśmy
w morzu.

Gdy była brzydka pogoda, chodziliśmy zwiedzać

11. muzea i galerie.

Podczas gdy brałam prysznic, mój mąż

12. przygotowywał śniadanie.

13. Bałem się, bo było ciemno.

Dzieci były już zmęczone, ale nie chciały jeszcze

14. wracać do domu.

15. Dziś rano świeciło słońce, ale było dość zimno.

Stefan chciał wyjść, ale Krystyna była zbyt

16. zmęczona.

Dwadzieścia lat temu nie używałem komórki

17. i moje życie było dużo spokojniejsze.

18. Była ciemna, burzliwa noc…

68 Imperfetto. Verbi irregolari www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Indicazioni
Tylko kilka czasowników odmienia się
1. Scusa, cosa dicevi? Puoi ripetere? nieregularnie w czasie imperfetto. W większości
nieregularność polega na tym, że formy tworzymy
nie od bezokolicznika, lecz od 1. lub 3. os. lp.
Secondo me, loro non dicevano quello
2. che pensavano. dire (czas teraźniejszy 3. os. lp. dice)
dice-vo ‘mówiłem, mówiłam’
dice-vi ‘mówiłeś, mówiłaś’
3. Pinocchio diceva spesso le bugie.
dice-va ‘mówił, mówiła’
dice-vamo ‘mówiliśmy, mówiłyśmy’
Giuseppe ascoltava attentamente e non diceva dice-vate ‘mówiliście, mówiłyście’
4. nulla.
dice-vano ‘mówili, mówiły’

Prima bevevo tanto latte, ma ora mi fa male

5. e non lo bevo più. bere (czas teraźniejszy 3. os. lp. beve)
beve-vo ‘piłem, piłam’
beve-vi ‘piłeś, piłaś’
6. Bevevamo il vino e ci guardavamo negli occhi.
beve-va ‘pił, piła’
beve-vamo ‘piliśmy, piłyśmy’
7. Se ricordo bene, prima non bevevi l'alcol. beve-vate ‘piliście, piłyście’
beve-vano ‘pili, piły’

Secondo la leggenda, nella grotta vicino al Castello

8. di Wawel viveva un drago. fare (czas teraźniejszy 1. os. lp. faccio)
face-vo ‘robiłem, robiłam’
Faceva troppo caldo e Giuseppe non riusciva face-vi ‘robiłeś, robiłaś’
9. a concentrarsi. face-va ‘robił, robiła’
face-vamo ‘robiliśmy, robiłyśmy’
In vacanza, quando faceva bel tempo, passavamo
10. tutto il giorno in spiaggia. Prendevamo il sole face-vate ‘robiliście, robiłyście’
e nuotavamo in mare. face-vano ‘robili, robiły’

Quando faceva brutto tempo, andavamo a visitare

11. musei e gallerie.

Mentre facevo la doccia, mio marito preparava Pamiętaj, że po włosku nie używamy w tym
12. la colazione. kontekście czasownika prendere ‘brać’.
Mówimy dosł. ‘robić prysznic’.

13. Avevo paura perché era buio. essere

ero ‘byłem, byłam’
I bambini erano già stanchi, ma non volevano eri ‘byłeś, byłaś’
14. ancora tornare a casa. era ‘był, była’
eravamo ‘byliśmy, byłyśmy’
Stamattina splendeva il sole, ma faceva eravate ‘byliście, byłyście’
15. abbastanza freddo.
erano ‘byli, były’

Stefano voleva uscire, ma Cristina era troppo

16. stanca. Gdy na granicy wyrazów stoją obok siebie dwie
samogłoski, pierwszą z nich często zastępujemy
apostrofem: venti anni vent’anni.
Vent’anni fa non usavo il cellulare e la mia vita
17. Podobnie: ci è c’è.
era molto più tranquilla.

Czas imperfetto jest charakterystyczny

18. Era una notte buia e tempestosa… dla narracji, opisywania tła zdarzeń.

www.PrestonPublishing.pl Unità 16
www.prestonpublishing.pl #0020761 Imperfetto. Czasowniki nieregularne 69
 Imperfetto. Czasowniki nieregularne
Pewnego razu był sobie (jakiś/pewien) król.
19. Miał trzy córki…

W młodości dużo podróżowałem i często

20. zmieniałem pracę.

Stefan często proponował spacer [dosł.:

21. zrobić spacer], ale Krystyna nie chciała z nim
rozmawiać.

22. Gdy byłem chory, brałem lekarstwa.

23. Wczoraj o tej porze byliśmy jeszcze w Rzymie.

Mój profesor od matematyki był wysoki

24. i szczupły. Nosił okulary i ubierał się
zawsze elegancko.

25. Jako dziecko Józef był bardzo nieśmiały.

Byłaś bardzo spokojnym dzieckiem. Chętnie się

26. ze wszystkimi bawiłaś i zawsze uśmiechałaś.

Gdy niebo było pogodne, z okna widzieliśmy

27. góry.

Gdy byłem mały, miałem psa o imieniu Pluto

28. [dosł.: który miał na imię Pluto].

Krystyno, chwilę temu byłaś zmęczona. Teraz

29. chcesz iść na dyskotekę?

Podczas gdy tłumaczyłem zdania,

30. słuchałem włoskiego radia.

Podczas gdy Giuseppe Verdi komponował, jego

31. żona Margherita zajmowała się domem.

Stefan był rozzłoszczony, bo Krystyna

32. hałasowała, podczas gdy on chciał oglądać mecz.

Pracowałam jako baby-sitter we Włoszech.

33. Siedziałam [dosł.: przebywałam] z dziećmi
i ćwiczyłam język.

Gdy byliśmy mali, mój brat nie chciał

34. się ze mną bawić.

Gdy mieszkałem sam, robiłem porządki

35. w czwartki.

36. Stefan był tak szczęśliwy, że skakał z radości.

70 Imperfetto. Verbi irregolari www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Wskazówki
Od tych słów zaczynają się zwykle włoskie bajki:
19. C’era una volta un re. Aveva tre figlie… C’era una volta… ‘Pewnego razu był/była sobie…’.
Podobnie jak w czasie teraźniejszym (ci è c’è)
Da giovane viaggiavo tanto e cambiavo spesso przysłówek miejsca ci skracamy do c’ przed formami
20. lavoro. czasownika essere rozpoczynającymi się od e:
ci ero c’ero
Stefano spesso proponeva di fare una passeggiata, ci era c’era
21. ma Cristina non voleva parlare con lui.
ci eravamo c’eravamo
ci eravate c’eravate
22. Quando ero malato, prendevo le medicine. ci erano c’erano
Ci często można przetłumaczyć jako ‘tu’ albo ‘tam’,
bo odnosi się do miejsca, o którym była już mowa.
23. Ieri a quest’ora eravamo ancora a Roma.
Zazwyczaj jednak nie tłumaczymy go w ogóle.
Najczęściej pojawia się z czasownikiem essere. Jeśli
Il mio professore di matematica era alto e magro. chcesz przypomnieć sobie, w jakich kontekstach
24. Portava gli occhiali e si vestiva sempre należy używać ci, zajrzyj do rozdziału 13 w pierwszej
in modo elegante. części serii Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka.

25. Da bambino Giuseppe era molto timido. Gdyby chodziło o kobietę, powiedzielibyśmy
da bambina, np. Da bambina Maria era molto
timida. Zastosowana tu konstrukcja oznacza dosł.
Eri una bambina molto tranquilla. Giocavi volentieri
26. con tutti e sorridevi sempre. ‘jako chłopiec’ lub ‘jako dziewczynka’. Można ją
tworzyć również z innymi rzeczownikami, np.
da giovane ‘w młodości’, dosł. ‘jako młody’, da adulto
Quando il cielo era sereno, dalla finestra vedevamo ‘w życiu dorosłym’, dosł. ‘jako dorosły’.
27. le montagne.

tradurre (czas teraźniejszy 3. os. lp. traduce)

Quando ero piccolo, avevo un cane
28. che si chiamava Pluto.
traduce-vo ‘tłumaczyłem, tłumaczyłam’
traduce-vi ‘tłumaczyłeś, tłumaczyłaś’
Cristina, un attimo fa eri stanca. Ora vuoi andare traduce-va ‘tłumaczył, tłumaczyła’
29. in discoteca? traduce-vamo ‘tłumaczyliśmy, tłumaczyłyśmy’
traduce-vate ‘tłumaczyliście, tłumaczyłyście’
Mentre traducevo le frasi, ascoltavo traduce-vano ‘tłumaczyli, tłumaczyły’
30. la radio italiana.
Tak samo odmieniają się inne czasowniki zakończone
na -urre, np. condurre ‘prowadzić’ (conduce-vo,
Mentre Giuseppe Verdi componeva, sua moglie conduce-vi, conduce-va…), dedurre ‘dedukować’
31. Margherita si occupava della casa. (deduce-vo, deduce-vi, deduce-va…), produrre
‘produkować’ (produce-vo, produce-vi, produce-va…).
Stefano era arrabbiato perché Cristina faceva
32. rumore, mentre lui voleva guardare la partita.
proporre (czas teraźniejszy 3. os. lp. propone)
propone-vo ‘proponowałem, proponowałam’
Facevo la baby-sitter in Italia. Stavo con i bambini
33. propone-vi ‘proponowałeś, proponowałaś’
e praticavo la lingua.
propone-va ‘proponował, proponowała’
Quando eravamo piccoli, mio fratello non voleva
propone-vamo ‘proponowaliśmy, proponowałyśmy’
34. giocare con me. propone-vate ‘proponowaliście, proponowałyście’
propone-vano ‘proponowali, proponowały’

35. Quando abitavo da solo, facevo le pulizie il giovedì. Tak samo odmieniają się inne czasowniki utworzone
od porre ‘kłaść, stawiać’ (pone-vo, pone-vi, pone-va…),
np. comporre ‘komponować’ (compone-vo, compone-vi,
compone-va…), esporre ‘eksponować, wystawiać’
36. Stefano era così felice che saltava di gioia.
(espone-vo, espone-vi, espone-va…).

www.PrestonPublishing.pl Rozdział 16
www.prestonpublishing.pl #0020761 Imperfetto. Czasowniki nieregularne 71
 17   Passato prossimo e imperfetto
1. Wczoraj byłem w kinie.

Szedłem brzegiem [dosł.: wzdłuż brzegu] morza

2. i słuchałem fal.

Nie czułam się dobrze: bolała mnie głowa

3. i miałam gorączkę.

4. Nagle poczułam silny ból głowy.

Był ładny dzień: świeciło słońce i niebo było

5. pogodne.

6. Żeby dotrzeć do centrum, pojechałam metrem.

Gdy mieszkałam w Warszawie, często jeździłam

7. metrem.

8. Najpierw zjadłem, a potem przeczytałem gazetę.

9. Podczas gdy jadłem, czytałem gazetę.

10. Uczyłem się od dziewiątej do jedenastej.

11. Wczoraj o tej porze jeszcze się uczyłem.

Moje dzieci chodziły [dosł.: uczęszczały]

12. do przedszkola przez dwa lata.

13. Moje dzieci codziennie chodziły do przedszkola.

14. W zeszłą sobotę pojechaliśmy nad morze.

15. W soboty jeździliśmy nad morze.

16. Gdy Stefan prasował koszule, zadzwonił telefon.

Gdy byłem/przebywałem w Rzymie,

17. zwiedziłem Muzea Watykańskie i widziałem
Kaplicę Sykstyńską.

Podczas gdy Stefan pływał, Krystyna się opalała

18. i czytała książkę o duchach.

72 Passato prossimo e imperfetto www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Indicazioni
Passato prossimo i imperfetto pozwalają nam
1. Ieri sono stato al cinema. w różny sposób opowiadać o przeszłości. W tym
rozdziale zestawimy najważniejsze różnice między nimi
i wskażemy charakterystyczne konteksty ich użycia.
Camminavo lungo la riva del mare e ascoltavo
2. le onde. passato prossimo
Wskazujemy punkt na linii
Non mi sentivo bene: mi faceva male la testa czasu, w którym odbyła się
3. e avevo la febbre. jakaś czynność lub miało
miejsce jakieś zdarzenie,
które zostało zakończone:
Ieri sono stato al cinema.
4. Ad un tratto mi è venuto un forte mal di testa.
‘Wczoraj byłem w kinie’.
Punktujemy konkretne
La giornata era bella: splendeva il sole e il cielo wydarzenia i podkreślamy
5. era sereno. dynamikę akcji: Ad un tratto,
mi è venuto un forte mal
di testa. ‘Nagle poczułam silny
ból głowy ’.
6. Per arrivare in centro ho preso la metro(politana).
Quando abitavo a Varsavia prendevo spesso
7. la metro(politana). Mówimy o jednokrotnym
wydarzeniu z przeszłości:
Per arrivare al centro
ho preso la metro(politana).
8. Prima ho mangiato e poi ho letto il giornale.
‘Żeby dotrzeć do centrum,
pojechałem/pojechałam
metrem’.
9. Mentre mangiavo, leggevo il giornale.
Mówimy o serii zdarzeń
następujących po sobie:
10. Ho studiato dalle nove alle undici.
Prima ho mangiato e poi
ho letto il giornale. ‘Najpierw
zjadłem/zjadłam, a potem
11. Ieri a quest’ora ancora studiavo. przeczytałem/przeczytałam
gazetę’.
Mówimy o określonym,
12. I miei figli hanno frequentato l’asilo per due anni. zamkniętym przedziale
czasowym, w którym odbyła
się czynność: Ho studiato
dalle nove alle undici. ‘Uczyłem/
I miei figli andavano all’asilo ogni giorno /
13. tutti i giorni.
Uczyłam się od 9 do 11’.
Charakterystyczne określenia
czasu: tutto il giorno (il mese,
14. Sabato scorso siamo andati al mare. l’anno) ‘cały dzień (miesiąc,
rok)’; per un anno (un mese,
una settimana) ‘przez rok
(miesiąc, tydzień)’; da… a…
15. Il sabato andavamo al mare. ‘od… do…’; fino a… ‘do’; il
24 maggio 1978 [konkretna
data], mercoledì (l’anno, il
Mentre Stefano stirava le camicie, ha squillato mese) scorso ‘w zeszłą środę
16. il telefono. (w zeszłym roku, miesiącu)’.
imperfetto
Opowiadamy o wydarzeniu
w trakcie jego trwania –
nieistotne są ani jego początek,
ani koniec: Camminavo lungo
la riva del mare e ascoltavo
le onde. ‘Szedłem/Szłam brzegiem
morza i słuchałem/słuchałam fal’.
Opisujemy wygląd, odczucia,
krajobraz, pogodę: Non
mi sentivo bene: mi faceva
male la testa e avevo la febbre.
‘Nie czułam się dobrze: bolała
mnie głowa i miałam gorączkę’.
Splendeva il sole e il cielo era
sereno. ‘Świeciło słońce i niebo
było pogodne’.
Mówimy o przyzwyczajeniach,
czynnościach lub zdarzeniach,
które się powtarzały:
Quando abitavo a Varsavia,
viaggiavo spesso con la me-
tro(politana). ‘Gdy mieszkałem/
mieszkałam w Warszawie,
często jeździłem/jeździłam
metrem’.
Mówimy o dwóch
czynnościach, które odbywały
się równocześnie: Mentre
mangiavo, leggevo il
giornale. ‘Podczas gdy jadłem/
jadłam, czytałem/czytałam
gazetę’.
Mówimy o czynności, która
trwała w jakimś momencie,
ale nie została zakończona: Ieri
a quest’ora ancora studiavo.
‘Wczoraj o tej porze jeszcze
się uczyłem/uczyłam’.
Charakterystyczne określenia
czasu i spójniki: mentre
‘podczas gdy’; quando ‘gdy’,
a quest’ora ‘o tej porze’;
di solito ‘zwykle’; ogni giorno
(mattina, sera, anno) ‘każdego
dnia (poranka, wieczoru, roku)’
= tutti i giorni (anni), tutte le
mattine (sere) ‘we wszystkie
dni (lata, wieczory, poranki)’;
il mercoledì ‘w środy’.

Quando ero a Roma, ho visitato i Musei Vaticani Passato prossimo i imperfetto łączymy
17. e ho visto la Cappella Sistina. w jednym zdaniu, żeby opisać krótsze zdarzenie, które
nastąpiło podczas trwania innego dłuższego:
Mentre Stefano stirava le camicie [dłuższa czynność], ha
Mentre Stefano nuotava, Cristina prendeva il sole suonato il telefono [krótsze zdarzenie, które przerwało
18. e leggeva un libro sui fantasmi. trwającą czynność lub nastąpiło podczas jej trwania].
www.PrestonPublishing.pl Unità 17
www.prestonpublishing.pl #0020761 Czasy passato prossimo i imperfetto 73
 Czasy passato prossimo i imperfetto
19. Założyłam szalik i rękawiczki, bo było zimno.

20. Poszłam do łóżka, bo chciało mi się spać.

21. Otworzyliśmy okno, bo było za gorąco.

22. Było za gorąco, więc otworzyliśmy okno.

Dziś rano chciałam wyjąć pieniądze z bankomatu,

23. ale nie miałam ze sobą karty.

Na początku Józef chciał kupić bukiet czerwonych

24. róż, ale w końcu wziął butelkę wina.

Stefan nie mógł z nami pojechać, bo Krystyna

25. nie miała ochoty wyjeżdżać na weekend.

Mój mąż chciał kupić sportowy samochód.

26. Ja chciałam czerwone i wygodne auto.
W końcu wybraliśmy dwa rowery.

Powinniśmy być na dworcu o 9.15, ale dotarliśmy

27. tam dopiero o 9.30.

28. Musieliśmy być na dworcu o 9.15 [i tak się stało].

29. Znałem jednego/pewnego aktora we Włoszech.

30. We Włoszech poznałem pewnego aktora.

Nie chciałem iść na imprezę, bo nikogo nie

31. znałem. Ale gdy dotarłem (na miejsce), poznałem
dwie przepiękne dziewczyny – Krystynę i Marię.

Wiedziałeś, że George Clooney ma dom

32. w Toskanii?

Dopiero teraz się dowiedziałem, że jutro jest

33. strajk kolei [dosł.: pociągów].

Józef wyłączył budzik, a potem włożył głowę

34. pod poduszkę.

W młodości nasz dziadek świetnie jeździł

35. na nartach.

Gdy Stefan wrócił o północy, Krystyna jeszcze

36. nie spała.

74 Passato prossimo e imperfetto www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2

 Mi sono messa la sciarpa e i guanti perché
Wskazówki
Imperfetto często pojawia się po spójniku perché
19. faceva freddo. ‘bo; ponieważ; dlatego, że’, gdy wyjaśniamy przyczynę
jakiegoś zajścia. Możemy też odwrócić relację między
zdaniami i użyć spójnika perciò ‘dlatego’ lub quindi/
20. Sono andata a letto perché avevo sonno. allora ‘więc’, po którym nastąpi passato prossimo:
Avevo sonno perciò sono andata a letto ‘Chciało mi się
Abbiamo aperto la finestra perché faceva troppo
spać, dlatego poszłam do łóżka’.
21. caldo. Avevo sonno quindi sono andata a letto ‘Chciało mi się
spać, więc poszłam do łóżka’.
Faceva troppo caldo, quindi abbiamo aperto
22. la finestra. Znaczenie konstrukcji z czasownikiem modalnym
zmienia się w zależności od tego, czy użyjemy passato
prossimo, czy imperfetto.
Stamattina volevo ritirare i soldi dal bancomat,
23. ma non avevo la carta con me. Gdy używamy passato prossimo, informujemy, że
czynność miała miejsce: Non è voluto andare a teatro
All’inizio Giuseppe voleva comprare un mazzo ‘Nie chciał iść do teatru [i wiemy, że nie poszedł]’.
24. di rose rosse, ma alla fine ha preso una bottiglia
Imperfetto wskazuje na niepewność – nie wiemy,
di vino.
czy opisywana czynność miała miejsce: Non
Stefano non è potuto venire con noi perché voleva andare a teatro ‘Nie chciał iść do teatru
25. Cristina non aveva voglia di partire per il fine [nie wiemy, czy w końcu poszedł, czy nie]’.
settimana.
Imperfetto, uzupełnione o dalszy komentarz, może
Mio marito voleva comprare una macchina też wyrażać wolę (volere), obowiązek (dovere),
26. sportiva. Io volevo un'auto rossa e comoda. możliwość (potere), które się nie urzeczywistniły:
Alla fine abbiamo scelto due biciclette.
Non voleva andare a teatro, ma Cristina ha insistito
Dovevamo essere alla stazione alle 9.15, ma ci
tanto e alla fine ci sono andati ‘Nie chciał iść do teatru,
27. siamo arrivati solo alle 9.30. ale Krystyna bardzo nalegała i w końcu (tam) poszli’.

Czasownik dovere w czasie imperfetto tłumaczymy

28. Siamo dovuti arrivare alla stazione alle 9.15. najczęściej polskim ‘powinien, powinna’.

I tak właśnie się stało – przyjechaliśmy o 9.15.

29. Conoscevo un attore in Italia.

Czasownik conoscere w imperfetto tłumaczymy

jako ‘znać’, w passato prossimo jako ‘poznać’.
30. In Italia ho conosciuto un attore.

Non volevo andare alla festa perché non conoscevo Czasownik sapere w imperfetto tłumaczymy jako
31. nessuno. Ma quando sono arrivato, ho conosciuto ‘wiedzieć’, w passato prossimo jako ‘dowiedzieć się’.
due bellissime ragazze, Cristina e Maria.

(Lo) sapevi che George Clooney ha una casa

32. in Toscana?

Ho saputo solo ora che domani c’è lo sciopero

33. dei treni.

Giuseppe ha spento la sveglia e poi ha messo

34. la testa sotto il cuscino.

35. Da giovane nostro nonno sciava benissimo.

W imperfetto wyrazimy nie tylko czynność, która
Quando Stefano è tornato a mezzanotte, Cristina
trwała, ale też zaprzeczoną – potencjalnie możliwą
36. ancora non dormiva. w tym czasie.

www.PrestonPublishing.pl Rozdział 17
www.prestonpublishing.pl #0020761 Czasy passato prossimo i imperfetto 75
 18   Altri usi dell’imperfetto e l’imperfetto
Dzień dobry. Chciałam kilogram marchewek,
1. pół kilo cebuli i sałatę.

Przepraszam pana, chcieliśmy tylko spytać,

2. czy te miejsca są wolne.

3. Przepraszam (cię), chciałam tylko szklankę wody.

4. Czego pan sobie życzy(ł)?

Chciałem wiedzieć, o której odjedzie pociąg

5. do Turynu. Miał odjechać / Powinien był
odjechać pół godziny temu.

6. Przyszedłem prosić cię o przysługę.

Śniło mi się, że wyszedłem z domu w kapciach

7. i piżamie.

Miałam koszmar! Śniło mi się, że stłukłam chiński

8. wazon babci.

Jaki piękny sen! Śniło mi się, że spałam

9. do dziesiątej, a Józef przyniósł mi śniadanie
do łóżka.

Pobawmy się tak, że [dosł.: Zróbmy, że] ty

10. będziesz policjantem, a ja złodziejem. Zgoda?

Pobawmy się tak, że [dosł.: Zróbmy, że] ja będę

11. księżniczką, ty – królową, a Józef – smokiem.

12. Prawie złamałem sobie nogę!

Zapomniałbym [dosł.: Zapominałem]!

13. Mam dla ciebie prezent! Popatrz!

Gdy Józef opowiedział mi o swoich przygodach,

14. prawie spadłem z krzesła.

Jeszcze trochę i bym zwariował

15. [dosł.: wariowałem].

Powinien tu z nami być. Może coś się stało...

16. Zadzwonię do niego.

17. Wszystko mogło się wydarzyć. Poczekajmy.

18. Mógł chociaż zadzwonić…

76 Altri usi dell’imperfetto e l’imperfetto progressivo

www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2
progressivo Indicazioni
Czas imperfetto w pierwszej kolejności służy
Buongiorno. Volevo un chilo di carote, mezzo chilo
1. di cipolle e una lattuga. do opisywania przeszłości. Ma też jednak inne
zastosowania, które nie wiążą się z relacjami
czasowymi lub nadają im określone zabarwienie
Scusi signore, volevamo solo chiedere se questi
2. posti sono liberi. stylistyczne. Tym użyciom – mniej oczywistym dla
polskiego użytkownika języka – przyjrzymy się
w pierwszej części tego rozdziału.
3. Scusa, volevo solo un bicchiere d’acqua. Imperfetto stosowany jest jako forma
grzecznościowa w pytaniach i prośbach, np.
Volevo un chilo di queste mele ‘Chciałem/chciałam kilo
4. Che cosa desiderava, signore? tych jabłek’ [do sprzedawcy w sklepie].
Moglibyśmy w tym kontekście użyć również formy
Volevo sapere a che ora partirà il treno per Torino. trybu przypuszczającego vorrei ‘chciałbym’ (formy
5. Doveva partire mezz’ora fa. i zastosowanie trybu przypuszczającego condizionale
semplice zostały omówione w rozdziałach 28 i 29).
Zwrot z imperfetto będzie jeszcze bardziej uprzejmy.
6. Venivo per chiederti un favore.

Imperfetto używamy wtedy, gdy opowiadamy

Ho sognato che uscivo di casa in pantofole swój sen, również w tych kontekstach, w których
7. e pigiama. w normalnej narracji zastosowalibyśmy passato
prossimo. Gdybyśmy opowiadali wydarzenie,
Ho avuto un incubo! Ho sognato che rompevo które miało miejsce, a nie sen, powiedzielibyśmy:
8. il vaso cinese della nonna. Sono uscito di casa in pantofole e pigiama.

Che bel sogno! Ho sognato che dormivo fino alle

9. dieci e Giuseppe mi portava la colazione a letto.

Za pomocą imperfetto dzieci przydzielają sobie

Facciamo che tu eri il poliziotto e io ero il ladro. role w zabawie – po polsku w tych kontekstach
10. D’accordo?
pojawia się czas przyszły.

Facciamo che io ero la principessa, tu la regina

11. e Giuseppe il drago.

Imperfetto użyjemy również wtedy, gdy jakieś

12. Quasi mi rompevo una gamba! wydarzenie było bliskie urzeczywistnienia, ale nie
nastąpiło – tak jak w zdaniach 12-15.

13. Dimenticavo! Ho un regalo per te! Guarda!

Quando Giuseppe mi ha raccontato delle sue

14. avventure, quasi cadevo dalla sedia.

15. Ancora un po’ e impazzivo.

Za pomocą czasowników modalnych w imperfetto
wyrażamy także czynności, które powinny teraz trwać
Doveva essere qui con noi. Forse è successo lub wcześniej nastąpić, ale z jakiejś przyczyny nie
16. qualcosa… Lo chiamo. doszły do skutku, np. Potevo essere già in Italia e sto
qui al lavoro per finire questo maledetto progetto ‘Mogłem
być już we Włoszech, a siedzę w pracy, żeby skończyć
17. Poteva succedere di tutto. Aspettiamo. ten przeklęty projekt’.

18. Poteva almeno telefonare…

www.PrestonPublishing.pl Unità 18 Inne zastosowania

www.prestonpublishing.pl #0020761 czasu imperfetto i imperfetto progressivo 77
 Inne zastosowania czasu imperfetto i imperfetto
Właśnie miałem wychodzić z domu,
19. gdy zadzwoniła Krystyna.

20. Spaliśmy, gdy złodzieje weszli do domu.

21. Józef brał właśnie prysznic, gdy zabrakło wody.

Przygotowywaliśmy tort, gdy Mruczek,

22. kot Krystyny, wskoczył na stół.

Już prawie zasypiałem, gdy usłyszałem

23. bzyczenie komara.

24. Ja też właśnie miałam to powiedzieć.

Myłam (sobie) ręce i pierścionek wpadł

25. [dosł.: ześlizgnął się] do odpływu!

Miałem zaczynać/zacząć, ale mogę zaczekać

26. jeszcze kilka minut.

27. Stefan oglądał mecz, gdy wyłączyli prąd.

28. Pracowaliście? Przeszkadzam wam?

29. Mówiłeś, (że)…?

Chodź, chodź! Józef i Stefan opowiadali nam

30. o koncercie. Posłuchaj i ty.

31. Dziś rano o siódmej jeszcze spałam.

32. Wczoraj o tej porze jeszcze pakowaliśmy walizki.

Przepraszam, przyszedłem za późno?

33. Już wychodziłeś?

34. O czym dyskutowaliście?

35. Rozmawialiście o mnie?

Właśnie miałem kończyć, gdy zauważyłem

36. jeszcze kolejne zdania do przetłumaczenia.

78 Altri usi dell’imperfetto e l’imperfetto progressivo

www.prestonpublishing.pl #0020761 Włoski w tłumaczeniach. Gramatyka 2
progressivo
Stavo per uscire di casa quando
Wskazówki
Konstrukcje z czasownikiem stare poznaliśmy
19. ha telefonato Cristina. w rozdziale 33 pierwszej części serii Włoski
w tłumaczeniach. Gramatyka:
Stavamo dormendo quando i ladri sono entrati stare + gerundio (forma z końcówką -ando/-endo)
20. in casa. – wyraża czynność w trakcie jej trwania
oraz stare + per + bezokolicznik – używana,
Giuseppe stava facendo la doccia quando gdy mowa o czynności, która ma za chwilę nastąpić.
21. è mancata l’acqua. Obu możemy używać również w czasie imperfetto.
Pierwsza podkreśli jeszcze dobitniej, że chodzi
Stavamo preparando la torta quando Micio, o czynność trwającą, druga zaś, że mieliśmy zaraz coś
22. il gatto di Cristina, è saltato sul tavolo. zrobić, byliśmy bliscy rozpoczęcia jakiejś czynności.
Odmieniać będziemy jedynie czasownik stare, a druga
Stavo per addormentarmi quando ho sentito część w obu przypadkach pozostanie bez zmian.
23. il ronzio di una zanzara. stare + gerundio
sta piovendo ‘pada deszcz’ stava piovendo ‘padało’
24. Stavo per dirlo anch'io. sto cantando ‘śpiewam’ stavo cantando
‘śpiewałem, śpiewałam’
stanno aspettando ‘czekają’ stavano aspettando
Mi stavo lavando le mani e l’anello è scivolato
25. nello scarico! ‘czekali, czekały’
stare + per + bezokolicznik
Stavo per cominciare, ma posso aspettare ancora sta per piovere ‘zanosi się na deszcz’ stava per
26. qualche minuto. piovere ‘zanosiło się na deszcz’
sto per uscire ‘zaraz wychodzę’ stavo per piovere
Stefano stava guardando la partita quando ‘zaraz miałem wychodzić’
27. è saltata la corrente.
Wyrażenie è saltata la corrente oznacza
dosłownie ‘wyskoczył, wystrzelił prąd’ (corrente
28. Stavate lavorando? Vi disturbo?
elettrica ‘prąd elektryczny’).

Tego wyrażenia użyjemy, gdy ktoś przerwał / coś

29. Stavi dicendo…? przerwało naszemu rozmówcy wywód i chcemy
wrócić do porzuconego tematu.
Vieni, vieni! Giuseppe e Stefano ci stavano
30. raccontando del concerto. Ascolta anche tu. Przysłówki wstawiamy najczęściej między
oba człony konstrukcji stare + gerundio, np.
stavo ancora dormendo ‘jeszcze spałam’, stavi
31. Stamattina alle sette stavo ancora dormendo. già dormendo ‘już spałeś’, stavamo solo riposando
‘tylko odpoczywaliśmy’.

32. Ieri a quest’ora stavamo ancora facendo le valigie. Moglibyśmy w tym kontekście użyć również
imperfetto bez konstrukcji z czasownikiem stare: Ieri
a quest’ora facevamo ancora le valigie. Stavamo facendo
Scusa, sono arrivato troppo tardi? Stavi già podkreśla dobitniej, że proces był w toku, że jeszcze
33. uscendo? wtedy nie skończyliśmy.

Konstrukcji stare + gerundio używamy również

34. Di che cosa stavate discutendo?
wtedy, gdy chcemy podkreślić, że widzieliśmy
czynność w trakcie jej trwania.
35. Stavate parlando di me?
Takie zdanie wypowiemy, gdy włączamy się
do rozmowy, bo usłyszeliśmy, że ktoś coś mówi
Stavo per finire quando ho notato ancora altre na nasz temat.
36. frasi da tradurre.

www.PrestonPublishing.pl Rozdział 18 Inne zastosowania

www.prestonpublishing.pl #0020761 czasu imperfetto i imperfetto progressivo 79