Tool Kijkwijzer W&T

Met deze tool ga je in je school na welk type Wetenschap- en Technologie (W&T) Onderwijs er
gerealiseerd wordt in de onder- midden- en bovenbouw. Strookt dit met de visie van het team?
Naar aanleiding van de uitslag op de kijkwijzer, kun je met een profielschets W&T van je school
verder in gesprek met het team over wensen en richtingen voor het W&T-onderwijs.

Invullen door W&T-specialist en/of aantal leerkrachten uit verschillende bouwen

Reflectie door (locatie)directeur

Korte uitleg over opbouw van de Kijkwijzer

De Kijkwijzer presenteert drie oerprofielen voor W&T-onderwijs en een set vragen bij elk profiel waarmee
scholen kunnen nagaan welke (mix van elementen uit de) profielen het beste bij hun visie en huidige
activiteiten past.

Belangrijk: de oerprofielen zijn volstrekt gelijkwaardig en hebben ieder eigen kwaliteiten. De profielen
geven verschillend antwoord op onder andere de volgende ontwerpvragen:

 De gezochte balans tussen structuur en vrijheid voor de leerling

 De mate van vakintegratie
 De leerdoelen die je met W&T-onderwijs nastreeft
 De gewenste toetsing van die leerdoelen
 De wens tot verbinding van binnenschoolse- en buitenschoolse activiteiten

De keuzes die scholen maken kleuren de aard en omvang van W&T-activiteiten en werkvormen. En zo
ontstaan binnen elk profiel prachtige voorbeelden van effectief W&T-onderwijs. In veel scholen komen de
profielen in mengvormen of naast elkaar voor.
Gebruik van de kijkwijzer in stappen

STAP 1
Vul de kijkwijzer (vragenlijst) in – de kijkwijzer start op p. 3

STAP 2
Neem de score op elke vraag in de vragenlijst over in het Excel bestand:
 Vul de waarden in bij A1 tot en met A14
 Vul de waarden in bij B1 tot en met B14
 Vul de waarden in bij C1 tot en met C14

De Excel sheet berekent nu gemiddelde waarden en genereert 4 grafieken:

 Grafiek 1: in de praktijk
 Grafiek 2: visie vs. Praktijk
 Grafiek 3: W&T in de bouwen
 Grafiek 4: Profielen in de bouwen

STAP 3
Kopieer de vier grafieken naar de aangegeven plaatsen in de profielschets – p.15 en 16 in dit bestand.
Naast de grafiek kun je steeds zelf een korte duiding of uitleg geven van wat de grafiek laat zien.

STAP 4
Geef in de profielschets onder de grafieken tenslotte een korte samenvatting van voorbeelden van
gerealiseerd W&T-onderwijs in de bouwen, en van reflecties van de (locatie-)directeur.

STAP 5
De profielschets voor je school is klaar voor gebruik: met dit overzicht kun je het gesprek starten in het
team over herkenbaarheid van het huidige W&T-onderwijs, en toekomstige stappen die het team zou
willen zetten.
Kijkwijzer Profiel A – Vakgericht W&T onderwijs
Korte omschrijving - Vakgericht W&T-onderwijs kenmerkt zich door lessen waarin de leerlingen rond vastgestelde leerstofinhouden vrij gestructureerde
onderzoeksactiviteiten uitvoeren. De lessen zijn relatief kort, leggen een accent op vakinhoud, maar richten zich ook op leerlingen vertrouwd maken met de stappen in
het doen van onderzoek. De vakspecifieke inhouden zijn overwegend gekozen uit de domeinen natuur en techniek, aardrijkskunde, of geschiedenis.

Wat Accent op vakinhouden afgeleid van de kerndoelen OJW.

Daarnaast aandacht voor het ontwikkelen van generieke en onderzoeksvaardigheden.

Hoe Gestructureerde opdrachten vaak in de vorm van kleine experimenten met een beperkte set materialen of kleine
ontwerpopdrachten waarbij leerlingen iets maken.
Klassikale inleiding en afsluiting, zelfstandig (groeps)werk; de leraar begeleidt het proces en de vakinhoudelijke
kennisontwikkeling middels voordoen, uitleggen, begeleiding en feedback. De leraar toetst het bereikte begripsniveau in de
afsluiting of middels een toets of eindwerkje.
Gestructureerde materialen, zoals werkbladen en proefopstellingen, helpen de leerlingen bij het plannen van onderzoek, het
uitvoeren van de stappen en het maken van keuzes, en het leggen van verslag. Via websites en/of een vaste lesmethode worden
kant en klare lesopzetten vertaald naar gebruik in de eigen klas.

Wanneer Normale lesduur / relatief korte (reeks) lessen.

Inbedding in het rooster door regelmatig (wekelijks/maandelijks) terugkerende lesmomenten.
Incidenteel verbinding met buitenschools leren door bijvoorbeeld een excursie of gastles.

Waarom (1) onderwijzen van leerstofinhouden die passen bij Wetenschap en Technologie, waarbij nadruk ligt op bèta-wetenschappelijke
kennis. Daarbij ontwikkelen de leerlingen conceptuele kennis, materiaalkennis, en kennis en vaardigheid in het gebruiken van
tools en technieken.
(2) leerlingen bekend maken met de basisstappen van onderzoek doen, zoals weergegeven in de onderzoekscyclus
(oriënteren/conceptualiseren, onderzoeksvragen/hypothesen formuleren, gegevens verzamelen en analyseren, concluderen).
A1. Geef aan in welke mate jij vindt dat Profiel A past bij de visie van jouw school op W&T-onderwijs:

Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel

Geef aan in welke mate jij vindt dat onderstaande elementen deel uitmaken van het gerealiseerde W&T-onderwijs in jouw school:
A2. Accent op vakinhoud Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

A3. Gestructureerde Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

opdrachten
A4. Klassikale inleiding Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

A5. Zelfstandig werken Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

A6. Begeleiding door Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

voordoen en uitleg
A7. Klassikale Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
nabespreking

A8. Toetsing van Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

eindwerk of in een toets
A9. Gebruik lesmethode / Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
bestaande materialen
A10. Korte lessen Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

A11. Incidenteel een Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

buitenschoolse activiteit
In welke mate zie je profiel A terug in onder- midden- en bovenbouw (1 = helemaal niet, 7 = zeer veel):
A12. In de onderbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
A13. In de middenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
A14. In de bovenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

Kun je een voorbeeldactiviteit uit jouw school beschrijven die past binnen profiel A.
(geef ook aan of het voorbeeld uit de onder-, midden- of bovenbouw komt):

Eventuele toelichting / opmerkingen bij Profiel A:

Profiel B – Projectgericht W&T-onderwijs

Korte omschrijving – Projectgericht W&T-onderwijs kenmerkt zich door een intensieve periode van een dag, enkele dagen of een week, waarbij leerlingen op
verschillende manieren onderzoekend bezig zijn rond één thema. Vaak worden de activiteiten in groepjes uitgevoerd en leiden tot een wat groter eindproduct, zoals
een ontwerp-en-test cyclus, een presentatie of een verslag in klassen- of schoolverband. Het project is vooral gericht op de ontwikkeling van een onderzoekende
houding, en generieke en onderzoeksvaardigheden. Vakinhoudelijke leerdoelen zijn vaak open geformuleerd of van ondergeschikt belang.

Wat Accent op houding en vaardigheden passend bij onderzoekend leren.

Gekozen thema’s zijn vaak sterk vakoverstijgend en bieden veel ruimte voor integratie van inhouden uit alle domeinen van het
curriculum. Naast OJW, rekenen en taal worden vaak ook de creatieve vakken, gymlessen en excursies benut voor een rijke
verkenning van het thema.

Hoe Rond een gekozen thema ontwerpt de leraar of het team een project met een combinatie van lesactiviteiten. De duur van een
project kan variëren maar doorbreekt het normale lesrooster gedurende bijvoorbeeld enkele dagen of een week.
Het project wordt klassikaal of met meer klassen gestart, kan normale klasindelingen doorbreken of zelfs schoolbreed zijn.
Leerlingen werken vaak probleem- of vraaggestuurd en in groepjes. De onderzoeksopdracht is half gestructureerd tot zeer open.
De leraar begeleidt het proces van onderzoekend leren, en is soms naast/met de leerlingen op onderzoek uit.
De leerlingen krijgen bronnen tot hun beschikking om hun zoektocht te voeden, zoals internet, boeken, experts van buiten die ze
vragen kunnen stellen.
De projecttijd laat afwisseling zien van activiteiten die bedoeld zijn om te enthousiasmeren en prikkelen met activiteiten rond
stappen in het onderzoeksproces.
Verbinding van binnen- en buitenschools leren heeft een intensief tijdelijk karakter tijdens de projecttijd door een combinatie van
bijvoorbeeld excursie, gastsprekers.

Wanneer Lesrooster doorbrekend, klassen/bouw doorbrekend.

Inbedding in curriculum middels bijv. een jaarlijkse cyclus van themadagen.

Waarom (1) de onderzoekende houding van leerling stimuleren en ontwikkelen door aan te sluiten bij hun belevingswereld en het thema
met eigen vragen verder te laten inkleuren; (2) aansluitend daarbij de ontwikkeling van zowel generieke als
onderzoeksvaardigheden. Projectgericht W&T-onderwijs biedt goede gelegenheid voor aandacht aan wetenschapswijsheid.

B1. Geef aan in welke mate jij vindt dat Profiel B past bij de visie van jouw school op W&T-onderwijs:
 Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel

Geef aan in welke mate jij vindt dat onderstaande elementen deel uitmaken van het gerealiseerde W&T-onderwijs in jouw school:
B2. Accent op houding en Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
vaardigheden
B3. Vakoverstijgende Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
thema’s
B4. Enthousiasmeren en Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
prikkelen centraal
B5. Intensieve Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
projectperiode
B6. Klassen/bouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
doorbrekend werken
B7. Loslaten reguliere Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
lesrooster
B8. Open Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
leeropdrachten / eigen
vragen van leerlingen
B9. Accent op groepswerk Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

B10. Gebruik van Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

verschillende bronnen
B11. Toetsing door Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
eindproduct
In welke mate zie je profiel B terug in onder- midden- en bovenbouw (1 = helemaal niet, 7 = zeer veel):
B12. In de onderbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
B13. In de middenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
B14. In de bovenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

Kun je een voorbeeldactiviteit uit jouw school beschrijven die past binnen profiel B
(geef ook aan of het voorbeeld uit de onder-, midden- of bovenbouw komt):

Eventuele toelichting / opmerkingen bij Profiel B.

Profiel C – Procesgeïntegreerd W&T-onderwijs
Korte omschrijving – Procesgeïntegreerd W&T-onderwijs kenmerkt zich door een schoolvisie waarin onderzoekend/ontdekkend en vraaggestuurd leren een centrale
plek innemen, niet alleen in het domein van Wetenschap en Technologie, maar in het hele onderwijs. W&T-onderwijs wordt ervaren als een vliegwiel voor een bredere
doelstelling: het aanbieden van activerend onderwijs waarin differentiatie en formatieve evaluatie worden nagestreefd. Streven naar vakintegratie en een sterke
verbinding van binnen- en buitenschools leren is zichtbaar en voelbaar. Het procesgeïntegreerde W&T-onderwijs heeft een innovatief karakter. Er wordt (regelmatig)
klas- en bouwdoorbrekend gewerkt.

Wat Accent op geïntegreerde kennis, houding en vaardigheden.

Aansluiting bij de kennis- en informatiemaatschappij (o.a. kritische houding, creativiteit, ICT-vaardigheid)

Hoe Innovatieve didactieken als vraaggestuurd en onderzoekend leren, probleemgestuurd leren, samenwerkend leren zijn het
uitgangspunt voor het onderwijs in alle vakken en leergebieden. De leerdialoog heeft een centrale plek in het onderwijsleerproces,
zowel tijdens instructie, zelfstandig (groeps-)werk als toetsmomenten.
Een combinatie van methoden en zelf ontworpen lesmaterialen leidt tot leerlijnen waarin vakgeïntegreerde leerdoelen
samenkomen. De leraar is facilitator en begeleider van leerprocessen en creëert op basis van formatieve evaluatie optimale
mogelijkheden voor gepersonaliseerd onderwijs. Er is oog voor de veelzijdige inzet van computertechnologie.
Binnen- en buitenschools leren worden structureel verbonden door frequente uitwisseling binnen en buiten de school van
expertises en leeromgevingen. Binnen de school wordt (regelmatig) klas/bouw doorbrekend gewerkt.

Wanneer Gedurende (een groot deel van) de onderwijstijd

Waarom Belangrijke motivatie voor procesgericht W&T onderwijs is persoonsvorming van de leerling, waarbij een onderzoekende houding
en generieke en onderzoeksvaardigheden tot de kern van de onderwijsdoelen behoren. Wetenschapswijsheid maakt deel uit van
de onderwijsdoelen.
C1. Geef aan in welke mate jij vindt dat Profiel C past bij de visie van jouw school op W&T-onderwijs:
Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel

Geef aan in welke mate jij vindt dat onderstaande elementen deel uitmaken van het gerealiseerde W&T-onderwijs in jouw school:
C2. Integratie van kennis, Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
houding en vaardigheden
C3. Aansluiten bij 21e Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
eeuwse vaardigheden
C4. Innovatieve didactieken Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
in het hele onderwijs
C5. Leerdialoog centraal Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

C6. Gebruik van eigen Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
materialen
C7. Frequente Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
vakintegratie
C8. Procesgerichte Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
evaluatie
(tussentijds, kindvolgend)
C9. Frequente inzet van Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
computertechnologie
C10. Frequente input van Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
buiten de school
C11. Wetenschapswijsheid Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
als leerdoel
In welke mate zie je profiel C terug in onder- midden- en bovenbouw (1 = helemaal niet, 7 = zeer veel):
C12. In de onderbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
C13. In de middenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet
C14. In de bovenbouw Helemaal niet 0 0 0 0 0 0 0 Zeer veel 0 weet ik niet

Kun je een voorbeeldactiviteit uit jouw school beschrijven die past binnen profiel C
(geef ook aan of het voorbeeld uit de onder-, midden- of bovenbouw komt):

Eventuele toelichting / opmerkingen bij Profiel C.

Reflectie formulier
In te vullen door de (locatie)directeur van de school

1. Geef in eigen woorden weer wat volgens jou het kenmerkende van het huidige W&T-onderwijs in de school is.
Maak daarbij indien nodig een onderscheid tussen visie/gerealiseerde praktijk, en tussen de bouwen.
2. Herken je het W&T onderwijs van jouw school (voldoende) in de ingevulde Kijkwijzer?
Maakt de kijkwijzer zichtbaar wat kenmerkend is voor jouw school?
3. Wat zijn volgens jou belangrijke ontwikkelpunten voor het W&T-onderwijs in jouw school?
 Profielschets Wetenschap & Technologie
Naam school, datum

In de praktijk

In welke mate worden de drie profielen

gerealiseerd in het onderwijs van de school? In
Kopieer hier
onze school …
Grafiek 1: in de praktijk

Visie vs. praktijk

Komen visie en gerealiseerde praktijk overeen?

In onze school …
Kopieer hier
Grafiek 2: visie vs. praktijk

W&T in OB/MB/BB
Kopieer hier
Is Wetenschap en Technologie in alle bouwen
Grafiek 3 W&T in de bouwen
even sterk aanwezig? In onze school …
 Profielen OB/MB/BB
Kopieer hier
Zijn de profielen in alle bouwen evenveel
Grafiek 4: profielen in de bouwen
aanwezig? Op onze school …

Voorbeeldactiviteiten

Reflecties