PAng Retorika at Mabisang Pagpapahayag
Kahulugan ng Retorika-
 Isang mahalagang karunungan ng
pagpapahayag na tumutukoy sa sining ng
maganda at kaakit-akit na pagsusulat at
pagsasalita
 Ito ay pag-aaral upang magkaroon ng
kasiningan at kahusayan ang isang indibidwal
sa pagpili ng mga salitang gagamitin sa
kanyang pagsulat o pagsasalita
 Ang retorika ay sining ng mabisang
pagpapahayag.
 Masining ang pahayag kung ang daloy
ng mga pangungusap ay mabisa,
malinaw, kaakit-akit, tiyak, at epektibo.
 Sangkap ang tamang gramatika/balarila,
angkop na mga salita/leksikon at wastong
panuntunan/tuntunin ng wika na ginamit sa
pagpapahayag, pasulat o pasalita.
Plato
 Ang retorika ay sining ng pagwawagi ng
kaluluwa sa pamamagitan ng diskors/dikurso.
Cicero
 Ang retorika ay isang mataas na sining na
binubuo ng: invention (invention); dispositio
(argument); elocutio (style); memorya
(memory); at pronunciation (delivery).
Quintillan
 Ang retorika ay ang sining ng pagpapahayag
nang mahusay.
– Richard Whately 1800
 Ang retorika ay isang pampublikong
komunikasyon kung saan ang gumagamit at
nakaiintindi nito ay nagkakamit ng
resulta. \
- Francis Bacon
 Ang retorika ay aplikasyon ng rason sa
imahinasyon at pagpapatuloy ng “will”.
- Kenneth Burke
 Ang retorika ay nakaugat sa essensyal na
fanksyon ng wika - na realistiko at patuloy; ito
ay paggamit ng wika bilang simbolong
nagpapakilos sa tao natumutugon sa mga
simbolo. Kung saan may panghihikayat,
naroon ang retorika; at kung saan may
retorika, mayroong kahulugan.
Sonja at Karen
 Ang retorika ay aksyon na nagagawa ng tao
kapag gumagamit ng simbolo sa pakikipag-
usap sa isa’t isa.
Bazerman Charles
 Ito ay pag-aaral kung paano ginagamit ng tao
ang wika at ibang simbolo upang matamo ang
kanilang goal at maisagawa ang kanilang mga
pantaong gawain. Isang praktikal na pag-aaral.

Andrea Lunsford
 Ang retorika ay sining, pagsasanay at pag-aaral
ng pantaong komunikasyon.
Hill, A.S.
 Ang retorika ay sining ng mahusay na
komunikasyon gamit ang wika.
RETORIKA BILANG ISANG SINING
Kooperatibong Sining
- ito ay ginagawa para sa iba (reaksyon)
Pantaong Sining
- wika ang midyum ng retorika at ekslusibong
pag-aari ng tao
Temporal na Sining
- ang retorika ay nakabatay sa panahon
- ito ay naiimpluwensyahan ng kasalukuyang
panahon
Limitadong Sining
- sa imahinasyon ay walang limitasyon ang
retorika
- sa realidad ay limitado ang kayang gawin nito
May-kabiguang sining
- hindi lahat ng tao ay nagtatagumpay sa
paggamit ng retorika
Mga Gampanin ng Retorika
1. Nagbibigay-daan sa Komunikasyon
2. Nagugulo ang isipan / Naitutuon ang atensyon sa
ibang bagay
3. Nagpapalawak ng Pananaw
4. Nagbibigay-ngalan
5. Nagbibigay kapangyarihan
  Ang retorika ay isang salitang Griyegong
rhetor –tagapagasalita sa publiko (Badayos, et
al., 2007)
 Ang retorika ay displinang nakatuon sa pag-
aaral ng lahat ng mga paraang ginagamit ng
mga tao upang makimpluwensya sa pag-iisip
at gawi ng iba sa paamagitan ng istrtedyik na
paggamit ng mga simbolo. (Doughlas Ehniger).
 Ang retorika ay instrumental sa paggamit ng
wika.
 Ang retorika ay proseso ng paggamit ng wika
upang mag-organisa ng karanasan at
maikomunika iyon sa iba.
 Ang retorika ay proseso ng paggamit ng wika
upang mag-organisa ng karanasan at
maikomunika iyon sa iba. Ito ay isa ring pag-
aaral ng paraan ng paggamit ng wika ng tao sa
pag-oorganisa at pagkokomunika ng
karanasan. (C.H. Knoblauch)
 Ang retorika ay isang estratedyik na paggamit
ng komunikasyon, pasalita o pasulat, upang
makamit ang mga tiyak na Layunin. (The Art of
Rhetorical Criticism)
Kasaysayan ng retorika
 Sinasabi din na nagsimula ang retorika bilang
sistema ng pakikipagtalo sa Syracuse, Sicily
noong ika-limang siglo bago dumating si Cristo
 Si Corax na taga Sicily, ang nagpanukala sa
mga tuntunin ng paglalahad ng kanilang
argumento. Ayon sa kanya, upang makuha ang
simpatiya ng mga nakikinig kailangan ang
maayos at sistematikong pagpapahayag ng
mga katwiran.
Corax
 Kailangang maturuan ang tao na maipagtanggol
ang kanyang pag-angkin (claim) sa lupain kaya
nagtayo siya ng isang paaralan.
 Nagturo ng public speaking
Tisias
 Nagamit din ang retorika sa panlilisya o
panlilinlang sa katotohanan (to deceive).
 Estudyante ni Corax na nakalaban niya sa
hukuman
 Samakatuwid, ang kagalingan sa
pangangatwiran ay nagpapakita ng talas ng
isip at angking talino ng tao. Sumasalamin din
ito sa kanyang natamong karunungan na
matagal na pinanday ng panahon sa pagdukal
niya ng katotohanan.
Pahapyaw na kasaysayan:
Klasikal na retorika
• Ang elokwens na pinamalas nina Nestor at
Odysseus sa Iliad ay naging dahilan upang
kilalanin si Homer ng maraming Griyego bilang
ama ng oratoryo.
• Ang pagkatatag ng mga demokratikong
institusyon sa Athens noong 50 BC ay
nagtakda sa lahat ng mamayan ng
pangangailangan ng serbisyong publiko. Mula
noon naging esensyal na pangangailangan na
rin ang oratoryo, kaya isang pangkat ng mga
guro ang nakilala. Tinawag silang Sophist.
Klasikal na retorika
• Protagoras – nagsagawa ng isang pag-aaral sa
wika at nagturo sa kanyang mga mag-aaral
kung paanong ang mga mahihinang
argumento ay magagawang malakas sa isang
pahayag o tgalakayan.
• Corax ng Syracuse – na noong ikalimang siglo
ay nagsabing ang retorika ay artificer o
persuasion at umakda ng unang hanbuk
hinggil sa sining ng retorika.
• Tisias ng Syracuse – isang mag-aaral ni Corax
• Gorgias ng Leontini at Thrasymachus ng
Chalcedon – nagpunta at nagturo sa Athens.
• Antiphon - una na itinuturing na Ten Attic
Orators, ang kauna- unahang nagsanib ng
teorya at praktika ng retorika.
• Isocrates – ang dakilang oratoryo ng ikaapat
na siglo BC, ang nagpalawak ng sining ng
retorika upang maging isang pag-aaral ng
kultura at isang pilosopiya na may layuning
praktikal.
• Plato – tinutulan ang teknikal na pagdulog sa
retorika.
- binigyang diin ang panghihikayat kaysa sa
katotohanan sa akda niyang Gorgias at tinalakay nya
ang mga simulaing bumubuo sa esensya ng retorika.
Aristotle – itinuring niya na ang retorika bilang
counterpart o sister art ng lohika.
Cicero at Quintillan - dakilang maestro ng retorikal at
praktikal na retorika
RETORIKA SA GITNANG PANAHON/ MIDYIBAL AT
RENASIMYENTO
• Ang retorika ay isang sabdyek ng trivuum o
tatlong sabdyek na preliminary ng pitong
liberal na sining sa mga unibersidad kasama
ang grammar at lohika.
• Matianus Capella, Flavius Magnus Aurelius
Cassiodorus, at San Isidore ng Seville – mga
pangunahin midyibal na awtoridad sa retorika.
• Retorika – nakasumpong sa praktika na
aplikasyon na tinatawag na tatlong artes:
paggawa ng pagsulat, pagsesermon at
paglikha ng tula.
• Sa panahong renasimyento (ika14-17 siglo)
ang pag-aaral ng retorika ay muling ibinatay sa
mga akda ng klasikal na manunulat tulad nina
Aristotle, Cicero at Quintillan.
• Noong ika-16 na siglo, nakilala sina Pierre de
Courcelles at Andre de Tonquelen – Pranses.
• Itinakdang sabyek sa kolehiyo at unibersidad.

Modernong Retorika
• Ika-18 siglo nabawasan ang importansya ng
retorika,bagama’t teoretika na aspeto lamang
at hindi sa praktikal.
• Ilan lamang ang kaugnay sa akdang naging
popular Lectures on Rhetoric (1783) ni Hugh
Blair, Philosophy of Rhetoric (1776) ni George
Campbell at Rhetoric (1828) ni Richard
Whately.
• Sa unang hati ng ika-20 siglo, nagkaroon ng
muling pagsilang ng pormal na retorika bunga
ng pagganyak ng mga eksponent ng
semantics, isang agham ng linggwistika.
• L.A. Richards, Kenneth Duva Burke, John
Crowe Ramson- mga edukador at pilosopong
nakagawa ng mga mahahalagang kontribusyon
sa pag-aaral ng retorika.
Kahalagahan ng retorika
Sa pasalitang pagpapahayag
1. Pagsasaliksik na nagdudulot ng paglawak ng
kanyang kabatiran at nagpapaunlad ng
kanyang isipan
2. Walang nararamdamang kabagutan ang
tagapakinig dahil napupukaw ang kanilang
interes/kawilihan dulot ng kasiningan sa
pagpapahayag.
3. Pinag-iisip ang tagapakinig.
4. 4. Nagiging maharaya, mabulaklak ang
pananalita dahil napipili at napag-aaralan ang
mga salitang gagamitin.
5. 5. Nalalantad ang talino at kagalingan ng
tagapagsalita ang pagiging malikhain niya
bilang mambibigkas.
6. 6. Isang maganda at malusog na ehersisyo ng
utak ang nagagawa ng tagapagsalita.
Sa pasulat na pagpapahayag
1. Nakapagbabasa ng maraming artikulo na
makukuhanan ng ideya at informasyon.
2. Napaghuhusay ang kakayahan sa pagsulat.
3. Nakakapaglakbay ang diwa at nagiging
sensitibo sa pag obserba ng paligid.
4. Nakikipagpalitan ng kaisipan sa iba.
5. Nakakapangalap ng informasyon na naiimbak
sa isipan at nagagamit sa pagsulat.
6. Nakakapagkritik ng mga sulatin at nagagamit
na modelo ang mga piyesa at obrang nabasa.
Katangian ng masining na pahayag
1. Taglay ang kalinawan sa diwa ng isinulat o
ipinahayag sa tulong ng mga angkop at piling
salita.
2. Tamang gramatika ay nasunod o nagamit.
3. Ramdam ng tagabasa o tagapakinig ang
sabstans ng pahayag.
4. Kawili-wili ang sinasabi o ipinahahayag,
walang pagkabagot, kapana-panabik at
maririkit ang pananalita, at may lalim ang
talinghaga.
5. Naiiba ang istilo sa iba pang panulat.
Ethos, logos at pathos
Para kay Aristotle, ang retorika ay isang pantaong
sining (human art) o iskil (techne). Isang paraan o
sining sa pagsasalita, isang diskoberi na nagbibigay ng
emphasis sa lohikal/ rason / katwiran (logos) na
pinroproseso (istilo at deliveri) kakambal ang
emosyonal (pathos) at ang pagtingin sa karakter
(ethos) ng tagapagsalita.
Ethos
• Kung paanong ang “karakter”o “kredibilidad”
ng tagapagsalita ay nakaiimpluwensya sa
tagapakinig para ikunsidera na kapani-
paniwala ang kanyang sinasabi.
Pathos
• Ang paggamit ng emosyon ng tagapagsalita
upang mahikayat ang tagapakinig na mabago
ang kanilang desisyon. Nagagawa ito sa
pamamagitan ng paggamit ng metapora,
amplifikasyon ng boses, pagkekwento at
pagrerepresenta ng paksa na nang-aakit ng
damdamin ng kausap.
• Nagagawa rin ito sa pamamagitan ng
paggamit ng tinig, salita, kilos na naayon sa
hinihingi ng pagkakataon. Sa pagbigkas (baba,
taas ng tono), at pagpili ng salita (empatik) at
paghamon (challenge).
Logos
• Paggamit ng katwiran/ rason (induktibo,
deduktibo) upang bumuo ng mga argumento
• Maaaring maipakita sa paggamit ng istatistiks,
matematika, lohika, at objektiviti.
Induktibo at deduktibo
• Nagsisimula sa maliliit na informasyon
hanggang marating ang kongklusyon.
• Nagsisimula sa panlahat na pahayag at mula
rito ay kumukuha ng ispesipikong pahayag.
3 genre ng retorika
1. Forensic – judisyal o panghukuman
2. Deliberative – political
3. Epideictic – (seremonyal) konsern ang
pagpaparangal, pagtugis, pagtuligsa o
pagpaparatang, pagpapakita ng value
PAGBUO NG MGA SALITA 1. UNLAPI
KAYARIAN NG SALITA •Nasa unahan ng salitang ugat
1. Kataga •Halimbawa: pantulog, manggagamot, pag-ibig,
•Iisang pantig umawit
•Walang tiyak na kahulugan kung nag-iisa ngunit 2. GITLAPI
nagkakaroon ng saysay kapag napapasama sa ibang •Nasa gitna
salita •Halimbawa: binasa, lumakas
3. HULAPI
•Nasa dulo
•Halimbawa: basahin, batiin, bantayan, basahan
IBA PANG PANLAPI
1. Kabilaan – may panlapi sa unahan at hulihan
2. Salitang ugat Halimbawa: kabutihan, parusahan
•Binubuo ng dalawang pantig lamang, bagaman
mayroon ding tatlong pantig.
HALIMBAWA: 2. Laguhan – may panlapi sa unahan, gitna at
•Bahay, aklat, isda huli
•Dalawa, balita, salita Halimbawa: Kabinataan, magdinuguan
3. Inuulit PAGLIKHA NG MGA SALITA
•Maaring ulitin ang pantig, ugat, kataga, o ang buong •Nabubuo ang isang salita nang walang pinaghanguan
salita ngunit nagiging palasak sa pana-panahon.
PANTIG HALIMBAWA
•Kamusmusan, sasakyan •Atik •Patok •Tsibog •Datung
•Bali-balita, dala-dalawa PAGHAHALO
•Bakbak, hanghang •Dalawa o higit pang pinaikling salita ang pinaghahalo
UGAT upang bumuo ng isa pang salitang nagtataglay ng
•Isa-isa, bagay-bagay, buhay-buhay, agad-agad pinaghalong lahat ng mga salitang pinaghanguan ng
BUONG SALITANG MAY PANG-ANGKOP mga pinaikling anyo.
- Magandang-maganda, HALIMBAWA
- Matamis na matamis •Tapsilog •Altanghap •Tulawit •Punlay
- Tawa nang tawa PAGGAMIT NG CONTEXTUAL CLUE
4. Tambalan •Mga salitang hindi agad makukuha ang kahulugan
•Binubuo ng dalawang salitang magkaiba na hanggat hindi ginagamit sa isang kaisipan.
pinagsama HALIMBAWA
•Malatambalan at ganap na tambalan •Bata
MALATAMBALAN •Musmos (child)
•Ang dating kahulugan ng mga salita ay hindi •Tauhan (personnel)
nawawala at ginagamitan ito ng gitling •Kasintahan (sweetheart)
HALIMBAWA: •Murang gulang (underage)
•Buhay-prinsesa PANGHIHIRAM NG SALITA
•Bahay-kubo •Sa Kastila
•Bantay-salakay Ventana – bintana
GANAP NA TAMBALAN Pizzara – pisara
•Ang pinagsamang salita ay dala pa rin ang sariling Cuchillo – kutsilyo
kahulugan ngunit nagkakaroon ng pangatlong Chinelas – tsinelas
kahulugan; walang gitling •Ingles
HALIMBAWA: Reporter – reporter
•Gantimpala Nurse – nars
•Bahaghari Technical – teknikal
•Buntunghininga Development – debelopment
5. Maylapi SALITANG BANYAGA
•Pagsasama ng salitang ugat at ng panlapi (unlapi, •Xerox •Video •CD/ DVD •X-ray
gitlapi, hulapi)
EPEKTIBONG SALITA
1. KONGKRETO
• Mga bagay na ginagamitan ng ating pandama
• Nakikita, naririnig, nararamdaman,
nalalasahan o naaamoy
• Ang kahulugan ng salita ay hindi nagbabago
2. ISPESIPIK
• Tumutukoy sa isang tiyak na ngalan ng tao,
bagay, lugar, pangyayari at iba pa
3. ABSTRAKTO
• Tumutukoy sa mga ideya o konsepto na hindi
nahahawakan
• Nagbibigay ang mga ito ng mental na imahe,
simbolismo at kahulugan sa pangungusap
KAHULUGANG TEKSTWAL
• Literal na kahulugan
• Kahulugan sa diksyunaryo
• Tinatawag ding leksikograpik o denotasyon
KAHULUGANG KONTEKSTWAL
• Di-direktang kahulugan
• Maaaring pahiwatig lamang
• Tinatawag ding kahulugang konotasyon