MGA URI AT SANGKAP NG TULA ARALIN

1. Iba’t Ibang Uri ng Tula

2. Mga Sangkap ng Tula

Natutukoy iba’t ibang anyo ng panulaan.

Nakalilikha ng iba’t ibang uri ng tula
Nakapagsasagawa ng pananaliksik at pagsusuri hinggil sa halimbawa ng iba’t ibang anyo ng
panulaan Filipino.
Naiisa-isa ang mahahalagang sangkap ng tula.

PAKSA 1: IBA’T IBANG URI NG TULA

A. Tulang Pasalaysay o Buhay (Narrative Poetry)

Ito ay naglalahad ng makukulay at mahahalagang tagpo o pangyayari sa kasaysayan o

buhay tulad ng pag-ibig, pagkabigo at tagumpay. Naglalahad din ito ng katapangan at kagitingan
ng mga bayani sa pakikidigma. Magkaugnay ang mga pangyayaring mababasa sa mga taludtod
nito.

Uri ng Tulang Pasalaysay

a. Epiko – tumatalakay sa mga pangyayaring nagbibigay-diin sa pakikipagsapalaran,

katapangan, kabayanihan at mga di kapani-paniwalang bagay na nagbibigay-aral. Dalawa
sa pinakakilalang halimbawa nito ay ang Biag ni Lam-ang ng mga Iloco at ang Indarapatra
at Sulayman ng mga Muslim. Mauuri ang epiko bilang sinauna o pambayani.

Iba pang halimbawa Epiko ng Pilipinas: Bantugan (Epiko ng Mindanao)

Darangan (Epiko ng Maranao)
Biag ni Lam-ang (Epikong Ilokano) Indarapatra at Sulayman (Epiko ng
Hudhud (Epiko ng Ifugao) Maguindanao)
Ibalon (Epiko ng Bicol) Agyu (Epiko ng Mindanao)
Kudaman (Epiko ng Palawan) Bidasari (Epiko ng Mindanao)
Manimimbin (Epiko ng Palawan) Olaging (Epiko ng Bukidnon)
Ullalim (Epiko ng Kalinga) Sandayo (Epiko ng Zamboanga)
Hinilawod (Epiko ng Panay) Tudbulul (Epiko ng Mindanao)
Humadapnon (Epiko ng Panay) Tuwaang (Epiko ng Mindanao)
Labaw Donggon (Epiko ng Bisayas) Ulahingan (Epiko ng Mindanao)
Maragtas (Epiko ng Bisayas) Ulod (Epiko ng Mindanao)
Bantugan (Epiko ng Mindanao)

Isa sa mga halimbawa ng epiko ng Pilipinas ang “Bantugan” na epiko ng Mindanao. Narito
ang buod ng naturang epiko.

1| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Buod ng Bantugan

Si Bantugan ay isang magiting na mandirigma sa epikong-bayang Darangan ng mga

Maranaw. Siya ay kilala sa kaniyang kahariang Bumbaran dahil sa mga naipanalo niyang mga
digma at labanan. Sagisag ng tapang at kakisigan, si Prinsipe Bantugan ay sikat na sikat sa kanilang
kahariang Bumbaran lalo na sa mga dalaga. Sinasabing naligawan na niya ang 50 na
pinakamagandang prinsesa sa mundo. Dahil dito, lubhang naiinggit sa kaniya ang mas
nakatatandang kapatid na si Haring Madali. Ipinagbawal ni Madali na kausapin ng kahit sino ang
kaniyang kapatid.
Sa labis na kalungkutan, umalis ng kanilang kaharian si Bantugën hanggang nagkasakit at
namatay malapit sa Kaharian ng Lupaing nása Pagitan ng Dalawang Dagat. Nakita ng hari at ni
Prinsesa Datimbang ang katawan ni Bantugan at agad inilapit ang kanilang balita sa pulong ng mga
tagapayo. Isang loro ang pumasok at sinabi kung sino at kung saan gáling ang patay na
manlalakbay.
Nang mabalitaan ito ni Haring Madali, binawi niya ang kaluluwa ng kapatid sa langit upang
maibalik sa katawan ni Bantugën. Kumalat ang balita ng kaniyang pagkabuhay hanggang sa kaaway
na kaharian at kay Haring Miskoyaw. Sinugod ng kawal ni Miskoyaw ang Bumbaran at nabihag si
Prinsipe Bantugën na may nanghihinà pang katawan. Nang magbalik ang lakas, pinuksa niya ang
hukbo ng kaaway na hari at iniligtas ang buong Bumbaran. Nagkaroon silá ng malaking
pagdiriwang at nawala na ang inggit sa puso ni Haring Madali. Matagal at masayang namuhay sa
kaharian ng Bumbaran si Prinsipe Bantugan kasáma ng mga pinakasalan niyang prinsesa.

Sangguniang Elektroniko: https://pinoycollection.com/epiko-ng-pilipinas/#Bantugan

b. Awit - ito ay tulang maromansa kung saan nakaharap sa mga pakikipagsapalaran ang
mga tauhan nito at higit na makatotohanan o hango sa tunay na buhay ang mga
pangyayari. Ang Florante at Laura na isinulat ni Francisco Balagtas ay isang
halimbawa ng awit.

Florante at Laura Buod

kagubatan ay nakatali sa isang puno ng

Higera ang isang taga-kaharian ng Albanya na ang ngalan ay
Florante. Siya’y namimighati sa pagkawala ng kaniyang amang si
Duke Briseo. Halos mabaliw siya sa kakaisip sa kanyang
minamahal na si Laura na baka mapasakamay ng anak ni Konde
Sileno na si Konde Adolfo. Isang moro na naglalakbay noon sa

2| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

kagubatan ang nakarinig sa pagtangis ni Florante. Ang pangalan ng moro ay Aladin at ito’y tila
naantig ng mga pananalita ni Florante.
Dalawang liyon ang umatake noon kay Florante ngunit iniligtas siya ni Aladin. Nawalan ng
malay tao ni Florante kaya ipinasya ni Aladin na alagaan muna ang binata hanggang sa magbalik
ang kanyang lakas.
Nang gumaling si Florante ay nagulat ito sapagkat hindi niya lubos akalain na isang kalaban ng
mga Kristyano ang nagligtas sa kanya sa kamatayan. Silang dalawa ay nag-usap at sinimulan na ring
isalaysay ni Florante ang tungkol sa kanyang buhay.
Si Florante umano ay anak ng isang prinsesa at ng isang tagapag-
payong maharlika. Lumaking masiyahin at puno ng pagmamahal at kalinga ang binata. Mahilig
siyang maglaro at noong siyang anim na taong gulang ay muntik na siyang mapatay ng isang
buwitre na nagtangkang dumagit sa batong hiyas na nasa dibdib ni Florante. Mabuti na lamang at
nasagip siya ng pinsang si Menalipo na taga-Epiro na mahusay gumamit ng pana.
Nang siya’y labing isang taong gulang na ay ipinadala si Florante ng kanyang mga magulang na
sina Duke Briseo at Prinsesa Floresca sa Atenas, Gresya upang mag-aral sa ilalim ng kilalang guro
na si Antenor.
Sa Atenas niya nakilala si Adolfo na kababayan niya at pinakamatalinong magaaral sa paaralan
nang mga panahong iyon. Ngunit makalipas lamang ang anim na taon ay nalampasan na ni Florante
ang mga kakayahan, kagalingan at katalinuhan ni Adolfo. Naging kilala si Florante at hindi ito
ikinatuwa ni Adolfo.
Tinangkang patayin ni Adolfo si Florante habang ito’y gumaganap sa isang dulaan sa kanilang
paaralan. Mabuti na lamang at mabilis na namagitan ang kaibigan ni Florante na si Menandro kaya
nakaligtas ito sa tangkang pagpatay sa kanya ni Adolfo.
Dahil sa naunsiyaming balak ay umuwi si Adolfo sa Albanya. Makalipas ang isang taon ay
nakatanggap si Florante ng isang liham mula sa ama na naglalahad ng balitang pumanaw na ang
kaniyang inang si Prinsesa Floresca. Dalawang buwan pa ang lumipas bago nakauwi si Florante sa
Albanya. Kasama niya si Menandro sa kanyang pagbabalik.
Sa Albanya ay isang kinatawan ng kaharian ng Krotona ang humiling ng pagtulong mula kay
Florante hinggil sa nalalapit na digmaan laban sa mga Persa (Persian). Hindi nakatanggi si Florante
sapagkat lolo niya ang hari ng Krotona.
Samantala, naimbitahan naman si Florante sa palasyo ng hari kung saan siya’y nabighani kay
Laura na anak ni Haring Linseo, ang hari ng Albanya.
Nang paunlakan ni Florante ang hinihinging tulong ng Krotona ay nakipagdigma ito laban sa
heneral ng Persiya na si Osmalik. Limang oras ang itinagal ng kanilang pakikipagtunggali kung saan
matagumpay na napatay ni Florante si Heneral Osmalik. Limang buwan na namalagi si Florante sa
Krotona bago nagbalik sa Albanya para makita si Laura.
Noong siya nama’y nagbalik sa kanyang bayan na Albanya ay napansin ni Florante na
nakawagayway ang bandila ng Persiya sa kanilang kaharian. Dahil dito’y muli siyang

3| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

nakipagtunggali sa mga taga-Persiya at nagapi ang mga ito. Kanyang nailigtas sina Duke Briseo,
Adolfo, Haring Linceo at Laura na muntikan nang mapatay ni Emir.
Dahil sa pangyayaring ito ay itinalagang “Tagapagtanggol ng Albanya” si Florante dahil sa
kaniyang naipakitang kagitingan at katapangan. Ito nama’y lubhang ikinamuhi at ikinainggit ni
Adolfo.
Sa isa namang labanan sa Etolya ay muling ipinagtanggol ni Florante ang Albanya mula sa
pananakop ng mga taga-Turkiya na pinamumunuan ng kilalang mananakop na si Heneral
Miramolin. Sa Etolya ay nakatanggap ng liham si Florante mula sa kaniyang ama. Pinababalik
umano siya nito sa Albanya kaya naiwan sa pangangalaga ni Menandro ang hukbong kanyang
pinamumunuan.
Nang makauwi si Florante sa kanyang bayan ay tinugis siya ng tatlumpung libong mga kawal
na inutusan ni Adolfo. Siya’y nabilanggo ng dalawampu’t walong araw. Sa piitan na din nalaman ni
Florante ang ginawang pagpugot ng ulo ni Adolfo sa kanyang ama at sa hari ng Albanya. Pagkaraan
ay dinala si Florante sa kagubatan at itinali sa isang puno ng akasya.
Doon ay isinalaysay ni Florante ang kaniyang kaugnayan at pag-ibig kay Laura pati na rin ang
pagkainggit sa kanya ni Adolfo na gustong angkinin ang trono ng Albanya.
Samantala, pagkalipas ng ilang panahon ng kanilang paglalakbay sa kagubatan ay ipinagtapat din ni
Aladin na isa palang Persa na may pagkakatulad ang kanyang kapalaran kay Florante.
Aniya, pinagbintangan umano siya ng kanyang amang si Sultan Ali-Adab na iniwan daw niya
ang kaniyang mga alagad na naging sanhi ng pagkagapi mula sa kanilang kaaway. Dahil dito’y nais
papugutan ng ulo ni Sultan Ali-Adab si Aladin. Dahil kay Flerida na iniibig ng binata ay hindi
natuloy ang balak na pagpatay sa kanya. Hiniling kasi ng dalaga sa Sultan na palayasin na lamang si
Aladin sa kaharian at ang kapalit ay papakasal siya dito.
Habang nagsasalaysay si Aladin ay nakarinig sila ng mga tinig. Isang babae ang nagkukwento
tungkol sa kaniyang pagtakas mula sa isang kaharian at sa kanya sanang pagpapakasal. Hinahanap
umano ng babae ang kanyang kasintahan na tumagal ng anim na taon. Dagdag pa niya, sa loob ng
kagubatan ay nakarinig siya ng mga iyak ng paghingi ng tulong.
Natagpuan niya ang isang babae na inaalipusta ng isang lalaking ibig gumahasa dito. Ayon sa
babaeng naglalahad ay ginamit niya ang kanyang pana upang paslangin ang lalaking
lumalapastangan sa babae.
Nagpakilala ang naglalahad bilang Flerida at ang babaeng kanyang iniligtas ay si Laura.
Si Laura naman ang sumunod na naglahad ng kanyang kwento. Ayon sa kanya, nang malayo sa
kanyang piling ang kasintahang si Florante ay naging bantog si Konde Adolfo sa mga mamamayan
ng Albanya, kahit na puro kasinungalingan naman ang ginagawa nito.
Nagtagumpay si Adolfo na sirain sa mga mata ng mga mamamayan ang hari ng Albanya kaya
naangkin at naupo siya sa trono. Si Laura nama’y napilitang maging reyna nito. Ang hukbong nasa
ilalim ng pamumuno ni Menandro ang naging dahilan kaya nalupig si Konde Adolfo.
Tumakas itong tangay si Laura at nagtungo sa loob ng kagubatan.

4| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Nagkatagpo ang apat sa kagubatan at pagkatapos ng paglalahad ni Laura ay nagsibalik sa

kanikanilang kaharian sina Florante at Aladin kasama ang kanilang mga minamahal na sina Laura at
Flerida. Nagbalik sina Florante at Laura sa Albanya at sila’y naging hari at reyna doon. Sina Aladin
at Flerida naman ay nagbalik sa Persiya. Sa kanilang pagbabalik ay naging sultan si Aladin dahil
patay na ang kanyang ama. Dahil sa mga kaganapang ito ay namuhay ng matiwasay at payapa ang
dalawang kaharian.

Sangguniang elektroniko: https://pinoycollection.com/florante-at-laura-buod/

c. Korido - ito ay tulang maromansa kung saan ang mga tauhan ay may kapangyarihang
supernatural o kakayahang magsagawa ng mga kababalaghan na di magagawa ng
karaniwang tato tulad ng pagpatag ng bundok at pag-iiba ng anyo.
Pagkakaiba ngAwit at Korido
Mga Pamantayan Awit Korido

Batay sa Anyo  Binubuo ng 12 pantig sa  Binubuo ng 8 pantig sa

loob ng taludturan isang taludturan
Musika  Mabagal ang himig o • Mabilis ang
 adante himig o allegro
Sadyang para awitin, • Sadyang para basahin
inaawit sa tanging hindi awitin
pagtitipon
Paksa  Bayani, alamat,  Pananampalataya, alamat
mandirigma at at kababalaghan
larawan ng buhay
Katangian ng mga  Walang taglay na  May kapangyarihang
Tauhan kapangyarihang supernatural o
supernatural kakayahang magsagawa
 Makatotohanan o hango ng hindi nagagawa ng
sa tunay na buhay karaniwang tao
Buod ng Ibong Adarna

Masayang namumuhay ang mga tao sa kaharian ng Berbanya hanggang sa nagkaroon ng

malalang sakit ang Hari na si Don Fernando. Ito ay dahil nakita niya ang bunsong anak na pinatay
ng dalawang buhong at inihulog ito sa malalim na balon.
Inutusan ng hari ang panganay na si Don Pedro ngunit ito ay hindi na nakabalik. Inutusan
naman niya ang pangalawang anak na si Don Diego ngunit ito rin ay nabigo rin. Masakit man sa
loob ngunit iminungkahi ni Don Juan na siya nalang ang hahanap sa ibong adarna.

5| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Tinulungan si Don Juan ng isang ermitanyo kaya naligtas nito ang dalawang kapatid.
Naiingit si Don Pedro kung kaya’t pinagtaksilan nila si Don Juan, binugbog nila ito at iniwang
nakahandusay sa gitna ng daan pagkatapos ay umuwi na sila tangan ang ibong adarna.
Tinulungang muli ng ermitanyo si Don Juan kaya ito ay nakabalik sa Berbanya. Nalaman ng
Hari ang pagtatagksil na ginawa ng dalawa ngunit inihingi ito ng tawad ni Don Juan kaya ito’y agad
ding pinatawad.
Lumaon ay nawili ang hari sa ibon at sa takot na makawala ito, ang tatlo niyang anak ang
pinagbantay niya dito.
Gumawa na naman ng kataksilan ang dalawa, pinalaya nila ang ibong adarna. Sa pag-
aakalang si Don Juan ang may kasalanan sa pagkawala nito, siya ay lumayo upang takasan ang
kasalanag ginawa.
Napadpad ang prinsipe sa Armenya at doon naman ay sinundan siya ng dalawa niyang
kapatid. Natuklasan ng tatlo ang isang mahiwagang balon at si Don Juan lamang ang matapang na
nakababa rito.
Doon niya nakilala sina Donya Juana at Prinsesa Leonora. Dito rin ay ginapi ng prinsipe ang
higante at ang serpyente. Tinakas ni Don Juan ang dalawang prinsesa.
Nang makalabas na ang tatlo, naalala ni Prinsesa Leonora na naiwan ang
kanyang dyamanteng singsing kung kaya’t binalikan ito ni Don Juan. Ngunit noong
nakababa na sa balon si Don Juan ay pinutol ni Don Pedro ang lubid kaya ito ay
nahulog.
Pinatulungan ni Prinsesa Leonora sa kanyang oso si Don Juan. Habang pabalik na ng
Berbanya ni Don Juan ay muli niyang nakita ang Ibong adarna. Sinambit ng ibon na pumunta ito sa
Reyno de los
Cristales.
Tinulungan ang prinsipe ng ermitanyo upang makarating sa nasabing kaharian at doon
nakilala si Maria Blanca. Upang masungkit ang pag-ibig nito, dumaan siya sa sunud-sunod na
pagsubok at sa huli ay nabigo pa rin ito kaya naisipan ng dalawa na tumakas nalang.
Sa labis na galit sinumpa ng Hari si Maria Blanca na pagtataksilan siya ni Don Juan
pagdating nito sa Berbanya. Natupad na ang sumpa ni Haring Salermo at nakatakda nang ikasal si
Don Juan at Prinsesa Leonora.
Ngunit ito ay hindi matanggap ni Maria Blanca kung kaya’t ito ay nagpanggap biglang isang
emperatris upang ipaalala kay Don Juan ang kanilang pag-iibigan. Nahirapan man ngunit nakamit ni
Maria Blanca ang kanyang nais.
Doon di’y nalaman ng Hari ang muling pagtataksil ng dalawang prinsipe ngunit muli na
namang inihingi ng tawad ni Don Juan kaya agad na pinatawad.
Si Don Pedro at Prinsesa Leonora na ang itinalaga biglang hari at reyna sa kaharian ng
Berbanya habang si Don Juan at Maria Blanca naman ay ang bagong hari at reyna ng Reyno de los
Cristales.

6| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Sangguniang Elektroniko: https://pinoycollection.com/ibong-adarna-buod-ng-buong-kwento/

B. Tulang Pandamdamin/ Liriko/Dalityapi (LyricPoetry)

Nagpapahayag ang mga tulang ito ng damdaming pansarili ng kumatha o damdamin

ng ibang tao. Maaari rin itong likha ng mapangaraping imahinasyon ng makata batay sa
isang karanasan. Karaniwan itong maikliat madaling maunawaan.

Uri ng Tulang Liriko

a. Pastoral - ang salitang pastoral ay nanggaling sa salitang latin na “Pastor”. Ito’y tulang
naglalahad ng buhay-buhay sa bukid at pagpapahalaga sa gawain at pamumuhay sa
bukid.

b. Dalit (Himno sa Bayan) - noong araw ito ay isang awitin patungkol sa paglilingkod sa
Diyos at pananampalataya. Nabibilang din sa uring ito ang tula ng pagmamahal at
pagkalugod na ang layunin ay pagkadakila at pagpaparangal. Sa panahon ng mga
Kastila ang dalitsamba at dalitbansa ay itinuturing ng iisa dahil kilala kapwa sa
taguring dalit. Ang dalitsamba ay patungkol sa buhay ng mga santo at awit na papuri sa
Diyos, samantalang ang dalitbansa ay pagpapahayag sa pag-ibig at pagkadakila sa
bayan.

c. Pasyon - ito ay isang aklat na patula na naglalarawan sa buhay, pasakit at pagdurusa ni

Hesukristo. Ito ay karaniwang inaawit tuwing panahon ng mahal na araw.

d. Oda - ito ay naglalahad ng kasidhiaan ng damdamin at pamamaraan, walang tiyak na

sukat ng mga pantig gayundin ay walang tiyak na bilang ang mga taludtod ngunit
nagpapahayag ng matatayog na damdamin at kaisipan ng makata. Sa matandang
panulaan, karaniwang ito’y isang awit ng papuri patungkol sa isang dakilang tao, bansa
o anumang bagay (buhay man o patay) na maaaring papurihan sa pamamagitan ng tula.

e. Elehiya - isang tula ng pamamanglaw na madaling makilala ayon sa paksa, gaya ng

kalungkutan, kamatayan, atb. Maaaring ito’y pagdaramdam o kahapisan para sa isang
minamahal, pamimighati dahil sa isang yumao o nag-aagaw-buhay pa lamang na dahil
sa kalungkutan ay nagnanais na ang maliligayang sandali ay kaagad lumipas.

f. Soneto - tulang binubuo ng labing-apat na taludtod at nangangailangan ng

kapamitagan sa pagkukuro hinggil sa isang mahahalagang pananaw sa buhay ng tao o

7| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

sa kalagayan ng kalikasan. Ito ay binubuo ng 14 na taludtod. May dalawa itong anyo,

ang Petrarchan (uri ng soneto na nakilala dahil kay Francesco Petrach) at ang
Shakesperean (naging bantog dahil kay William Shakespeare).

 Sonetong Petrarchan - binubuo ng dalawang saknong. Ang unang saknong ay may

walong taludtod o octave na ang tugmaan ay a-b-b-a, a-b-b-a at ang ikalawang
saknong naman ay binubuo ng anim na taludtod na ang tugmaan ay c-d-e,c-d-e o
c-d-c, c-d-c. wala itong tiyak na sukat. Ang unang taludtod ng sonetong Petrarchan
ay karaniwang nagbibigay ng ideya tungkol sa tema o probema at ang huling
taludtod ay nagsisilbing resolusyon.
 Sonetong Shakespearean - binubuo ng isang saknong na may 14 na taludtod na ang
tugmaan ay a-b-a-b,c-d-c-d,e-f-e-f,g-g. karaniwang nasusulat sa iambic pentameter
ang bawat taludtod. Ibigsabihin, mayroon itong 10 pantig at ang diin ay nasa
ikalawa, ikaapat, ikaanim at ikawalong pantig.

Sanggunian: dela ruz, MA.S. (2017). Malikhaing Pagsulat. Makati City. Diwa
Learning System Inc.

g. Awit - tinatawag na kundiman na ayon kay Jose Villa Panganiban ay isang awit
hinggil sa pag-ibig o palasintahan. Ito’y nilalapatan ng tugtugin, karaniwang maikli at
punung-puno ng pagsasamo sa isang sinisinta.

h. Panubong - ito’y isang mahabang tula ng pagpaparangal o paghahandog sa isang

taong nagdaraos ng kaarawan o kung kapistahan o kung mayroong pinararangalang
panauhin.

C. Tulang Pandulaan o Pantanghalan (Dramatic Poetry)

Naglalarawan ito ng madudulang pangyayari na halos katulad ng nagaganap sa tunay

na buhay at ang layunin nito ay upang itanghal.

Uri ng Tulang Pandulaan

a. Comedia o Moro-moro - ito ay isang adaptasyon mula sa dula sa Europa na comedia

de capa y espada.. Ang Moro-moro ay natatangi sapagkat walang ibang bansa na
nakaisip at nakapagsagawa ng nasabing palabas na katulad ng sa Pilipinas. Ang
Pilipinas lamang ang nawili sa paggawa ng moro-moro na ang obrang ito ay tuluyan
nang itinuring na kasama sa buhay ng mga Pilipino sa halos dalawang siglo. Ang
moro-moro ay pinaniniwalaang nagugat mula sa sagupaan sa pagitan ng mga

8| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Kristiyano at Muslim. Ang makasaysayang laban na ito ay nagsimula noong ika-16 na

siglo nang ang mga Kristiyanong Malay, mga Pilipino sa Luzon at Visayas ay sumama
sa pakikidigma ng mga Espanyol laban sa Pilipinong Muslim na nasa Timog.

b. Zarzuela - isang anyo ng dulang musikal na unang umunlad sa Espanya noong ika-17
siglo. Binubuo ito ng mga pagsasalaysay na sinamahan ng mga sayaw at tugtugin, at
may paksang mitolohikal at kabayanihan. Ito ay binubuo ng isa hanggang limang
yugto, hinggil sa mga kwento ng pag-ibig at suliraning pamilya, at tinatampukan ng
mga awit at sayaw. Tinatawag din itong dulang hinonihan, dulang inawitan, drama-
liriko, at opereta.

c. Senakulo - ay tradisyonal na pagsasadula ng mga pangyayari hinggil sa mga dinanas

ni Hesukristo bago at pagkaraang ipako siya sa kruz. Hango ang nasabing tradisyon sa
Bibliya at iba pang tekstong apokripa. Kadalasang ginaganap ito sa lansangan o kaya’y
sa bakuran ng simbahan.

d. Tibag – itinatanghal tuwingbuwan ng Mayo. Ang mga tauhan ay sina Reyna Elena at
ang anak na si Constantino. Hinahanap nila ang krus na pinagpakuan kay Hesus na
matatagpuan lamang sa ilalim ng templo ni Venus sa kaharian ng isang Sultang
Muslim. Kinakailangan
pa munang magkaroon ng labanan ang mga moro at Kristiyano bago matibag
ang templo para makuha ang krus. Ang pagbabalik sa Roma ng mag-ina,
kasama ang mga bihag ang nagging ugat ng tradisyon sa sa Santa Cruzan.

e. Panunuluyan – ito ay isang dulang patulang nagpapakita ng paghahanapng

matutuluyan nina Birheng Maria at Jose para doon isilang ang sanggol na si Jesus.

D. Tulang Patnigan (Joustic Poetry)

Isang uri ng pagtatalong patula na kinapapalooban ng matalinong pangangatwiran,

talas ng pag-iisip at lalim ng diwa.

Uri ng Tulang Patnigan

a. Duplo - ito ay isang larong patula nakaraniwang masasaksihan sa mg baryo lalo na sa

paglalamay sa patay. Kawili-wiling pakinggan sa dahilang
ito’y paligsahan sa pangangatwiran sa patulang pamamaraan.

9| PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

b. Balagtasan – ito’y galing sa salitang “Balagtas” na bahagi ng pangalan ni Francisco

Baltazar. Ito’y tagisan ng talino sa pamamagitan ng katwiran sa pamamaraang patula.

c. Karagatan – ang nilalaman nito ay tungkol sa isang singsing na sadyang inihulog ng

prinsesa sa dagat sa hangarin niyang mapangasawa ang kasintahang mahirap.
Nagksaroon ng patalastas sa nasasakupang kaharian na kung sinuman ang makakakuha
ng singsing ng prinsea ay papakasalan niya.

Iba Pang Uri ng Tula

1. Karaniwang anyo – tulang may sinusunod na sukat at tugma. Karaniwang iisang sukat at
iisang tugmaan ang sinusunod sa buong tula.

Halimbawa:

KABAYANIHAN
Lope K. Santos

Ang kahulugan mo’y/isang paglilingkod

Na walang paupa/sa hirap at pagod
Minsang sa anyaya,/minsang kusang-loob
Pag-ibig sa kapwa/ang lagi mong diyos

Natatalastas mo/sa iyong

pananim Iba ang aani’t/iba ang
kakain
Datapwat sa iyo’y/ligaya na’t aliw
Ang magpakasakit/nang sa iba dahil

Pawis, yaman, dunong,/lakas, dugo, buhay

Pinupuhunan mo/at iniaalay
Kapagka ibig mong/sa
kaalipinan Ay makatubos
ka/ng aliping bayan.

Sa tulong mo’y naging/maalwan ang dukha,

Sa turo mo’y naging/mulat ang tulala
Tapang mo’y sa duwag/naging halimbawa

10 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Ang kamatayan mo/ay buhay ng madla

2. Malayang Taludturan – tulang malaya sa sukat at tugma lamang. Hindi na
binibilang ang pantig sa bawat linya at hindi na kailangang may tugmaan
subalit nagtataglay parin ito ng iba pang sangkap ng tula.

Halimbawa:

Ang Kubrador
Rosario Torres-Yu

May kakatok sa pinto, “sino yan?” paungol

Nagtanong sa loob. “ito ho’y kubrador.”
Wala nang tumugon…

Inulit ang katok hanggang sa pinto’y

Marahang mabuksan… anang tinig “tuloy”
Nasok ang kubrador ngunit napaigtad,
Umurong na mandi’y natuka ng ahas:
Ang mata’y lumundag
Ang tangang resibo’y sa sahig
nalaglagSiya’y sinalubong ng babaeng
hubad.

3. Tanaga – maikling tulang binubuo ng apat na linya at bawat taludtod ay may sukat na
pipituhing pantig. Karaniwan itong nagtataglay ng gintong aral. Ang sinaunang anyo ng
Tanaga ay may tugmaang isahan (a-a-a-a) ngunit sa kasalukuyan ay ginnagamit na rin ang
tugmaang a-b-b-a, ab-a-b, at a-a-b-b. Sa limitadong sukat ay dapat ganap na naipahayag ng
makata ang kanyang mensahe gamit ang talinhaga.

Halimbawa:

TANAGA Palay Tag-init (Ildefenso Santos)

May pito itong pantig Palay siyang matino Alipatong lumapag

Sa bawat taludturan, Nang humangi’y yumuko Sa lupa’y nagkabitak
Apat naman ang linya Ngunit muling tumayo Sa kahoy naglugayak
Tawag diya’y tanaga. Nagkabunga ng ginto. Sa puso’y naglagablab.

11 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Kapatid (Jose Villa Panganiban) Diploma (Imelda R. Cabigao)

Tulisan kahit saan Papel na puting-puti

Magnanakaw saan man Walang sulat ni munti
Kasama’t kasamahan Gayon din kung sakali
Ng mamamayang banal. Ang utak mong di mawari.

4. Dalit - binubuo ito ng apat na taludtod at ang bawat taludtod ay may walong pantig.

Halimbawa:

Silang mga kumakayod

Sa syudad ng mga uod,
Pawiin kanilang pagod
Ibigay tamang pasahod.
5. Diona - binubuo ito ng tatlong taludtod na may tigpipitong pantig. Iisa ang tugmaan sa
sinaunang diona ngunit dahil sa mga pag-eeksperimento, ginagamit na rin ang salitan,
sunuran, at inipitang tugmaan. Iba-iba rin ngayon ang paksa ng diona.

Halimbawa:

Ang maton,
nakaidlip At hilik
pa nang hilik Sa
higaang masikip.

6. Cinquian - tulang nauso sa Amerika noong 1900. Ito’y binubuo ng 22 pantig at nahahati sa
limang taludtod taludtod na nang maglaon na’y nagkaroon ng iba-ibang istruktura:
Istruktura 1: Halimbawa:

Unang Linya: dalawang pantig Unang Linya: Ako

Ikalawang Linya: apat na pantig Ikalawang Linya: Pilipino
Ikatlong Linya: anim na pantig Ikatlong Linya: Makabayan ako
Ikaapat na Linya: walong pantig Ikaapat na Linya: Kabayanihan sulong ko
Ikalimang Linya: dalawang pantig Ikalimang Linya: Ikaw?
-nmbbendalan

Istruktura 2:

12 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 ARALIN
MGAURIAT SANGKAP
NG TULA
4

Unang Linya: isang salita- paksa

Ikalawang Linya: dalawang salita- pang-uri
Ikatlong Linya: tatlong salita- pandiwa
Ikaapat na Linya: apat na salita- pagpapahayag ng damdamin
Ikalimang Linya: isang salita- katumbas ng paksa

Halimbawa:

Unang Linya: Guro

Ikalawang Linya: mapagmahal, mapag-aruga
Ikatlong Linya: nagtuturo, kumakalinga, gumagabay
Ikaapat na Linya: ang pagtulong ay walang hanggan
Ikalimang Linya: Bayani
-nmbbendalan

Istruktura 3:

Unang Linya: Bagay/Tao/Lugar

Ikalawang Linya: tatlong pang-uri para sa paksa
Ikatlong Linya: tatlong pandiwa para sa paksa
Ikaapat na Linya: isang parila o pangungusap para sa paksa
Ikalimang Linya: isang salita para sa paksa

Halimbawa:

Unang Linya: Kadete

Ikalawang Linya: matapang, magiting, makabayan
Ikatlong Linya: nag-aaral, nagpapakasipag, nagsasakripisyo
Ikaapat na Linya: inialay ang buhay sa bayan
Ikalimang Linya: Sundalo
-nmbbendalan

13 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 MGAURIAT SANGKAP
ARALIN
NG TULA
7. Haiku – tulang maikli ngunit nagtataglay ng masaklaw at matalinhagang
4
kahulugan. Nagmula ito sa mga Hapones. Binubuo ito ng 17 pantig na
nahahati sa tatlong taludtod. Karaniwan ay may istrukturang 5-7-5 pantig ang taludturan.
Maliban sa istruktura, ang haiku ay nagtataglay din ng iba pang katangian tulad ng sansaglit
na napaparam, imahe, at kaisahan ng salungatan (fleeting moment, imaginary, and unity and
contrast).

Halimbawa:

Walang Klase Mangmang Araw ng Kalayaan

Sabado, umaga Sa mata’y dilim Sigawan, bukirin

Ang mga batang kalye At hindi po liwanag Bakasyon, parade
Ay maaga Ang tumatabing talumpatian

Ayon sa Kayarian

1. Matanda o Makalumang Tula – binubuo ang tulang ito ng mga taludtod na may sukat at
tugma. Ito ang pamamaraang ginagamit ng mga kilalang makatang Tagalog.

2. Malayang Taludturan o Free Verse – nabibilang ditto ang tulang walang sukat at walang
tugma. Isa itong paghihimagsik sa “makipot” nabakod ng matandang panulaan.

3. Tula sa Tuluyan – ang tula ay tunay na tuluyan o prosa ngunit ang diwang nakapaloob ay
masagisag. Maiikli at matayutay ang ginagamit na pananalita gaya rin ng isang tunay na tula.

4. Di-tugmaang Tula – nagtataglay ang tulang ito ng sukat subalit walang tugma. Hindi ito
gaanong gamitin sa ating lipunan.
Ayon sa Layon

1. Mapaglarawan – naglalarawan ng pagpapahalaga o pagkamuhi ng makata o may-akda sa isang

kalagayan, pook o pangyayari.

2. Mapagpanuto – namamatnubay, nagtuturo o nagpapayo ng isang aral sa pamamagitan ng

taludtod.

3. Mapang-aliw – nagbibigay-aliw o lumilibang sa mga mambabasa. Maaaring ito ay nagpapatawa,

nanunudyo o isang masagisag na palaisipan.

4. Mapang-uroy – nangungutya ito o namumuna ng mga kamalian o kasamaan ng isang bagay, ng

kahangalan ng isang tao at mga pagkalulong sa isang hindi magandang bagay.

Ayon sa Pamamaraan

1. Masagisag – gumagamit ang makata ng mga simbolo o pahiwatig sa pagpapakahulugan ng

kanyang akda.
2. Imahistiko – ipinapahayag ng makata ang kanyang kaisipan at damdamin sa paggamit ng mga
imahen at larawang-diwa.

3. Makatotohanan – tinutukoy ng makata ang kalagayan ng tunay na buhay sa daigdig o ng

nakikita ng ating dalawang mata.

14 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 MGAURIAT SANGKAP
ARALIN
NG TULA
4. Makabaghan/Surealistiko – ang makata’y gumagamit ng mga pangitain at
4
galaw ng isang isipang nahihibang at wala sa wastong kamalayan.
Ayon sa Bisa

1. Madamdamin – ang makata ay tumutukoy sa mararangal na damdaming gamit ang tula.

Inilalarawan niya ang isang masining na kagandahan.

2. Mabulaybulay – matimpi o pigil ang damdaming inilalahad ng makata at umaalinsunod sa

pagbubulaybulay o repleksyon ng isang bukas na isipan.

Ayon sa Kaukulan

1. Mabigat – mataas ang uri. Mabigat ang tema at diwa. Ito ay isang mataas na uri ng panitikan.

2. Pampagkakataon o Pang-okasyon – mga tulang pambigkasan na ginagamit sa koronasyon,

luksang lamayan, mga kaarawan at mga pagdiriwang ng bayani at araw ng pangilin.

3. Magaan – hindi gaanong mataas ang uri. Madaling isipin at karaniwan sa mga bugtungan at
tulang pambata.

PAKSA 2: MGA SANGKAP NG TULA

1. Tugma

Ang tugma ay tunog sa dulo ng taludtod ng tula na kahimig ng dulo ng mga iba pang
taludtod sa loob ng isang estropa. Gaya ng kinaugalian, ang malumay ay sa malumay, ang
malumi ay sa malumi, ang mabilis ay sa mabilis at ang maragsa ay sa maragsa. May tugmang
tinatawag na karaniwan (ordinary) at mayroon naming tugmang ganap (perfect) sa tulang
Tagalog.

 Sa tugmang karaniwan ang mga taludtod ay nagtapos sa mga tunog na makakahawig at

magkakaiba ang tuldik ng mga huling pantig.

At sa durungawan ikaw ay nanungaw,

At sumusul-sulyap sa dakong karimlan; Nagmasid-
masid pa’t saka mo inusal,
Sino kaya siya… Siya kaya’y nasaan?
-“Maging Sino Ka Man!”

 Sa tugmang ganap ang mga taludtod ay nagtatapos sa magkakatulad na tunog at tuldik.

Pilipinas bayan ko, tanggapin itong tagubilin,

Na sa aking paglisan at kahilingang hihilingin;
Sa bayan ko ay ilaan, manawari’y kandilihin,
Isapuso’t isaisip balang araw pagyamanin.
-Mula sa tulang “Ang bayan ko’y Pilipinas”
2. Sukat

Sa tula, ang isang taludtod ay isang tudling ng mga salitang may sukat at may indayog.
Ayon kay Gener, (1965) “ang sukat ay bilang ng pantig sa loob ng isang hati o bahagi ng isang
pangungusap. Ito ay sinasabing tagal o bilang ng bagsak ng tunog sa diin o bigkas ng mga salita
sa taludtod.

15 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 MGAURIAT SANGKAP
ARALIN
NG TULA
Ang Serura
4
Ang sesura ay katutubong tigil sa pagbigkas sa dulong pantig na isang pangkat na ang
mga salitang may iba’t ibang pantig sa loob ng isang taludtod. Masasabi paring ang sesura ay
bahagyang pagtigil (light pause) sa gitnang bahagi ng taludtod na may bilang na lalabindalawa at
labingwalong pantig sa loob ng isang taludtod.

3. Ang Estropa o Saknong

Ang estropa o saknong ng tula ay kalipunan ng mga taludtod na karaniwang

magkakatugma at nagpapahayag ng isang kaisipan o bahagi ng paksang tinataglay ng buong tula.
Narito ang pagpapakilala ni Lamberto Ma. Gabriel ukol dito.

 Kopla (Couplet) – tawag sa estropang may dalawang taludtod.

“Bakit ako’y ibong binuhay pang muli

Kung sa iyong palad ay kikitiling dagli.”
(C.M. Vega, “Sa Tagpuan ng Araw at Gabi”)
 Terseto (Tercet) – tawag sa estropang may tatlong taludtod.

“Aninong maitim sa mukha ng araw,

Tabing na pansangga sa ngiti ng buhay, -
Palagay ko’y ganyan pag may kakulangan.
(J.V. Panganiban, “Kaoloban”)
 Kwarteto (Quatrain) – tawag sa estropang may apat na taludtod.

“Sa yungib sa yao’y ibigkong ibalik

Ang hubad nab akas nang ako’y umalis,
Sa yungib na yao’y ibig kong isilid
Ang sugat-sugatang yabag ng daigdig!”
(C.C. Marquez, Jr., “Sa Yungib Na yaon”)
 Kinteto (Quintet) – may mga estropang lilimahing taludtod.

“Ikaw ba ay ano?
Ikaw ba’y ag-ibig.
Halamang ligaya ng tigang na dibdib?
Bakit nang nupling ka sa puso kong sabik,
Ang mga ugat mo’y may pighating hatid?” (A.I.
Dizon, “Ikaw Ba’y Ano?”)  Senteto (Sestet) – ang
tawag sa may anim na taludtod.

“Hindi na mabilang
Sa buhok ang uban…
Sa pisngi’t sa noo ay nakabalatay
Ang guhit na tanda ng pinagdanasan…
Limampu’t tatlo na ang kapanahunang
Lumipas sa kanya, sapul nang isinilang.
(P.A. Dionisio, “Panibugho”)
4. Paksa o Kaisipang Taglay ng Tula – mga nabubuong kaalaman, mensahe, pananaw at
saloobin nito.

5. Talinhaga

Magandang basahin ang tulang di tiyakang tumutukoy sa bagay na binabanggit. Ito ay

isang sangkap ng tula na may kinalaman sa natatagong kahulugan ng tula. Higit na mabuti at

16 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO
 MGAURIAT SANGKAP
ARALIN
NG TULA
mabisa kung ang mga salitang ito ay ihahayag sa iba’t ibang uri ng talinghaga.
4
Sa panulaang Filipino, pinakagamitin na ang pagtutulad (methaopp), pagsasatao
(personification), at eksaherasyon (hyperbole).

6. Imahen o Larawang Diwa (Imagery)

Tumutukoy sa mga salitang kapag binanggit sa tula ay nag-iiwan ng malinaw at tiyak na

larawan sa isipan ng mambabasa. Ang mga salitang ito ang magpapaalas sa panlasa, pang-amoy,
paningin at iba pang persepyon ng mambabasa.

7. Aliw-iw

Ang aliw-iw ay isang katangian ng galaw kung ito’y tinataningan, at iyan ay mapapansin
sa sining ng pagsayaw, pag-awit, musika at panulaan. Ang tula ay isinaayos sa paraang
maaliwiw. May aliw-iw ang tula kapag ang mga tunog ay nahahati sa pare-parehong patlang. Sa
tulang Tagalog, ang aliw-iw ay binubuo ng mga tulang may pare-parehong bilang ng pantig.

Tatlo ang ginagampanan ng aliw-iw ayon kay Alden:

1. Nagbibigay lugod. Layunin ng lahat ng sining ay magpahayag ng kariktan at ang tula
ay hindi naiiba riyan. Ang bias at aliw-iw sa taynga ay gaya rin ng bias sa kagandahan
ng mata.
2. Nagpapahayag ng damdamin. Ang paggamt ng aliw-iw sa pagpapahayag ng
damdamin ay kasintanda ng sangkatauhan. Ang mga batang bagong nagkakaisip, mga
taong mababangis, mga taong nababaliw at ang lahat ng namamasdang gumagamit sa
parang umuugoy sa katawan na kung hindi man sumasayaw ay kapansin-pansin
naman ang aliw-iw o indayog. Sinabi ni Wordsworth na ang aliw-iw ay gumigising
ng damdamin at nagpapaluwag ng dibdib.
3. Nagpapaningning sa karanasan sa tulong ng guniguni. Sinabi ni Papini ang anya’y
nakakahambing ng paglalang sa daigdig ang gawain ng makata ang mga karaniwang
ipinahahayag sa prosa ay lagut-lagot na aliw-iw at sa mga pangungusap na kug
minsa’y alun-alon, marahas at pauntul-untol ay nadaramtan ng makata ng marikit ng
aliw-iw at sa tulong ng guni-guni ay naililipad ang mga yaon sa kaitaasan.

8. Tono

Ito ang damdaming nakapaloob sa tula. Ang tula ay kinapapalooban ng iba’t ibang
damdamin tulad ng kalungkutan, kasiyahan, galit, pag-aalala at iba pa. ang tula ay maaari rin
naming nangangaral, nanghihikayat, nang-aalis, o nagtuturo.

9. Persona

Ang persona ang nagsasalita sa loob ng tula o teksto. Maaaring ang persona at ang makata
ay iisa. Ngunit hindi laging iisa ang persona at makata. Maaaring babae ang persona ngunit lalaki
naman ang makata. Maaaring daga o pusa ang persona, ngunit isang bata ang makata. Maaaring
maging persona ang isang buhay na nilalang o kaya’y isang bagay na walang buhay.

17 | PANITIKAN NG REHIYON | OMSC Sablayan Campus

Ikalawang Semestre | Taong Panuruan 2020-2021
Instructor: JUDE PATRICK F. ACIERTO